Мазмұны
Кіріспе..........................................................................................................................4
1Кәсіпорынның айналымнан тыс қаражаттарының экономикалық маңызы
1.1. Кәсіпорынның айналымнан тыс қаражаттарының экономикалық
1.2. Кәсіпорынның айналымнан тыс қаражаттарын қалыптастыру көздері........9
1.3.Кәсіпорындағы дебиторлық борыштарды басқару және есебі.......................11
1.4. Қазіргі кезде кәсіпорынның айналымнан тыс қаражаттарының
2 Айналым капиталының экономикалық маңызы ( Дельта Ойл ЖШС
2.1.Айналым капиталының экономикалық маңызы және жіктелімі....................18
2.2.Айналым капиталын қаржыландыру көзі.........................................................24
2.3. Айналым капиталын қажеттілігін анықтау.....................................................26
3 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың дамыту жолдары
3.1 Кәсіпорынның ақпараттық саласын дамыту аспектілері...............................46
Қорытынды...............................................................................................................57
Қолданылған әдебиеттер тізімі.. ..........................................................................62
Қосымшалар. ...........................................................................................................64
Кіріспе
Нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізуші субъект ретінде құқық жағдайларын
Кәсіпорындар бұрынғыдай жоғарғы жақтың жөн сілтеуімен емес, контрагенттерді
Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының негізі
Экономикаылқ саясатта технологияның потенциалдық дамуын шетелдік жаңа технологиямен тиімді
Қазақстан экономикасы біртіндеп жоғарылау фазасына келеді. Бірақ ары қарай
Нарықтық жағдайларда кәсіпорынның маңызды мәселелері әрбір материалдық, ақшалай және
Кәсіпорын экономикасын ары қарай көтеру мәселелерін табысты шешу үшін
Қазақстан Республикасы экономикалық салаларын дамытудың негізгі бағыттарын анықтай отырып,
Қаржы жұмыстарын ұйымдастырудың бұрынғы тәсілдері жаңа тәсілдермен сәйкес келмеді,
Дельта Ойл ЖШС басшылары мен менеджерлері алдында
Дельта Ойл ЖШС басқару жүйесін жетілдіру, шығындарды төмендету, қаржы
Сонымен қатар, ЖШС-те әртүрлі деңгейдегі менеджерлерге нарықтың
Дипломдық жұмыстың мақсаты – кәсіпорынның дебиторлық қарызын төмендету жолында
Дипломдық жұмыстың негізгі міндеттері болып келесілер табылады:
- айналым капиталының экономикалық маңызы және жіктелімін ашып көрсету;
- кәсіпорынның ақпараттық жүйесіндегі дебиторлық есебінің атқаратын ролін ашып
- кәсіпорынның ақпараттық саласын дамыту аспектілерін талдау.
Қаржы ресурстарын басқару жүйесіннің тәжірибесі ЖШС-тің қаржы
Нарықтық экономика жағдайында қаржы ресурстарын басқаруды қалыптастырудың экономикалық
Дипломдық жұмыстың ақпараттық базасы болып ҚР заңдары, ҚР Президентінің
1Кәсіпорынның айналымнан тыс қаражаттарының экономикалық маңызы
1.1. Кәсіпорынның айналымнан тыс қаражаттарының экономикалық
Кәсіпорынның іс-әрекеттерін қамтамасыз етудегі міндетті шарт- қолда бар айналым
Айналым капиталының құрылымы деп барлық жиынтығындағы олардың бөлек
Кәсіпорындарда айналымнан тыс капиталының құрылымы тұрақсыз және көптеген себептердің
Түрлі салаларда айналым капиталының үлес салмағы кәсіпорындардың өндіріс құрамында
Өндіріс тиімділігін арттырудың елеулі резервтері құрамына шикізат пен негізгі
Өндірістің нәтижелігін арттыру жөніндегі шараларды белгілеген кезде кәсіпорындардың өндіріс
Айналымнан тыс қаржылар үнемі қозғалыста болады. Бір өндірістік
Екінші сатыда алынған айналым қорлары өндіріс процесіне тікелей өтіп,
Үшінші сатыда дайын өнім сатылады, нәтижесінде айналым қорлары өндіріс
Ауыспалы айналым қаражаты мына тәсілмен шығады:
А – Қ - Ө - Д – А1.
Мұнда, А – шаруашлық субъектілерін авнсалаудағы ақша қаражаттары;
Қ - өндіріс құралы;
Ө - өндіріс;
Д – дайын өнім;
А1 - өнімді сатудан түскен және өзіне қосылған пайданың
Шарушалықыты жүргізудегі нарықтық жүйе жағдайында кәсіпорын экономикасын дамытуда оны
Айналым қаражаттарының айналымдылығын сипаттайтын бірнеше көрсеткіштер болады. Олардың ішіндегі
Қақ= Өқ ⁄ Оо,
Мұнда, Өқ – белгілі бір кезеңде өткізілген өнімнің құны
Оқ – сол кезеңдегі айналым қаражаттарының орташа қалдығы.
Егер де өткізуден алынған түсім бір жылға есептелгенде, онда
Аналым капиталын тиімді пайдалану көпшілігінде олардың қажеттілігін дұрыс анықтау
Кәсіпорында айналым қаражатының қажеттілігін анықтау кәсіпорынның өндіріс жоспары және
Тауар өткізу, қоймадағы дайын өнімдердің қорлануы жөнідегі мәселерді жеткілікті,
1.2. Кәсіпорынның айналымнан тыс қаражаттарын қалыптастыру көздері
Әуелі кәсіпорын құрылғанда айналым қаражаттары жарғылық қордың бір бөлігі
Өндірістік бағдарламаның өсу мүмкіндігіне байланысты айналым қаражатына мұқтаждық артады,
Айналым қаражаты ретінде кәсіпорын орнықты пассивтерді пайдаланады.
Орнықты пассивке жататындар:
Жалақы жөнінде ең аз ауыспалы берешек және әлеуметтік сақтандыруға,
Ақы төлеудің мерзім ішіндегі келіп түспегендегі фактурасы жоқ жеткізушінің
Аванс және өнімге ішінара ақы бойынша тапсырыс берушілерге берешегі;
Салықтардың бірсыпыра түрлері бойынша бюджетке берешегі.
Айналым қаражаттарын қалыптастырудың басқа да көздеріне пайда есебінен құрылған
Кәсіпорынның айналым қорларына мұқтажы жыл бойына түпкілікті сақталады. Ол
өндірістің маусыздылығы;
тауар – материалдық құндылықтарды жеткізудің әркелкілігі;
қоймалардағы сатылмаған дайын өнімдердің қорлануы және т.б.
Әрбір кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі үшін оның айналым қоры
Айналым қордың заттық мазмұны – еңбек заттары. Негізгі қордан
Айналым қордың оңтайлы және үнемді жұмсау – кәсіпорынның бірінші
Айналым қорының құрамы, оның құрылымы өндірісті мамандандыруға байланысты.
Кәсіпорындарда айналым қорларды пайдаланудың маңызды экономикалық көрсеткіштері оның айналғыштығы
Нарықтық экономиканың негізгі шегі – кәсіпорындарда айналым қорлардың жетіспеушілігі.
1.3.Кәсіпорындағы дебиторлық борыштарды басқару және есебі
Дебиторлық борыш – деп белгілі бір қарым-қатынасқа байланысты заңды
Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын дебиторлық
ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық төлемдер;
тапсырылған шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар;
вексельдер бойынша алынуға тиісті борыштар;
негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестіктігі арасындағы түрлі
акционерлік қоғамның лауазымды адамдарының дебиторлық борышы;
басқадай дебиторлық борыштар;
Кәсіпорындарда дебиторлық борыштарды басқару оның бухгалтерлік есебін дұрыс
ол, ақша қаражаттарының тікелей немесе жанама өсуіне мүмкіндікті қамтамасыз
активтер дегеніміз – шаруашылық субъектісі басқара алатын ресурстар болып
Тиімділікке немесе потенциалдық қызметтерге деген хұқтар, заңды болуы немесе
Бүгінгі таңда шоттар корреспонденциясын көрсетудің жеңіл нысаны ретінде компьютерлік
Кәсіпорындарда шетелдік сатушылар, сатып алушылардың сатып алған тауарлары үшін
1/ сатушы несие беруші кампанияның төлемін төлемін күтуі
2/ сатушы сату барысында бірден ағымдағы шотқа квитанциясын енгізеді.
Соңғы тәсіл банк жүйесімен байланысты несиелік карточкамен жүргізілетін
Дебиторлық борыштар субъектілердің қаржы –шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есептің бас
30- Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы;
31- Күдікті қарыздар бойынша резервтері
32- Еншілес серіктестіктердің дебиторлық борышы
33-Басқадай дебиторлық борыш
34- Алдағы кезең шығындары
35- Берілген аванстар
Кәсіпорында дебиторлық борыштарды тиімді басқару үшін олардың есебін дұрыс
1210 "Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі"
1210 "Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қарызы" бөлімшесінің шоттары "Табыстар"
1210 "Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қарызы" шоты 1070
1290 "Күмәнді борыштар бойынша резервтер" бөлімшесіне 1290 "Күмәнді
Жасалған резервтер сомасына 1290 "Күмәнді борыштар бойынша
Егер күмәнді борыш бойынша резерв жасалған жылдан кейінгі жылдың
1220 "Еншілес ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» бөлімшесіне мына
1220 "Еншілес ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» бөлімшесінің
1220 "Еншілес ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» 1070 "Банктердегі
1.4. Қазіргі кезде кәсіпорынның айналымнан тыс қаражаттарының
Шаруашылық – қаржы қызметі процесінде кәсіпорын мен ұйымдар айналымнан
Кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы тәжірибесінде кәсіпорындардың, жеке саланың немесе
Қаржы қорларында кәсіпорындар мен ұйымдар мүлкінің қозғалысы бұл ақпаратты
Кәсіпорындар мен ұйымдардың жұмыс істеуі үшін неғұрлым елеулілері мен
Жарғылық капитал мемлекет, басқа меншік иесі немесе құрылтайшы берген
Жарғылық капиталдың мөлшері шаруашылық қызмет процесінде өзгеріп отырады: негізгі
Кәсіпорындардың қарамағында қалатын қаражаттардың негізінде, яғни салықтар
Тұтыну қоры мыналарды кірістіреді:
бүкіл қызметкердің (өндірістік және өндірістік емес) еңбегіне ақы төлеу
ақшалай төлемдер, соның ішінде жылдың қорытындысы бойынша сыйақылар;
еңбегі үшін ынталандырудың басқа түрлеріне жіберілетін ақша және натуралдық
материалдық көмек:
еңбек және әлеуметтік жеңілдіктерді белгілеуге жұмсалатын қаражаттар;
қызметкерлердің акциялары мен салымдары бойынша мүлікке төленетін табыстар (дивиденттер,
оңтайландырғыштық ұсыныстар, өнер табу және жаңалық ашу үшін берілетін
Қорлану қоры:
кәсіпорының қарамағында қалатын табыс;
негізгі капиталды қалпына келтіруге жұмсалатын амортизациялық аударымдар;
шығып қалған мүлікті өткізуден түскен түсім-ақша;
банктердің несиелері;
басқа да көздер есебінен қалыптасады.
Қорлану қоры ұлғаймалы ұдайы өндірісті қамтамасыз ету шығындарын қаржыландыруға:
Негізгі және айналым капиталдарының молықтыруға;
ғылыми –техникалық прогресті дамытуға, жаңа өнімдерді игеруге;
табиғат қорғау шараларын жүзеге асыруға;
өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылым объектілерін салуға үлестік қатысуға;
әлеуметтік инфрақұрылым объектілерін салуға қатысуға пайдаланылады.
Ірі кәсіпорындар мен ұйымдар кешенді тұтыну мен қорлану қорларының
Ұдайы өндірістік шығындарды үздіксіз қаржыландыруды қамтамасыз етуде қаржы резервтерінің
Кәсіпорындар мен ұйымдардың валюта қорлары валюта қаражаттарының есебінен
экспорттық валюталық түсім - ақшадан;
жарғылық капиталға түсетін жарналардан;
банктердің, солардың ішінде шетел, басқа қаржы мекемелерінің және және
ішкі валюта рыногында өкілетті банктер мен айырбастау пунктері арқылы
бейрезиденттер көрсететін қаржы көмегі.
Өнімдерді, жұмыстар мен қызметтерді экспортқа шығарудан түскен валюталық түсім-ақша
Жөндеу қоры кәсіпорындарда негізгі капиталдарды жөндеудің барлық түрлерін:
2 Айналым капиталының экономикалық маңызы ( Дельта Ойл ЖШС
2.1.Айналым капиталының экономикалық маңызы және жіктелімі
Айналым капиталы (айналым қаражаты) – кәсіпорын капиталының өзінің ағымдағы
Айналым қаражаты өзіне тән ерекшелікпен жоғары жылдамдықпен айналады. Өндіріс
Айналым капиталының(еңбек құрал-жабдығы)мүліктік элементтері әрбір өндірістік циклде тұтынылады.Ол өзінің
Капиталдың ауыспалы айналымы:дайындау(сатып алу),өндірістік және өткізу деген үш кезеңді
Кез келген бизнесті бастау үшін қолма-қол ақшаның біраз сомасы
Айналым капиталы сатып алу нәтижесінде ақшалай нысаннан өндірістік (еңбек
Өндіріс кезеңінде ресурс тауарға,жұмысқа немесе қызметке айналады. Осы сатының
Айналым капиталы сату сатысында тауарлық нысаннан ақшалай нысанға қайтадан
Айналым капиталының элементтері шаруашылық операциялары үздіксіз ағынының бөлігі болып
Ақшалай қаражаттың айналымы жасалатын уақыт кезеңі өндірістік – коммерциялық
Аталмыш цикл шикізат пен материалға ақша төлеу және даяр
Осы тәуелділікті мысалмен түсіндіреміз.
Мысал.
Кәсіпорын лак-бояу шығарады. Шикізат сатып алудан бастап өнім сатуға
Орау үшін химиялық шикізат пен материал
Сатып алу (кредитке)............................................ 1 қыркүйек
Материалдық өндіріске табыс ету........................ 1 қазан
Жеткізушілермен есеп айырысу........................... 11 қыркүйек
Даяр өнімді сату (кредитке).................................. 15 қазан
Сатып алушылардан (дебиторлардан) ақша түсу.. 1 қараша
Бұл жағдайда ақша қаражатының айналым кезеңі 1,5 айды құрайды:
Ақшалай қаражаттың айналым кезеңін кәсіпорын балансындағы ақпарат пен кіріс
Бұл үшін келесі көрсеткіштер есептеледі:
шикізат пен материал запасының айналымдылығы;
кредиторлық берешектің айналымдылығы;
даяр өнім запасының айналымдылығы;
дебиторлық берешектің айналымдылығы;
ақшалай қаражаттың айналым кезеңі (5-т = 1-т – 2-т.
Айналым капиталының элементтері өндіріс саласынан айналым аясына үздіксіз өтіп,
Шаруашылық қызметтің сан алуан түрлерімен айналысатын өндіріс саласы мен
Айналым капиталы жоспарлау, есептеу және талдау практикасында келесі белгілер
өндіріс поцесіндегі функционалдық рөліне байланысты - өндірістік айналым қоры
бақылау, жоспарлау және басқару практикасына байланысты – нормаланатын айналым
айналым капитал қалыптасатын көзге байланысты – меншік айналым капиталы
өтімділікке (ақшалай қаражатқа айналу жылдамдығы) байланысты – абсолютті өтімді
капиталды салу тәуекелінің дәрежесіне байланысты – салу тәуекелі барынша
материалдық- мүліктік маңызына байланысты еңбек құралы (шикізат, матеиал, отын,
Айналым қаражатының өндіріс және айналыс процесінде болатын уақытты жеке
Айналым қаражатының өндіріс процесіндегі функционалдық рөлі бойынша құрамы мен
Кесте 1
Айналым қаражатының топтары Енгізілетін қаражаттың құрамы
1. Өндірістік айналым қоры (өндіріс саласындағы және өндіріс процесіндегі
Өндірістік запас:
шикізат;
негізгі материал;
сатып алынатын жартылай фабрикат;
қосалқы материал;
Өндіріс процесіндегі құрал-жабдық:
аяқталмаған құрылыс;
меншікті өндіріс жартылай фабрикат;
алдағы кезеңнің шығысы.
1 кестенің жалғасы
2. Айналыс қор (айналыстың айналым қаражаты)
2.1. Сатылмаған өнім:
- кәсіпорын қоймасындағы, алайда әлі төленбеген
- қайта сатуға арналған тауар.
2.2. Ақшалай қаражат:
- касса;
- есеп айырысу шоты;
- валюталық шот;
- бағалы қағаз;
- өзге ақшалай қаражат;
- басқа кәсіпорындармен және ұйымдармен есеп
Айналым қаражаты басқарылу дәрежесі бойынша нормаланатын және нормаланбайтынға бөлінеді.
Нормаланбайтын қаражатқа айналыс қорының қалған элементтері, яғни тұтынушыларға жіберілген,
Нормаланатын айналым қаражаты кәсіпорынның қаржы жоспарында (бизнес-жоспарында) көрсетіледі, ал
Айналым қаражатын меншікті және қарыз қаражатқа бөлу кәсіпорынға тұрақты
Меншікті айналым қаражаты кәсіпорынның меншік капиталы (жарғылық капитал, резервтегі
Кәсіпорының меншікті айналым капиталына қажеттілігі жоспарланады және оның
Қарыз айналым қаражаты банк және банк емес кредит, облигациялық
Түрлі елдерде меншікті және қарыз капитал арасындағы әр түрлі
Капиталдың ауыспалы айналым процесінде айналым қаражатын қалыптастыру көзі бірінен-бірі
Кәсіпорынның айналымдағы қаражатының сапасы айналым капиталының өтімділігі мен қаражат
Айналым қаражатының өтімділік дәрежесі бойынша құрамы мен құрылымы
Кесте 2.
Айналым қаражатының топтары Енгізілетін қаражаттың құрамы
1. Ең төменгі актив
Ақшалай қаражат:
касса;
есеп айырысу шоты;
валюталық шот;
өзге де ақшалай қаражат.
1.2. Қысқа мерзімді қаржы салымдары
2 кестенің жалғасы
2. Жылдам сатылатын актив
2.1. Жөнелтілген тауар
2.2. Дебиторлық берешек:
- тауар, жұмыс, қызмет үшін;
- алынған вексель бойынша;
- еншілес кәсіпорындармен;
- бюджетпен;
- қызметкерлермен өзге операциялар бойынша;
- өзге дебиторлармен;
2.3. Өзге айналым капиталы
3. Баяу сатылатын актив 3.1. Алдағы кезеңде шығысы шегерілген
Айналым қаражатының капиталды салу тәуекелділігінің дәрежесі бойынша құрамы мен
Кесте 3.
Айналым қаражатының топтары
Енгізілетін қаражаттың құрамы
1. Салу тәуекелі барынша аз айналым қаражаты
Ақшалай қаражат:
касса;
есеп айырысу шоты;
валюталық шот;
өзге де ақшалай қаражат.
Қысқа мерзімді қаржы салымы
2. Салу тәуекелі шамалы айналым қаражаты
2.1. Дебиторлық берешек (күмәндіні шегергенде)
2.2. Өндірістік запас (сүр тауарды шегергенде)
2.3. Даяр өнім мен тауардың қалдығы (сұранысқа ие еместі
3. Салу тәуекелі орташа айналым қаражаты 3.1. Арзан бағалы
3.2. Аяқталмаған құрылыс (нормативтіктен тысты шегергенде).
3.3. Алдағы кезеңнің шығысы
4. Салу тәуекелі жоғары айналым қаражаты
4.1. Күмәнді дебиторлық берешек
4.2. Өндірістік сүр запас
4.3. Нормативтіктен тыс аяқталмаған құрылыс
4.4. Сұранысқа ие емес даяр өнім мен тауар
4.5. Айналым қаражатының айтылған топтарына енгізілмеген өзге элемент.
2.2.Айналым капиталын қаржыландыру көзі
Айналым қаражатының ауыспалы айналымы процесінде олар қалыптастырылған көздер, әдетте,
Айналым қаражатын қалыптастыру көзі жөніндегі мәселені екінші маңызды жағынан
Сондықтан қарыз қаражат тартудың тиімділігін қамтамасыз ету айналым қаражатын
Айналым қаражатын қалыптастыру көзінің құрылымы: меншікті көзді;
қарыз көзін; қосымша тартылған көзді қамтиды.
Әдетте, кәсіпорынның айналым қаражатына барынша аз қажеттілігі келесі меншікті
Айналым қаражат өзінің құрамы мен құрылымы
Кесте 4.
Айналым қаражат көзі
Меншікті Қарыз Қосымша тартылған
Жарғылық капитал Банкінің ұзақ мерзімді кредиті
Кредиторлық берешек:
- жеткізушілер мен мердігерлерге
- еңбекақы төлеу бойынша
- сақтандыру бойынша
- бюджеттен
- өзге кредиторлармен.
4 кестенің жалғасы
Үстеме капитал Ұзақ мерзімді қарыз
Тұтыну қоры
Резервтегі капитал Банкінің қысқа мерзімді кредиті
Алдағы шығыс пен төлемнің резерві
Бөлінбеген таза кіріс
Қысқа мерзімді қарыздар
Күмәнді борыш бойынша резерв
Жинақтау қоры
Коммерциялық кредит
Қысқа мерзімді өзге міндеттеме
Мақсатты қаржыландыру, сондай-ақ бюджеттен және бюджеттен тыс қордан түсетін
Қайырымдылық және өзге түсім
Қызметкерлердің инвестициялық жарнасы
Банк кредиті инвестициялық (ұзақ мерзімді) кредит немесе қысқа мерзімді
Қысқа мерзімді несиені үкіметтік мекеме, қаржы компаниясы, коммерциялық банк,
Инвестициялық кредитті үкіметтік мекеме, сақтандыру компаниясы, коммерциялық банк, андеррайтер,
Айналым қаражатын қаржыландыру көзіне банк кредиті сияқты басқа кәсіпорынмен
Инвестициялық салық кредитін кәсіпорынға мемлекеттік билік органы кәсіпорынның салық
Қызметкердің инвестициялық жарнасы (үлесі) – қызметкердің экономикалық субъектінің дамуына
Кәсіпорынның айналым қаражатына қажеттілігі айналысқа борыштық бағалы қағаз немесе
Облигация мерзімді, қайтарымды, сондай-ақ белгіленген, құбылмалы немесе біркелкі ұлғаятын
2.3. Айналым капиталын қажеттілігін анықтау
Айналым қаражатын қалыптастыру және пайда механизмі өндіріс барысына, сондай-ақ
Айналым қаражаты өндіріс көлемін және әнімді сатуды кеңейтуді, жаңа
Айналым қаражатын тиімді пайдалануды жоспарлау және ұйымдастыру үшін жауапты
Айналым қаражаты оның екі саласындағы ауыспалы айналымға: өндіріс саласы
Айналым қаражаты өндіріс процесінің айналым қаражатына қажеттілігінің құрамы мен
Кәсіпорынның айналым қаражатына қажеттілігі мына факторларға байланысты:
өндіріс пен сату мөлшеріне;
бизнестің түріне (кәсіпорын қызметінің сипатына);
қызмет (бизнес) ауқымына;
өндірістік кезеңнің ұзақтылығына;
кәсіпорын капиталының құрылымына;
кәсіпорынның есептік саясатына және есеп айырысу жүйесіне;
кәсіпорынның шаруашылық қызметін кредиттеу шарттары мен практикасына;
материалдық- техникалық жабдықтау деңгейіне;
тұтынылатын шикізаттың түрі мен құрылымына;
өндірістің және кәсіпорын өнімінің сату мөлшерінің өсу қарқынына;
менеждерлер мен бухгалтерлердің және т.б. шеберлігіне.
Кәсіпорынның айналым қаражатына қажеттілігін дәл есептеуді айналым қаражатының жоғарыда
Айналым қаражатының өндірісте болатын уақыты өндірістің айналым қаражаты тікелей
Айналым қаражаты айналыс аясында болатын уақыт айналым қаражатының сатылмаған
Айналым қаражаты айналымының жалпы уақыты (бір айналымның жылдамдығы немесе
Айналым қаражаты айналымның жылдамдығы айналым қаражатын өндірісте пайдалану деңгейін
Сөйтіп, айналым қаражаты айналымының жылдамдығы кәсіпорын жұмысының аса маңызды
Айналым қаражаты нормативін есептеудің талдамалы, тура шот әдісі, коэффициенттік
Талдамалы немесе нормалаудың тәжірибелік-статистикалық әдісі өндірісті, жабдықтау мен өткізуді
Тура шот әдісінде кәсіпорын техника мен технологияның дамуындағы, өндірісті
Коэффициенттік әдісте өткен кезеңнің жиынтық нормативіне өндіріс көлемінің жоспарлы
Тура шот әдісі айналым қаражатының әрбір элементін жеке нормалайтын
Айналым қаражатын нормалаау деген:
тауарлық-материалдық құндылықтың жекелеген түрі бойынша барлық айналым қаражаты запасының,
жалпы меншікті айналым қаражатының және оның әрбір элементінің ақшаға
Әрбір кәсіпорынның меншікті айналым қаражатының нормативі мына негізгі көрсеткішпен
өндіріс және өнім сату көлемімен;
өнідіріске, өнім сақтауға және сатуға жұмсалған шығынмен;
тауарлық-материалдық құндылықтың жекелеген түрі бойынша айналым қаражаты запасының (
Айналым қаражатының жекелеген элементінің нормативтін есептейтін жалпы формула:
Норматив элсос= Оэл/Тд×Нэл
Мұнда: Нормативэлсос – элемент бойынша меншікті айналым қаражатының нормативі;
Нэл – осы элемент бойынша меншікті айналым қаражатының нормасы;
Оэл – осы элемент бойынша кезеңдегі айналым ( демек
Өндірістің тиісті бабы бойынша тоқсан ішіндегі шығынының сомасын 90-
Материалды нормалау. Материалға арналған меншікті айналым қаражатының нормативі біркүндік
Айналым қаражатының күнмен есептелетін нормасына:
материал шот төлеуден бастап келгенге дейін жолда болуы;
қабылдау, түсіру, сұрыптау, қоймаға орналастыру және зертханада талдау;
өндіріске дайындау (мысалы, табиғи кептіру және т.б.);
ағымдағы қойма запасы түрінде болуы;
кепілді (сақтандыру) запас түрінде болатын уақыт кіреді:
Уақыт осы кәсіпорынның нақты жағдайы ескеріліп салалық нұсқаулықтарға сәйкес
Материалдың жекелеген түрі үшін айналым қаражатының күнмен есептелетін нормасы
Айналым қаражатының нысаны
Материалдың атауы Шоттың белгіленген мерзімде төлеуден сатып алушыға клгенге
А 3.2 1 3 20 10 37.2
Б 1 1 - 7 - 9
В 4 2 2 30 15 53
Тиісті тоқсанда А материалдың жоспарлы шығыны –
Н = (10×37,2)+(2×9)+(6×53)/ 18= 39күн
Материалдың біркүндік шығыны мынаған тең болады:
18 млн теңге / 90күн = 200 млн
Меншікті айналым қаражатының нормативі жоғарыда келтірілген формула бойынша анықталады:
200 мың теңгң × 39 күн = 7,8
Аяқталмаған өндірісті нормалау. Аяқталмаған өндірістің меншікті айналым
тікелей өңдеу процесі (технолоиялық запас);
өңделетін бұйым жұмыс орнында жатуы ( көлік запасы);
жабдықтың және т.б. жұмыс серпінің әр түрлі болуына байланысты
Өндірістік кезеңнің ұзақтығын есептеу үшін келесі дерек болсын делік.
Бастапқы дерек
Кесте 6.
Бұйымның немесе бұйым топтарының атауы Бұйым жасалатын кезең
А 30 0,40
Б 6 0,45
В 14 0,15
Өндірістік кезеңнің орташа ұзақтығы (tu) 30 × 0,40 +
Аяқталмаған өндіріс бойынша айналым қаражатының нормасын анықтау үшін өндірістік
Ku=
Мұнда: K u-шығынның үдеу коэффициенті;
- өндіріс процесі басталған кездегі біруақыттағы шығын;
- бұйым шығару аяқталғанға дейін шегілетін шығын.
Мысалы, егер жоспар бойынша шығын 46 млн теңгені,
Ku= 24 млн теңге+ 0.5 * 22 млн
Егер шығын біркелкі қабаттасса, онда шығынның үдеу коэффициенті шығынның
Аяқталмаған өндірістің айналым қаражатының нормативі тауарлық өнім шығару жұмсалатын
Hhп= 511 мың теңге* 12,8 күн = 6541
Сонда аяқталмаған өндірістің айналым қаражаты төмендегі жалпы формуламен есептеледі:
Huп= С/Т u
Мұнда: С – жалпы өнім өндірісіне жұмсалатын шығын;
Т – кезеңнің (тоқсанның, жарты жылдың және т.б.) ұзақтығы;
tu- өндірістік кезеңнің орташа ұзақтығы;
Кө- аяқталмаған өндіріске жұмсалатын шығынның үдеу коэффициенті.
Өнеркәсіптің жекелеген саласында аяқталмаған өндірістің айналым шығыны нормативі өндіріс
Даяр өнім нормативі. Даяр өнімнің айналым қаражатының нормасы тауарлық
Непсос= 54 млн теңге / 90күн *
Айналым қаражатын тұтастай сипаттау үшін айналым қаражатының күнмен есептелетін
Айналым капиталын пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері және оның айналымдылығын жеделдету
Айналым капиталының айналымдылығын бағалау үшін мына көрсеткіштер пайдаланылады:
айналым капиталының күнмен есептелетін айналымдылығы;
тура айналымдылық коэффициенті (айналым саны);
кері айналымдылық коэффициенті (сатылған өнімнің 1 теңгесін айналым қаражатымен
Бастапқы дерек
Кесте 7.
Көрсеткіш Шартты белгі Базистік жыл Есепті жыл Ауытқу
абсолюттік Салыстырмалы
Өнім, млн теңге N 79700 83610 3910 4,91
Айналым қаражаты, млн теңге E 16007 16241 234 1,46
Таза кіріс, млн теңге P 9533 10819 1285 13,49
Айналым капиталының күнмен есептелген айналымдылығы:
L = E×T/N
Мұнда, L- айналым капиталының күнмен есептелетін айналыс кезеңінің ұзақтығы;
E- айналым капиталы (қаражат);
T-есепті кезең (күн);
N- өнім сату мөлшері.
Кестеде келтірілген дерекпен пайдаланамыз.
Мынада табамыз:
бірінші жыл үшін:
Lб=16007 ×360/79700=72,3 күн
- екінші жыл үшін:
Lо=16241 ×360/83610=69,93 күн
Тура айналымдылық коэффициенті (айналым саны);
Knp= N/E
Төмендегілерді табамыз
- бірінші жыл үшін
Knp=79700/16007 = 4,979
екінші жыл үшін
Knp=83610/16241 = 5.148
Кері айналымдылық коэффициенті (сатылған өнімнің 1 теңгесін айналым қаражатымен
Kобр= E/N
Мынаны табамыз:
- бірінші жыл үшін:
Kобр= 16007/79700=0.201
екінші жыл үшін:
Kобр= 16241/83610=0.194
Айналым капиталының Е орнына жекелеген құрамдас элемент пайдалыналғанда айналымдылықтың
Запастың айналымдылығын бағалау үшін айналым капиталының сол көрсеткіші пайдаланады.
Көптеген кәсіпорындар өз әріптестерінің қаржысының жай-күйін, олардың төлем қабілеттілігі
Қолданыстағы ережеге сәйкес кәсіпорынның борыштық міндеттемесінің қолда бар мүлкінің
Сенімсіз борышкер болып саналатын кәсіпорынның қомақты валюта шоты болып,
Дебиторлық және кредиторлық берешектің жай-күйі, оның мөлшері мен сапасы
Дебиторық және кредиторлық берешекті талдау талдамалы есептің деректері бойынша
Дебиторлық және кредиторлық берешектің жай-күйіне жақсарту үшін:
дебиторлық және кредиторлық берешектің арақатынасы ұдайы қадағалау қажет. Дебиторлық
Монополиялы тапсырысшыларға төлемеу тәуекелін төмендету үшін тапсырысшылардың санын көбейту
Мерзімі өтіп кеткен берешек бойынша есеп айырысудың жай-күйін бақылау.
Дебиторлық және кредиторлық берешектің жол берілмейтін түрін, яғни жеткізушілерге,
Айналым капиталын пайдалану тиімділігінің көрсеткіші. Капиталдың айналымдылығының өсуіне:
Осы капиталды үнемдеу (айналым капиталына қажеттіліктің қысқаруы);
Өнім мөлшерінің өсуі;
Алынатын пайданың артуы ықпал етеді.
Айналым капиталының салыстырмалы үнемінің (артық жұмсалған) мөлшерін анықтау үшін
Бірінші тәсілдемеде осы мөлшер айналым капиталының есепті кезеңдегі мөлшері
Е=Ео – Eб× K N
Мұнда, Eб – кәсіпорынның базалық жыл соңындағы айналым қаражатының
Ео- кәсіпорынның есепті жыл соңындағы айналым қаражатының мөлшері;
K N - өнімнің өсу коэффициенті.
Осы формулада Eб айналым капиталы мөлшерінің мағынасы K N
Көрсеткіштердің белгілі мағыналарын пайдалана отырып, төмендегі формуланы аламыз:
КN= N О\Nб = 83610 \79700 = 1, 049
Е= 16241-16007 1,049=-550 млн теңге
Сөйтіп, айналым қаражаты айналымдылығының жеделдеуінің арқасында 550 млн теңге
Екінші тәсілдеме айналым қаражатының салыстырмалы үнем мөлшерін есептей отырып
Е=N\360×(Lo-Lб)
Мұнда: N\360 – бір күндік сату;
Lб-айналым капиталының базистік кезеңдегі айналымдылығы;
Lo- айналым капиталының есепті кезеңдегі айналымдылығы.
Осы формулада (Lo-Lб)-айналым қаражаты айналымдылығындағы айырма біркүндік сату коэффициенті
Белгілі көрсеткіштердің мағынасын пайдалана отырып мына формуланы аламыз:
Е=83610\360×(69,93-72,30)=-550 млн теңге.
Айналым қаражатының айналымдылығын арттыру есебінен өнім мөлшерінің өскен шамасын
N= גE×E
Мұнда, גE- айналым қаражатының айналым саны:
גE = N\E.
Нарықтық экономикада қаржы негізгі шектеуші болып табылады. Егер қаржы
Айналым қаражатының айналымдылығын жеделдету есебінен өнімнің өсуін
Тізбекті ауыстыру әдісін пайдалана отырып,
Nג= גE×Eб, аламыз.
Мұнда: Nג=Nגo- Nגб - айналым қаражатының
גE=גEо-גЕб – есепті кезеңде айналым қаражатының айналым санының артуы.
Белгілі көрсеткіштерінің мағыналарын пайдалана отырып,
Nג=(5.148-4.979)×16241=2745 млн теңге аламыз.
Айналым капиталы айналымдылығы пайданың үстелуіне жасайтын ықпалын бағалау үшін
ג=Рб×Кג-Pб,
Мұнда: Кג= Leo\Leб- айналым қаражатының айналым санының салыстырмалы өсу
Pб-базалық кезеңде алынатын пайда.
Көрсеткіштердің мағыналарын пайдалана отырып төмендегі формуланы аламыз:
ג=9553×1,034 – 9553 = 326 млн теңге.
Кәсіпорынның қаржы ресурстарын қалыптастырудың экономикалық маңызы мен жалпы принциптері,
Қаржылық есептілік қаржылық ресурстар мен капиталдың арасындағы айырмашылықты анықтай
Кәсіпорындардың қаржылық қатынасы кәсіпорынның меншікті қаражаттарының, оның кірісінің құралуы,
Кәсіпорынның қаржы ресурстарын қалыптастыруды ұйымдастырудың принциптері ретінде олардың
Қаржы ресурстарын қалыптастыруды ұйымдастыру олардың тиімділігін қамтамасыз етудің жалпы
қаржы ресурстарының құрамы мен құрылымы;
мақсатты және көп мақсатта пайдаланылатын қаржы ресурстары
кәсіпорынның қаржы ресурстарына деген қажеттіліктерін белгілеу;
қаржы ресурстарын олардың тағайындалуына сәйкес мақсатты пайдалану;
қаржы ресурстарының сақталуы;
Қаржы ресурстарының құрамы деп оларды құрайтын кірістердің жиынтығы түсініледі.
Қаржы ресурстарын анықтаудағы ең қолайлы негізгі принцип болып, оларды
Кәсіпорынның дамуына бағытталатын қаржылық ресурстар келесілердің есебінен түзеледі: амортизациялық
Өзін өзі қаржыландыру принципі тұтынушыға қажетті өнім өндірісін
Қаржылық жоспарлау - бұл кәсіпорынның дамуын қамтамасыз
Қаржылық ресурстарды жоспарлаудың мақсаты әртүрлі кәсіпорындарда әр қалай болуы
Кәсіпорындарда қаржылық ресурстарды жоспарлау туралы әдебиеттерде бюджеттерді (жоспар)
Break-down тәсілі бойынша бюджетті құру бойынша
Break-down және build-up тәсілдері екі қарама-қарсы тенденцияны көрсетеді.
Кәсіпорын жоспарлау мен бақылауды негізгі екі экономикалық облыста жүргізуі
Сапалы жоспарлау керекті қорларды уақытында ғана емес, сонымен қатар
Қаржы ресурстарының құрылымы олардың түсу қайнар көздері бойынша анықталады.
Өзінің функционалдық тағайындалуына байланысты орталықтандырылған қаржы ресурстарын қалыптастырудың негізгі
Еңбекақы төлеу қаржы ресурстарын қалыптастырудың элементі ретінде қатысады. Қаржының
Жиынтық қоғамдық өніммен бірге орталықтандырылған қаржы ресурсының қайнар көзі
Жалпы кіріс жан жақты көрсеткіш және кәсіпорынның меншікті қаржы
Өткізуден түскен түсім өнім (жұмыс, қызмет) өндірісіне жұмсалған шығындардың
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау – кәсіпорынның
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау барысында,
1 кесте мәліметтерінен активтердің нақты құнын көрсететін баланс валютасының
Екінші әдістемеде кәсіпорынның өндірістік потенциалын активтерді меншікті
Екінші әдістеме бойынша анықталған өндірісті потенциал құны біз талдау
ЖШС Дельта Ойл 2007 – 2010
Кесте 8.
Көрсеткіштер 2007 ж 2008 ж. 2009 ж. 2010 ж.
1. Активтер құны, соның ішінде 1520932 1697738
1.1 Ұзақ мерзімді активтер 59588 74418 70865 227079
А. Негізгі құралдар 2688 17518 13965 227079
Б. Қаржылық салымдар 56900 56900 56900
1.2 Ағымдағы активтер 1461344 1623320 2130560 1008631
А. Өндірістік қорлар 609914 11142
392482
Б. Дайын өнім 405123 172568 3118 247648
2. Кәсіпорынның өндірістік потенциалының құны 612602 190086 13965 619561
Кесте мәліметтері көрсеткендей, қаражаттарды ұзақ мерзімді және ағымдағы активтер
Осы көрсеткіштен кейін баланс валютасындағы ағымдағы активтер үлесін анықтау
Талдау жүргізіп отырған кәсіпорындарда бұл коэффициенттің деңгейі 2007
Кәсіпорын активтерін таратудың
Бұл қатынастың қолайлы және қауіпті көлемі, кәсіпорынның салалық ерекшшіктеріне
Талданып отырған кәсіпорында бұл көрсеткіш деңгейі 2007 жылы –
Әрі қарай ЖШСның мүліктік жай-күйінде қандай сапалық өзгерістер
Кәсіпорын мүліктерінің жалпы құнындағы негізгі құралдардың нақты қүнының (қалдық)
Біздің зерттеп отырған ЖШС бойынша баланс валютасындағы негізгі
Негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайтын маңызды көрсеткіш - бұл
Әрі қарай, келесі 2-аналитикалық кестені құрастыра отырып, ағымдағы активтердін
Келтірілген мәліметтер кәсіпорын активтерінің жалпы алғанда жағымды динамикасын көрсетеді.
ЖШС Дельта Ойл 2007 – 2010
Кесте 9.
Көрсеткіштер 2007 ж 2008 ж. 2009 ж. 2010 ж.
Ағымдағы активтер, соның ішінде
1461344 1623320 2130560 1008631
1.1 Тауарлы – материалдық қорлар 1015037 183746 3118 640130
1.2 Дебиторлық борыш 381391 1393223
1.3 Ақша қаражат-тары және қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар 59996
1.4 Басқа да ағымдағы активтер 4920 38145 2126228 350675
Ағымдағы активтердің ен мобильды бөлігінің, олардың құнына қатынасы арқылы
Меншікті қаржылық ресурстардың қайнар көздеріне төмендегілер жатады:
жарғылық капитал (акцияларды сатудан түскен қаражаттар және құрылтайшылардың пай
кәсіпорында жинақталған резервтер;
заңды және жеке тұлғалардың басқалай жарналары (мақсатты қаржыландыру, сыйлар,
Негізгі қызметтен дайын өнімдерді сатудан түскен түсім көлемі
Амортизация. Өндірісте пайдалану барысында кәсіпорынның негізгі қорлары
Амортизациялық аударымдардың тағайындалуы- негізгі өндірістік қорлар мен материалдық емес
Құнның аударылған бөлігі өнімді өткізуден кейін негізгі қорлардың алғашқы
Нарықтық қатынастар жағдайында шаруашылық субъектілерінің қаржылық қызметінің тәжірибелік бағыттылығы
Қазіргі кезде қаржылық болжау процесінде алғдыңғы қатарға ақша ағынын
Негізгі құрал-жабдықтар, мың теңге
Кесте 10.
р/с Жыл аяғында бары, бастапқы (ағымдағы) құны бойынша 2006
1 Үй-жайлар 13979 16142 38239 74462 55143
2 Ғимараттар 316093 742301 788363 855547 1257827
3 Беріліс құрылғылары - - - - -
4 Машиналар мен жабдықтар, барлығы: 342795 551974 606194 672050
Соның ішінде:
- Қуатты машиналар 39028 10703 39858 35019 30365
- жұмыс машиналары мен жабдықтары 284285 532376 258701 453895
5 Көлік құралдары 47264 146705 176805 282379 90443
6 Аспап, өндірістік және шаруашылық мүмкіндігі 74 - 3830
10 кестенің жалғасы
7 Жұмыс және өнім малы - - - -
8 Көп жылдық ағаштар - - - - -
9 Негізгі құралдардың басқа түрлері 13258 67798 65691 95624
10 Жер учаскелерінің жалпы көлемі, га 890,0 943,0 135,7
Кәсіпорынның төлем қабілетсіздігі жағдайында бұл маңызды мәселеге айналуы
Әлемнің дамыған елдеріндегі кәсіпорындардың қаржылық жұмыстарының тәртібі қаржылық
Қаржылық болжаудың отандық жүйесінің нақты ақша қозғалысының талдауын қамтымайтындағы
Қаржылық ресурстардың қозғалысын болжаудың орны мен ролі қатынасында
ЖШС Дельта Ойл 2007 – 2010
Кесте 11.
Көрсеткіштер 2007 ж 2008 ж. 2009 ж. 2010 ж.
1. Активтер құны, соның ішінде 86469 91936 84820
1.1 Ұзақ мерзімді активтер 59588 74418 70865 67079
1.2. Негізгі құралдар 26881 17518 13965 12079
Осы алгоритм негізінде кәсіпорын негізгі көрсеткіштерін есептеу нәтижесінде,
3 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың дамыту жолдары
3.1. Кәсіпорынның ақпараттық саласын дамыту аспектілері
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық есеп беру
ҚР Президентінің 1995 жылғы 26 желтоқсандағы № 2732 «Бухгалтерлік
- бухгалтерлік баланс;
- қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп;
- ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп.
Онда сонымен қатар түсіндірме хат болады, сондай-ақ қаржылық есеп
Нарықтық экономикада қаржылық есеп шаруашылық субъектілердің қызметі жөнінде қаржылық
Субъектілерге қаржылық есепті бухгалтерлік есеп стандарттарында (БЕС) анықталған жеңілдетілген
1) зейнетақыны, жәрдем ақша және басқа әлеуметтік төлемдерді есептеу,
2) қаржылық жыл бойы қызметкерлердің орташа саны 50-ден аспайды;
3) активтердің жалпы құны 60000 еселік есептік көрсеткіштен аспайды.
Қазіргі кезде бізде қолданылып жүрген отандық қаржылық есеп негізгі
ҚР-да бухгалтерлік есепті реформалаудың процесі барысында есеп беруді құру
«Қаржылық есептің мақсаты – бухгалтерлік есепті» №2 «Бухгалтерлік баланс
Қаржылық есеп негізінен өтелген жағдайлардың қаржылық тұрақтылығын және де
Нарықтық экономика жағдайында қаржылық есеп шаруашылық субъектілерінің қызметі жөнінде
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік
Баланс – есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық
баланс меншік иелерін шаруашылық субъектісінің мүліктік жағдайымен таныстырады. Осы
басшылар кәсіпорынның басқа ұқсас кәсіпорындар жүйесіндегі өз орны, таңдап
баланстың мазмұны, оны ішкі қолданушылары сияқты сыртқы қолданушыларға да
Баланс ақпараттары негізінде сыртқы қолданушылар берілген кәсіпорынмен өзінің серіктестігі
Есеп берудің көрсеткіштері кәсіпорынның қаржы жағдайын талдау үшін кәсіпорынның
Бухгалтерлік есептің әдістемесін құрайтын әдістері мен тәсілдер, өзара байланысты
Оларды қолдану нәтижесінде ескеріліп отырған объектілердің бухгалтерлік есепте ақшалай,
Бұл мүліктерді, оның пайда болу көздері мен шаруашылық операцияларын
Кәсіпорында жүзеге асқан әрбір шаруашылық операциясы не мүліктің мөлшерін,
1997 жылға дейін бухгалтерлік баланс 2 бөліктен: актив және
Баланстың актив бөлімінің құрылымына сай ерекшелік – бұл яғни
Баланс пассивінің бөлімдері мен баптары төлем мерзімінің жеделдік дәрежесіне
Бухгалтерлік стандарттың іске қосылуынан бастап бухгалтерлік баланс жаңаша анықталады
Сонымен, актив дегеніміз – бұл өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен
Пассив – бұл өткен жағдайлардан пайда болған кәсіпорынның ағымдағы
Капитал – бұл пассивтерді активтерден алып тастағандағы кәсіпорынның өзіндік
Меншікті капитал – бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп тастағаннан
Қазіргі таңда БЕС–2 және қаржылық есепті жасаудың әдістемелік нұсқаулары
Баланс активі мен пассивін құру принциптері бұрынғы қалпында қалып
Тікелей түрде құрастырылған баланс 5 бөлімнен тұрады:
ұзақ мерзімді активтер;
ағымдағы активтер;
меншікті капитал;
ұзақ мерзімді міндеттемелер;
ағымдағы міндеттемелер.
Баланс қаржылық есеп беруде үш элементті сипаттайды: активтер, меншікті
Қаржылық жағдайды талдау барысында тек бухгалтерлік баланс мәліметтеріне ғана
1. Баланс табиғаты жағынан тарихи сипатта болады. Баланста келтірілген
2. Баланс кәсіпорын қаржысында және міндеттемелерінде статус-квоны сипаттайды, яғни
3. Баланста салыстырмалы шаруашылық аралық талдау жүргізу үшін қажетті
Баланста кәсіпорынның қаражаттарының айналымы туралы мәлімет жоқ. Баланстың сол
5. Баланс есепті кезеңнің басы мен соңындағы мезгілдік мәліметтердің
6. Баланста кәсіпорының активтерін сатып алуда тарихи бағаны қолдану
7. Баланс және қаржылық есеп берудің басқа да нысандары
Осы шектеулерге қарамастан, бухгалтерлік баланс кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауды
Алайда кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргізгенде баланс көрсеткіштерімен қатар
Субъект қызметінің қаржылық нәтижесі туралы есеп бухгалтерлік есептің №3
Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған
Табыстар мен шығындар баптарының арасын ажырату да субъектінің
Есепті кезеңде табылған табыстар мен шығындардың барлық баптары есепті
Осылайша кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп, қаржылық есептің
Табыстар мен шығындар баптарының арасына қойылған шектеулер тәжірибеде жалпы
№3 «Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебі» ҚР шарушылық субъектілерінің
Ақша қаражаттары – бұл кассадағы және банк шоттарындағы қолма-қол
Операциялық қызмет деп субъекттің табыс алу жөніндегі негізгі қызметін,
Инвестициялық қызмет – бұл ұзақ мерзімді активтерді сатып алу,
Қаржылық қызмет – бұл нәтижесінде меншікті капитал мен қарыз
Сонымен, кәсіпорынның қаржы жағдайын талдаған кезде тек бухгалтерлік баланс
Қаржылық есеп берудің жаңа түрі, кәсіпорынның коммерциялық құпиясы болып
Есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық шаруашылық қызметін
кәсіпорын қызметінің нәтижесін анық және объективті көрсету;
барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң түрде үйлестіру;
бухгалтерлік пен жедел-статистикалық
әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып табылады.
Қаржылық есептілік кәсіпорындардың өндірістік және қаржылық қызметін бастапқы құжаттармен
әр турлі шаруашылық фактілері құжатталады;
есеп мәліметтері есеп
есеп жиынтығы есептілік нысандарына көшіріледі: баланс, кірістер және шығыстар
кәсіпорынның қаржылық - шаруашылық қызметі талданады.
Есептілік жөніндегі жұмыстарды мүлтіксіз ұйымдастыру ісінде есепші қызметкерлердің міндеттерін
Жылдық есеп меншік иелерінде немесе құрылтай құжаттарында көрсетілген мәліметтер
Кәсіпорындар бухгалтерлік есепті есепті жылдан кейінгі келесі жылдың 1
Қаржылық есептілікте жазбаларға өзгеріс енгізу жағдайы туындаса, осы жылға
Қорытынды
Кәсіпорынның қаржы ресурстары өте күрделі түсінік. Олардың мәні өндіріс
Қаржы ресурстары бөлу процестерін теңдестіреді. Қаржы ресурстарында қаржыға тән
Қаржы ресурстары басқару объектісі бола отырып басқарудың құралы да
Кәсіпорынның қаржы ресурстарын басқару кешеніндегі басты мәселе кәсіпорынның қаржы
қаржы ресурстарының оңтайлы құрылымын анықтау;
қаржы нарығындағы жағдайларды есепке ала отырып меншікті және
қарыз мүмкіндіктерінің резервтерін анықтау.
Қаржылық ресурстар мен капитал фирманың қаржыларын зерттеудің басты объектісі
Нақты өмірде фирманың капиталы ақшалай нысанда ұзақ уақыт
Құрылатын тауардың материалды негізін шикізаттар, материалдар, сатып алынатын комплектілеу
Құрылатын тауардың материалды негізін шикізаттар, материалдар, сатып алынатын комплектілеу
Қаржы ресурстарын анықтаудағы ең қолайлы негізгі принцп болып, оларды
Кәсіпорынның қаржы ресурстарын біздің пікіріміз бойынша, үш
меншікті және оларға теңестірілген қаражаттар есебінен қалыптасқан қаржы ресурстары;
қаржы нарығында мобилизацияланған ресурстар;
қайта бөлу есебінен түскен ресурстар.
Жеделдетілген амортизациямен қатар соңғы жылдары негізгі қорларды қайта бағалау
Қайта бағалаудың мақсаты - негізгі активтерді жаңалау үшін керекті
Қайта бағалауға барлық негізгі қорлар жатады, оның ішінде әрекеттегідері
Шаруашылықты жүргізудің жаңа негіздеріне өтуде елдің экономикасында нарықтық
Қазіргі кезде кәсіпорын қаржылық жұмысты ұйымдастыру кезінде үлкен қиыншылықтармен
Нарықтық экономика кезінде кәсіпорындардың қаржы-шаруашылық жұмыс істеу процесінде тұрақты
Жеткізілген өнімдер үшін есептесудің негізгі түрлері қолма қол ақшаменен
Қолма қол төлеу арқылы есептесу теңгемен, несиелік карточканың көмегімен
Айналым саласындағы қаражаттарды қысқартуды ынталандыру факторы айналым қаражаттарын толықтыруға
Дебиторлық қарыз қаражаттары, кәсіпорынның айналымынан уақытша қаражатты аударуын көрсетеді,
Өнім өндіруші кәсіпорындардың дебиторлық қарызының едәуір бөлігін тиелген тауар
Бұл жағымдығы тез өтетін құбылыс. Төлем мерзімі өткеннен кейін,
Кәсіпорында басқару жүйесін жетілдіру, шығындарды төмендету, қаржы ресурстарын тиімді
Сонымен қатар, кәсіпорында әртүрлі деңгейдегі менеджерлерге нарықтың күшейген бәсекелестік
Ұйымның қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық борыштардың айналымы
Кәсіпорындар өздерінің тауарларын сатқанда кейде сатып алушыларға баға жеңілдіктерін
Қызметтің ерекшеленген бағыттары бір мезгілде менеджердің алдында тұрған
Қазіргі кезде қаржылық болжау процесінде алғдыңғы қатарға ақша ағынын
Кәсіпорындарда есеп айырысуды жетілдіру келесі бағыттар бойынша жүргізілуі керек
.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Мемлекеттік мекемелер туралы заң
Жеке кәсіпкерлер туралы заң
ҚР-ның банк және банк қызметкерлері туралы заң 31 тамыз
Салық кодексі Салық төлешілерді тіркеуден өткізу 2009 ж.
«Бюджет кодексі »
Қазақстан Республикасының Конституциясы.
Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауы.
Бабич А., Павлов Л.Н. Қаржы. Оқу құралы. – М.:2001.
Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. Учебное пособие. – М.:
Берлин С.И. Қаржы теориясы. Оқу құралы. – М.: 2000.
Заяц Н.Е. Фисенко М.К. Теория финансов. Уяебное пособие. –
Құлпыбаев С. және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу құралы. –
Кадерова Н.Н Корпоративтік қаржы . Алматы 2008,Ээкономика баспасы
Мельников, В. Д. Ли. Қаржының жалпы курсы. – Алматы:
Дюсембаев К.Ш. Егембердиева С.К. Анализ финансовой устойчивости предприятия. Библиотека
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности промышленного предприятия. – М.
Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. – М.:ИНФА.
Хелферт Э. Техника финансового анализа. Перевод с англ. 1996
Ковалев В.В. Финансовый анализ – М.:Финансы и статистика, 1996г.
Брейнстайн Л.А. (перевод с англ.). Анализ финансовой отчетности.- М.:
Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. - М.:
Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Финансы предприятий. М.: ИНФРА -
Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа М.: Финансы
Крейнина М.Н. Финансовое состояние предприятия. Методы оценки. – М.:
Дюсембаев Х.Ш и др. Анализ финансовой отчетности. – Алматы,
Маркарьян Э.А. Герасименко Г.П. Финансовый анализ.- М.: Финансы и
Павлова Л.Н. «Финансовый менеджмент: управление денежным оборотом предприятия». М.:
Пилотова Д.Ж. Анализ финансовых ресурсов на предприятии // Вестник
Балабанов И.П. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта.-М.: ИНФРА
Ержанов М.С., Дәулетбеков Г.Б. и др. Аудит –
Бородина Е.И. «Финансы предприятия». М.: ЮНИТИ, 2002.
Родостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. бухгалтерский учет
Абленов Д.О. Аудит негіздері. Оқулық – Алматы: Экономика
Бородина Е.И., Голикова Ю.С. Финансы предприятий М.:ЮНИТИ, 2002.
Баканов Н.И., Шеремет А.Д. Теория анализа хозяйственной деятельности. -
Радостовец В.В., Шмидт О.И. Теория и отраслевые особенности бухгалтерского
«Аль Пари» №2,3,4. 2003 ж.
Егеменді Қазақстан» газеті 18.11.2009ж
Егеменді Қазақстан» газеті 26.11.2009ж
Егемен Қазақстан газеті 2010,45-60
Қаржы қаражат журналы 2009-2010 ж.
http : // www . Google . Kz.
http : // www . kaznu . kz/ru.
Қосымша А
ЖШС Дельта Ойл 2007 – 2010
Көрсеткіштер 2007 ж 2008 ж. 2009 ж. 2010 ж.
1. Активтер құны, соның ішінде 1520932 1697738
1.1 Ұзақ мерзімді активтер 59588 74418 70865 227079
А. Негізгі құралдар 2688 17518 13965 227079
Б. Қаржылық салымдар 56900 56900 56900
1.2 Ағымдағы активтер 1461344 1623320 2130560 1008631
А. Өндірістік қорлар 609914 11142
392482
Б. Дайын өнім 405123 172568 3118 247648
2. Кәсіпорынның өндірістік потенциалының құны 612602 190086 13965 619561
Қосымша Б
ЖШС Дельта Ойл 2007 – 2010
Көрсеткіштер 2007 ж 2008 ж. 2009 ж. 2010 ж.
Ағымдағы активтер, соның ішінде
1461344 1623320 2130560 1008631
1.1 Тауарлы – материалдық қорлар 1015037 183746 3118 640130
1.2 Дебиторлық борыш 381391 1393223
1.3 Ақша қаражат-тары және қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар 59996
1.4 Басқа да ағымдағы активтер 4920 38145 2126228 350675
Қосымша В
Негізгі құрал-жабдықтар, мың теңге
р/с Жыл аяғында бары, бастапқы (ағымдағы) құны бойынша 2006
1 Үй-жайлар 13979 16142 38239 74462 55143
2 Ғимараттар 316093 742301 788363 855547 1257827
3 Беріліс құрылғылары - - - - -
4 Машиналар мен жабдықтар, барлығы: 342795 551974 606194 672050
Соның ішінде:
- Қуатты машиналар 39028 10703 39858 35019 30365
- жұмыс машиналары мен жабдықтары 284285 532376 258701 453895
5 Көлік құралдары 47264 146705 176805 282379 90443
6 Аспап, өндірістік және шаруашылық мүмкіндігі 74 - 3830
7 Жұмыс және өнім малы - - - -
8 Көп жылдық ағаштар - - - - -
9 Негізгі құралдардың басқа түрлері 13258 67798 65691 95624
10 Жер учаскелерінің жалпы көлемі, га 890,0 943,0 135,7
Бухгалтерлік есеп стандарттары, әдістемелік ұсыныстар. Шоттардың