Кіріспе
Ќазаќстан б‰кіл єлемдік сауда ±йымыныњ ќатарына м‰ше болып кіруде.
Кез-келген меншік формадағы кєсіпорын ‰шін єрт‰рлі ќ±ндыќ жєне натуралды
Еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігі категорияларының арақатынасына әртүрлі көзқарастар
Бұл екі экономикалық категориялар бір тектес, бірақ бір ұғым
Өндіріс тиімділігімен еңбек өнімділігінің өзара байланыстылығын қарастыру үшін, қоғамдық
«Өндірістің экономикалық тиімділігі» категориясы барлық өндірістік процеспен анықталады. Экономикалық
Өндіріс тиімділігін жоғарлатып отыру үшін, жұмыскермен өндірілген өнім материалды-өндірістік
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты ол қазіргі кәсіпорынның еңбек өнімділігі
Қойылған мақсатқа сәйкес келесі міндеттер тұжырымдалды :
Еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігінің маңызды критерийлері мен мазмұнын
Еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерді анықтау.
Кәсіпорын әрекетінің қаржылық нәтижесіне және де негізгі капиталдың, айналым
Еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігін жоғарлату бойынша ұсыныстарды қарастыру.
Дипломдық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды, қосымша және қолданған
Бірінші бөлімде еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігінің маңызды түсініктері,
Екінші бөлімде еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштер
Үшінші бөлімде кәсіпорында жүргізілген талдаудың негізінде еңбек өнімділігі мен
Қорытындысында дипломдық жұмыстың басты тұжырымдары көрсетілген.
1 Еңбек өнімділігі - өндіріс тиімділігін жоғарлатудың маңызды факторы
Өндірістің экономикалық тиімділігі мен еңбек өнімділігінің өзара байланыстылығы
Еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігі категорияларының арақатынасына әртүрлі көзқарастар
Бұл екі экономикалық категориялар бір тектес, бірақ бір ұғым
Өндіріс тиімділігімен еңбек өнімділігінің өзара байланыстылығын қарастыру үшін, қоғамдық
«Өндірістің экономикалық тиімділігі» категориясы барлық өндірістік процеспен анықталады. Экономикалық
Өндіріс тиімділігі өндірістік емес салалардың қызмет ету тиімділігі мен
а) еңбек күшінің сапалы көрсеткіштерін дамыту (білім, кәсіби дайындық,
б) бос уақытты тиімді қолдану. Өндірістік емес сфераның кешенді
Сөйтіп, өндіріс тиімділігі уақытты үнемдеу заңының басты формасы және
Еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділік категорияларының сандық айырмашылығында айта
Жиынтық қоғамдық өнімді жасауда еңбек шығындарының келесі түрлері қатысады:
а) материалды-өндірістік шығындар, басқаша аталатын тұтынушылық шығындар;
б) негізгі және айналымдық өндірістік табыстар, басқаша айтқанда қолданылатын
Еңбек процесінің нәтижесі ол нақты және затталған еңбектің күрделі
Еңбек өнімділігінің өсу қарқынына әсер ететін шығындардың түрлеріне сәйкес,
Өндіріс тиімділігін жоғарлатып отыру үшін, жұмыскермен өндірілген өнім материалды-өндірістік
Экономикалық тиімділіктің мәселелерін шешуде затталған еңбекті үнемдеудің маңыздылығы көптеген
Затталған еңбекті үнемдеу нақты еңбектің сапалы нәтижелілігі, өнімділігі және
Экономикалық тиімділікті жоғарлатудың мәселелері - бұл сапалы тәртіп мәселелері,
Қазіргі өндірістің сапасы әлеуметтік-экономикалық мәселелерін шешуде жеке бас факторларының
Еңбек өнімділігі: көрсеткіштері мен өлшеу әдістері
Еңбек әрекетінің мақсаты нәтиже алу, мысалға өнім немесе қызметті
Сөйтіп, еңбек өнімділігінің жоғарлауы кезіндегі өнім көлемінің ұлғаюымен қоса
нақты еңбектің өнімділігі, жұмыс уақытының бірлігінде өндірілген өнімнің санымен
еңбек өнімділігін жоғарлауты жұмыс уақытын үнемдеуге әкеледі;
өнім бірлігін жасауға кеткен еңбектің аз көлемі, бірдей уақыт
Еңбек өнімділігін сипаттайтын көрсеткіштер, экономикалық және әлеуметтік даму жоспарларын
Еңбек өнімділігінің деңгейі 2 көрсеткішпен көрсетілуі мүмкін:
өнімді өндіру – уақыт бірлігінде өндірілген өнімнің саны;
өнім бірлігінің еңбек сыйымдылығы - өнім бірлігіне жұмсалған уақыт
Келесі белгілеулер еңгізейік: өнім көлемі Q, еңбек шығындары Е,
(1),
(2).
Бірінші көрсеткіш еңбек өнімділігінің тікелей көрсеткіші ретінде шығады, осы
Ең алдымен экономикалық есептеулерде жиірек қолданылатын уақыт бірлігіндегі өнім
Еңбек өнімділігінің деңгейін анықтаған кезде өнім және еңбек шығындары
адам-сағатпен өтелген;
адам-күнмен өтелген;
адам-аймен, адам-тоқсанмен немесе адам-жылмен өтелген (бұл уақыт бірліктері тиесілі
Сәйкесінше еңбек өнімділігі деңгейінің көрсеткіштері ажыратылады: орташа күндік, орташа
Егер еңбек шығындары адам-сағатта өлшенген болса, онда бір жұмысшымен
(3).
Егер еңбек шығындары адам-күнде өлшенген болса, онда өтелген бір
(4).
Еңбек өнімділігінің орташа күндік деңгейі екі факторға: өнімді өндірудің
Егер еңбек шығындары жұмысшылардың орташа тізімдік санымен өлшенсе,
(5).
Орташа айлық өндірім бір орташа тізімдік жұмысшымен өтелген күндердің
Келесі көрсеткіш – негізгі жұмыстағы бір орташа тізімдік жұмыскерге
(6).
Алдындағы еңбек өнімділігі деңгейінің көрсеткішімен өзара байланысын көрсетейік:
(7),
мұндағы d – неізгі жұмыстағы жұмыскерлердің жалпы санындағы жұмысшылардың
Енді алымындағы еңбек өнімділігінің тікелей көрсеткіші - берілген
Өнімділікті өлшеудің натуралды әдісі бір текті өнімдерді шығарған жағдайда
Натуралды әдіс есептеудің қарапайымдылығы және көрнектілігімен ерекшеленеді. Бірақ әдісті
Натуралды әдістің бір түрі шартты–натуралды әдіс, болып табылады, онда
Шартты-натуралды әдіс қолдану үшін ыңғайлы, өйткені көптеген әр түрлі
(8),
мұнда ЕӨ - еңбек әдісімен өлшенген еңбек өнімділігі.
Еңбек әдісін артықшылығы, ол барлық жұмыстар мен қызметтерге қолдану
Құндық әдіс - бұл еңбек өнімділігінің деңгейін өлшеуде кеңінен
Бұл әдіс әртүрлі өнімді өндіру кезіндегі еңбек өнімділігінің динамикасымен
Еңбек өнімділігіне жұмыстың еңбек сыйымдылығы әсер етеді. Еңбек сыйымдылығы
(9),
мұндағы ЕС - өнім бірлігінің еңбек сыйымдылығы;
- жұмыс уақытының қоры;
V – дайын өнімнің саны.
Бұдан басқа, еңбек сыйымдылығы құндық сипатта көрсетілуі мүмкін: жұмыс
Еңбек сыйымдылығының көрсеткіші бірнеше артықшылықтарға ие. Натуралды сипаттағы өнімге
Еңбек шығынының құрамына, олардың өндіріс процесіндегі рөліне байланысты, өнімді
Технологиялық еңбек сыйымдылығы (ЕСтехн) – кәсіпорынның жиынтық (тауарлық) өнімінде
ЕСтехн=ЕСкес+ЕСуақ
мұндағы ЕСкес – негізгі кесімді-жұмысшылардың еңбек шығындары;
ЕСуақ – негізгі уақытша-жұмысшылардың еңбек шығындары.
Өндіріске қызмет көрсетудің еңбек сыйымдылығы (ЕСқыз) – негізгі өндіріс
Өндірістік еңбек сыйымдылығы (ЕСөнд) – барлық жұмысшылардың (негізгі және
ЕСөнд=ЕСтехн+ЕСқыз
Өндірісті басқарудың еңбек сыйымдылығы (ЕСбасқ) - өнеркәсіпті-өндірістік қызметкерлердің барлық
Онда кәсіпорынның өнеркәсіпті-өндірістік қызметкерлердің барлық басқа категорияларының еңбек шығындарын
ЕСтолық=ЕСкес+ЕСқыз+ЕСуақ+ЕСбасқ=ЕСтехн+ЕСқыз + ЕСбасқ =ЕСөнд+ЕСбасқ
Еңбек сыйымдылығы еңбек шығындарының қолдануы мен сипаты бойынша келесілерге
Нормаланған – бұл кәсіпорынның жұмыс істеу режиміне сәйкес жұмыс
Нақтылы – жұмыс көлемін, өнім бірлігін дайындауға кеткен нақты
Жоспарлы - өнімді дайындауға немесе жұмыстың нақты бір көлемін
Еңбекті қолдану жері бойынша еңбек сыйымдылығы зауыттық (фабрикалық, шахталық),
Өндірістің экономикалық тиімділігінің мәні, критериі және көрсеткіштері
Өндіріс тиімділігі – бұл көп аспектілі және көп қырлы
Техника-экономикалық тиімділіктің екі аспектісі бар. Техникалық аспект өндіріс факторларының
Әлеуметтік-экономикалық тиімділік шегінде екі аспектіні бөліп көрсетуге болады: ол
Әлеуметтік-экономикалық тиімділіктің экономикалық аспектісі, өндірістің мақсатқа жетудегі өндірістің нәтижелілігін
Қарастырылған аспектілер сәйкесінше техникалық, экономикалық және әлеуметтік тиімділікке бөлінеді.
Қоғамдық ұдайы өндірістің барлық сатлыларындағы: өндірудіегі айырбастаудағы, бөлудегі және
Өндіріс тиімділігінің деңгейі жеке және жалпылама көрсеткіштердің жүйесімен анықталады.
Еңбек өнімділігінің деңгейі өндірістің экономикалық тиімділігінің жалпылама критерийі болып
Өнімнің еңбек сыйымдылығы – өндірілген өнімнің жалпы көлеміне, өнімді
Өнімнің материал сыйымдылығы шикізаттың, материалдардың, жанар-жағар майдың, энергияның және
m=M/Q
мұндағы m - өнімнің материал сыйымдылығының деңгейі;
М - құн түріндегі өнімді шығаруға кеткен материалдық шығындардың
Q - шығарылған өнімнің жалпы көлемі (әдетте жиынтық өнімнің).
Өнімнің қор сыйымдылығы және капитал сыйымдылығы бір-біріне ұқсас ұғымдар.
KQ=K/∆Q
мұндағы КQ - өнімнің капитал сыйымдылығы;
К – капиталды салымдардың жалпы көлемі;
∆Q – шығарылған өнім көлемінің өсуі.
Өнімнің қор сыйымдылығы негізгі өндірістік қорлардың орташа құнының, өндірілген
Қор қайтарымдылық көрсеткіші де кеңінен қолданылады. Өндірілген өнім көлемінің,
Жалпы көрсеткіштерге салық салынғаннан кейінгі және оған дейінгі таза
Таза табыс - кәсіпкерлік қызметтің соңғы қаржылық нәтижесі. Нарықтық
Өзінің экономикалық табиғаты бойынша таза табыс, материалдық өндіріс жұмыскерлерінің
Өнімді өткізу жоспарлаудың, кәсіпорынның шаруашылық қызметін бағалаудың көрсеткіші және
Шаруашылық қызметтің нәтижесі есепті кезеңде кәсіпкермен алынатын қарапайым қызметтен
Әдеттегі қызметтен түскен табыс, өнімді өткізуден түскен табысқа қосымша,
Өнеркәсіптік кәсіпорынның балансындағы салық салуға дейінгі және одан кейінгі
Салық салынғаннан кейінгі қарапайым қызметтен түскен табыс – бұл
ТТ=ЖТ – (Скорп +ҚҚС+Сакц+Смүл+Сәлеу+Скқ) – Н
мұндағы ТТ – таза табыс;
Скорп – корпоративті табыс салығы;
ҚҚС, Сакц – сәйкесінше қосымша құн салығы және акциздер;
Смүл – мүлік салығы;
Сәлеу - әлеуметтік салық;
Скқ – көлік құралдарына салық;
Н – банк несиелері үшін проценттер.
Кәсіпорынның таза табысы негізгі шаруашылық мақсаттарға қолданылады. Таза табыстың
(16),
мұндағы ∑ - салынған капиталдың пайдалылық нормасы, %;
ТТ – таза табыс;
К - таза табысты алуды қамтамасыз ететін капитал салымдары;
Б – сату бағасындағы өнім өндірудің жылдық көлемі;
ӨҚ – жылдық шығарылған өнімнің толық өзіндік құны.
Таза табыс нормаларының есепті мәндері капитал құрылымына, өнімнің болжанатын
Өндіріс тиімділігінің келесі түсінігі, капитал салымдарының тиімділігі болып табылады.
Таза ағымдық құн көрсеткіші уақыт факторын қоса кәсіпорынның барлық
Капиталдың рентабельділігі - бұл таза табыстың (салықты алып тастағанда)
Ішкі тиімділік коэффициенті қолма - қол қаражаттардың келу -
Капиталды салымдардың қайту кезеңі (ақталу мерзімі) - кәсіпорынның болашақ
Т=K/П
мұндағы Т – капиталды салымдардың ақталу мерзімі, жыл;
П – амортизацияны қосқандағы таза жылдық табыс, теңге.
Максимальды ақша жылыстауы - бұл өспелі жиынымен есептелген, таза
Шығынсыздық нүктесі (норма) - бұл “нольдік пайда”, яғни сатудан
(18),
мұндағы Нк – натуралды бірліктегі өнімді сату көлемі
Штұр - өндірістің жалпы тұрақты шығындары,теңге;
Ббір - өнімнің үлестік бағасы, теңге;
Шауыс - өндірістің үлестік ауыспалы шығындары, теңге.
Кәсіпорынның жұмысын бағалау үшін таза табыс көрсеткішін ғана қолдану
Рентабельділік – кәсіпорынның табыстылығы; шаруашылық қызметтің соңғы нәтижелерін көрсететін,
Өнеркәсіптік өнімге бағаны қалыптастырған кезде, таза табыстың өзіндік құнға
Рентабельділік көрсеткіші өндіріс тиімділігінің барлық көрсеткіштерімен, соның ішінде өнімнің
Жиынтық табыс негізінде есептелген рентабельділік көлеміне үш негізгі фактор:
Өнімнің өндіру көлемін ұлғайту рентабельділігі жоғары өнімнің үлес салмағын
∆ЖТQ = (ЖӨжосп-ЖӨбаз) dөн
мұндағы ЖӨжосп және ЖӨбаз – кәсіпорынның көтерме бағасындағы өндірістің
dөн – базистік кезеңдегі жиынтық өнім құнындағы жиынтық табыстың
Шығарылған өнімнің ассортименті жиынтық табысқа тікелей әсер етеді. Рентабельділігі
∆ЖТА =[(ЖӨжос βжос -ЖӨбазβбаз)(Rжоғ-Rорт)] /100
мұндағы βжос, βбаз - кәсіпорын бойынша рентабельділіктің орташа деңгейінен
Rжоғ , Rорт - проценттегі өнімнің орташа және жоғары
Егер де құрылымдық қозғалыстар нәтижесіндегі бірнеше жоғары рентабельді өнімдердің
Жиынтық табыстың өсуіне әсер етуші факторлардың ішіндегі басты роль
∆ЖТөз.қ = ӨҚб ЖӨжос/ЖӨб - ӨҚжос
мұндағы ӨҚб,ӨҚжос - базалық және жоспарлы кезеңдегі өнімнің өзіндік
Рентабельділік, негізгі капиталдың қолдануын сипаттайтын көрсеткіш болып табылады, сондықтан
Артық жабдықтарды есептен шығарғанда рентабельділіктің өсуі формуласы келесі түрде
ΔRе.ш= (ЖТΔНКе.ш) / [НКб(НКб – ΔНКе.ш)]100
мұндағы ЖТ – базистік кезеңдегі жиынтық табыс;
ΔНКе.ш – базистік жылдағы негізгі капитал мен айналым қаражаттарының
НКб - базистік жылдағы негізгі капитал мен айналым қаражаттарының
Амортизациялық аударымдардың қысқаруының нәтижесіндегі рентабельділіктің өсуі келесі түрде есептеледі:
ΔRa = ΔНКе.шHa / (НКорт. ж– НҚорт.ж)
мұндағы Ha – амортизациялық аударымдардың нормасы.
2 Еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігін талдау
2.1 Нанмакаронды - кондитер комбинатының (НМКК) жалпы сипаттамасы
Еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігін жоғарлату мәселелерін біз нанмакаронды-кондитер
НМКК құрылымдық бөлімше, ал оның басты кәсіпорыны ААҚ “Қарағанды-Нан”
Орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, 470042, Қарағанды облысы, Қарағанды қаласы,
НМКК Қазақстандағы ұннан пісірілген макарондық, кондитер өнімдерін өндіру бойынша
Өнімді термоотырғызу пленкасымен қаптау және печеньені жасайтын жаңа қатарлар
2000 жылы НМКК-ң шығарылған өнімінің жалпы ассортименті 27 түрлі,
НМКК қызметінің негізгі техника-экономикалық көрсеткіштері:
1кесте
Өндіру мен өткізу
Көрсеткіштер Өлшем бірлік 2001 2002 2003 2004 2005
Өндіріс көлемі мың теңге 386005 433713 461397 495900 522795
Өткізу көлемі мың теңге 347404 410726 442018 479535 514052
Жұмыскерлердің орташа тізімдік саны адам 681 692 709 705
Соның ішінде өндірістік қызметкерлер адам 525 536 541 548
2 кесте
Затты түрдегі өнімді топтары бойынша өндіру
Көрсеткіштер Өлшем бірлік 2001 2002 2003 2004 2005
Ыстық нан тонна 10000 8213 7115 7228 8390
Кондитерлік тағамдар тонна 1765 1830 1957 2277 2453
Макаронды тағамдар тонна 93 205 206 225 387
Кулинарлық тағамдар тонна
450 516
Нан квасы мың литр 24 111 111 120 118
Алкогольсыз сусын мың литр
277 594 970 1090
2005 жылғы өнімді өндірудіњ қ±рылымы
Сурет 1
Заттай түрдегі өнімді топтар бойынша өндірудің графикалық суреттемесі
Сурет 2
Өнімді µндіру ырғаќтылығын талдау.
Өнімді өндіру, сапасын жоғарлату және өткізу көлемінің өсу қарқыны
НМКК-дағы өнімді өндіру мен өткізу динамикасын талдауды өсімшенің және
Төменде келтірілген кестеде көрініп тұрғандай, базалық жылға қарағанда кәсіпорындағы
3 кесте
Өнімді өндіру мен өткізу динамикасы
Жыл Өнімнің өндіріс көлемі, мың теңге. Өсу қарқыны, %
Базистік тізбектік
Базистік тізбектік
2001 386005 100 100 347404 100 100
2002 433713 112,3 112,3 410726 118,2 118,2
2003 461397 119,5 106,4 442018 127,2 107,6
2004 495900 128,5 107,4 479535 138,0 108,5
2005 522795 135,4 105,4 514052 147,9 107,2
Өнімді шығару мен өткізудің орташа жылдық өсу қарқыны орташа
(24),
мұндағы Қ- өсудің тізбекті қарқыны.
Қжө =
Қөө =
Өнімді шығарудың орташа жылдық өсу қарқыны 7,8%, өткізілген өнімдікі
Сурет 3
Өнімді өткізумен өндіріс ырғақтылығын талдау кәсіпорын қызметін зерттеген кезде
Кырғақ =
Вариация коэффициенті бір айдағы жоспарлы тапсырмадан орташа квадраттық ауытқудың,
Кв =
Бұл айлар бойынша өнімді шығарудың бюджеттіктен орташа алғанда 2,75%
4 кесте
Айлар бойынша өнімді шығарудың ырғақтылығы
Ай 2005 жыл бойынша өнімді шығару, мың теңге Өнімнің
жоспар нақты жоспар нақты
Ақпан 52202,9 49060,7 10,05 9,38 0,939 9,38
Наурыз 58018,0 53895,1 11,17 10,31 0,929 10,31
Сәуір 55771,3 49574,8 10,74 9,48 0,888 9,48
Мамыр 58018,0 55055,5 11,17 10,54 0,949 10,54
Маусым 56432,1 63480,9 10,86 12,14 1,125 10,86
Шілде 39383,5 43732,7 7,58 8,36 1,110 7,58
Тамыз 39647,8 41846,0 7,63 8,00 1,055 7,63
Қыркүйек 39779,9 44253,5 7,66 8,47 1,112 7,66
Қазан 39912,1 42883,7 7,68 8,30 1,073 7,68
Қараша 40044,3 41223,9 7,71 7,88 1,029 7,71
Желтоқсан 40308,6 37788,0 7,76 7,23 0,937 7,23
Барлығы, жыл бойындағы 519519 522795 100,00 100,00 11,146 96,06
Өнімді өндірудің ырғақтылығын бағалау үшін өнімді шығарудағы ай сайынғы
Каритм = 0,06+0,07+0,11+0,05+0,12+0,10+0,05+0,11+0,07+0,03+0,06=0,83
Бұл кәсіпорынның жеткілікті ырғақтылық деңгейінде жұмыс істейтіні туралы айтады
2.2 Еңбек өнімділігі көрсеткішінің деңгейін және динамикасын талдау
Еңбек өнімділігі – маңызды еңбек көрсеткіші. Еңбек өнімділігінің деңгейімен
Еңбек өнімділігінің үлкен мағыналылығы, осы көрсеткішті өте жан-жақты және
Еңбек өнімділігінің деңгейін бағалау үшін жалпыламалаушы, жеке немесе көмекші
Жалпыламалаушы көрсеткіштерге бір жұмысшымен орташа жылдық, орташа күндік және
Бір жұмыскердің орташа жылдық өнім өндіруі, еңбек өнімділігінің жалпылама
5 кесте
Факторлық талдаудың алғашқы мәліметтері
Көрсеткіш 2004 жыл 2005 жыл Ауытқуы
жоспар нақты 2004 жылғыдан нақтының Жоспардан нақтының
1 2 3 4 5 6
5 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6
Өнімді өндіру көлемі, мың теңге 495900 519519 522795 +26895
өндіріс көлемі , тонна 11270,45 12987,97 12908,52 +1638,07 -79,45
Өнеркәсіпті-өндірістік қызметкерлердің(ӨӨҚ),
орташа тізімдік саны, соның ішінде жұмысшылардың(ЖС)
548
438 553
447 554
449 +6
+11 +1
+2
Өнеркәсіпті-өндірістік қызметкерлердің жалпы санындағы жұмысшылардың үлес салмағы (Ү), %
Жұмысшының бір жылдағы жұмыспен өтелген күні (К) 214 226
Еңбек күнінің орташа ұзақтығы (Ұ), сағ 7,83 8 7,86
Өтелген уақыттың жалпы саны: бір жылдағы барлық жұмысшылардың адам-сағатта.
Соның ішінде, бір жұмысшымен адам-сағатта.
733921,56
1675,62
808176
1808
765823,38
1705,62
+31901,82
-132,38
-42352,2
-102,38
Орташа жылдық өндіру мың теңге:ӨӨҚ-ның бір жұмыскерінің (ОЖӨ)
Соның ішінде бір жұмысшысының (ОЖӨ)
904,92
1132,19
939,45
1162,23
943,67
1164,35
+38,75
+32,16
+4,22
+2,12
Жұмысшының орташа күн өндірімі (КӨ), мың теңге 5,29 5,14
Жұмысшының орташа сағаттық өндірімі (СӨ) мың теңге 675,68 642,82
1 тонна өнімнің орташа бағасы, мың тенге 44 40
Өндірістік емес уақыт шығындары, адам-сағат (Шөе) 475 – 1245
ҒТП жетістіктерін енгізу арқылы жоспардан тыс уақытты үнемдеу (Шү)
5 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6
Құрылымдық өзгерістер нәтижесіндегі тауарлық өнімнің құнын өзгерту, мың тенге
5-ші кестеден көріп тұрғандай жоспарлы жылмен салыстырғанда есепті жылда
2004 жыл: Wкүн=11270,45/214*438=120,24 кг.
2005 жыл: =12987,97/226*447=128,56 кг.
=12908,52/217*449=132,48 кг.
Көрініп тұрғандай ақшалай көрсетілген жоспардың орташа күндік
Бұл жоспармен ескерілген ассортимент құрылымындағы өзгерістермен түсіндіріледі. Жалпы өндіріс
ӨӨҚ бір жұмыскерінің орташа жылдық өндірімі келесі факторлардың көбейтіндісіне
ОЖӨ = Ү*К*Ұ*СӨ
Өнеркәсіпті - өндірістік қызметкердің орташа жылдық өндірім деңгейінің өзгеруіне
1-ші фактор: ӨӨҚ жалпы санындағы жұмысшылар үлесінің өзгерісі:
ОЖӨ = Ү*ОЖӨ=0,0021+ 1162,23 = оң 2,24;
2-ші фактор: бір жұмысшының бір жылдағы жұмыспен өтелген күндер
ОЖӨ = Ү* К* КӨ = 0,8104*(-9)*5,14 = теріс
3-ші фактор: жұмыс уақыты ұзақтығының өзгерісі:
ОЖӨ = Ү*К*Ұ*СӨ = 0,8104*217*(-0,14)*0,67568 = теріс 15,82;
4-ші фактор: орташа сағаттық өндірім өзгнрісі:
ОЖӨ = Ү*К*Ұ*СӨ = 0,8104*217*7,86*0,03983 = оң 55,08.
Барлығы, орташа жылдық өндірімге факторлардың әсері тең болады:
2,44+(-37,48)+(-15,82)+55,08 = оң 4,22.
Өнеркәсіпті - өндірістік қызметкерлерінің жалпы санындағы жұмысшылардың үлесінің ұлғаюымен
Орташа сағаттық өндіріміне және жұмыс уақытының орташа ұзақтығына, бір
ОЖӨ = К*Ұ*СӨ
Берілген факторлардың әсерін абсолютты аймашылық әдісімен есептейік :
ОЖӨ = К*Ұ*СӨ = -9*8*0,64282 = теріс 46,28;
ОЖӨ = К*Ұ*СӨ = 217*(-0,14)*0,64282 = теріс 19,53;
ОЖӨ = К*Ұ*СӨ = 217*7,86*0,03983 = оң 67,93;
Барлығы:- 46,28+(-19,53)+67,93 = оң 2,12.
Жұмыскерлермен жұмысшылардың орташа жылдық өндірімінің деңгейін есептеу, жұмыс уақытының
Фактордың және еңбек өнімділінің ең негізгі көрсеткіштерінің бірі болып
Берілген көрсеткіштің факторлық моделін былай көрсетуге болады:
CӨ = (ЖӨн+/-ЖӨқұр)/(Тн-Төе+/-Тү)
мұндағы ЖӨн - нақтылы өндіріс көлемі;
ЖӨқұр - құрылымдық өзгерістер нәтижесіндегі өндіріс көлемінің өзгеруі;
Тн – нақтылы жұмыспен өтелген уақыт;
Төе – жұмыс уақытының өндірістік емес шығындары;
Тү – ҒТП жетістіктер енгізудің арқасында жұмыс уақытын жоспардан
Орташа сағаттық өндірге осы факторлардың әсерін есептеу үшін тізбектеп
CӨ1 шарт = (ЖӨн+/-ЖӨқұр)/(Тн-Төе+/-Тү) = (522795-2371)/(765823,38-1245+11530) = 0,67055*1000 =
Егерде алынған нәтижені жоспарлымен салыстырсақ, онда еңбектің жиілігін ұйымдастырудың
Екінші шартты көрсеткіштің біріншісінен айырмашылығы, оны есептеу кезіндегі еңбек
CӨ2 шарт = (ЖӨн+/-ЖӨқұр)/(Тн-Төе) = = 0,68066*1000 =
ҒТП жетістіктерін енгізумен байланысты уақытты жоспардан тыс үнемдеудің арқасындағы
Үшінші шартты көрсеткіштің екіншісінен айырмашылығы, оның бөлімі өндірістік емес
CӨ3 шарт = (ЖӨн+/-ЖӨқұр)/Тн =
=(522795-2371)/765823,38=0,67965*1000=679,56 тенге.
Үшінші мен екінші шартты көрсеткіштердің арасындағы айырмашылық, ол өндірістік
Егерде үшінші шартты көрсеткішті нақтылымен салыстырса, онда біз өнімді
Факторлардың балансы: 27,73+10,11+(-1,1)+3,09=39,83 теңге.
Барлық алынған есептеулердің негізінде еңбек өнімділігінің факторлық талдаудың қорытынды
6-шы кестеде өнімді шығарумен еңбек өнімділігінің көрсеткіштерінің өзгеруіне қай
6 кесте
Факторлық талдаудың нәтижесі
Факторлар ∆СӨ, тг. ∆ОЖӨ, мың тг ∆ОЖӨ, мың тг
Қызметкерлердің саны
Бір жұмысшының орташа жылдық өндірімі -
- -
- -
- +939
+2337
Барлығы - - - +3276
Жұмысшылардың үлес салмағы
Бір жылда бір жұмысшының жұмыспен өтелген күн саны
Жұмыс күнінің ұзақтығы
Жұмысшылардың орташа сағаттық өндірімінің өзгерістері -
-
-
- -
-46,28
-19,53
+67,93 +2,44
-
37,48
-15,82
+55,08 +1351
-20764
-8764
+30514
Барлығы
-2,12 +4,22 +2337
Өндірісті ұйымдастыру (еңбек жиілілігі)
Өндірістің техникалық деңгейін жоғарлату
Жұмыс уақытының өндірістік емес шығындары
Өндіріс құрылымы
+27,73
+10,11
-1,10
+3,09
+47,29
+17,24
-1,87
+5,27
+38,33
+13,97
-1,52
+4,27
+21251
+7739
-842
+2366
Барлығы +39,83 +67,93 +55,08 +30514
Талданып жатқан кәсіпорында тұтас күндік, ауысым ішілік және жұмыс
Уақыттың күнтізбелік қорының жоспарлы және нақтылы баланстарын салыстыру жұмыс
Жұмыс уақытының жоспарлы және нақтылы баланстарының талдауы тұтас күндердің
Жоспардағыға қарағанда жұмыс уақытының қолдануының нашарлауына байланысты барлық жұмысшылардың
Қандай себептері бойынша әкімшілік демалыстар берілгенін тексеру қажет, барлық
Барлық жұмысшыларға ауысым ішілік бос тұрып қалулар 13640,62 сағатты
Еңбек өнімділігінің деңгейін бағалауда қолданылатын келесі көрсеткіш ол өнімнің
Өнімнің еңбек сыйымдылығын төмендетудегі жоспарлы тапсырма 7-ші кестеде көрініп
Кесте
Өнімнің еңбек сыйымдылығының деңгейі бойынша жоспардың орындалуы мен динамикасын
Көрсеткіш 2004 жыл 2005 жыл Көрсеткіш деңгейінің өсуі, %
жоспар нақты 2004 жылға жоспар 2004 жылға нақты Жоспарға
Өнімді шығару мың тенге 495900 519519 522795 104,7 105,4
Барлық жұмысшылармен өтелген адам-сағаттар 733921,56 808176 765823,38 110,1 104,3
1 теңгеге еңбек сыйымдылығының үлес салмағы, сағат 1,48 1,55
Орташа сағаттық өндірім, мың тенге 675,68 642,82 682,65 95,1
Орташа сағаттық өндірімменжалпы еңбек сыйымдылығы өзгерістерінің арасында кері пропорционалды
СӨ% =
Нақтылы еңбек сыйымдылығы жоспарлы деңгейден 5,8%-ке төмен. Еңбек өнімділігінің
СӨ% = = 6,1
Керісінше еңбек өнімділігінің өсу қарқынын біле тұра, өнімнің еңбек
ЕС% = = = 5,8
Кәсіпорындағы еңбек сыйымдылығымен өндірімнің талдауы жүргізілгеннен кейін кәсіпорынның жалпы
Кәсіпорындағы еңбек өнімділігінің динамикасы туралы толығырақ түсінік алу үшін
8 Кесте
Еңбек өнімділігінің динамикасын талдау
жыл Жиынтық өнім ӨӨҚ жұмыскерлерінің саны Еңбек өнімділігі
Мың теңге Базистік жылға, % Алдыңғы жылға, %
2001 386005 100,0 100,0 525 100,0 100,0 735,24 100,0
2002 433713 112,3 112,3 536 102,1 102,1 809,16 110,0
2003 461397 119,5 106,4 541 103,0 100,9 852,86 115,9
2004 495900 128,5 107,4 548 104,4 101,3 904,92 123,1
2005 522795 135,4 105,4 554 105,5 101,1 943,67 128,3
8-ші кестенің деректері бойынша кәсіпорын жұмыскерлерінің еңбек өнімділігінің тенденциясы
Өнімділіктің өсу резервтерін іздеудің басты бағыттары оның деңгейін есептеу
Талданып отырған кәсіпорында үлкен ақша шығындарын қажет етпейтін, анық
Жұмыс уақытының жоспардан тыс ысырабын болдырмау арқылы өнім өндірісін
Р ШӨ = 42352,62*682,65 = 28912 мың теңге;
Р ЕӨ = = =
немесе 64,39 мың теңге.
Осыны ескере отырып дипломдық жұмыстың III-ші бөлімінде:
өнімділіктің өсу резервтерінің барлығын ескеріп және оларды қолдану үшін
еңбек өнімділігін жоғарлатудағы басқа да факторларды іздеуді жалғастыру.
НМКК-ның өндірістік қызметінің тиімділік көрсеткішін талдау
Өнеркәсіптік өндірістің процесі үш негізгі элементтердің өзара байланысына негізделген
Нарықты экономика жағдайында кәсіпорын қызметінің нәтижесі алынған таза табыс
Шаруашылық қызметті талдау процесінде табыстың келесі көрсеткіштері: негізгі қызметтен
Жай қызметтен алынған табыстың ішіне негізгі және негізгі емес
кесте
Есепті жылдың жиынтық табыс жоспарының орындалуы мен динамикасының құрамын
Жиынтық табыстың құрамы 2004 жыл 2005 жыл
Сомма, мың тенге Құрылымы,% жоспар нақты
Сомма, мың тенге Құрылымы, % Сомма, мың тенге Құрылымы,
Негізгі қызметтен алынған табыс 89591 88,6 94521 90,1 93623
Негізгі емес қызметтен алынған табыс 11604 11,4 10383 9,9
Барлығы: салыққа дейінгі жай қызметтен алынған табыс 101195 100
9-шы кестеден көрініп тұрғандай жиынтық табыс бойынша жоспар 1%-ке
Тұтастай кәсіпорын бойынша негізгі қызметтен алынған табыс бірінші деңгейінің
Осы факторлардың табыс соммасына әсерін 10-шы кестені қолдана отырып
Кесте
Негізгі қызметтен алынған табыстың факторлық талдауы үшін берілген бастапқы
Көрсеткіштер Жоспар Нақтылы сату көлеміне қайта есептелген, жоспар Нақты
ҚҚС-ті және де түсімнен (ТҮ) басқада аударымдарды алып тастағандағы
Өткізілген өнімнің өзіндік құны + кезеңнің шығындары (Ш) 391010
Негізгі қызметтен алыған табыс (Тнег) 94521 92765 93623
Есепті жылдағы негізгі қызметтен алынған табыс соммасының жоспары 898
Жоспарлы көлемнің әрбір факторлық көрсеткішін кезектеп нақтылыға, тізбектеп ауыстыру
Кәсіпорынның жұмысын бағалау үшін таза табыс көрсеткішін ғана қолдану
11 кесте
Негізгі қызметтен алынған табыс сомасының өзгеруіне бірінші деңгей факторларының
Көрсеткіштер Есептеу шарттары Есептеу тәртібі Негізгі қызметтен алынған табыстың
Өкізу көлемі Тауарлық өнімнің құрылымы Баға Өзіндік құн және
Жоспар Жоспар Жоспар Жоспар Жоспар КІжос-Шжос 94521
1 шарт Нақты Жоспар Жоспар Жоспар КІжос*Көө 92753
2 шарт Нақты Нақты Жоспар Жоспар КІш-Шш 92765
3 шарт Нақты Нақты Нақты Жоспар КІн-Шш 100958
Нақты Нақты Нақты Нақты Нақты КІн-Шн 93623
мұндағы Кө. ө - өнімді өткізу бойынша жоспарды орындау
11-ші кесте бойынша әрбір фактор арқылы табыс соммасының қалай
Тvpp = T1шарт -Тжос = 92753 - 94521 =
Тқұр = Т2шарт - Т1шарт = 92765 -
Тб= Т3шарт – Т2шарт = 100958 – 92765 =
Тө.қ = Тн – Т3шарт = 93653 – 100958
Талдаудың нәтижесі өнімді өткізу бойынша жоспардың орындалмауынан және өнімнің
Кәсіпорын жұмысының тиімділігін бағалау үшін табыстылық көрсеткішін ғана қолдану
Шығынның анықталуын, қызметтің әртүрлі бағыттағы табыстылығын тұтастай кәсіпорын жұмысының
инвестициялық жобалардың және өндірістің шығындарының ақталуын сипаттайтын көрсеткіштер;
сатудың рентабельділігін сипаттайтын көрсеткіштер;
капиталдың табыстылығы мен оның бөлімдерін сипаттайтын көрсеткіштер.
Өндірістік қызметтің рентабельділігі (шығындардың өтелімділігі) – негізгі қызметтен алынған
Rш =
Rш =
Ол кәсіпорынның өнімді өткізу және өндіруге кеткен әрбір теңгеден
Кәсіпорын бойынша тұтастай есептелген өндіріс қызметінің рентабельділік деңгейі бірінші
Осы көрсеткіштің факторлық моделі келесі түрде көрсетілген:
(31).
Тұтастай кәсіпорын бойынша рентабельділік деңгейінің өзгерісіне бірінші кезеңдегі факторлардың
Rжал = Rн - Rжос =23,942 –24,173 =
Соның ішінде :
Rөөv = R1шарт - Rжос = 24,173 –24,173
Rү = R2шарт – R1шарт = 24,176 – 24,173
Rб = R3шарт – R2шарт = 26,312 –
Rөқ = Rн – R3шарт = 23,942 – 26,312
Алынған нәтижелер жалпы өткізу көлеміндегі пайдалырақ өнім түрлерінің үлес
Осылайша сату рентабельділігінің факторлық талдауы жүргізіледі. Тұтастай кәсіпорын бойынша
(32).
Берілген фактордың әсерін тізбектеп ауыстыру әдісімен есептейміз:
Rжал = Rн – Rжос = 19,317 – 19,467
Соның ішінде:
Rү = R1шарт – Rжос = 19,469 – 19,467
Rб = R2шарт – R1шарт = 20,831 – 19,469
Rөқ = Rн – R2шарт = 19,317 – 20831
Жиынтық капиталдың рентабельділігінің факторлық талдауыда алдындағыдай анықталады. Жиынтық табыстың
Негізгі және айналым капиталының (KL) орташа жылдық соммасы
Аталған факторлардың капитал рентабельділігі деңгейімен өзара байланысын келесі түрде
(33).
Рентабельділік деңгейіне факторлардың әсерін есептеу үшін келесі алғашқы мәліметтер
Кесте
Жиынтық капитал пайдалылығының факторлық талдауы үшін қажет алғашқы мәліметтер
Көрсеткіштер Жоспар Нақты
Негізгі қызметтен алынған табыс, мың тенге 94521 93623
Негізгі емес қызметтен алынған табыс, мың тенге 10383 12314
Жиынтық табыстың сомасы, мың тенге 104904 105964
Негізгі және айналым капиталының орташа жылдық сомасы, мың тенге
Өнімді сатудан түскен табыс (түсім), мың тенге 485531 484656
Капиталдың айналымдылық коэфициенті 1,23 1,223
12-ші және 10-шы кестені қолдана отырып, тізбектеп ауыстыру әдісімен
Rжал = Rн - Rжал = 26,723 - 26,589
соның ішінде:
Rү = R1шарт = Rжос = 26,628 –
Rб = R2шарт - R1шарт = 28,257 –
Rөқ = R3шарт – R2шарт = 26,395 – 28,257
Rқнт = R4шарт – R3шарт = 26,892 – 26,395
RКайн = Rн – R4шарт =26,739 – 26,892 =
Яғни бағаның жоғарлауының нәтижесінде рентабельділік деңгейінің жоспары асыра орындалды.
Өндіріс тиімділігін әрі қарай талдау барысында кәсіпорынның негізгі қорларымен
Өндіріс нәтижелерінің және жұмысшылардың орташа тізімдік санының қатынасымен өлшенетін
Нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның еңбек ресурстарының тиімді қолданылуын бағалау
= *
мұндағы Т – негізгі қызметтен алынған табыс;
Ж – жұмыскерлердің орташа тізімдік саны;
ТҮ - өнімді өткізуден алынған түсім;
KL – капиталдың орташа жылдық соммасы;
ӨШ – нақты бағадағы өнімді шығарудың құны;
Т/ЖС – қызметкерлердің рентабельділігі;
Т/ТҮ – айналымның рентабельділігі;
KL/ЖС – еңбектің капитал қарулылығы;
ТҮ/ӨШ – шығарылған өнім құнындағы түсімнің үлесі;
ӨШ/ЖС – нақты бағадағы бір жұмыскермен өндірілген өнімнің орташа
Қызметкерлердің рентабельділігінің факторлық талдауы үшін қажетті мәліметтер қосымша бөлімде
Кесте бойынша жоспардағыға қарағанда бір жұмыскердің табысы 1,93 мың
Еңбектің капиталмен жарақтандырылғандық өзгерістерінің нәтижесінде:
(714,958 –713,437) * 1,23 *19,467 / 100 = 0,364
Айналым рентабельділігі өзгерістерінің нәтижесінде:
714,958 * (1.223 – 1.23) * 19.467 / 100
Айналым рентабельділігі өзгерістерінің нәтижесінде:
714,958 * 1,223 * (19,317 – 19,467) / 100
Екінші үлгі бір жұмыскерге таза табыстың қалай өзгергенін көрсетеді:
а) еңбек өнімділігінің:
Rөөқ = ОЖӨ * ТӨӨжос * RАЙНжос =
б) жалпы шығарылған өнімдегі өткізілген өнімнің үлес салмағы:
Rөөқ = ОЖӨн * ТӨӨжос * RАЙНжос
в) сатудың рентабельділігі:
Rөөқ = ОЖӨн * ТӨӨн *
Барлығы: теріс 1,93 мың теңге.
Екінші үлгінің ыңғайлылығы, оның еңбек өнімділігінің өсу факторларын рентабельділіктің
Негізгі қызметтен алынған табыс соммасының өзгеруіне бірінші деңгей факторының
Кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын ең маңызды көрсеткіштерінің бірі ол
Қор сыйымдылық, қор қайтарымдылық, пайдалылық көрсеткіштері негізгі қаражаттардың қолдану
Негізгі қорлардың қолдану тиімділігінің жалпыламалаушы көрсеткіш қор пайдалылығы болып
Rнөқ=Т/НӨҚ=ШӨ/НӨҚ*Т/ШӨ=ҚҚ*RШӨ,
Rнөқ=Т/НӨҚ=ӨӨ/НӨҚ*Т/ӨТ.Ө=ҚҚ*RӨТ.Ө,
мұндағы Rнөқ – негізгі өндірістік қорлардың рентабельділігі;
Т – негізгі қызметтен алынған табыс;
НӨҚ – негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны;
ШӨ және ӨӨ - сәйкесінше шығарылған және өткізілген өнімнің
ҚҚ – қор қайтарымдылығы;
RШӨ, RӨТ.Ө - шығарылған және өткізілген өнімнің рентабельділігі.
13-ші кестедегі деректер негізгі өндірістік қорлардың рентабельділігін нақты деңгейі
13 кесте
Негізгі қорларды тиімді қолдануды талдау үшін қажет алғашқы ақпарат
Көрсеткіш Жоспар Нақты Ауытқу
Өнімді шығарудың көлемі (ШӨ) мың теңге 519519 522795 +3276
Негігі қызметтен алынған табыс, мың теңге 94521 93623 -898
Негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны (НӨҚ) мың теңге
активті бөлігі (НӨҚа), мың теңге 42387 42790 +403
Жабдық бірлігі(Б) 1695,48 1711,6 +16,12
Қорлардың активті бөлігінің коэффициенті, үлес салмағы (ҮҚ) 0,2974 0,2988
Қор рентабельділігі(Rнөқ), % 66,316 65,379 -0,937
өнімнің рентабельділігі (Rшө), % 18,194 17,908 -0,286
негізгі өндірістік қорлардың қор қайтарымдылығы (ҚҚ),теңге 3,645 3,651 +0,006
активті бөлігі (ҚҚа) 12,256 12,217 -0,039
технологиялық жабдықтың орташа жылдық саны(С) 25 25 0
барлық жабдықтардың бір жылғы жұмыс өтелімі (Ж), сағ. 42375
Соның ішінде жабдық бірлігімен (Жбір), сағ. 1695 1635 -60
Ауысымдар(АУ) 226 222 -4
Күндер(К) 226 222 -4
Ауысымдардың орташа ұзақтылығы(Ұ), сағ. 7,5 7,36 -0,14
1 машина-сағаттағы өнім өндіру(СӨ), мың теңге 12,26 12,79 +0,53
Қор рентабельділігінін өзгерісі:
негізгі өндірістік қорлардың қор қайтарымдылығының: (RНӨҚ=(ҚҚ*RШӨ=(3,651-3,645)*18,194=оң0,108%;
өнімді өндіру рентабельділігінің:
(R==ҚҚ*(RШӨ=3,651*(17,908-18,194)=теріс1,045%.
Негізгі өндірістік қорлардың қор қайтарымдылығына әсер ететін бірінші деңгейлі
ҚҚ=Үа*ҚҚа
13-ші кестенің деректері бойынша абсолютті айырмашылық тәсілі арқылы факторлардың
ҚҚҚҚа=(ҚҚан*ҚҚажос)*Үан=(12,217-12,256)*0,2988=теріс 0,011 теңге;
ҚҚ=(Үан Үажос)*ҚҚа=(0,2988-0,2974)*12,256=0,017теңге.
барлығы:оң0,006.
Қорлардың активті бөлігінің қор қайтарымдылығы тікелей оның құрылымына, жұмыс
ҚҚа=(C*К*Ұ*СӨ)/К*Б
Жабдықтың қор қайтарымдылығының өсуіне, факторлардың әсерін тұтастай ауыстыру әдісі
Қор қайтарымдылығының бірінші шартты көрсеткішін анықтау үшін, жоспарлының орнына
ҚҚажос=(Тжос*СӨжос)/Бжос=(226*7,5*12,26)/1695,48=12,252 теңге
Бірдей мақсат кезінде, оның құрылымы арқылы ғана өзгеруі мүмкін:
ҚҚашарт=(Тн*Ұжос*СӨжос)/Бн=(226*7,5*12,26)/1711,6=12,141 теңге
Жабдық құрылымының өзгеруінің нәтижесінде қор қайтарымдылығының деңгейі 0,115(12,141-12,256)-ке азаяды.
Әрі қарай жабдықтың нақтылы құрылымы және өтелген күндердің нақты
ҚҚашарт=(Тн*Ұжос*СӨжос)/Бн=(222*7,5*12,26)/1711,6=11,926 теңге.
Қор қайтарымдылығының 0,215(11,926-12,141)-ке төмендеуі жабдықтардың жоспардан тыс күні бойы
Қор қайтарымдылығының үшінші шартты көрсеткішін есептеу кезінде орташа сағаттық
ҚҚашарт=(Тн*Ұн*СӨжос)/Бн=(222*7,36*12,26)/1711,6=11,703 теңге
Ауысымның нақтылы ұзақтылығы жоспарлыдан 0,14ж төмен болуына байланысты, қор
Жабдықтың нақтылы өндірім кезінде қор қайтарымдылығы:
ҚҚан=(Тн*Ұн*СӨн)/Бн=(222*7,36*12,79)/1711,6=12,213 теңге.
яғни, жоспарлы кезіндегіге қарағанда 0,506 теңге артық.
Осы факторлардыңНӨҚ-тың қор қайтарымдылығыдеңгейіне қалай әсер еткенің білу үшін,
НӨҚ-тің қор қайтарымдылығының өзгерісі:
- күні бойы бос тұрып қалулар:теріс 0,215*0,2988= теріс 0,64242
- ауысым ішілік бос тұрып қалулар:теріс 0,223*0,2988= теріс 0,0666324
- орташа сағаттық өндірім:0,51*0,2988= оң 0,152388
Барлығы: теріс 0,039 теріс 0,116532.
Өндіріс көлемінің қалай өзгеретінің білу үшін, әрбір фактордағы НӨҚ
Жалпылама көрсеткіштерге материалды шығындардың, материал қайтарымдылығының материал сыйымдылығының
Материал сыйымдылығы, материал қайтарымдылығы сияқты ең алдымен оның өнім
Материалдық қайтарымдылығы мен материал сыйымдылығына бірінші реттегі факторлардың әсерін
кесте
Өнімнің материал сыйымдылығын талдаудағы деректер
Көрсеткіш Сомма, мың теңге
1 2
І Өнімді өндіруге кеткен материал шығындары:
а) жоспар бойынша ((ШӨVіжос*УРіжос*МБіжос)+Hжос 214793
б) нақты шығарылған өнімге қайта есептелген жоспар бойынша ((ШӨVіжос*УРіжос*МБіжос)*(ТӨн/ТОжос)+Hжос
в) нақты өнім шығаруға жоспарлы баға және жоспарлы норма
г) нақтылы жоспарлы баға бойынша ((ШӨVін*УРін*МБіжос)+((Кін*МБіжос) 210764
д) нақтылы ((ШӨVін*УРін*МБіжос) 216894
ІІ тауарлы өнімнің құны:
а) жоспары бойынша ((ШӨVіжос*ӨБіжос) 519519
б) жоспарлы құрылым және жоспарлы баға кезіндегі нақтылы ((ШӨVф*ӨБіжос)+(ТӨі
в) нақтылы құрылым және жоспарлы баға кезіндегі нақтылы ((ШӨVін*ӨБіжос)
г) нақтылы ((ШӨVін*ӨБін) 522795
Материалдық шығындар және тауарлы өнім құны туралы келтірілген деректерлің
Жалпы материал сыйымдылығы 0,14 тиынға өсті, соның ішінде:
шығарылған өнім көлемінің өзгерісі нәтижесінде 40,61-41,34= теріс 0,73тиын
өндіріс құрылымының өзгерісі нәтижесінде 41,34-40,61= оң 0,73 тиын
15кесте
Өнімнің материал сыйымдылығының факторлық талдауы
Көрсеткіш Есептеу жағдайы Материал
сыйымдылығының есептеу тәртібі Материал
сыйымдылығының деңгейі, тиын
Өндіріс көлемі өнімнің құрылымы Шикізаттың үлестік қолдануы Материалдардың бағасы
жоспар жоспар жоспар жоспар жоспар жоспар 214793:519519=41,34
1жағдай нақты жоспар жоспар жоспар жоспар 216081:519241=40,61
2жағдай нақты Нақты жоспар жоспар жоспар 214361:518474=41,34
3жағдай нақты Нақты нақты жоспар жоспар 210764:518474=40,65
4жағдай нақты Нақты Нақты Нақты жоспар 216894:518474=41,83
нақты нақты нақты Нақты нақты нақты 216894:522795=41,48
шикізаттың үлестік қолдануының өзгерісі нәтижесінде 40,65-41,34= теріс 0,69 тиын
шикізат пен материалдардың бағасының өзгерісі нәтижесінде 41,83-40,65= оң1 ,18
өнімнің жіберілу бағасының өзгерісі нәтижесінде 41,48-41,83= теріс 0,35 тиын
барлығы оң 0,14 тиын
Кәсіпорында есепті жылда материалдық деңгейі өте жоғары өнімнің үлес
Материалдық ресурстардың тиімді қолдану көрсеткіштерінің бірі материалдық шығындардың теңгесіне
16 кесте
Материалдық шығындардың теңгесіне табыстың факторлық таңдауының мәліметтері
Көрсеткіш жоспар нақты ауытқу
Негізгі қызметтен алынатын табыс, мың теңге 94521 93623 -898
Сату рентабельділігі,% 19,46 19,31 -0,15
Өндірілген өнім құнындағы материалдық шығындар, мың теңге 214793
Тауарлы өнім құнындағы түсімнің үлес салмағы,% 93,9 92,7 -1,2
Сатылған өнім құнындағы материалдық шығындар,мың теңге 214793 201061 -13732
Тауарлы өнім, мың теңге 519519 522795 +3276
материал сыйымдылығы,тиын 41,34 41,48 +0,14
Материалдық шығындардың теңгесіне табыс,тиын 46,86 46,56 -0,3
Материалдық шығындардың соммасы мен таза табыстың өзгерісі факторларының зерттеу
Т/(ТВ*МШ)=∑(ӨӨVЖОС*УДі(Бі-ӨКі))/
/(ТВ*(ӨӨVЖОС*УДі*УРі*БМБі))
мұндағы ТВ*МШ- сатылған өнім құнындағы материалдық шығындар.
Материалдық шығындардың теңгесіне есептегендегі табыстың өзгеруіне материалды шығындармен негізгі
Т/МШЖОС = (∑ (ӨӨVЖОЛ.ЖОС * УДІжос * (Біжос -
Т/МШ1шарт = (∑(ӨӨVЖОЛ.Н * УДіжос * (Біжос - ӨҚіжос)))
Т/МШ2шарт = (∑(ӨӨVЖОЛ.Н * УДіН * (Біжос -
Т/МШ3шарт = (∑(ӨӨVЖОЛ.Н * УДіН * (БіН-ӨҚіжос))) / (КӨН
Т/МШН = (∑(ӨӨVЖОЛ.Н * УДіН * (БіН-ӨҚіН))) / (КӨН
Материалдық шығындардардың теңгесіне таза табыстың өзгерісі:
Сату көлемі арқылы 46,30-46,86 = теріс 0,56 тиын
Өнімнің құрылымы арқылы 46,68-46,30 = оң 0,38 тиын
Өткізу базалары арқылы 50,80-46,68 = оң 4,12 тиын
Өнімнің өзіндік құны арқылы 46,56-50,80 = теріс 4,24 тиын
Алынған деректер бойынша материалдық шығындардың теңгесіне табыстың ұлғаюы, негізінде
Сөйтіп біз кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерді талдадық.
К/О-да жыл сайын өндіріс тиімділігінің барлық көрсеткіштерінің жақсаруын кестеде
Табыстылық пен рентабельділікті сипаттайтын көрсеткіштерді қарастыра отырып, жиынтық табыстың
Жоғарыда айтылғандардың барлығы НМКК-н серпінді дамушы және тиімді қызмет
Осыған қоса жүргізілген талдаудың нәтижесі, кәсіп орынның өндірістік экологиялық
Өндіріс тиімділігінің жеке көрсеткіштерін жақсартатын резервтерді іздеу үшін, ресурстардың
Күні бойы бос тұруларды қысқартудың нәтижесінде:
Р(ШӨК=Кі*Р(Т*ҰНСӨН
Р(ШӨК=25*4*7,36*12,79=9413,44 мың теңге.
Ауысым ішілік бос тұруларды қысқартудың нәтижесінде:
Р(ШӨұ=Кі*Ті*Р(*Ұ*СӨН
Р(ШӨұ=25*226*0,14*12,79=10116,89 мың теңге.
барлығы, күні бойы және ауысым ішілік ысырабының қысқару нәтижесінде
Р(ҚҚ=ҚҚі-ҚҚH=(ШӨн+P(ШӨ)/НӨҚн
Р(ҚҚ=(522795+19530,33)/143200-522795/143200=3,787-3,651=0,136.
Қор рентабельділігінің өсу резервін қор қайтарымдылығының анықталған өсу резервін
Р(RҚҚ= Р(ҚҚНӨҚ*RШӨН
Р(RҚҚ= 0,136*17,908=2,435.
Осылай салыстыру әдісі арқылы өндіріс тиімділігінің басқа да жеке
Еңбек өнімділігін жоғарлатудың резервтерін табудың есептеу әдістемесі осы курстық
Енген ресурстарын тиімді қолдануына жүргізілген факторлық талдау, еңбек өнімділігін
Әрі қарай өндіріс тиімділігінің жалпылама көрсеткіштерін ұлғайту резервтері қарастырылады:
Жәй қараған кезде өнімді өткізудің негізгі қызметтен алынатын табыс
Табыс соммасын ұлғайтудың нәтижесіндегі өндіріс рентабельділігінің деңгейін ұлғайту
Р(R= ((ТН-Р(Т)/(KL-P(KL))*100-RH
Р(R=((93623+898)/391033)-93623/391033 = 0,231%.
Рентабельділік деңгейін жоғарлату резерві мына формула бойынша есептелуі
Р(R= R-RH=((ЖТН+Р(ЖТ)/(KLН-P(KL))*100-RH
Р(R=((105964+898)/(396087-60601))*100 = 5,111%.
Тауарлық өнімнің өзіндік құнын төмендету және өнімді өткіден алынған
Тұтастай барлық көрсеткіштер бойынша олардың жағдайын жақсарту резервтері табылады.
Осы дипломдық жұмыстың үшінші бөлімінде берілген резервтерді қолдану үшін
3 Өндіріс тиімділігімен еңбек өнімділігін жоғарлату мәселелері
3.1 НМКК жұмыскерлерінің еңбек өнімділігін жоғарлату резервтерін қолданудағы нұсқаулар
Еңбек өнімділігі – серпімді көрсеткіш , яғни үдемелі өзгерістер
Еңбек өнімділігін жоғарлату факторларын үш бағыт бойынша сыныптауға болады:
еңбек өнімділігін өсіру үшін жағдайлар жасайтын факторлар. Қоғамдағы еңбек
еңбек өнімділігінің өсуіне мүмкіндік туғызатын факторлар: материалды және морельды
кәсіп орындағы еңбек өнімділігінің деңгейін тікелей анықтайтын факторлар: өндірістік
Өндіріс құралдары және еңбек күшін тұтану процесі ретінде еңбектің
1 материалды-техникалық, өндіріс құралдарын қолдану және даму деңгейіне себепші
2 еңбек күшін қолдану деңгейімен сипатталатын әлеуметті-экономикалық.
Еңбек өнімділігінің өсуінің материалды-техникалық өсу факторларының арасында технико-экономикалық факторлар
өндірістің техникалық деңгейін жоғарлату
еңбекті және өндірісті ұйымдастыруды, басқаруды жетілдіру
өндіріс құрылымы мен көлемін өзгерту
салалық факторлар.
Бірінші топқа өндірістің техникалық деңгейіне әсер ететін факторлар жатады:
Екінші топ факторларына жататындар - еңбек және өндірісті ұйымдастыруды
жұмыс уақытының ысырабын қысқартады, демекбір жұмысшының нақты жылдық уақыт
қызмет көрсету нормаларын жоғарлату және қызмет көрсететін қызметкерлердің және
басқару аппаратының тізімін азайту нәтижесінде өнеркәсіпті- өндірістік қызметкерлердің тізімін
Төртінші топқа алғашқы үшеуіне жатқызылмайтын барлық факторлар енеді. Еңбек
Нарықтық экономика жағдайында еңбек өнімділігінің өсуіне әсер ететін әлеуметтік-экономикалық
Осы курстық жұмыстың екінші бөлімінде кәсіп орындағы еңбек өнімділігіне
Жоғарыда қарастырылған еңбек өнімділігінің жоғарлату факторларының көмегімен табылған резервтерді
НМКК-да еңбек сақтағыш резервтер, яғни жұмыс уақытының ысырабын болдырмау
науқастарды азайту бойынша нақты шараларды іске асырумен қоса дәрігерлі-инженерлік
цехтың барлық бөлімшелері мен қызметтерін аптечкалармен және дәрі-дәрмектермен қамтамасыз
тоқсан сайын цех дәрігерінің жұмыскерлер алдында аурудың алдын алу
кәсіп орын жұмыскерлерін әртүрлі аурулардың өршуі және олардың алдын
кәсіп орын жұмыскерлерінің арасында салауатты өмір сүрудің пайдалылығы туралы
кәсіп орын коллективінде массалық спорт жұмысының жоспарын жасау және
осы отпусктерді жұмысшыларға беретін құқығы бар тұлғалардың шеңберін қатаң
себепсіз сылтаулар бойынша демалыстарды беруді толығымен тоқтату;
жан-ұя себептері бойынша әкімшілік демалыстарға қатаң түрде есеп жүргізуді
Еңбек өнімділігін жоғарлатудағы елеулі резервтер жұмыс уақытының ішкі ысырабындағы
Кәсіп орынның еңбек бойынша статистикалық есептерде жұмысшылардың кінәсі бойынша
Негізінлегі бос тұрулар есептелмейді және оперативті есеп уақыты бойынша
Осыған байланысты кәсіп орындарға:
хронометраж, жұмыс уақытын суретке түсіру және кәсіп орынның жұмыскерлерінің
жұмыс уақытын өзін-өзі бақылауды қалпына келтіру, бұл кезде материалдық
Осы шараларды жүргізу кәсіп орынның статистикалық есебінде көрсетілмеген жұмыс
НМКК-ң статистикалық есеп беруінде ішкі бос тұрулар себептерінің жалпы
НМКК-да корпаративтік қамтамасыздандырулар негізінде жоқтық қасы. «Қарағанды-Нан» корпорациясынын
Жоғарыда айтылған еңбек өнімділігін жоғарлатуда маңызды рольді негізгі қорларды
жабдықтармен жұмыс орнында қызмет ететін жұмыскерлер үшін дайындық ауысымдарын
жабдықтардың қарау және жөндеулерімен тексерулерін жиірек ұйымдастыру қажет;
бос күндерде жабдықтардың жөндеулерімен қалыптаытыруды ұйымдастыру қажет;
жөндеудегі жоспардан тыс бос тұрып қалуларды жою қажет;
жөндеу аралық кезеңнің нормативтік ұзақтығына жету қажет;
жобадағы қуаттылықты толуғымен игеру қажет;
жабдықтардың жоспарлы бос тұрып қалуларды минимумге жеткізу және жоспарлы
жабдықтың өндірістік емес жұмыстың әртүрлі фактілерін жою қажет;
орнатылған жабдық бірлігінің санын қысқарту, оны кәсіп орынға қажетті
Еңбек өнімділігініңөсуіне әсер ететін келесі фактор кәсіп орынның жұмыскерлерінің
-материалды қолдау (базалық ставка, категория бойынша ставкалар, сыйлықтар: бір
- моральды қолдау (фирмалық белгілер, алғыс хаттар, алғыс айту,
- әлеуметтік бағдарлама (тығырық жағдайларда көмек көрсету, дәрігерлік сақтандыру,
- фирманың дамуына қатысу (алымдар, қызметкерлердің іскерлік ұсыныстарына қолдау
- қызметкерлердің карьерлік өсу жүйесі (кадрлардың резерві, бос орынға
- тұтастай осы жүйе кәсіп орындарда іске асырылады, бірақ
Мопивациялау жүйесін іске асыруда кәсіп орын қызметкерлернің анонимді сұрауларды
Сонымен қатар жұмыскерлердің фирманы жетілдіруге қатысуы осы жүйенің маңызды
Тамақ өнеркәсібінде бұл фактор орасан зор резервті білдіреді. Әр
Сөйтіп қоспасы бар қамыр жұмсағырақ болады, жақсы қалыпқа салынады,
1 пряниктердің қышқылдығы 12-13%жоғарлады;
2 үлес көлемі 6,2-7,7% өсті;
3 ісу коэффициенті 4,2-6,4%-ға өсті;
«Северные и комсольние» пряниктері үшін 45 күнде кебуі сәйкесінше
Еңбек өнімділігін жоғарлату бойынша үлкен резерв ол қол еңбегін
Жабдықты енгізу кезінде бір наубайшы-кондитердің сағаттық өндірімі 10
3.2 НМКК өндірістік қызметтінің экономикалық тиімділігін жоғарлату жолдары
Экономикалық тиімділігіктің барлық көрсеткіштерін негіздеу мен талдау кезінде өндірісті
Барлық көптеген тиімділіктің өсу факторларын үш белгісі бойынша сипаттауға
тиімділікті жоғарлату көздері бойынша олар негізгілері : өнімді өндірудің
өндірісті жетілдіру мен дамыту бағыттарының негізгілері болып: ғылыми-техникалық процесті
өндірісті басқару жүйесіндегі өткізу деңгейіне тәуелді факторлардың бөлінуі:
а) ішкі (өндіріс ішілік) олардың негізгілері: өнімнің жаңа түрлерін
б) сыртқы-бұл өнеркәсіп пен өндірістің салалық құрылымын жетілдіру, мемлекеттік
Үнемдеу режимі өндіріс тиімділігін жоғарлату мен қарқындандырудың маңызды факторлары
НМКК қызметіне жүргізілген талдау нәтижесі бойынша тиімділіктің жеке де
Өнімді өткізу мен шығару көлемін ұлғайту және тауарлы өнімнің
еңбек құралдарының техникалық жетілдіру;
жабдық пен жұмыстың уақытын ұлғайту;
өндірісті басқару мен ұйымдастыруды жақсарту.
НМКК-ның негізгі қорларының қолдануын жақсарту әдістері бойынша негізгі ұсыныстар
Өндіріс тиімділігін жоғарлатудың маңызды факторларының бірі кәсіп орынның айналым
Айналым қаражаттарын тиімді қолдану көптеген факторларға тәуелді. Айналым қаражаттарынтиімді
қарқынды технологиялық процестерді қолдану арқылы өндірістік циклдың ұзақтығын қысқарту;
технологиялық процестің барлық сатыларында ұнның құрғақ және механикалық ысырабын,
өнімді арту мен өткізуді және құжат айналымын жылдамдату қажет;
шикізаттың, материалдардың артық қорларын жою қажет;
өнімді нан пісіретін пештерді, қамыр дайындайтын және қамырды бөлетін
Өндірістің экономикалық тиімділігін жоғарлататын шешуші фактор өндірісті механикаландыру мен
Өндірістік процестің кейбір сатыларында қол еңбегінің басымдылығынан бұл «тар»
Өндірістік операциялар жұмыс процесі сияқты еңбек затына қандай да
Нарықтағы өнеркәсіптік нан пісіретін және кондитерлік жабдықтардың ұсынысы
Капитал алымының альтернативтік вариантын таңдау және инвестициялық жоболардың тиімділігін
Талдау үшін келесі мәліметтер жиналды:
1. Алғашқы деректер
Жабдықты алу боынша оңтайлы шешімді бағаламас бұрын өндірістің бастапқы
17 кесте
«Рахат» пряниктерін өндіру бойынша бастапқы деректер
Көрсеткіш Сомма,теңге
1 2
Өнім бірлігінің нақтылы өзіндік құны 19,2
Соның ішінде:
Шикі зат пен материалдар 7,51
Еңбек ақы 3,5
Электроэнергия 3,204
Көмекші өндірістің шығындары 2,7
Тұрақты шығындар 1,216
17-ші кестенің жалғасы
1 2
Басқалар 1,07
Планово-учетная цена единицы продукции 21
Производственная программа (на месяц) кг 880
Все единицы продукции, кг 0,25
Продажи без НДС в оптовых ценах, тнг 73920
Фактическая себестоимость всего объема производства, тнг 67584
Валовой доход на весь объем производства 6336
Валовой доход на единицу продукции, тнг 1,8
Рентабельность продукции, % 8,57
2. Жабдықтың техникалық сипаттамасы
18 Кесте
Жабдықтың техникалық сипаттамасы
№ Техникалық сипаттамасы Жабдықтың маркасы
ФПЛ-2Б ПИТПАК-ОП Intelle Stamp
1 Өнімділік, кг/сағат 50-55 40-45 30-35
2 Энергиялық күші 380В, 3ф, 50 Гц 380В, 3ф,
3 Орнатылған құаттылығы 41 23 9
4 Габариттік өлшемі, мм.
ұзындығы 1305 1387 1230
ені 1145 1190 1045
биіктігі 1380 1270 1250
5 Салмағы, кг. 300 290 250
3. Қолдану аясы
Жабдықтың 3 түріде дайын қамырларды пішіндеу сатысында қолданылады. Өндірістік
Баға CIF
ФПЛ-2Б – 1435000 теңге;
ПИТПАК-ОП – 1555000 теңге;
Intelle Stamp – 1500000 теңге.
5. Тауардың өмірлік циклы және сатудың жоспарланған көлемі.
Компанияның маркетологтарының бағалауы бойынша тауадың өмірлік циклы жобамен 8
18 кесте
Сату көлемін жоспарлау (тонна)
Даму сценарийі 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Оптимистік 36 45 54 65 69 66 60 52
Ықтималдық 21 25 48 54 57 53 51 46
Пессимистік 18 22 39 40 44 39 36 31
6. Өнім бірлігіне электроэнергияның және еңбек ақының есебі.
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау кезінде бәріне мәлім әрбір жоба
Кесте бойынша график салуға болады.
Сату көлемін жоспарлау
Сурет 4.
19 кесте
Өнім бірлігіне электроэнергия мен еңбек ақыны есептеу
Көрсеткіш ФПЛ-2Б ПИТПАК-ОП Intelle Stamp
Өнімділік, кг/сағат 50-55 40-45 30-35
Еңбек ақының кесімді ставкасы, теңге 0,75 0,93 1,21
Қуаттылығы, Вт/сағат 41 23 19
ҚҚС-ты есептемегендегі
1 кВт-тың құны 3,03 3,03 3,03
Өнім бірілігіне электроэнергияның шығыны, теңге 2,368 1,649 0,846
7. Өзіндік құнның калькуляциясы
20 кесте
Өзіндік құнның калькуляциясы (теңге)
Статья ФПЛ-2Б ПИТПАК-ОП Intelle Stamp
1 2 3 4
Шикізат және материалдар 7,51 7,51 7,51
Еңбек ақы 0,75 0,93 1,21
Электроэнергия 5,572 4,853 3,45
Соның ішінде:
Пеш 2,954 2,954 2,954
Пішіндеуші машина 2,368 1,649 0,846
Қамыр илеуші 0,1 0,1 0,1
Өзгелер 0,15 0,15 0,15
Көмекші өндірістің шығындары
2,7
2,7
2,7
Тұрақты шығындар 0,598 0,737 0,96
Өзгелер 1,07 1,07 1,07
Барлығы 18,2 17,8 17,5
8. Жобаны өткізуден түсетін ағынды шығындармен түсімді жоспарлау.
Сату келісімін жоспарлау негізінде болжам жүргізіледі.
Үш жобаның біреуін таңдаған кезде капитал салымынын тиімділігінің барлық
Инвестицияның қарапайым(дисконтсыз) өтемділік тәсілі (РР) . жобаның тәуекелділігі мен
Өтелімділіктің дисконтталған мерзімі(ДРР), осы жобаның капитал бағасы бойынша
Есепті табыстылық (АRR) күтілетін орташа жылдық жиынтық табыстың инвестициялық
(45),
мұндағы CIFt – жиынтық өнімнің болашақтан күтілетін ағымы;
COFt – инвестиция немесе ақша қаражаттарының болакшақта жылыстауы.
Таза кестірілген эффект (NPV) мына формула бойынша есептеледі:
(46),
мұндағы CIFt-t кезеңі кезіндегі ақша қаражаттарының күтілетін түсімі;
k – жоба капиталының бағасы.
Акционерлердің мүлкінің құнын көбейткен кездегі қаржылық менеджменттің негізгі мақсатына
Рентабельділіктің ішкі пішіні (IRR) іске асырылған инвестициялардың жобасы бойынша
(
MPV-тән емес, IRR-«жобаның қауіпсіздік резерві туралы» ақпаратты өзінде ұстайды.
Рентабельділік индексі (РІ) немесе кейде шығын бірлігіне есептелген табыс
(48).
IRR сияқты «жобаның қауіпсіздік резерві туралы» ақпарат береді.
Инвестициялық жобаларды талдаудың әртүрлі тәсілі глобаның қандай да бір
Бұл кезде тәуекелді бағалау үшін ақша түсімдерінің үш сценариі
Ақша түсімдерінің оптимистік сценариі бойынша, ФПЛ-2Б жабдығы үшін инвестициялық
1 РР=1435000-403200-504000=-527800/604800=2,87жыл;
2 ДРР=14355000-341672-361922-368081=363325/375429=3,96жыл;
3 18% тік банк ставкасы кезінде NPV-ны формула бойынша
4 РІ-ді (49) формула бойынша табамыз: РІ=2424553/1435000=1,689теңге;
5 ARR (46) формула бойынша табалады, егерде оларды эксплуатациялау
6 IRR (рентабельділіктің ішкі ставкасы), егер қолда мамандырылған қаржылық
ФПЛ-2Б жабдығы үшін оптимистік сценариі бойынша шекаралық мәндер 35%
;
мүмкін болатын сценарий кезіндегі:
;
пессимистік сценарий кезіндегі:
.
Ақша түсімдерінің сценариімен жабдықтың басқа түрлері үшін де инвестициялық
Кесте бойынша оның математикалық күтімінен кездейсоқ шаманың стандартты ауытқуы
(49),
мұндағы Ах - х-тін ықтималдық үшін инвестицияны бағалаудың көрсеткіші;
Рх-көрсеткіш мәнінің пайда болу ықтималдылығы;
- (50) теңдігі бойынша анықталатын көрсеткіштің математикалық күтімі.
21 кесте
Талдау нәтижелері
Cценарий
ФПЛ-2Б ПИТПАК-ОП Intelle Stamp
Ықтималдылық PP DPP NPV PI ARR IRR PP DPP
Оптимистік 0,2 2.87 3.96 989553 1.689 62.22 35.99 2.75
Ықтималды 0,6 3.36 5.53 413709 1.288 44.27 25,57 3,51
Пессимистік 0,2 4,21 7,93 5758 1,004 27,48 18,11 4,05
Стандартты ауытқу аз болған сайын, бөлу ықтималдылығының өрісі және
Бөлу ықтималдылығының математикалық күтімі былай анықталады:
= .
21-ші кесте бойынша (49) және (50) формулаларын қолдана отырып
ФПЛ-2Б жабдығы үшін :
А (PP)=0,2*2,87+0,6*3,63+0,2*4,21=3,59;
G (PP)= =0,426;
А (PP)=0,2*3,6+0,6*5,53+0,2*7,93=5,69;
G(DPP)= =1,271;
А (NPV)=0,2*989553+0,6*413709+0,2*5758=447287;
G(NPV)= =313809 ;
А (PI)=0,2*1,689+0,6*1,288+0,2*1,004=1,311;
G(PI)= =0,218А (ARR)=0,2*62,22+0,6*44,27+0,2*278,48=44,50;
G(ARR)= =10,989;
А (IRR)=0,2*35,99+0,6*25,57+0,2*18,11=26,16;
G(ARR)=
=5,700.
Осы көрсеткіштер жабдықтың басқа түрлері ішінде ұқсас есептелінеді. Жабдықтың
22 кесте
Қорытынды кесте
ФПЛ-2Б ПИТПАК-ОП Intelle Stamp
1 2 3 4 5 6 1 2 3
NPV IRR PP PI DPP ARR NPV IRR PP
G G G
447287 313809 26,16 5,700 3,59 0,426 1,311 0,218 5,69
* * * * * * * * *
(ескерту:(-ең жақсы мән).
Кестеден көрініп тұрғандай, барлық көрсеткіштер бойынша ең жақсы
1. Бұйын бірлігінің еңбек сыйымдылығын формула бойынша есептейміз. Бұл
Салыстырымдылық үшін капитал салымына дейінгі өнім бірлігін дайындаудың еңбек
2. Бір наубайшы кондитердің сағаттық өндірімі пряникті шығарудың күндізгі
Капитал салымына дейінгі бір жұмысшының сағаттық өндірімін ұқсас табамыз:
Инвестицияның тиімділігін бағалау үшін қолданылатын келесі көрсеткіш, инвестицияның бір
Ті=(ЖӨ1-ЖӨ2)/U
мұндағы Ti- инвестицияның тиімділігі;
ЖӨ1, ЖӨ2- сәкесінше капитал салымына дейінгі және одан кейінгі
И- инвестицияның соммасы.
Өнім бірлігіне 21 теңге жоспарлы-есепті баға кезіндегі, инвестицияға дейінгі
Инвестицияның тиімділігі тең:
Ті=(3409560-826560)/1500000=2583000/1500000=1,722 теңге.
Инвестицияның бір теңгесіне есептегендегі өнімнің өзіндік құнының төмендеуі:
Ті=Q1(ӨҚ0-ӨҚ1)/U
мұндағы ӨҚ0, ӨҚ1 – сәйкесінше капитал салымына дейінгі және
Q – инвестициядан кейінгі заттай түрдегі өнімді өндірудің жылдық
Сәйкесінше ӨҚ0 және ӨҚ1 19,2 және 17,5 теңгені құрайды.
Ті=162360(19,2-17,5)/1500000=276,012/1500000=0,184 теңге.
Бұл кезде жалпы зауыттың өзіндік құн 303516 мың теңгені
5. Инвестицияның бір теңгесіне есептегендегі жиынтық табыстың ұлғаюы:
Ті=Q1(ЖТ1-ЖТ0)/U
мұндағы ЖТ0 және ЖТ1 сәйкесінше инвестицияға дейінгі және одан
Ті=162360(3,5-1,8)/1500000=276012/1500000=0,184 теңге.
Жүргізілген есептеулердің нәтижесі инвестицияның бір теңгесіне есептегендегі табыстың
Олай болса, өндіріс тиімділігін жоғарлатудың табылған резевтерін қолдану, НМКК-ға
Қорытынды
Кәсіпорын шаруашылық қызметінің соңғы нәтижелерін нақты және қоғамдық еңбекке
Еңбек өнімділігі өндіріс тиімділігінің жоғарлатудың маңызды факторы болып табылады.
Осы дипломдық жұмыста еңбек ресурстарының негізгі және айналым қорларының
Өндіріс тиімділігі көрсеткіштердің тұрақты өсу тенденциясының зерттелуші кәсіп орында
Сондай-ақ өндіріс тиімділігінің жеке көрсеткіштерінің өсу қарқыны да елеулі.
Бірақ өсудің жағымды тенденциясымен қоса, кәсіпорындағы 2005 жылдың жоспарын
Сонымен қатар, жүргізілген талдаудың барысында, еңбек ресурстарын және негізгі,
Өндіріс тиімділігінің көрсеткіштерін жақсарту үшін, кәсіпорында талдау барысында шыққан
НМКК-да еңбек сақтандырушы резервтер шешуші орын алады, яғни жұмыс
Сырқаттану себептері бойынша тұтас күндердің бос тұруын жою арқылы
Жұмыс уақытының ішкі ауысымдық ысырабын талдау мен қатаң есеп
Көмекші және жөндеу қызметінің жұмысын жақсарту арқылы жабдықтың тұтас
Өндірісті автоматтандыру мен механикаландыру өндірістің экономикалық тиімділігін жоғарлататын шешуші
Осы мәселені шешу үшін жабдықты енгізудің үш альтернативті варианттары
Инвестицияның соммасы 1500000 теңгені құрайды. Инвестицияның 1 теңгесіне өнімнің
Сонымен, өндіріс тиімділігін жоғарлатудың табылған резервтерді қолдану НМКК-ға өнім
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Абузарова Н.А. Трудовое право: Учебник. - Алматы: Юрист, 2004
Адангук В.В Экономика и социология труда: учебник для студентов
Анализ трудовых показателей на предприятии/ Под ред. П.Ф.Петренко. –
Анализ хозяйственной деятельности: Учебник/ Под. ред. В.А. Белобородовой.- Г-е
Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа: Учебник. 4-е
Бригхэм Ю., Гапенски Л. Финансовый менеджмент: Полный курс: В
Брылев В.Г. О методике выявления и реализаций внутренних резервов
Вещественные или личные факторы повышения эффективности в условиях НТП:
Гаврилов Р.В. Производительность труда: Показатели планирования и методы измерения.
Гейкин Б.М. Экономика и социология труда: Учебник для студ.
Гретченко А.И. Производительнность труда: активация человеческого фактора. – М.:
Гусаров В.М. Статистика: Учебное пособие для вузов – М.:
Данилов Н.Ф., Мельников А.И. Экономика, организация и планирование хлебопекарского
Дюсембаев К.М. анализ финансового положения предприятия: Учебное пособие. –
зайцев Н.Л. Экономика промышленного предприятия: Учебник. – 3-е изд.,
Икенова А.Н., Марков Н.В. Социология рыночных отношений:учебное пособие/республиканский издательский
Калдыбаев О.Темирбаев А. Экономика предприятия (фирмы): учебное пособие.- Алматы,
Каренов Р.С. Кадровый менедмент. – Алматы: гылым, 2000. –
костин Л.А., Костин С.Л. Кардинальное повышение производительности труда. –
Кремнев Г.Р. Управление производительностью и качеством: 17 – модульная
Ковалев В.В.,ВолковаО.Н. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. – М.: ПБОЮЛ
Кудров В. Производительность труда в промышленности России, США, Германии,
Кулумбетова Д. Факторный анализ производительности труда// Транзитная экономика. 2005.
Научно-технический прогресс и повышение эффективности общественного производства: Сб.науч. ст./
Никифорова А. О соотношении роста производительности и заработной платы//общество
Оборудование для производства пряников[WWW. hlebprom @ r 66. ru]
«О труде в «Республике Казахстан «Закон Республики Казахстан: Практическое
Повышение эффективности производства и его резервы / под ред.
Производительность общественного труда и реальные доходы. – М.: Мысль,1987.
Проскуряков Л.В. Лупанов К. Ю. Производительность и оплата труда:
Прыкина Л.В. Экономический анализ предприятия6 Учебник для вузов. –
Пряники и бублики с применением добавок/ М. Творогова, Е.
Ремизов К. С. основы экономики труда: Учебник. – М.:
Рубан А.А Производительность труда и реальные доходы. – М.:
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия: Учеб. Пособие /
Санин В.Н., Шпаковская Е.П. Социально-экономическая статистика: Учебник. – М.:
Сидорова Т.А. Повышение производительности труда в хлебнопекарном производстве. –
Сим Д.К. Качество трудовой жизни и производительности труда /Д.К.
Факторы повышения производительности труда: Меж. Вуз. Сб./ Алтайский гос.ун-т;
Экономика труда: Учебник / под ред. Проф. Н.А. Сафронова.
Экономика труда: Учебник для ВУЗов/Л.И.Жуков, Г.Р. Погосян, В.И. Сивцов
Экономика предприятия: Учебник / под ред. проф.О.И. Волкова и
Экономика хлебопекарного производства: повышение эффективности / под ред. В.И.Комарова,О.К.
98
98
200
макарон өнімдері
0
100
300
400
2001
2002
2003
2004
2005
жыл
тонна