Жоспар
Кіріспе 6
1 Салықтық менеджмент нарықтық қатынастар дамуының жаңа сатысында 8
1.1Салықтар жүйесі және оның кәсіпорынның шаруашылық қызметінің дамуына
1,2 Салық салуды басқару қаржылық менеджмент бөлігі ретінде 16
1,3 Корпоративті салықтық менеджмент - басқарушылық қызметтің ерекше түрі
2 Корпоративтік салықтық менеджмент –шаруашылық субъектісі мен мемлекет мүдделерін
2.1 Мемлекеттік салықтық менеджмент нәтижелілігінің сараптамасы 34
2.2 Корпоративті салықтық менеджменттің құралы, оның элементтері және олардың
2.3 Шағын бизнестегі салықтық менеджмент 67
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАғы корпоративті салықтық менеджменттің даму мүмкіндіктері 75
3.1 Кәсіпорынның салықтық саясатын жетілдірудің негізгі бағыттары 75
3.2 Корпоративті салықтық менеджмент және оның нарық жағдайындағы
Қорытынды 91
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 94
Кіріспе
Көптеген елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы салықтар ролінің өсуі түсінікті жайт:
Президентіміз Н.Ә. Назарбаев атап өткендей, соңғы жылдары Қазақстан Республикасында
Осыған орай шаруашылық субъектісінің салықтарын басқару маңыздылығы жоғарылайды. Қазақстан
Жұмыстың мақсаты - менеджменттің дамуы мен қалыптасуының теориялық және
Зерттеудің алға қойған мақсатына жету үшін қойылған міндеттер :
-салықтарды басқару саласындағы қағидалық ережелерді зерттеп білу; салықтық менеджмент
-кәсіпорындағы салықтық менеджментті ұйымдастырудың аспектілерін, жалпы әдістемені жетілдіру
-шаруашылық субъектілері үшін салықтық менеджмент мәнін, оны жүзеге асырудың
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде салық
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен
1 Салықтық менеджмент нарықтық қатынастар дамуының жаңа сатысында
1.1Салықтар жүйесі және оның кәсіпорынның шаруашылық қызметінің дамуына
Салық - қаржы ғылымның негізгі түсініктерінің бірі.
Экономикалық ойдың дамуы мен тәжірибесінің тарихы салық салудың ұдайы
Мемлекеттің экономикаға араласуынының ғылыми негізін көрнекті ағылшын экономисті Джон
Кейнсиан теориясы, оның 1935 ж. жарық көрген “Жұмысбастылықтың,
Қағида, мемлекеттік реттеудің әртүрлі әдістерінің әсері арқылы жасалған
Қаржылық жүйенің барлық элементтерінің арақатынасын құруда дәстүрлі көзқарастардан арылу
Ел бюджетінің табысты бөлігін қалыптастыру көздерін табу үрдісіндегі барынша
Сонымен қатар, біріншіден, ол мемлекеттік бюджетті ұлғайтуға жоғары деңгейлі
Мемлекеттің де, кәсіпкердің де тұрғысынан осы тапсырмаларды орындауға барынша
Ол салық салудың үдемелілігі мен бюджет табыстарының арасындағы сандық
Салық мөлшерлемелерінің нақты шамаға дейін өсуі салықтық түсімдердің ұлғаюымен
ДБ
ДБmax
Қалыпты Тыйым
аймақ салынған
аймақ
См 100 См
Сурет 1 - Бюджетке түсетін салықтық түсімдердің
салық салудың деңгейіне тәуелділігі.
Өте жоғары салықтық мөлшерлемелер салықтық түсімдердің қысқаруына және экономиканың
Экономиканы мемлекеттік басқарудың маңызды бөлшегі- салық жүйесі. Салық жүйесі
Салық жүйесінің негізін мемлекет заңды түрде бекіткен салық түрлері
Салық жүйесінің дамуы келесі жағдайларға негізделеді:
экономикалық және әлеуметтік дамудың стратегиялық бағдарламаларының өз қызметтерін орындау
инвестициялық капиталды ұлғайту және салымдарды ынталандыру, салық салу жүйесін
салық қатынастарын реттейтін халықаралық стандарттарға отандық жүйенің сәйкестігі.
Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуы мен нарықтық экономикаға өтуі бюджет
Салық жүйесінің негіздері 1991 жылы 24 желтоқсанда қабылданған “ҚР
Заңнамалық актілерді жасауда өзіндік тәжірибесі болмағандықтан және салық салудың
Салықтардың көптігі (43 түрі: жалпы мемлекеттік 16, жалпыға міндетті
Салық базасының қысқаруы нәтижесінде және кейбір кәсіпорындардың экономиканың заңсыз
Экономикалық және қаржылық тұрақсыздық мақсатты, үйлестірілген және кешенді салық
Алайда, 1992 жылы елде салық жүйесін жетілдіру жұмысы басталды.
Жоғарыда көрсетілген заңнамалық акт 1995 жылдың 1- шілдесінен бастап
Жалпы “Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы” заңды жоғарыда аталған
Салық жүйесінің даму мен реформалау кезеңдерін кестелеудің қызықты
Ол Қазақстан ұлттық салық жүйесінің негізгі даму
Бірінші кезең (1991-1994жж.) әртүрлі тәсілдерді оның ішінде, мемлекеттік бюджетті
1991 жылдың 24- желтоқсанындаы “Салықтар туралы” заңның негізгі баптары
Үшінші кезең (1999-2001 жж.) жалпы ішкі табыс, жалпы ұлттық
Кесте 1- Қазақстанның ұлттық салық жүйесінің қалыптасуы және дамуының
негізгі кезеңдері.
Кезеңдер Ұлттық салық жүйесінің қалыптасу мен даму кезеңінің мақсаты
Бірінші кезең 1992
1994 жж. Экономикадағы және салық қатынастарындағы ретсіздік элементтерін реттеуші,
Екінші кезең 1995-1998 жж. Неғұрлым жоғары әлеуеті мен бәсеке
Үшінші кезең 1999-2001 жж. Әлемдік тәжірибенің функциялау ережелерін ескеруші
Төртінші кезең 2002-2007 жж. Кеңейту мақсатымен салық салу субъектілерінің
* / 5, 27 б / бойынша жасалған
Төртінші кезең, 2002 ж.басталып, жаңа Салық кодексін енгізумен байланысты.
әлеуметтік-экономикалық мәселелер мен оларды шешуге арналған салық құралдарын
бюджеттік қаражаттардың көздерін анықтау мен оларды қолдануды жоспарлау;
әлеуметтік-экономикалық бағдарламаларды қаржыландырудың нәтижелілігін бағалау және бағытын анықтау;
салық қызметтерінің құзырындағы құралдарды ұтымды қолдануды ұйымдастыру;
заңнамалық және атқарушы билік өкілдерінің үдемелі кәсібилігі.
Салық кодексін жасағанда ұзақ мерзімді мақсаттарды жүзеге асыруға бағытталған
Қазақстанның қазіргі кездегі салық жүйесі 2002 жылдың 1 қаңтарынан
Салық кодексіндегі тұжырым салық жүйесінің әділеттілігін қамтамасыз етуге, тұрақтылығына,
Мемлекет пен салық төлеуші арасындағы үздіксіз күресті бейнелеуші түрлі
Іс жүзінде кәсіпорынның барлық экономикалық шешімдеріне салық заңнамасы
Салық менеджменті жай ғана есеп айыратын және бақылаушы қызметінің
1,2 Салық салуды басқару қаржылық менеджмент бөлігі ретінде
Нарықтық ерекшеліктерін анықтайтын қозғаушы күш компания жұмысының нәтижелілігіне
Қаржы облысындағы фирма қызметінің сәттілігі сыртқы да, ішкі де
И.Т.Балабановтың көзқарасы бойынша менеджмент түсінігін үш жақтан қарастыруға болады:
Менеджменттегі басты нәрсе - басқару нысанының мүдделеріне сай
Нарықтық экономика күш алып келеді. Онымен бірге шаруашылық үрдісті
Нарықтық экономика жағдайында кез-келген компания, кез-келген кәсіпкер қандай да
Қаржылық менеджмент – белгілі бір заңдылықтары мен ерекшеліктері бар
Қаржылық менеджменттің міндеті- фирма мен оны қаржыландырудың сыртқы, ішкі
Айта кетерлігі, берілген жүйені нақты бір фирмада жүзеге асырудағы
Пайданы ұлғайтудың негізгі бағыттары өнімді шығаруды ұлғайту болып табылады.
Жоғарыда аталғандардың барлығы күдік тудырмайды, өйткені бұл - менеджмент
Ғылыми әдебиетте Д.Ю.Мельниктің «5 С» деп аталатын жетістіктің бес
- Company (компания). Салықтық жоспарлаумен байланысы анық. Ұйымдық-құқықтық форманың
- Costs (өзіндік құн, шығындар). Тауарларды (жұмыстар,қызметтерді) өндіру мен
Шығындарды қысқартудың салықтық аспектілері өте күрделі және шегеру мәселелерінен
- Competitors (бәсекелестер). Бәсекелестер қандай технологияны (оның ішінде салық
- Consumers (тұтынушылар, клиенттер). Тұтынушыларға қатысты салықтық және қаржы
- Channels (компанияның қызметтерін, жұмыстарын, тауарларын тарату арналары). Өз
Салықтардың маңызын кемітуге болмайды: олар көптеген бизнес - шешімдерге
Қаржы және салықтық менеджменттің өзара байланысы мен өзара тәуелділігін
Салық салуды басқару – басқарудың жалпы теориясы мен тәжірбиесінің
“Салық салуды басқару” ұғымына Т.Ф.Юткина мынадай анықтама берді. Біріншіден,
Басқару - көп мағыналы түсінік. Оны ақпаратты қайта өңдеу,
Салық салуды басқару – басқару әрекеттерінің барынша айқындалған саласы.
1.бюджетке түсетін салықтар түсімі күрт төмендейді;
2. салықтық құқық бұзушылық көбейеді және көлеңкелі экономика секторы
Көлеңкелі экономика мәселесі барлық елдерде, тіпті дамыған елдерде де
Кәсіпкердің іс-әрекетіне мемлекет саясатының әсер ету себептерін
Көлеңкелі экономиканың мәнін және оның дамуына ықпал ететін негізгі
2-кестеден көріп отырғанымыздай, заңды экономиканың жағымды жағы қажетті жағдайда
Кесте 2 - Заңды және көлеңкелі экономиканың салыстырмалы сипаттамасы
Салыстыру элементтері Заңды экономика субъектілері Көлеңкелі экономика
Өнім өндірудің мүмкін болатын көлемі өндірістің кез-келген көлемі өндірістің
Пайданы қалыптастыру сипаты Пайда өндіріс көлемін ұлғайту және шығындарды
Мемлекеттік салық жүйесінің өндірушіге әсері Өндірушілер салық жүйесінің қаржылық
Қажет кезде құқық қорғау органдары жүйесінің көмегіне жүгіну мүмкіндігі
Қажеттілік туған жағдайда өз құқықтарын сотта қорғау мүмкіндігі Бар
* / 10, 55 б /бойынша құрастырылған
Егер соттық талқылар ұзаққа созылса, сот шешімдері орындалмаса,
Салықтық заңдарды қабылдаудағы тұжырымдамалық жаңылыстар бұл кемшіліктерді күшейтеді. Салықтық
Салық салуды басқару әлеуметтік-экономикалық категорияны басқарудың құрамдас бөлігі болып
50-ші жылдары Анри Файоль қалыптастырған басқарудың 14 әмбебап ұстанымдары
Басқарушылық шешімдерді дайындау мен қабылдаудың белгілі бір өлшемдері бар.
Ғылыми негізделушілік. Басқарушылық шешімдерді қабылдауға қажет ғылыми-теориялық база. Базаның
Нәтижелілік. Барлық басқарушылық шешімдер азырақ шығындармен соңғы нәтижеге бағытталуы
Сәйкестік. Нақты уақытта қабылданатын басқарушылық шешімдер ортаның жай-күйіне сәйкес
Кешенділік. Басқару субъектілері басқарушылық шешімді қабылдауға әсер етуші барлық
Құқықтық сипат. Салықтарды басқару бойынша шешім әрекет етуші заңнамаға
Бақылау. Шешімді қабылдауды басқару жүйелендірілген болуы керек.
Қазіргі уақытта басқару салық салу базасында болып жатқан өзгерістерге
Кәсіпорындардағы басқару қаржы бөлімдерімен, арнайы қызметтермен жүзеге асырылады. Бұл
Нарықтық экономика фирманы нарық сұранысы мен ұсынысын қанағаттандыруға бағыттайды.
Қазіргі уақытта басқарудың бұрынғы механизмін түбегейлі бұзу, шаруашылық әрекеттің
Басқару саласындағы кәсібиліктің жоқтығы, барлық деңгейдегі кәсіпорындардағы біліктілігі төмен
Салық заңнамасында шығындардың бар екенін жоққа шығару қиын, алайда,
Фирманы басқару механизміне енуі тиіс: өнім ассортиментін басқару жүйесі,
Фирманы басқару механизмінің құрамына өнім ассортиментін басқару жүйесі, кәсіпорын
Қоғамның нарықтық даму жолын таңдауы біздің еліміздегі салық салу
Отандық ғылым үшін “менеджмент” ұғымы жаңалық болып табылады. Кеңес
Кәсіпорындағы менеджмент – кешенді және күрделі үрдіс, оның міндеті
Іс-әрекеті пайдамен (шығынмен) тікелей байланысты кәсіпорынды басқаруды қаржы менеджері
Ал, салық салуды басқару ұғымын кең түрде қарастыруға болады.
Сондықтан мазмұны, мақсаты және ұйымдастыру маңыздылығы жағынан, басқару саясатының
1,3 Корпоративті салықтық менеджмент - басқарушылық қызметтің ерекше түрі
Менеджменттің жалпы теориясында басқару сыртқы орта жағынан немесе басқару
Корпоративті салықтық менеджменттің басқару нысаны – мемлекет пен кәсіпорын,
Ұйым деңгейіндегі салық салуды басқару үрдісіндегі негізгі элемент басқару
Корпоративті салықтық менеджменттің мақсаттарын анықтау басқару объектісін және оның
Салық салу жүйесі күрделі жүйелерге жатады, бұларға мақсаттардың көп
Корпоративті салықтық менеджменттің мақсаттары бірінші кезекте мемлекеттің жалпы әлеуметтік-экономикалық
Ұйым көлеміне, оның ұйымдық-құқықтық түріне, қызмет саласына қарамай,
Салық заңнамасын сақтау, нақты есепті қамтамасыз ету мен салықтарды
Салықтық төлемдерді оңтайландыру, оларды оңтайландырудың тәсілдерін табу;
Ұйым қызметі үшін тұрақты негіз жасау, салық салу көзқарасынан
Корпоративті салықтық менеджменттің қалыптасуы мен дамуының негізі -
Сурет 2 - Корпоративті салықтық менеджмент жүйесі
Корпоративтік салықтық менеджмент жүйесі орындауға міндетті қызметтерді есепке ала
-Мемлекеттің салықтық доктринасын есепке ала отырып, кәсіпорынның жалпы стратегиясынан
-Салықтық жоспарлау мен жобалаудың ішкі жүйесі;
-Салықтық бақылау мен салықтық аудиттің ішкі жүйесі;
-Дәлелдеудің ішкі жүйесі;
-Ақпараттық қамсыздандырудың ішкі жүйесі.
Салықтық менеджменттің маңызды қызметін, салықтық жоспарлауды, іске асыру кәсіпорындағы
Басқару үрдісінің бөлшегі ретіндегі салықтық реттеу- салықтық жоспарлау мен
Корпоративті салықтық менеджмент жүйесіндегі салықтық реттеу ұғымы дегеніміз-
Жалпы алғанда шешімдерді қабылдау дегеніміз - салықтық менеджменттің жоғарыда
Шешімдерді қабылдау үрдісі өзіне сай ақпараттық қамтамасыз етуді талап
Корпоративті салықтық менеджментті ұйымдастыру қазіргі уақытта түрлі әдістермен жүзеге
Салықтық менеджмент қаржылық менеджменттің құрамдас және ажырамас бөлігі болып
Шетел тәжірибесін ескере отырып, қаржы директоры ең аз дегенде
Кәсіпорындағы салықтық жоспарлау мен жобалаудың қызметтерін жүзеге асыру үшін
Кәсіпорынның директорлар кеңесі компанияның жалпы стратегиясын негізге ала отырып
Жасалатын салықтық жоспарлау тұжырымдамасы компанияның әлеуметтік-экономикалық мәселелерін жүйелеуге бағытталуы
3-суретте кәсіпорында салықтық менеджментті ұйымдастырудың үлгі сызбасы келтірілген.
Сурет 3 - Кәсіпорындағы салықтық менеджментті ұйымдастыру
Қаржы директоры салықтық стратегияны жасаудағы, оны іске асырудағы да
Есепшілер бөлімі кәсіпорынның басқа қызметтерімен бірге кәсіпорынның есептік және
Ол салық салудың тұғырынан оңтайлы нұсқаларға сай бухгалтерлік
Салықтық жоспарлау мен жобалау қызметі салықтық менеджменттің басқарма шешімдерінің
Корпоративті салықтық менеджмент жүйесінде заңдық қызмет маңызды орын алады.
Ішкі салықтық бақылау мен аудит қызметі салықтарды есептеудің дұрыстығы
-Салықтық, әкімшілік, азаматтық заңнама өзгерістерін, сонымен қатар елдегі және
-Бухгалтерлік және салықтық есепті, бұған қоса ішкі бақылау мен
-Серіктестер туралы ақпаратты жинау мен талдау, олардың сенімділік дәрежесін
-Салық салудың күрделі мәселелерін атқарушы және заңнамалық биліктің мемлекеттік
2 Корпоративтік салықтық менеджмент –шаруашылық субъектісі мен мемлекет мүдделерін
2.1 Мемлекеттік салықтық менеджмент нәтижелілігінің сараптамасы
Экономикалық өсуге өту стратегиясын жүзеге асыру үшін Қазақстанда нарықтық
Мамандар пікірі бойынша, мемлекетке төленетін салықтар мен төлемдердің жиналу
Нарықтық реформалардың дамуы барлық экономикалық белсенді субъектілер қатысатын салықтық
Осы қарым-қатынастарды жақтаушы ретіндегі мемлекеттің мақсаты, біріншіден, қазыналық мәселені
Салықтық жүйені басқару- әлеуметтік-экономикалық категориясын басқарудың құрамдас бөлігі. Салық
Салықтық менеджмент – күрделі құрылымды жүйе, оның құрамына мемлекеттік
Салық салудың барлық жақтарын үйлестіру және жетілдірумен айналысатын салық
Менеджмент дегеніміз – мемлекеттің ерекше саласы, оның алдына қойған
Кәсіпорындар, салалар мен жалпы экономика табыстылығының өсуінің болжамдық
Мемлекеттік әлеуметтік бағдарламаларға зиянсыз, бизнестің өсуіне себепші болатын салық
Сыртқы экономикалық қызмет жүйесінде протекционистік (ұлттық экономиканы шетел бәсекелестігінен
Осы міндеттерді орындау отандық салық салудың нарыққа бейімделуін жеделдетеді.
Мемлекеттік салықтық менеджмент ерекше ғылыми-тәжірибелік үрдіс ретінде өзінің
Осындай жолмен, Қазақстан Республикасы салықтық саясатының тұжырымдамасында салықтық басқаруға
Мемлекеттік салықтық менеджменттің элементтерін жете зерттеуге өткенде, олардың ішіндегі
Салықтық жоспарлау мен болжаудың басты міндеті - экономикалық негізделген
Салықтар бойынша ағымдық бюджеттік міндеттерді жасағанда, тоқсандық салықтық түсімдерді
Салықтық тактика дегеніміз- салықтық реттеу мен бақылауды жүргізудегі, бюджеттік
Стратегиялық салықтық жоспарлау (болжау) басқару теориясы мен тәжірибесінде маңызды
Ортамерзімді перспективаға салықтық болжамдарды жасау енгізеді:
Территориялық меншіктің табыстылығын (аймақтардың қаржылық қамсыздандырылу мен бюджеттік тиімділік
Аймақтың экономикалық өсу қарқындарын ескере отырып, салықтық түсімдердің көлемін
Мүлік түрлері мен оның ресурстық құраушы экономикасының барлығын қамтушы
Бюджеттік тапшылық сомасын, инфляция деңгейін, бағалар индекстерін, нарықтық индикаторларды
Салықтық жоспарлау мен болжауда тек қана салықтық міндеттер жүзеге
Қазіргі кезде салық ғылымы бюджетке түсетін салық көлемін жоспарлаудың
Салық салу нарық және мемлекеттің демократиялық негіздерінің қалыптасу жағдайларында
Қазіргі уақытта салық түсімдерін болжау - маңызды мәселе.
Басқару үрдісінің бірінші кезеңі ретіндегі салықтық жоспарлау ұйымдастырудан, басшылықтан,
Басқару жүйесінде жоспарлау мен болжау үрдісі реттеу элементін алмастырады.
Салықтық реттеу - салықтық механизмнің барынша бейімделгіш элементтерінің бірі.
Салықтық құқықтық қарым-қатынастарды реттеудің ұстанымды жолдары көптеген елдерде негізгі
Салықтық реттеудің мазмұны және мақсаттары салық салудың реттеуші қызметімен
Салықтық реттеу саласында салықтық мөлшерлемелерді оңтайландыру маңызды орынға
Тиімді экономикалық жүйе құру оның экономикалық негізделген ішкі құрылымына,
Жүзеге асыру әдістеріне қарай салықтық реттеу екі өзара байланысты
Салықтық жеңілдіктер – салықтың реттеу қызметінің іс жүзінде жүзеге
Қолданыстағы салық заңнамасында салықтық жеңілдіктердің реттелген жіктелімі, салықтық шегерімдер
Салықтық жеңілдіктер, нәтижесінде, заңмен белгіленген салықтық босатулар, шегерімдер және
Осылайша, барлық салықтық жеңілдіктер үш үлкен топқа бөлінеді: салықтық
Салықтық жеңілдіктерді басқа белгілері бойынша да жіктеуге болады:
салық түріне қарай- жеке және заңды тұлғалар үшін;
төлеушілерді қамту деңгейіне қарай – барлық салықтөлеушілерге жалпылама (мысалы,
салықтық жеңілдіктерді беру талаптарына қарай – шартты және шартты
салықтық реттеу салаларына қарай – жалпы экономикалық және әлеуметтік
Құрамының әртүрлілігіне қарамастан, жеңілдіктердің бірінші тобын салықтық босатулар деген
Салықтық алымдар дегеніміз – салықтардың жеке элементтерін салық салудан
Салықтық демалыстар – салық төлеушіні белгілі бір уақытқа дейін
Тағы да бір маңызды мәселе – қазіргі уақытта
Салықтық реттеу шараларын жасау кезінде олардың әлеуметтік нәтижелерін де
Салықтық реттеу - тек қана бюджеттік-салықтық қатынастарды
Мемлекеттік басқарудың келесі қызметі- тиімді қаржылық жүйені және осыған
Экономикалық қатынастардың біраз бөлігін мемлекеттік шектеуді жою, шаруашылық етудің
Салықтық бақылауды салықтық механизмнің, яғни салықтық қатынастарды басқару жүйесінің
Салықтық бақылау қызметінің шынайы негізі:
- құқықтық база (салықтық бақылау субъектілерінің құқықтық мәртебесін анықтаушы
- бақылау түрлері мен әдістерін, мемлекеттік басқару ұйымдары, құқық
- мақсаты қызметтік міндеттерін орындауға салықтық бақылаудың тұлғалары үшін
Салықтық бақылаудың тараптары ұдайы бірлікте екенін атап өткен жөн.
Бұл салықтық бақылауды құрамында әртүрлі статистикалық бөліктері бар және
Салықтық бақылаудың субъектісі мен объектісінің арасындағы өзара әрекеттесу тура
Тура байланыс басқарма шешімдер жасауға пайдаланылатын қорытынды ықпал ету
Мемлекеттік салықтық бақылау - қаржылық бақылауға тән барлық белгілері
Бүгінгі таңда ұлттық масштабтағы кәсіпорындардың табыстарын пайдалану тиімділігінде әлсіз
Салықтық бақылау экономикалық бақылаудың мамандандырылған саласы ретінде алдында тұрған
Салықтық бақылаудың формасы салықтық үрдістің мазмұнын көрсетеді. Форманы таңдау
2004 жылдан 2006 жылға дейінгі мемлекеттік бюджетке түскен
Кестеде келтірілген мәліметтерге сай, мемлекеттік бюджетке жалпы түсімдердің неғұрлым
Кесте 3 - 2004-2006 жылдардағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік
Атауы 2004 жыл 2005 жыл 2006 жыл
млн.теңге үлес салмағы млн.теңге үлес салмағы млн.теңге үлес салмағы
Түсімдердің барлығы 808040 100 1004678 100 1286914 100
Салықтық түсімдер 752785 93,2 947251 94,3 118613892,2
Оның ішінде:
Корпоративті табыс салығы 209054 27,8 272632 28,8 382814 32,3
Жеке табыс салығы 77381 10,3 93281 9,8 98535 8,3
Қосымша құн салығы 175936 23,4 231338 24,4 242955 20,5
Акциздер 25443 3,4 26986 2,8 29914 2,5
әлеуметтік салық 133852 17,8 157676 16,6 167995 14,2
Жер салығы 5766 0,8 5874 0,6 6294 0,5
Мүлік салығы 24459 3,2 27188 2,9 31579 2,7
Басқа салықтық түсімдер 100894 13,4 132276 14,0 226052 19,1
Салықтық емес түсімдер 45761 5,7 44926 4,5 81680 6,3
Капиталмен операциялардан табыс 9494 1,2 12502 1,2 19096 1,5
/11,67б/ бойынша құрастырылған.
2004 жыл 2005 жыл
2006 жыл
Сурет 4 - Мемлекеттік бюджетке түсетін түсімдердің құрылымы
Салықтық саясат тұжырымдамасында салықтарды басқару да маңызды орын алды.
Салықтық жүйені басқару әлеуметтік-экономикалық категорияны басқарудың құрамдас бөлігі болып
Қазақстанда салықтық реформа бірнеше кезеңнен өтті. Жаңа салықтық тұжырымдаманы
бюджеттің табыс бөлігіне салықтық түсімдердің төмен жұмылдырылуы;
көбінесе заңнамалық және заң күшіндегі актілерге қарама-қайшы
микродеңгейдегі өзгерістерді сезу қабілетсіздігі;
тұтынуға салық салуды күшейту, оның жағымсыз әлеуметтік екпіні бар;
қажырсыз салықтық әкімшілік ету;
салықтардан жалтаруға мүмкіндік берген салықтық жүйенің ретсіздігі.
Салықтық әкімшілік ету басқа меншік түрлеріндегі кәсіпорындармен жұмысқа онша
Бүгінде салық салу облысындағы жағдай тұрақтанды. Бюджетті орындау пайызы
Салықтық менеджмент ұғымының екі элементі бар: мемлекеттік салықтық менеджмент
Қоғамның дамудың нарықтық жолын таңдауы, әлбетте, біздің еліміздегі салық
Салық салудың барлық жақтарын жетілдірумен айналысатын мемлекеттік салықты басқару
2.2 Корпоративті салықтық менеджменттің құралы, оның элементтері және олардың
Корпоративті салықтық менеджмент дегеніміз- нәтижелілікті жоғарылату және фирманы дұрыс
Қандай да бір жобаға жұмсалған шығындар мен жобаның орындалуы
Кез келген өндірістік бірлік (фирма) өз жұмысынан барынша көп
сұраныс пен ұсыныстың нәтижесінде пайда болатын тауарлар мен қызметтердің
фирманың өндірістік қорларды пайдалану нәтижелілігіне тәуелді болатын өндіріс
Экономикалық көзқарас жағынан барлық шығындарды екі топқа бөлуге болады:
белгілі шығындар дегеніміз- өндірісті жабдықтаушыға арналған ақшалық төлем түріндегі
белгісіз шығындар (имплецентті шығындар) дегеніміз- фирманың өз қорларын пайдаланудан
Қалай дегенмен де, салық салу - барлық әлеуметтік- саяси
Қазіргі кезеңде кәсіпорындар өз дамуының күрделі кезеңін өткеріп отыр.
Кәсіпорынды басқару – басқаруды жүзеге асырудың нәтижелі және
Кәсіпорын қызметінің нәтижелілігі жалпы түрде формула бойынша анықталады:
Э= Р: З
Мұндағы: Э – нәтижелілік
Р – қорытынды (пайда)
З – пайда табу үшін жасалатын шығындар
Формуладан көріп отырғанымыздай, кәсіпорын қызметінің нәтижелілігіне шығындардың өсу
Салық салудың бүкіл әлемдік тарихында салықтық ауыртпалықты төмендетуден кәсіпорын
Уильям Петти “Салықтар мен алымдар туралы трактатында”: “Салық салу
Биліктің әрбір жаңа салықты енгізуінен салық төлеуші салық төлемеу
Салық төлеуші, әдетте екі жолдың біреуін таңдайды. Бірінші жол-
Екінші жол- заңды түрде және салық заңнамаларындағы “кемшіліктер” арқылы
Әрине, салықтар арқылы үнемдеу кәсіпорынның ең басты міндеті емес.
Егер салық салу қалыпты шектен аспаса, кәсіпкер мемлекетті оның
Егер таза табыс төмендесе, кәсіпкер өз шығындарын үнемдей бастайды.
Мемлекеттің азаматтардың мүлкінің бір бөлігін еріксіз және қайтарымсыз алып
Салық істерінде салық төлеуші көп жағдайда өзін өзі ақтап
Тағы да бір маңызды ұстаным жеке табыс салығы саласына
Корпоративті жеке табыс салығының көлемін азайтудың негізі бағыты:
қызмет түрін өзгерту, яғни салықтық жеңілдіктер берілген бизнесті таңдау;
жылдық жиынтық табысты азайту;
табыстан шегерімдерді көбейту;
салықтық жеңілдіктерді барынша пайдалану.
Мұндайда менеджер үнемі таңдау жасап отыруы тиіс. Мысалы, аванстық
S- коэффициент түріндегі корпоративті табыс салығының мөлшерлемесі;
Дн- жылдық салық салынатын табыс,теңге;
А- ай сайынғы аванстық төлем, теңге деп ұйғарайық:
А=S*Дн/2 (2)
R-коэффициент түріндегі өткізілген өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің) рентабельділігі;
П-өнімді (жұмысты, қызметті) өткізгеннен түсетін пайда, теңге;
С-өткізілетін өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны;
ЧД-таза табыс;
Об-күнмен есептелген айналым қаражаттарының айналымының орташа ұзақтығы;
Р-ҚҚС-ын есептемегендегі есептік жыл үшін өнімді (жұмысты, қызметті) өткізуден
СО-айналым қаражаттарының орташа жылдық қалдығы;
i-ай сайынғы аванстық төлемнің реттік нөмірі (i=1, 2…12);
Чі-і-ші аванстық төлем мерзімі мен салықты төлеу мерзімінің арасындағы
Ni-аванстық төлем мерзімі мен салықты төлеу мерзімінің арасындағы кезеңде
Салықтың аванстық төлемдері бюджетке 20-шы күні төленуі тиіс. Егер
Айналымдылықты есептеу үшін жыл басына қалдықтың жартысын, жыл аяғына
Күн есебінде берілген айналым қаражаттарының айналымының орташа ұзақтығы келесі
Об=CO:(P/365); (3)
Айналым қаражаттарының әр айналымы қандай пайда әкеледі? Бұл сұраққа
R=П(№2ф. 050бет)/(№2ф. 040бет) ; (4)
Әр жасалған айналымда айналым қаражаттарының мөлшері (1+R)-ге өседі. Бүкіл
Осы қаражаттарды қолданудан пайда тең болады:
12 ni 12
Пайда=∑A[(1+R)-1]= A[∑A[(1+R)-12] ;
i=1 i=1
A=(S*Дн)/12 мәнді (5) формулаға қоямыз
12 ni
Пайда=(S*Дн)/12*[∑A[(1+R)-12] ;
i=1
Таза табыс мына формула бойынша анықталады: ЧД = пайда
12 ni
ЧД = S * Дн(1-S) * [∑A[(1+R)-12] ;
12 i=1
Салық салынатын табыстан сүсетін штраф (Ш) көлемі 5%. Ш
ЧД > Ш
(6) және (7) формулаларын (8) формула шарттарына қоямыз:
12 ni
S * Дн(1-S) * [∑A[(1+R)-12]>0,05Дн немесе
12
12 ni
1 / 12 S (1-S) [∑A[(1+R)-12]>0,05; (9)
i=1
(9) теңсіздік салық төлеушінің аванстық төлем төлемеуінің пайдалылығын көрсетеді.
Айналым құралдарының айналымдығын анықтайық Об=СО:(Р/365)=10500:(64960/365)=59 күн.
Өткізілген өнімнің нақты рентабельділігін (2) формуламен анықтаймыз R =
Алынған мәндерді теңсіздіктің сол жағына қоямыз (9)
1/12*0,3(1-0,3)*(19,13-12)=0,125
0,125>0,05.
Теңсіздік орындалады, яғни аванстық төлем төлеуде салық мекемелеріне корпоративті
В = ЧД – Ш = 0,125-0,05 Д =
Әрекеттің мақсаты- халықаралық менеджмент саласында кеңінен қолданылатын әдістерді пайдаланатын
Кесте 4 - Аванстық төлемді есептеу
Аванстық төлем мерзімі Аванстық төлем мен салық төлеу мерзімі
ni n
(1+R)=1,1
20.01 445 7,5 2,04
20.02 414 7,0 1,95
20.03 386 6,5 1,86
20.04 355 6,0 1,77
20.05 325 5,5 1,69
20.06 294 5,0 1,61
20.07 264 4,5 1,54
20.08 233 3,9 1,46
20.09 202 3,4 1,40
20.10 172 2,9 1,33
20.11 141 2,4 1,27
20.12 111 1,9 1,21
ИТОГО:
19,13
Қаржыны басқарудағыдай, салықтық менеджментте де өзара байланысты бөліктерді атауға
Ақпарат салықтық басқаруда маңызды орын алады. Ақпараттың болуы, дәлдігі,
Ұйымдастыру дегеніміз- кәсіпорынның барлық құрылымдық бөлімдерінің бір тәртіпке бағынған
Реттеу дегеніміз- межелі мақсатқа жету үшін қабылданған тактика мен
Бақылау салықтық менеджмент үшін маңызды роль атқарады. Ақпарттың дәлдігін
Жоғарыда аталған корпоративтік салықтық менеджменттің барлық бөліктері басқару жүйесінің
Аз уақыт бұрын ғана экономиканы жоспарлау туралы айту орынсыз
Жоспардың маңызды ерекшілігі - экономикалық және шаруашылық әрекеттің
Экономикада көптеген әртүрлі жоспарлар бар: мемлекеттік жоспарлардан бастап шағын
Салықтық жоспарлау дегеніміз- заңдық және жеке тұлғалардың коммерциялық, инвестициялық
Салықтық жоспарлаудың мақсаты- салықтық төлемдерді азайтатын жолды таңдау. Салықтық
Салықтық жоспарлау қаржылық-шаруашылық әрекеттің стратегиялық жоспарлау әдістерін қолдану есебінен
Салықтық жоспарлаудың қажеттілігі түрлі жағдайлар үшін түрлі салықтық
Кесте 5 - Салықтық жоспарлау
СА / ЖҰӨ Салықтық жоспарлаудың деңгейі СЖ қажеттілігі
0-15 % - бухгалтерлік есепті, ішкі құжат айналымын анық
- кәсіби бухгалтердің деңгейі;
- сыртқы салықтық кеңесшінің бір реттік кеңестері.
20-40 % - салықтық жоспарлау қаржылық басқару мен бақылаудың
-арнайы дайындалған персоналдың, бақылау мен қаржылық директор жағынан
- мамандандырылған компанияларда абоненттік қызмет көрсету. Қажет, тұрақты
45-60 % - барлық сыртқы және ішкі бағыттар бойынша
- арнайы дайындалған персоналдың бар болу мен директорлар
- сыртқы салықтық кеңесшімен тұрақты жұмыс және салықтық адвокаттың
- дамудың арнайы бағдарламасы, міндетті салықтық талдау және
өмірлік қажет, күнделікті іс-шаралар;
60 % жоғары - қызмет ету саласын не
*/19, 34/ бойынша құрылған.
Салықтық жоспарлаудың тиімділігі мен оны өткізудің шығындарының арақатынасын
НБ=НИ / ОРП х 100 % /
Мұндағы, НБ-салықтық ауыртпалық;
НИ- есептік кезеңге есептелген салықтар;
ОРП- өткізілген өнімнің көлемі.
Салықтық жоспарлау қаржылық жоспарлау үрдісінің басты құрамдас бөліктерінің бірі
Салықтық оңтайландыру – келісім немесе жобаның барлық қаржылық
Егер салықтық төлемдерді заңды жолмен оңтайландыруға мүмкін болса,
Әртүрлі саладағы кәсіпорындар үшін аймақ бойынша орташа мәліметтер негізінде
Кеңесшілер тәжірбиесінде ең алдымен, өзара екі жақты
Бұл орайда есте болатыны, салықтық минимизацияны көзсіз қолдана бергеннен
Салықтық жоспарлауды анық және белгілі бір түрде сипаттау мүмкін
Түрлері бойынша салықтық жоспарлау корпоративті және отбасылық немесе жеке
-салықтық сұрақтар мониторингі;
-салықтық жоспарлау және ағымдық қаржылық бақылау;
-сыртқы кеңесшілерді қатыстыру.
Салықтық оңтайландыру аз уақыт жұмыс істеумен және жылдам нәтижеге
алынатын салықтардың көлемін азайту;
салық төлеу уақытын кейінге қалдыру;
Алынатын салықтарды шектеулі көлемін азайту салық көлемін-салық базасын немесе
Бұған әрекеттегі заңнаманың шегіндегі жеңілдіктерді толық қолдану және
Екінші бағыт ақша құнының уақытша екеніне негізделеді. Әсіресе, бұл
Бұл жағдайда кәсіпорынның нақты шаруашылық қызметі өзгеріссіз қалады. Оның
Салық төлеуші үшін салық салуды оңтайландыру саясатының
есеп -қисап саясаты;
есеп-қисап саясатына енбейтін бухгалтерлік операцияларды рәсімдеу әдістері.
Кәсіпорынның есеп-қисап саясаты әрекет етуші заңнамада ұсынылатын бухгалтерлік есепті
Мысалы, өндірісте тауарлық-материалдық құндылықтарды есептен шығару саласында ФИФО, ЛИФО
Есеп-қисап саясатын салықтық жоспарлаудың ерекше бөлігі деп қарастыруға болады.
Салықтық үнем мақсатында қолданылатын есеп-қисап саясатының көптеген әдістері салық
Кәсіпорынның есеп-қисаптық саясатын таңдау кезінде салықтық жоспарлау және шұғыл
Бұл сәтті өндіріске тауарлық – материалдық қорларды есептен
Келесі жылға арналған есеп-қисаптық саясатты таңдау мүмкін болатын әрбір
Теңдестірілген шешім табу рәсімі мынадай:
салық салу мақсаттары үшін ұтымды есепке алу жүйесі қарастырылады;
басқару мақсаттары үшін ұтымды жүйе қарастырылады;
сәйкессіздіктер анықталады;
сәйкессіздіктер бойынша “пайда-шығын” парадигмасында зерттеулер жүргізіледі және ұтымды шешімдер
“Салықтық қалқанды” салықтық жоспарлаудың ерекше бөлігі ретінде де қарастыруға
- қарыздық қаражаттарды тарту меншік иелері (акционерлер) салған
- тікелей (өндірістік) нәтижемен қатар залалды салықтық нәтиже
Кәсіпорынның салықтық ауырпалығын азайту үшін салықтық сауыт тұжырымдамасын қолдану
Кәсіпорында 200 млн ш.б. мөлшерінде қосымша қаражаттарға
- 200 млн. ш.б. сомасындағы банк несиесін алу (бір
- 200 млн. ш.б. сомасына акциялар шығарту;
- 200 млн. ш.б. сомасына облигациялар шығару.
6- кестеде кәсіпорынға қосымша қаражаттарды тартудың үш нұсқасы
Кестеден көрініп тұрғандай, кәсіпорын үшін қарыздық қаражаттарды тартудың неғұрлым
Жалпы түрдегі өндірістік үрдісті басқаруды ұйымдастыру (тек өндірісті
- өндірістік қайталанбалы кезең ұзағырақ болған сайын, аяқталған өндірістің
Кесте 6 - Кәсіпорынның қосымша қаражаттарды тартудың үш нұсқасы
Көрсеткіштер Банк несиесі Акцияларды шығару Облигацияларды
1. Жедел өтімдік коэффициенті: ақша қаражаттары мен басқа да
2. Ағымдық өтімдік коэффициенті: ақша қаражаттары /ағымдық міндеттер/ 0,0137
3. Ағымдық активтегі ақша қаражаттарының үлесі: ақща қаражаттары ағымдық
4. Тартылған капитал /меншікті капитал/
0,1444 0,1444 0,1444
5. Ш.б.- тегі салық салынатын баланстық пайда 49210582
6. Корпоративті табыс салығы (жеңілдіктер есепке алынбайды) 17223703 17286704
7. Корпоративті табыс салығы бойынша үнемдеу 63000 0
8. Облигациялар бойынша табыстар мен дивиденттерді алып тастағаннан кейінгі
*/20, 115 б/ бойынша құрастырылған
- ұймының жабдықтаушы қызметтері өндірістік қорларды дайындау
Салықтық менеджмент мақсаттары үшін кәсіпорын әрекетінің барысында төленетін салықтардың
Мысалы, айналым, акциз салығы өз атынан төленсе де, іс
Салықтық менеджмент- кәсіпорындағы қаржылық менеджменттің маңызды бөліктерінің бірі,
Қорытындылай келгенде, корпоративті салықтық менеджмент дегеніміз- нақты кәсіпорын үшін
Кәсіпорындағы менеджмент үрдісі үш бірізді кезеңмен сипатталады: жоспарлау, реттеу
Салық төлеушілер үшін салық салуды оңтайландыру саясатының негізгі құралы
Салықтық менеджменттің барынша кең мүмкіндіктері пайда есебі бойынша төленетін
Қазіргі салық жүйесінің қалыптасуының тарихи ерекшеліктерін есепке ала отырып
2.3 Шағын бизнестегі салықтық менеджмент
Қазақстан экономикасының алдында тұрған ең маңызды міндеттердің бірі
Кәсіпкерлікке салық салумен байланысты мәселелер- нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында
Салықтық саясат жүргізген іс-шараларды қолдану, оның ішінде ҚҚС, әлеуметтік
Шағын бизнес субъектілері үшін салықты есептеу және төлеу, салықтық
жалпыға бірдей тәртіп
біржолғы талон негізіндегі арнайы салықтық тәртіп
патент (куәлік қағаз) негізіндегі арнайы салықтық тәртіп
қарапайым декларация негізіндегі арнайы салықтық тәртіп
Шағын бизнес субъектілері кәсіпкерлік қызметті ұйымдастырудың және есеп жүргізудің
Салықтық ауыртпалықты төмендету мақсатында 2004 жылдан бастап қарапайым декларация
Кесте 7 - “Айман” жеке кәсіпкерлігінің табысына 2004 жылдың
Тоқсандық табысы Мөлшерлеме
2000,0 мың теңге бойынша
2000,0 мың теңгеден жоғары 3000,0 мың теңге бойынша
3000,0 мың теңгеден жоғары Табыс саласының 3 %
60,0 теңге + 2000,0 мың теңгеден жоғары табыс саласының
110,0 мың теңге + 3000,0 мың теңгеден жоғары табыс
Күнтізбелік жылда табысы 2,0 млн. теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер
Кесте 8 - «Карбид» ЖШС заңдық фирмасының табысына
Тоқсан бойынша табысы Мөлшерлеме
2000,0 мың теңге бойынша
2000,0 мың теңгеден жоғары 4500,0 мың теңге бойынша
4500,0 мың теңгеден жоғары 6500,0 мың теңге бойынша
6500,0 мың теңгеден жоғары Табыс саласының 4 %
80,0 теңге + 2000,0 мың теңгеден жоғары табыс саласының
205,0 мың теңге + 3000,0 мың теңгеден жоғары табыс
345,0 мың теңге + 30000 мың теңгеден жоғары табыс
*( 23,18б ) бойынша құрастырылған.
Жүргізілген зерттеулер нәтижесі бойынша, шағын бизнес субъектілерінің жұмысына кедергі
Берілген жүйенің негізгі кемшіліктеріне:
салықтық заңнаманың тұрақсыздығы;
салық салудың жоғары деңгейі;
салықтық қызметтің іс-әрекеттеріне шағым беру уақытының шектеулілігі;
ішкі нұсқауларға қол жетпеушілік;
нұсқаулардың екі мәндігі.
Мәліметтердің сараптамасы көрсеткендей, салық салу мәселелері бойынша кәсіпкерлердің ойлары
2004 жылы салықтық заңнаманың тұрақсыздық мәселесі бірінші орында болды,
Бұл жаңа Салықтық кодексте жаңа салықтарды бекіту, салықтық мөлшерлемелерді
Салықтық заңнамада болып жатқан өзгерістер кәсіпкерлердің көбісінде салықтық саясаттың
Біздің ойымызша қарастырылып отырған мәселенің негізгі себептері мыналар:
1. Салықтық заңнама саласында кәсіпкерлер білімі деңгейінің жеткіліксіздігі
2. Салықтық ұйымдардың жекелеген мемлекеттік қызметкерлері дайындығының
3. Кәсіпкерлер үшін салықтық қызметтер жұмысындағы айқындалықтың жоқтығы;
4. Нормативті – заңнамалық базаның кемшіліктері.
Кесте 9 - Экономикалық қызметтің түрлері бойынша шағын бизнес
Шағын бизнес субъектілерінің қызметіне кедергі келтіруші салықтық жүйенің кемшіліктері
өңдеуші өнеркәсіп Ауыл шаруашылығы Сауда Жылжымайтын мүлік
Салықтық заңнаманың тұрақсыздығы 17,9 21,9 12,7 16,5
Салық салудың жоғары деңгейі 17,5 21,2 21,7 20,7
Салықтар мен алымдардың көптігі 14,8 15,1
Салықтық қызметтің іс-әрекетіне шағым беру уақытының шектелуі
Ішкі нұсқауларға қол жетпеушілік 8,9 13,4 10,3
Нұсқаулардың екі мәндігі 18,5 9,3 18,5 18,3
*(23, 19 б.) бойынша құрастырылған.
2004 жылы салықтық қызметтің кемшіліктердің тізімінде салықтық
Қазақстандағы шағын бизнестің дамуын мемлекеттік қолдау бизнес мақсатында Қазақстан
2004-2006 ж.ж. аралағында жаңа Салықтық кодексті жасау, талқылау
Салықтық ынталандыруды бұдан әрі реформалау үшін басқа елдердің
Дамушы елдерде шағын кәсіпорындар мен салықтық ұйымдарда, құқықтық сауаттылықтың
Бұл жағдайда шағын кәсіпкерліктің есеп берудің қарапайым декларативтік жүйелерді
Чилиде табысы жылына 3,000 салықтық бірліктен аспайтын салық төлеуші
Көшеде сауда жасайтын ұсақ саудагерлер рұқсат қағазға төленетін муниципалды
Бразилияда салықтық база ретінде, жиынтық табысы бар кәсіпорындарға салық
30 % -ды құрайтын Қазақстандық корпоративті табыс салығы Батыс
Кесте 10 - ЕО елдеріндегі компанияның табысына салынатын салықтың
Елдер % есебіндегі толық мөлшерлемесі
Германия
Франция
Ұлыбритания
Венгрия
Латвия
Литва
Польша
Словакия
36
34
30
19
18
13
19
19
*( 23,12б ) бойынша құрастырылған.
Талдау көрсеткендей, Қазақстанның салықтық заңнамасымен бекітілген корпоративті табыс салығының
Сурет 5 - Қазақстан Республикасының бюджетіне түсетін салықтық
5-суреттен көрініп тұрғандай жалпы салықтық түсімдердегі корпоративті табыс
Қазақстан дамуының қазіргі кезеңі экономиканың тұрақтануын, ЖҰО, өндіріс пен
Дәл қазіргі уақытта корпоративті табыс салығының мөлшерлемесін
Талдау көрсеткендей, корпоративті табыс салығының мөлшерлемесін төмендету түрлі дифференциялданған
Біріншіден, салықтық жеңілдіктер барлық салық төлеушілердің теңдігі
Екіншіден, салықтық жеңілдіктер салықты есептеу механизмін айтарлықтай күрделендіреді,
Үшіншіден, жеңілдік берілген саланың кәсіпорыны жеңілдікті дұрыс рәсімдеудің
Корпоративті табыс салығының мөлшерлемесін жалпы төмендету кез келген
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАғы корпоративті салықтық менеджменттің даму мүмкіндіктері
3.1 Кәсіпорынның салықтық саясатын жетілдірудің негізгі бағыттары
Бизнес, сапалық және сандық өлшемдерінің өсуіне қарай, үдемелі ақпарат
Салықтық жоспарлау- салық төлеушінің тұрғысынан корпоративті салықтық менеджменттің бір
Салықтық менеджментті ұйымдастырудың жағымды жағы – салық төлеушілерге аудиторлық
Корпоративті салықтық менеджменттің жалпы желісінен салықтық төлемдердің көлемін оңтайландырудың
Қолайлы тіркеу орнын және қаржылық-шаруашылық әрекетті жүзеге асыруға тиімді
Әрекет етуші заңнаманың барлық құндылықтары мен кемшіліктерін дұрыс пайдалану,
Кәсіпкерліктің өзіне сәйкес ұйымдастыру –құқықтық үлгісін таңдау.
Шаруашылық шарттардың мүмкіндіктерін пайдалану.
Білімді түрде және заңдық жағынан мінсіз есеп жүргізу.
Бұзылған салықтық құқықтарды қорғаудың мейлінше үнемді тәсілдерін пайдалану.
Салықтық жоспарлау үрдісінде салықтық шығындарды азайту немесе мүлде болдырмау
Ішкі нарықтағы ең қарапайым деген операциялардың өзі салықтық менеджмент
Салықтық менеджер үшін отандық, кеден заңдарының мазмұны, оларды біртіндеп
Болашақта бухгалтерлік стандарттар мен салықтық заңдарды бір ізге салу
Салықтық менеджердің есептік-саралау қызметінің маңызы зор. Post Factor
Салықтық міндеттемелерді, салықтық тексерістер нәтижелерін және салықтық төлемдерді оңтайландыру
Ақша қаражаттарының қозғаласын басқарудың неғұрлым кең тараған әдісі,
Ақша ағынның жылдамдығы, яғни ақша ресурстарының қолжетімді
Ақша ағынын басқару әдістері іс-тәжірбиенің орындылығына негізделеді. Олар кәсіпорынның
барлық қарыздық міндеттемелерді жабу мезгілдерін және кәсіпорын шотына пайданың
бұл ағындардың белгісіздігі.
Көп уақыт бойы салықтық заңнама тұрақсыздығы жағдайының әсерін есепке
Нақты мезеттегі құнды келесі формула бойынша анықтау ұсынылады:
A = (I t r ) r *
Мұндағы, r- пайыз мөлшерлемесі; n – уақыт кезеңдерінің
Бұл формула қандай да болмасын кезеңдегі ағынды анықтауға мүміндік
Жаңа экономикалық қатынастардың құрылуына, нарықтық экономиканың қалыптасуына, қаржылық есеп
Салықтарды есепке алу жағдайының сараптамасы көрсеткендей, өндіруші кәсіпорындардың көбісінде
Есеп-қисаптық саясат арқылы салық есебіне қатысты барлық сұрақтардың шешуін
Уақытылы дайындалған салықтық заңнама ұйым жұмысының кейбір салықтық көрсеткіштерін
Кәсіпорынның салықтық саясаты дегеніміз- салықтардың есебін жүргізу тәсілдері мен
Салықтық саясатты бағдарлай білуі керек:
1) ұйым басшысы- өйткені ұйымның қалыптасуына жауапты;
2) салықтарды төмендетуші - өйткені, тек соның кәсібилігіне қарай
салық салу мақсаттары үшін есеп жүргізу тәсілдерінің жиынтығы р
3) аудитор – салықтық саясат аудиторлық тексерістердің негізгі
4) салық инспекторы - өйткені, салық салудың қандай
Салықтардың есебі үшін Салықтық саясат туралы Ережені
Салықтық саясат туралы ереженің мақсаты - салықтық төлемдер
Салықтық саясат туралы Ережені ойластыру кезінде ұйымның қандай құрылымдық
Ұйымның салықтық саясаты өзара байланысты екі әдіспен жүзеге асырылады:
Салықтық жоспарлау салық алаңы анықтаудан басталады. Оған ұйымның бюджетке
Салықтық жоспарлау элементтері:
жүзеге асырудың нақты жоспары бар салықтық міндеттемелерді оңтайландыру стратегиясы
бухгалтерлік есептеу және есеп берудің қанағаттанарлық жағдайы ұтымды салықтық
Мұндай құжатпен бекітілген салықтарды есептеудің әдістері мен түрлерін ұйым
Салықтық саясаттың жалпы ережелері есептеудің басты ұстанымдарын, аталған есеп
Салықтық саясат туралы Ереженің “Салық есебін жүргізудің әдістемесі” атты
Салықтарды есептеу әдісі өндіріске және әртүрлі қызметтер, шығарылатын тауарларға
Салықтық саясат туралы Ереженің қосымшасында есептеуге негіз болатын, салық
Үшінші бөлім салықтар есебін ұйымдастыру туралы. Мұнда салық есебін
Салықтарды есептеуді ұйымдастыру дегеніміз- есеп жүргізуші мамандар. Салықтық төлемдерді
Бәсекелестік жағдайында ұйым салық есебін жүргізудің келесідей түрлерін қарастыруы
құрылымдық бөлімше ретіндегі арнайы салық қызметі;
аудиторлар немесе аудиторлық фирма;
штаттық кесте бойынша салық маманы немесе салық есепшісі
ұйым басшысы.
Салық маманы қызметке ұйымның бас есепшісінің
Салықтық саясат салықтық регистрлердің үлгілерін қарастырып, бекітуі тиіс. Себебі
Мұндай жағдайларда арнайы жасалған салықтық есептік регистрлер қоданылуы
Салықтық есептеулер дегеніміз- салық төлеуші негізгі салықтық есептік
Сондықтан, Салықтық саясат Ережесінің қосымшасында ұйымдарда қолданылатын салықтық есептеулердің
Салықтарды есепке алудың өзіне тән ерекшелігі -
Салықтық саясат туралы Ережені ұйымының өзі әрекет етуші,
3.2 Корпоративті салықтық менеджмент және оның нарық жағдайындағы
Кәсіпкерліктің дамуын реттеудің неғұрлым ықпалды әмбебап әдісі-
Салықтар 3 маңызды қызметті атқарады:
1. Мемлекеттік шығындардың қызметін қамтамасыз ету;
2. Жекелеген әлеуметтік топтар арасындағы теңсіздікті жою
3. Экономиканы мемлекеттік реттеу.
Салықтар іскерлік белсенділікті ынталандырады немесе керісінше шектейді, кәсіпкерлік қызметтің
Салық салуды басқару басқарудың әлеуметтік – экономикалық категорияның
Қазіргі уақытта өндіріс тиімділігінің өсуінің, нарықтың
Кәсіпорындардың жұмысындағы қиындықтардың арасынан жаңа экономикалық қатынастар жағдайында
Бұл жағдайлардағы кәсіпорын қызмет етуінің тиімділігін жоғарлату
Осылайша, басқару саясатының тұжырымдамасында салықтық менеджментке, мазмұны,
Әлемдік тәжірибеде салықтық менеджменттің мәселелеріне кәсіпорынның қаржылық
Салықтық менеджменттің мәні кез келген салық төлеушінің өзінің салықтық
Ірі компанияларда заңды салықтық менеджмент және салықтардан заңсыз жалтару
Көптеген елдерде билік өзінің салық салу саласындағы мүмкіндіктеріне шынайы
Әрбір келісім жұмысының салықтық желісі көпжағдайда бірегей болғандықтан, салықтық
Корпоративті салықтық менеджменттің басты мақсаты- қаржылық әрекеттің кемшіліктерін уақытылы
Бұл үшін келесі міндеттерді шешу керек:
Өндірістік, коммерциялық, қаржылық әрекеттердің әртүрлі көрсеткіштерінің арасындағы себеп-салдарлық
Шынайы шаруашылық әрекет жағдайын және жеке, қарыз қорларының бар
Қаржылық қорларды нәтижелі қолдануға және кәсіпорынның қаржылық жағдайын нығайтуға
Салықтық менеджмент- қаржылық менеджмент үрдісінің құрылымдық бөлшектерінің бірі, оның
Салықтық заңнама салық төлеушіге салықтық төлемдердің мөлшерін азайту үшін
Жалпы әдістерге жатқызуға болады:
1) заңнамамен ұсынылған мүмкіндіктерді максималды қолданып, кәсіпорынның есеп-қисаптық
2) шарт арқылы оңтайландыру;
3) түрлі жеңілдіктер мен салықтық босатуларды қолдану.
Салықтық оңтайландырудың арнайы әдістерінің қолданыс аясы тар, алайда
Арнайы әдістерге жатады:
1) қатынастарды алмастыру әдістері;
2) ауытқуларды бөлу әдісі;
3) салықтық төлемді кейінге қалдыру әдісі;
4) салық салу нысанын тікелей қысқарту әдісі.
Қатынастарды алмастыру әдісі әрекет етуші заңнама шегінде
Ауытқыларды бөлу әдісі толық алмастыру арқылы нәтижеге жетуге
Салықтық төлемді кейінге қалдыру әдісі салық салу
Тікелей қысқарту әдісі кәсіпкердің шаруашылық қызметіне кері әсерін тигізбейтіндей
Салықтық ауыртпалық төмен болған сайын, салықтық тәуекелдер жоғары болады
Салықтық менеджментті жүргізгенде салықтық жоспарлауда тәжірибесі бар
Кеңесшілер тәжірбиесінде ең алдымен, өзара екі жақты
Салықтық ынталандырулар кейде экономикалық қызметті бұрмалайды. Ынталандырулар салықтарды төлегенге
Кәсіпкерлікті дамыту үшін жағдайлар жасау - экономиканың ауыспалы
Шаруашылық субъектілері, жалпы республиканың нәтижелі қызмет етуі үшін кәсіпкерлікті
Қорытынды
Салықтар дегеніміз- заңды түрде бекітілген мөлшерлемелер бойынша мемлекет азаматтар
Тарихи жағынан салықтар алым-салықтық жүйелер ретінде қарастырылған. Олардың
Салықтың қызметі– оның мәнінің әрекеттегі көрінісі,
Нарықтық экономикасы бар тұрақты қоғамды жасай отырып, мемлекеттің қоғамдық
Салықтық менеджменттің мәні кез келген салық төлеушінің өзінің салықтық
Бүгінгі уақытта, нарықтық экономикаға ұмтылушы елдер мен барлық дамыған
Қазақстанда қазіргі кезде 440 000 ШКС тіркелген, онда 1,4
Корпоративті салықтық менеджмент салықтар мен алымдарды төлеу міндеттемелерінен
Ұйымның сандық және сапалық көрсеткіштерінің өсуіне қарай салықтық міндеттемелерге
Ұйымның жалпы менеджментінің арнайы бөлігі ретіндегі корпоративтік салықтық менеджмент
Ұйым менеджментінің құрамдас бөлігі ретіндегі корпоративті салықтық
салықтық жоспарлау;
салықтық реттеу;
салықтық менеджментті ұйымдастыру;
ынталандыру;
салықтық бақылау.
Егер кәсіпорын корпоративті салықтық менеджменттегі осы қызметтер мен
Салықтық менеджмент жай ғана есептік және бақылаушы қызметтерінің
Корпоративті салықтық менеджментті қолдану әрекет етуші заңнамаға
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Налоговый кодекс РК, с изменениями и дополнениями на 2005
Кодекс Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах
Закон «О налоговой системе Республик Казахстан» от 24 декабря
Указ Президента республики Казахстан, имеющий силу закона, «О налогах
Балапанов Е.С. Государственный налоговый менеджмент в Республике Казахстан (проблемы
Кодекс Республики Казахстан «О налогах и других платежах в
Идрисова Э.К. «Налоги и налогообложение Республики Казахстан». Вопросы экономики
Поршнева А.Г. «Налоговый менеджмент».Учебник. –М.: ИНФРА – М, 2003.
Басалаева Е.В. «Финансы Казахстана» 2003 г. №4 «Методика управления
Букша Г.Н. «ЭКО» 2002г « 7 «Организация и методы
Лукпанова Ж.О. «Финансы Казахстана» 2003г. № 6
Лукпанова Ж.О. «Финансы и кредит» 2004г.
Нурумов А.А. «Вестник» по налогам и инвестициям» 2001г.
Назырова Г. «Финансы Казахстана» 2004г. №4 «Корпоративный налоговый менеджмент
Сейтбекова С.Т. «Аль-Пари» 2004г № 1 «О
Саутбаева С. «Мысль» 2001г. № 9 «Из истории налогооблажения
Сейсенова А. «Саясат» 2004г № 11 «Некоторые аспекты
Мусин С.М. «Налоги» олитики РК». Алматы изд. Каржы-Каржат.,1996г.
Никонов А.А. «Особенности налогообложения малых предприятий» ИД ФБК –
Поршнева Г.А. «Налоговый менеджмент» 2003г.
Сутырин С.Ф., Погорлецкий А.И. «Налоги и налоговое планирование
Юткина Т.Ф. «Налоги и налогообложение» Учебник. М.: ИНФРА, 1992г.
Лукпанова Ж. «Обзор тенденций налогового регулирования малых предприятий в
1
7
Ұйымның мақсаттары
Мемлекеттің салықтық доктринасы
Корпоративті салықтық менеджменттің мақсаттары
Салықтық реттеудің ішкі жүйесі
Дәлелдеудің ішкі жүйесі
Директорлар кеңесі
Бас директор
Бас есепші
Қаржы директоры
Заңдық қызмет
Ішкі салықтық бақылау мен аудит қызметі
Есепшілер бөлімі
Салықтық жоспарлау мен жобалау қызметі
Ақпараттық – талдау қызметі