Бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін қалыптастырудың зерттелуі

Мазмұны
Кіріспе.........................................................................................................................3
І ТАРАУ
Өз бетінше жұмыс арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін қалыптастырудың зерттелуі.............................................................................8
Бастауыш сынып оқушыларының өз бетіндік жұмысы танымдық белсенділікті қалыптастырудың
Өз бетінше жұмыс арқылы танымдық белсенділікті қалыптастырудағы математика пәнінің
Бірінші тарау бойынша қорытынды..................................................................49
ІІ ТАРАУ
Өз бетіндік жұмыс арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін
2.1. Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмыс арқылы танымдық белсенділігінің
2.2. 2 сынып математика пәні бойынша өзіндік жұмыс арқылы
2.3. Эксперименттік жұмыстың нәтижелері........................................................60
Екінші тарау бойынша қорытынды...................................................................65
Қорытынды..............................................................................................................67
Пайдаланылған әдебиеттер..................................................................................68
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Егеменді еліміздің тірегі – білімді ұрпақ. Білім
Бастауыш саты – оқушыда оның интелектісі дамуының іргетасы –
Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен
Бастауыш сыныптарға арналған бағдарламада мұғалімге педагогикалық үрдісті жаңаша ұйымдастыру
Оқудағы өз бетінше жұмыс - өзін-өзі оқыта білу, оқушыда
В.А.Ковалев, А.И.Кочетов, А.И.Рубинский өз бетімен жұмыстарды өзін-өзі тәрбиелеумен байланыстырады.
А.И.Выготский өз бетінше жұмыстың көріністерін оқушылардың іс-әрекетімен анықтайды. Оқушылардың
Л.Н.Лук өз бетінше жұмыс жасауды көрегендікке, қырағылыққа балайды, ақылдың
Т.С.Назаров: «Өз бетімен жұмысты оқушының оқытушымен өзі қалаған мәселелерді
Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев, В.В.Давыдов, Л.В.Занков, Н.А.Менчинская, А.А.Любменская сынды ғалымдар өз
«Өз бетінше жұмыс – оқушының берілген тапсырманы мұғалімнің көмегінсіз
Бұл пікірлерге сүйенсек, ортақ пікір: өзіндік жұмыстың ең басты
Білім беру және оқыту теориясы оқыту барысындағы оқушылардың саналылығы,
Төмендегі сынып оқушыларының оқуға деген қызығушылығын (мотивациясын), танымдық әрекет
Оқушы оқу процесінде әртүрлі оқу тапсырмаларын өздігімен шешіп орындаудың
Сонымен қатар, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерге талдау жасаудан осы тақырыптағы
Зерттеу жұмысының мақсаты: өз бетінше жұмыс арқылы бастауыш сынып
Зерттеу обьектісі: бастауыш сынып оқушыларының оқу процесі.
Зерттеу пәні: бастауыш сынып оқушыларының өз бетіндік жұмысы арқылы
Зерттеудің ғылыми болжамы: Егер:
а) математиканы оқыту барысында бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігінің
ә) өз бетіндік жұмыс жасау іскерліктерінің қалыптасуын жетілдіру жолдары
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Өз бетіндік жұмыс арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін
Оқушылардың танымдық белсенділігінің қалыптасу деңгейін анықтау.
Өз бетіндік жұмыс арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін
Педагогикалық эксперимент жүргізіп, тиімділігін дәлелдеу, әдістемелік ұсыныс дайындау.
Зерттеу әдістері:
Оқу бағдарламаларын, бастауыш білімнің мемлекеттік стандартын, бастауыш сатыдағы білім
Оқушылардың өз бетінше әрекетінің нәтижесіне талдау, сауалнама жүргізу.
Педагогикалық эксперимент (анықтаушы, қалыптастырушы).
Жинақталған материалдарды статистикалық сұрыптау, талдау жасау.
Зерттеудің методологиялық негізі: философиядағы таным теориясы, педагогикадағы танымдық әрекетті
Зерттеудің практикалық құндылығы: Математика пәнінен 2 сынып оқушыларының өз
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, тараулар
Кіріспеде: тақырыптың өзектілігі, мақсаты, міндеттері, зерттеу пәні, ғылыми болжамы,
1 – тарауда өз бетіндік жұмысы арқылы бастауыш сынып
2 – тарауда бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін қалыптастыруға
Қорытынды бөлімдерде ғылыми пікірлердің құндылығы, болжамдардың дұрыстығы айтылды.
І ТАРАУ
Өз бетіндік жұмыс арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін
1.1 Бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін қалыптастырудың зерттелуі
Үнемі тануға, білуге деген құштарлықтың болуы адамның болмысының басты
Таным теориясы (гнолеология немесе эпистеминология) – айналадағы қоршаған дүниенің
Таным – адам санасын дамытудың негізі. Бастауыш мектеп жасындағы
«Таным – ойдың білмеуден білуге қарай, дәл емес білуден,
«Таным» - философиялық ұғым: «...........айналадағы материалдықтың адам санасында бейнеленуі».
Р. Қоянбаевтың «Қысқаша педагогикалық сөздік» кітабында танымға төмендегідей түсінік
Психологиялық әдебиеттер танымның мынадай сатыларын атап көрсетеді:
1 – саты: «Нақты пайымдау». Оның мақсаты – бейнелерді,
2 – саты: «Абстрактілік ойлау». Оның мақсаты – алынған
3 – саты: «Тәжірибе» бұл кезеңнің мақсаты – тәжірибе
Таным процесі мұғалімнің басқарушылық әрі бағыттаушылық рөлімен, ынтымақтастық байланыста
таным міндеттеріне жете түсіну;
жаңа материалды қабылдау;
ұғыну - жаңа оқу материалдарын түсініп жинақтау процесі;
білімді, іскерлікті және дағдыны практикада қолдана білу;
оқушылардың жетістіктерін талдау, білімін, іскерлігін және дағдысын тексеру, бағалау.
Бұдан шығатын қорытынды: таным міндеті түсінікті болса, оны оқушылар
Қабылдау – адамға тікелей әсер ететін заттардың я құбылыстың
Ұғыну – бұл саналы түрде ғылыми білімді, заңдылықтарды ұғу,
Бекіту – бұл оқушылардың білімді берік ұғынуының тиімді тәсілі.
Оқушылардың жетістіктерін талдау, білімін, іскерлігін және дағдысын тексеру, бағалау
Танымдық психикалық процестің (түйсік, қабылдау, зейін, сөйлеу, ойлау т.б.)
«Мұғалім оқыту әдісі арқылы оқушыларға білім беруде өзінің іс-әрекетін
А.Аристова танымдық белсенділікті қоршаған орта құбылыстары мен заттарына сәйкес
Белсенділік – адамның өз бетінше әрекет етуге дайын болуға
Белсенділік – танымдық іс-әрекеттің көздейтін мүддесі, білімнің қоғамдық мәнін
Белсенділіктің ең жоғарғы көрінісі оқушылардың алған білімдерін өмірде, тәжірибеде
Адам белсенділігінің табиғатын тани білу, еңбек және моральдық белсенділік
Бала белсенділігінің ең алғашқы формасының бірі қарым-қатынас жасау белсенділігі.
Қарым-қатынас белсенділігі әсіресе, мектеп жасындағы балаларда айқын көріне бастайды.
Баланың даму барысында таным белсенділігі артады. Мектеп жасына дейінгі
Мектеп жасындағы балалардың таным ынтасын қалыптастыруда білім беру тәсілдерінің
Әрбір оқу материалының практикалық және перспективалық маңызын, сонымен қатар
Жеке адам санасының қалыптасу барысында өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігі ерекше
Оқушылардың өзін-өзі тәрбиелеу ісін жетілдіру үшін олардың жас және
Қазіргі жағдайда мектеп алдына өткір қойылып отырған маңызды міндеттердің
Оқыту процесінде мектеп оқушысының жеке тұлғасының дамуы төмендегі жағдайда
мектеп оқушысының әрекеті сыныптас оқушылармен бірлестікте жүзеге асады;
әрекет негізінде уәждемелік негіз (танымдық, әлеуметтік, адамгершілік, көркемдік) қалыптасады;
құбылыстың заңды, жүйелі түрде өзгеру, оның басқа құбылыстарға ауысу
педагогикалық процесс барысында мектеп оқушылары әрекетінің сипаты (атқару, белсенді
әрекет сипатының өзгеруіне байланысты оқушының ұстанымы да өзгереді (атқарушыдан
оқу-танымдық әрекеттегі оқушы ұстанымының өзгеруі мұғалім мен оқушы арасындағы
Төменгі сынып оқушыларының танымдық әрекетінің уәждемелік даму механизмінің барлық
Берілетін оқу материалы оқушылардың қызығушылығын, белсенділігін, қабілетін дамуы тиіс.
Белсенділік дегеніміз білімді саналылықпен белсене қабылдап, оның өмір және
Белсендірудің қандай да бір тәсілі мен әдістерін пайдалануда оқушының
Оқушылардың танымдық белсенділігі өз кезегінде қабылдау, есте сақтау, қиялдау
Өзара байланыстары
- қарапайым тапсырмаларды алдын ала таңдап, жоба тапсырмаларды тұжырымдайды;
- енгізу-шығару объектілерін анықтап, жобалау ортасының жабдықтарын барынша анықтайды;
- оқушыларға тапсырманы орындау кезінде кеңес береді;
- оқушылардың қарапайым жоба жасаудағы біліктіліктерін бақылайды;
- оқушылардың есебін қабылдайды. - теориялық материалды негізге ала
- топта және топтар арасында өзара талдау, сонымен қатар
- берілген жобаны жүйелі түрде жасау, іске асыру –
Өзара байланыста оқытушы кеңесі, есеп беру, есепті қабылдау және
Сол себепті білім мазмұнын, оқыту әдістерін, түрлері мен құралдарын
Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруда сабақты түрлендіріп, әр түрлі әдіс-тәсілдерді
Танымдық белсенділік жеке адамның орнықты қажеттілігіне, мінезіне айналу үшін
«Танымдық белсенділік деп мотивациялық – тұлғалық, мазмұндық – амалдық
Мотивациялық-тұлғалық (өзін-өзі тану, өзіне-өзі сену, өзінің танымдық қабілетін дамытуға
Мазмұндық-амалдық (тіректік білім, жалпы дидактикалық және арнайы дидактикалық дағдылар,
Процессуалды-жігерлік (танымдық іс-әрекет үрдісінде кездесетін қиындықтарды жеңуге дайындық, өз
Көптеген авторлардың еңбектеріне жасалған талдаулар танымдық белсенділікті қалыптастырудың құрамы
Мотивациялық-тұлғалық бөлік оқушылардың оқу үрдісіне ынталылығын қамтамасыз ететін қажеттіліктен,
Мазмұндық-амалдық бөлік негізгі білім жүйесі мен жаңа білімді өз
Процессуалды-жігерлік бөліктің негізін оқушыларда таным кезіндегі кездесетін қиындықтарды жеңу
Танымдық белсенділік
Мотивациялық-тұлғалық
Мазмұндық-амалдық
Процессуалды-жігерлік
Өзін-өзі тану
Өзіне-өзі сену, дамыту
Өзінің танымлық қабілетін дамытуға ұмтылу
Қызығуын қанағаттандыруға ұмтылу
Тіректік білім
Жалпы және дидактикалық және арнайы дидактикалық дағдылар
Білімін жетілдіру дағдысы
Танымдық іс-әрекет үрдісінде кездесетін қиындылықтарды жеңуге дайындық
Өз бетінше жұмыс істей алу дәрежесі
Танымдық белсенділікке ұмтылыс
Танымдық белсенділіктің әр бөлігі өзіне тән белгілі бір қызмет
а) оқу-танымдық белсенділіктің мотивациясы тұрақты болып, қызығудан қажеттілікке ауысатын
ә) оқушылар негізгі интеллектуалды іс-әрекеттерді және өзіндік жұмыстарды жүзеге
б) оқушының өзінің танымдық іс-әрекетін басқару сипаты сыртқыдан ішкі
в) оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті шығармашылық, зерттеушілік сипатқа ие болса,
Осы жасалған теориялық моделдің негізінде танымдық белсенділіктің қалыптасу деңгейлерінің
Мотивациялық-тұлғалық бөлік танымдық белсенділіктің қалыптасуының төмендегідей деңгейлеріне ие:
1-деңгей. Танымға ұмтылу, негізінен жаңа білім игеруге бағытталады. Игерілген
2-деңгей. Танымға ұмтылыс білімін толықтыру тәсілдерін игеруге және ол
3-деңгей. Танымға ұмтылыс білімді игеруге, оны толтыру тәсілдерін және
Біздің пікіріміз бойынша мазмұндық-амалдық бөлік танымдық белсенділіктің қалыптасуының мынадай
1-деңгей. Дағды мәліметтерді қабылдау және оны қайталау деңгейінде қалыптасады.
2-деңгей. Дағды хабардың жалпы мазмұнының негізгі идеясын қабылдау мен
3-деңгей. Дағды хабардың негізгі мазмұны мен мақсатын танып, қабылдау
Процессуалды-жігерлік бөлік танымдық белсенділіктің қалыптасуының келесі деңгейлерінен тұрады.
1-деңгей. Танымдық қиындықтарды жеңу дайындығы төмен. Оқушылардың ерік-жігері әлсіз,
2-деңгей. Таным кезіндегі қиындықтарды жеңуге дайындық оқу-танымдық іс-әрекеттің көпшілік
3-деңгей. Танымдық қиындықтарды жеңуге дайындық оқу-танымдық іс-әрекеттің барлық түрінде
Танымдық белсенділіктің қалыптасуының осы анықталған сипаттамаларының негізінде оқушылардың танымдық
Төменгі деңгей белгілі көлемде теориялық білімнің толық еместігімен, күрделі
Орта деңгей білім негізінің болуы, оқушылардың білімге, өзіндік жұмысқа
Жоғарғы деңгей терең теориялық білімнің болуы, өзіндік жұмысқа деген
Оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеттерді өз бетінше жүргізу дағдысын қалыптастыру –
1.2 Бастауыш сынып оқушыларының өз бетіндік жұмысы - танымдық
Бастауыш сыныпта оқушының белгілі бір көлемдегі, білім, білік дағдыларын
Осы мақсатта оқушының өз бетімен жұмыс жасауын ұйымдастыру негізгі
Оқушының өзіндік жұмысы – мұғалімнің қажетті нұсқалары бойынша жүргізілетін
В.А.Ковалев, А.И.Кочетов, А.И.Рувинский өз бетімен жұмыстарды өзін-өзі тәрбиелеумен байланыстырады.
В.И.Селеванов өз беттілікті адамның жеке басының еркі мен өміршеңдік
А.И.Выготский өз бетінше жұмыстың көріністерін оқушының іс-әрекетімен анықтайды. Оқушылардың
Оқу үрдісіндегі өз бетінше жұмыс деп белгілі уақыт ішінде
Т.С.Назарова «Өз бетімен жұмысты оқушының оқытушымен өзі қалаған мәселелерді
Өз бетінше жұмыс жасау – ол баланың өзінің қалыптасуына,
Л.Н.Лук өз бетінше жұмыс жасауды көрегендікке, қырағылыққа балайды, ақылдың
И.Я.Лернер өз бетімен жұмыс деп білім, білік, дағдыны жаңаша
Оқушылардың өз бетінше жұмысы жайлы бір жақты пікір жоқ.
Кейбір ғалымдар оны оқыту әдісінің бірі деп қарастырса, екіншілері
Көптеген ғалым-педагогтардың, практик мұғалімдердің тәжірибесіне сүйенсек, оқу-тәрбие үрдісі негізінде
Сондықтан бүгінгі таңда оқушыны өзіндік әрекетке бағыттайтын өз бетімен
Біздің пікірімізше А.Байтұрсыновтың осы көзқарасы бүгінгі білім беру міндеттеріне
Өз бетімен жұмысты ұйымдастыру мәселесін көптеген педагогтар мен психологтар
Л.В.Занков оқыту үрдісін ұйымдастыру мен оқушы дамуының арасындағы өзара
Г.Я.Мор өз тәжірибесін жүргізе келе көпшілік оқушыларда өз бетінділіктің
Біздің ойымызша, оқушылардың өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда П.И.Пидкасистийдің берген
«Ең қолайлы және практикада тексерілген сабақтың тиімділігі, сабақ үстінде
Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастырудың маңызы өте зор, өйткені сол
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының мән-мағынасы, оны ұйымдастырудың тәсіл-амалдары туралы педагогикалық
оқушылардың істейтін жұмысының мақсатына айқын түсінуі;
жұмыстың жемісті аяқталуына, оның алдағы нәтижесіне қызығуы;
жұмысты оқушылардың өз еркімен, қалауымен орындауын көздеу
керек [2].
Ал, оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруда мұғалімдер мынадай шарттарды қолдану
өзіндік жұмыстың мазмұнын оқушы түсінуі тиіс;
оның орындалуы туралы оқушыға нұсқау беру керек;
жұмыстың орындалуын қадағалау керек;
оқушы жұмысын тексеру, қателерін анықтау;
оқушы өз жұмысына талдау жасау, байқау керек.
Бастауыш мектепте өз бетімен жұмысты ұйымдастыруға жол ашатын қолайлы
Өз бетімен жұмысты сабақтың барлық кезеңінде іске асыруға болады.
Алайда тапсырма бала шамасына сай болуы керек. Оқушының өздігінен
Бұдан шығатын қорытынды, оқушылардың өз бетінше жұмысы – олардың
Оқушылардың өз бетінше жұмысының педагогикалық тиімділігі мұғалімнің жұмысқа жасаған
Атап айтсақ: жаңа ұғымды, заңдылықты, ережені түсініп, тұжырымдау, есепті
Өз бетінше жұмыстың ерекшелігі – оқушының берілген тапсырманы мұғалімнің
Өз бетімен жұмысты ұйымдастырудың мынадай артықшылықтарын анықтауға болады:
Оқушы өзінің білім алу құқын өз қажеттілігі, қабілеттері және
мүмкіндігіне сәйкес жүзеге асырады.
Оқушы өзінің жеке сапаларын дамытады.
Мұғалім оқушы қызметінің табысты болуын қамтамасыз етеді.
Ұжым шығармашылық ізденіс режимінде жұмыс жасайды.
Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу қабілетінің қалыптасуы, жоғары шегіне
біріншіден, пәнаралық, пәнішілік байланыстың болуы;
екіншіден, өз бетімен жұмыс мұғалім нұсқауынан соң, оқушының өзіндік
үшіншіден, алға қойған мақсатқа жетуге қажеттілік туындауы керек;
төртіншіден, оқушы ойы, әрекеті дайын үлгіден өзіндік әрекет арқылы
бесіншіден, оқу әрекетінің құрылымын еркін меңгеруі;
алтыншыдан, творчестволық қабілеті, пәнге қызығушылығының артуы [26,13] арқылы сипатталады.
Қорыта келе, өз бетімен жұмыс туралы педагогтардың берген бірнеше
«Өзіндік жұмыс жеке өз алдына оқыту әдісі бола алмайды.
«Оқу үрдісінде өзіндік жұмыс деп мұғалімнің ұйымдастыруымен оқушылардың белсенді
«Өз бетінше жұмыс – оқушының берілген тапсырманы мұғалімнің көмегінсіз
Бұл пікірлерге сүйенсек, ортақ пікір: өзіндік жұмыстың ең басты
Оқу әрекетінде өз бетінше жұмыс дегеніміз – оның барлық
Қазіргі сабақтарда ол ерекше маңызға ие болып отыр. Себебі,
Оқу үрдісіндегі өз бетінше жұмыс деп – белгілі уақыт
А.В.Луначарский: «Білім беру мектептің ғана ісі емес. Мектеп білім
К.Д.Ушинский: «Өзінің ойларын жақсы айтып бере алмау – кемшілік,
Бұдан шығатын қорытынды дидактикалық құбылыс сияқты өз бетінше жұмыс
Оқушылардың өз бетінше жұмысының маңызын толығырақ түсіну үшін, оның
Оқушылардың дербестік қасиетін мейлінше арттыру.
Олардың алған білімінің саналылығы мен біліктілігін қамтамасыз ету.
Оқушыларда оқуға деген біліктер мен дағдыларды қалыптастыру.
Оқушылардың таным, ақыл-ой қабілеттерін дамыту.
Оқушыларды сыныптан тыс және мектептен тыс дербес білім алуға
Оқушылардың оқуға ынтасын арттырып, үлгермеушілікті болдырмауға әсер ету.
Үздіксіз білім алуды қамтамасыз ету.
Сонымен қатар өз бетінше жұмысты ұйымдастырудың негізгі шарттары мыналар:
мұғалімнің нақты тапсырмалар (нұсқаулар) беруі;
жұмысты орындауының және аяқтауының уақытын белгілеуі;
мұғалімнің басқаруы мен оқушылардың дербестігінің өзара байланысы;
оқушылардың жұмысты өз еркімен істеуі, оған әсер ететін мотивтер;
оқушылардың өзіндік жұмыстарына мұғалімнің тапсырмасы бойынша өздері жоспар жасап,
Сонымен қатар, оқушылардың өз бетінше жұмысының жоғарғы формасына, олардың
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының жеке оқушының, түгел сынып болып немесе
А.М.Матюшкин, М.И.Махмудованың, Я.Лернердің жұмыстары өз бетіндік жұмыс дағдыларын қалыптастырудың
Кіші мектеп жасында өз бетімен жұмысты қалыптастыру үшін төмендегідей
Белсенділік біліктілігі (білімге деген, сұрақ қоя білу, белгісізден белгіліні
Ұйымдастыру біліктілігі (өзінің жұмыстарын дұрыс ұйымдастыра білу) күн тәртібі,
Саналы түрде әрекет ету біліктілігі. Жұмысты дұрыс жоспарлау, оқу
Ерік біліктілігі – оқу әрекетінде кездесетін қиындықтарды жеңе білу,
Психо-педагогика ғылымдары өздігінен білім алуды оқушылардың ақыл-ойының дамуының жоғарғы
Өз бетінше жұмыстың ең басты қажеттілігі – оқушыны ойға
Оқыту процесі – екі жақты процесс болғандықтан оқушылардың өзіндік
Жоғарыда аталған авторлардың пікірінше, оқушылардың өзіндік жұмысына, мұғалімнің тапсырмасы
Оқушылардың өзіндік жұмысы білік пен дағды қалыптастырудың тиімді жолы
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының бірінші тобына ғылым және оқыту әдістеріне
Оқушылардың дербестігінің даму дәрежесіне қарай, олардың өздігінен істейтін жұмыстары
Шығармашылық жұмысқа оқушылардың өздігінен шығармашылық өлең шығару, кострукциялық жұмыстар
Келесі топқа – мұғалімнің тапсыруынсыз міндетті түрде емес, оқушылардың
Эстониялық ғалым-педагог О.А.Кельсон оқушылардың өзіндік жұмыстарын мынадай принциптерге қарай
Психологиялық (ойлау амалдарын қолдануға байланысты);
Психологиялық-дидактикалық (оқушылар жасайтын әрекетке байланысты);
Дидактикалық (жұмыстың атқаратын функциясына байланысты);
Дидактикалық-әдістемелік (проблемалы тапсырмалардың дәрежесіне байланысты);
Әдістемелік (берілген хабар қандай құралдар, жағдайлар негізінде берілуге байланысты);
Ұйымдастыру-әдістемелік (жұмыстың орындалуын басқаруға байланысты);
Ұйымдастыру принципі (жұмысты ұйымдастыру формасына байланысты).
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының, барлық топтарын мұғалім оқыту процесінде жүйелі
Оқушылардың оқу әрекетінің жемісті болуы оқу жұмысының тәсілдерін меңгеруге
Оқушының жалпы оқу жұмысын ұйымдастыруға байланысты қолданатын тәсілдер: жоспарлау,
Оқушының оқуына тікелей байланысты қолданылатын тәсілдерді, жаңа белгі мен
Осылардың ерекше орын алатыны – оқу материалымен жан-жақты жұмыс
Өзіндік әрекеттің өте маңызды психологиялық ерекшелігі – ол оқушыларда
Психологиялық арнайы зерттеулерге қарағанда оқушылардың оқу жұмысының сипатын арттыру
Осындай оқу мотивтеріне байланысты оқушыларда өзін-өзі бағыттау сияқты жалпы
Мысалы: оқушылардың сабақта оқу жұмысының бір кезеңінен екіншісіне, оқу
Оқушыларды өздігінен жұмыс істеуге дағдыландыру оқуға қызықтырудың өте қуатты
Жаңа материалға деген алғашқы мотивті туғызу үшін екі нәрсені
Оқушы санасына жаңа тақырыпты оқып үйренудің қажеттігі мен маңызын
Оқушыларға тақырыптың мазмұнына байланысты берілетін білімнің қоғамдық мән қажеттігін
Мұғалім сабақта оқушыларға өзіндік жұмыстың міндетін, оны орындау мен
Мысалы: оқушылардың математикадан бір есепті шығарудың жолдарын ойластыруы (іздестіруі)
Қазіргі білім деңгейі оқушылардың терең де күрделі тақырыптардың идеяларын
1.3 Өз бетінше жұмыс арқылы танымдық белсенділікті қалыптастырудағы математика
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында бастауыш білім берудің жаңа мемлекеттік
Бастауыш мектеп математика курсының негізгі ерекшеліктерінің бірі: онда оқу
Жалпы алғанда, ғылым мен тұрмыстың әр алуан салаларында «жаттығу»
Математиканы оқытуда жаңа білімдерді меңгеру, қайталау және бекіту үшін,
Мысалы, танымдық жаттығуға берілген бірдей мәліметті екі мысал екі
2+3х2 = 10
2+3х2 = 8
Демек, мұны орындаудың екі тәсілі болуы мүмкін. Ал оқушыларға
Бұдан кейін мұғалім оқушылардың өздеріне осыған ұқсас мысалдар келтіруді
Математиканы оқыту барысында оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыта түсу үшін
а) жаттығудағы қойылған міндеттің танымдық мазмұнымен;
ә) оқушылар алдына міндет қоюдың әдістемелік тәсілімен;
б) оқушыға қойылып отырған міндетке жеке бастың субъективтік қатынасымен.
Қысқасы, математика сабақтарында танымдық қабілеттерді дамыта түсумен байланысты жаттығуларды
Бастауыш мектепте математиканы оқытудың қазіргі тәжірибесінде оқушылардың танымдық қабілеттерін
Бастауыш мектеп математикасының дамыта оқыту идеясына негізделе отырып дайындалған
Өткен материалды жүйелі түрде тиянақтаумен және бекітумен байланысты жаттығулар.
Жаңа ұғым мен әрекет тәсілін енгізумен байланысты жаттығулар, олардың
Оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыта түсуді жүзеге асыратын жаттығулар. Олар
Қалыптан тыс түрде (үйреншікті емес формада) ұсынылатын және оқушылардың
Математика сабақтарынада оқушылардың дербес оқу-танымдық қызметін ұйымдастыруға арналған «Дидактикалық
Бұл айтылғандар математиканың дамыта оқыту ұстанымдарын ескере отырып дайындалған
Бастауыш сыныпта оқушы дамуына кең ықпал тигізетін пәндердің бірі
Математика сабағында оқушылардың белсенділігін арттыру дегеніміз – сабақта оқушылардың
Бастауыш сыныптардың математикасы мектептің негізгі сатысындағы математика курсының ажырамас
Математика пәнін оқытудың басты мақсаттары:
мемлекеттік білім стандарты деңгейінде білім, білік және дағдыларды игеру;
«Математика» пәнінің мазмұны арқылы танымдық және коммуникативтік іс-әрекетке, өздігінен
оқушының ақыл-ойының математикалық стилін, интеллектуалдық және ерік пен сезімге
мектептің негізгі сатысында оқуға, меңгерген математикалық білімдерін өмірде қолдануға
«Математика» оқу пәнін оқытудың басты міндеттері:
баланың тұлға ретінде қалыптасуына, оқушының ақыл-ойын дамытуға, интеллектуалдық және
математиканың өмірде болып жатқан нақты құбылыстарды жалпылауға және қоршаған
оқушының өмір сүруіне және мектептің келесі сатысында оқуын жалғастыруы
Қоғамның қазіргі даму кезеңінен туындап отырған әлеуметтік сұранысқа орай
Ұсынылып отырған білім мазмұны:
төменгі сынып оқушыларын оқыту, тәрбиелеу және дамыту талаптары мен
төменгі сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне және мүмкіндік өрісіне сай;
қоршаған ортаның, әдет-ғұрыптардың, салт-дәстүрлердің, ана тілінің өзіндік ерекшеліктерін бейнелейді
бірсарындылықты және орынсыз қайталауды болдырмай сабақтаса дамуды қамтамасыз етеді,
оқушылардың мектепалды дайындықтарының нақты деңгейін ескере отырып оқу материалының
арифметикалық, алгебралық және геометриялық материалдардың пәнішілік үйлесімді байланыста болуын
мектептің бастауыш сатысындағы басқа оқу пәндерінің мазмұнымен пәнаралық байланыстар
теориялық және практикалық мәселелердің үйлесімді ара-қатынастарын жүзеге асыру арқылы
оқу процесін өтілген материалдың қолдану жиілігін ескере отырып ұйымдастыруға
Осы қағидаларға негізделе отырып анықталған бастауыш мектеп математикасының базалық
Оқу процесінің тиімдігі дегеніміз – ең алдымен оқушылардың танымдық
Ш.Уәлиханов атындағы университеттің профессоры, педагогика ғылымының кандидаты Қожабаев Қайыржан
Біріншісі – мазмұнның жаңартылуы, бұрын жария етілген фактілерді жаңаша
Екіншісі - өз бетінше жұмыс істеудің әр қилы түрлеріне
Үшіншісі – оқушының қабілетін ұштау, мұғалімнің оқушыға көмек беруге
Оқушылардың танымдық белсенділігін, ізденімпаздығын арттыру үшін оқу үрдісі оларды
Математика (2-сынып)
№ Оқушылық деңгей (Үлгі бойынша өздігімен орындауға берілген тапсырмалар)
Бір таңбалы сандарды өсу ретімен жаз. Екі таңбалы сандарды
Шығар: Есептердің шартын, сұрағын, шешуін және жауабын салыстыр. Не
Өрнектің мәнін тап. 5
Салыстыр. 13
Тура санды теңсіздікке айналдыратындай қатынас таңбасын қой. 1
Қанша артық? Қанша кем? 3
Теңдеуді шеш. 38
Сандарды ата және цифрмен жаз. Сандарды салыстыр. Олардың ұқсастығы
Әрбір көпбұрыштың неше төбесі бар? Неше бұрышы бар? Қабырғасы
Бұлар өзара кері есептер болып табыла ма? Неліктен? 5
Фигураларды ата. Нешінші нөмірлі фигураның тік бұрышы бар? Суреттегі
Сандарды жаз және оқы. 7
Есеп құрастыр және шығар. 6
Шығар: Осыған кері есеп құрастыр және оларды шығар. 5
Әр қатардағы сандарды салыстыр. Ұқсастығы неде? Айырмашылығы неде? Олардың
Оқу 39,50,66,7. 4
Бір бағанға қосындыларды, ал екінші бағанға айырмаларды теріп жаз
Өрнек түрінде жаз және оның мәнін тап: Өрнектерді жазу
Бос тор көздерді толтыр. 5
Әр бағандағы өрнектерді салыстыр. Олардың ұқсастығы неде? Айырмашылығы неде?
Теңсіздік түрінде жаз. Неше санды теңсіздік жаздың? Олардың нешеуі
Мына сандарды жаз. 3
Қосындысын жаз және оның мәнін тап. 3
Айырмасын жаз және оның мәнін тап. 3
Суреттерді және жазуларды пайдаланып, қосу мен азайту тәсілдерін түсіндір.
Амалдарды орында және тексер. 5
Өрнекті жаз және оның мәнін тап. 48
Есептерді әр түрлі тәсілмен шығар және түсіндір. 6
Салыстыр. Қайсысы есеп? Неліктен? Есепті шығар. 5
Мына мысалдарды неше минутта шығаратыныңды тексер. 5
Мына амалдарды және жауаптары бірдейлерін көшіріп жаз. 2
Теңдік тура болатындай етіп, амалдар таңбасын және жақшаларды қой.
Есептеулердің дұрыстығын тексер, қатесі бар мысалдарды анықта. 3
Мүмкін болатын теңдіктерді жаз. Неше теңдік жаздың? Неліктен? 4
Сандарды кестеге цифрмен жаз. 4
Суретке қарап, есептер құрастыр, олар мына өрнектер бойынша шығарылатын
Мына сандарды қандай топтарға бөлуге болады? 2
Санды цифрлармен жаз және оны жүздіктердің, ондықтардың, бірліктердің қосындысына
Мына сұрақтарға жауап бер. 3
Қосудың және азайтудың орындалу тәсілдерін түсіндір. 2
Дәптеріңе шаршы сыз және оның периметрін тап. 1
Тік, сүйір, доғал бұрыштары бар төртбұрыш сыз. 1
№ Алгоритмдік деңгей (Білімді стандартты емес жағдайда өз бетінше
1 Сандарды оқы және жаз: ең кіші сан неше
2 Суреттегі сызықтарды қандай топтарға бөлуге болады? Неліктен? 5
3 Сандарды өсу және кему ретімен жаз. Неше сан
4 Есеп құрастыр және шығар. 10
5 Әр бағандағы екі санды салыстыр. Не байқадың? Ұқсастығы
6 Суреттегі бұрыштарды салыстыр. Олардың ұқсастығы неде? Айырмашылығы неде?
7 Осы суретте барлығы неше көпбұрыш бар? Көпбұрыштарды қандай
8 Ең кіші бір таңбалы санды жаз. Ең үлкен
9 Әр көпбұрыштың қабырғаларын өлше және жазып көрсет. 3
10 Сен 5 минут ішінде неше мысал шығара алатыныңды
11 Сағатпен және минутпен өрнектеп жаз. 1
12 Минутпен өрнектеп жаз. 1
13 Салыстыр. 5
14 Оқы: осыған кері есеп құрастыр және шығар. 16
15 Салыстыр: олардың ұқсастығы неде? Айырмашылығы неде? Оларды
16 Шыққан әр теңдікке сәйкес азайту амалымен байланысты екі
17 Теңдік ақиқат болатындай етіп, қойылмай кеткен жақшаларды қой.
18 Мына тапсырмалардың қайсысы есеп? Неліктен? Алдымен есепті шығар.
19 Түсіндір. Сол екі таңбалы санды жаз. 39
20 Суретті пайдаланып, есепті шығарудың әр түрлі тәсілін түсіндір.
21 Есепті әр түрлі тәсілмен шығар және шешуін түсіндір.
22 Неше қосынды жаздың? Әр қосындымен байланысты айырмаларды жаз
23 Мүмкін болатын теңдіктерді жаз. Неше теңдік жаздың? Неліктен?
24 Бірнеше теңдік жаз. Тағы да теңдік жазуға бола
25 Екі кесіндіден фигура құрастыр, оны қалай атауға болады?
26 Есептердің шартын, сұрағын, шешуін және жауабын салыстыр. 4
27 Қосуды ең тиімді тәсілмен орында. 6
28 Кез келген көпбұрыш сыз. Оның неше төбесі бар?
29 Қосуды азайтумен тексер. Тағы бірнеше қосынды жаз. Олардың
30 Есепті неше амалмен шығардың? Неліктен? Есепті бір амалмен
31 Есептердің шешулерін салыстыр. Не байқадың? 10
32 Қосындының мәнін тап. 3
№ Логикалық ойлауға берілген тапсырмалар Саны
1 Ойлан, тап. 65
2 Құрастыр. 10
3 Қайсы топтағы фигуралар басқаларынан ерекше? 3
4 Неше өрнек құрдың? Түсіндір. 3
5 Қандай сандар бағанда теңсіздігі тура болады? 3
6 Бір кесінді жүргізу арқылы осы фигурада бір төртбұрыш
7 Тұйықталған сынық сызықтар туралы не айтар едің? 2
8 Өз орныңды тап. 3
9 Суретте барлығы неше бұрыш бар екенін анықта? 2
10 Мына сұрақтарға жауап бер. 3
11 Сандардан қосындылар құрастыр. 4
12 Жұмбақ. 3
13 Сөзжұмбақ. 3
14 Салыстыр. Қорытынды жаз. 4
15 Суреттегі фигураның периметрін тап. 3
16 Жауабыңды түсіндіріп бер. 2
17 Тиісті санды тап. 2
18 Өзара тең 6 бөлікке бөл. 1
19 Көрсет. 3
20 Орналастыр. 3
Таблицадан оқушылардың өз бетінше орындауына ұсынылатын тапсырмалардың саны және
Бірінші тарау бойынша қорытынды
Үнемі тануға, білуге деген құштарлықтың болуы адамның болмысының басты
Таным – адам санасын дамытудың негізі. Бастауыш мектеп жасындағы
А.Аристова танымдық белсенділікті қоршаған орта құбылыстары мен заттарына сәйкес
Бұдан шығатын қорытынды, оқушылардың мектепке көзқарасы, оқуға деген мотивтері
Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмысы оқу жұмысының арнайы бір
Өзіндік жұмысты ұйымдастырудың шарттары мыналар:
мұғалімнің тапсырманы нақты беруі;
жұмысты орындаудың және аяқтаудың уақытын белгілеуі;
өз еркімен, қалауымен істеуі;
оған әсер ететін мотивтер.
Математиканы оқыту оқушыларды тәрбиелеу және жан-жақты дамыту ісімен берік,
ІІ ТАРАУ
Өз бетіндік жұмыс арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін
2.1 Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмыс арқылы танымдық белсенділігінің
Педагогикалық эксперимент үш кезеңнен тұрады:
Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмыс арқылы танымдық белсенділігінің қалыптасу
2 сынып математика пәні бойынша өзіндік жұмыс арқылы бастауыш
Эксперименттік жұмыстың нәтижелері.
Практика барысында анықтаушы эксперимент өткізу мына мақсаттарға бағытталды:
Оқушылардың танымдық белсенділігінің даму деңгейі мен білімнің сапалық көрсеткішін
Оқушылардың өз бетіндік жұмысқа қатынасы, орындау іскерліктерінің қалыптасу деңгейлерін
Оқушылардың психологиялық ерекшелігі мен білім деңгейлерін ескере отырып, өз
Осы мақсатта Қызылорда қаласындағы №211 қазақ орта мектебінің 2а
Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмыс арқылы танымдық белсенділігінің қалыптасу
Тест
Сауалнама
Оқушылардың өз бетінше орындаған жұмысының нәтижелерін талдау (Бақылау жұмысы)
№1-әдістеме - тест
Мақсаты: Мотивациялық-тұлғалық белсенділігінің көрсеткіштерінің қалыптасу деңгейін анықтау.
Математика пәнінде орындалатын жұмысқа байланысты сұрақты қаншалықты жиі қоясың?
а) түсінбеген жағдайда сұрақ қоямын
ә) сұрақ қоймаймын
б) әрбір нәрсені тереңірек түсіну үшін жиі сұрақ қоямын
Есеп шығару барысында қате жіберген жағдайда қандай әрекет жасайсың?
а) қатені жіберу себебіме талдау жасаймын
ә) қатені дұрыстаймын
б) қатеге талдау жасап, дұрыстаймын, тағы да осындай мысалды
№2-әдістеме - сауалнама
Мақсаты: Үй тапсырмасын орындауда өз бетінше жұмыс жасау ерекшелігін
Сауалнама сұрақтары:
Сіздің сыныптың оқушыларының үй тапсырмасына қарым-қатынасы қандай?
Үй тапсырмасын орындамау жиі кездесе ме, себебі не?
Тапсырманы орындауды жазбаша жұмыстан бастайсың ба, әлде ауызша тапсырмаларды
Үй тапсырмасын орындауда қандай қиындықтар жиі кездеседі. Оларды жеңу
Үй тапсырмасын орындауға жалпы қанша уақыт жұмсайсың?
№3-әдістеме - өз бетінше орындауға берілген тапсырмалар
Мақсаты: математика сабағында оқушылардың өткен тақырыптар бойынша өз бетімен
Бір таңбалы сандарды өсу ретімен жаз?
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
1, 3, 2, 4, 5, 6, 7, 9, 8.
1, 3, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
Ең үлкен бір таңбалы санды тап:
8
9
10
Ең кіші екі таңбалы санды тап:
10
90
9
Қай сандардың қосындысы 9-ға тең?
6 + 2
5 + 4
3 + 5
Қай санның айырмасы 3-ке тең?
10 – 4
9 – 6
7 – 5
Дөңгелек ондықтарды кему ретімен жаз.
10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90.
90, 80, 70, 60, 50, 40, 20, 30, 10.
90, 80, 70, 60, 50, 40, 30, 20, 10.
Қай жауап дұрыс?
9 = 10
9 < 10
9 > 10
Абзалдың 10 асығы бар. Ермектің үш асығы кем. Екеуінің
17
16
7
9 ондық, 8 бірліктен тұратын сан:
99
89
98
Қай жауап дұрыс?
62 2) 62 3)
+ 18
70
2.2 2 сынып математика пәні бойынша өзіндік жұмыс арқылы
Қалыптастырушы эксперименттің мақсаты - өз бетінше жұмыс арқылы оқушылардың
Танымдық белсенділік
Тұлғалық-мотивациялық белсенділік
Мазмұндық-амалдық белсенділік
Процессуалды-еріктік белсенділік
Өз бетінше жұмыс арқылы
Қызықта, өзгеше тапсырмалар арқылы танымдық белсенділікке ынталандыру
Орындайтын амалдар реті көрсетілген нұсқаулар арқылы тапсырманы өз бетінше
Оқушыларды танымдық мақсат қоюға, оны сатылап орындауға үйрету
Нәтижелері
Өз бетінше білім алу қажеттілігінің пайда болуы
Білім, білік, дағдыны қолдана білуі
Алдына мақсат, міндет қоя білуі
Өз деңгейін, кемшілігін аңғаруы
Өзін-өзі бағалауы
Жеке тұлғаның дамуы
Танымдық белсенділіктің мотивациялық-тұлғалық бағытын қалыптастыру үшін оқушыларды өз бетінше
1-тапсырма: Сөз жұмбақ шешу
Көлденеңнен: 1. 100 жыл
Тігінен: 1. 60 минут
2. 12 ай
с
а
ж
ғ а с ы р
а
л
т
II. Танымдық белсенділіктің мазмұндық-амалдық бағытын қалыптастыру үшін өз бетінше
а) логикалық ойлауға берілген есептерді шешу үшін берілетін нұсқау
№2 (5) 4 бала екі доңғалақты және үш доңғалақты
Нұсқау: Жаттығуда не туралы айтылғандығын анық, тұтас елестету. Барлық
Барлық велосипед саны Екі доңғалақты велосипед саны Үш доңғалақты
4 2 2 10
4 2 2 10
4 2 2 10
ә) Есепті талдауға үйрету үшін берілетін нұсқау.
№5 (51). Мына тапсырмалардың қайсысы есеп? Алдымен есепті шығар:
а) Аулада 36 үйрек және олардан 6-уы кем қаз
ә) Аулада □ қаз және олардан 6-уы кем артық
б) Аулада □ үйрек және 30 қаз жайылып жүр.
М. Осы тапсырмалардың арасында қандай байланыс бар?
- Екінші тапсырманы есепке қалай айналдыруға болады?
- Үшінші тапсырманы ше?
- Сен барлығы неше есеп шығардың?
- Олар өзара кері есептер болып табыла ма?
б) Математикалық тапсырмаларды орындау үшін берілетін нұсқау үлгісі.
№2 (51).
88-бен 92-нің арасындағы сандарды кему ретімен жаз.
1. Осы сандарды алдымен жазып шық.
2. Кему ретімен жаз.
3. Оларды салыстыр.
89 < 90, 90 > 91
4. Ұқсастығы неде?
5. Айырмашылығы неде?
- 8 ондық 9 бірлік
- 9 ондық 1 бірлік
бірлігі жоқ
№1 (44). Екі таңбалы санға 1 таңбалы санды қосуды
Нұсқау: Екі таңбалы санды разрядтық бірліктерге жіктеңдер: 23, 20
Бірліктерге бірліктерді қосады, бірліктерден бірліктерді азайтады. Ондықтарға ондықтарды қосады,
26+2 20+(6+2)=28
Λ
20 6
28-2 20+(8-2)=26
Λ
20 8
45+4 40+(5-4)=49
Λ
40 5
49-4 40+(9-4)=45
Λ
40 9
III. Прцессуалдық ерік-жігерлік белсенділікті қалыптастыру үшін оқушылар
Б. Блум бойынша танымдық мақсат қойып үйретілді:
Р/с Танымдық мақсат Көрсеткіштері
1. Білу. Негізгі мақсат қажетті мәліметті есте сақтау. -
- нақты фактілерді білу
- ережелер мен қағидаларды білу
- әдістер мен іс-әрекетті білу т.б.
2. Түсіну. Негізгі мақсат материалды бір формадан екінші формаға
- схема, график, диаграммаға айналдыру
- математикалық өрнекке айналдыру
- негізгі белгілерді бөліп алу т.б.
3. Қолдану. Оқылған материалды үлгі бойынша және жаңа жағдайға
- жаңа жағдайға бейімдеп қолдану
- әдістер мен іс-әрекетті тиімді пайдалану.
4. Талдау, салыстыру. Материалды бөліктерге бөлу. - жасырын, байқаусыз
- қателерді, кемшіліктерді көру
- айырмашылықтарды аңғару.
5. Жинақтау, қорытынды элементтерді біріктіру негізінде тұтас, жаңа ұғым
- әр саладағы білімін жинақтап, қолдану.
6. Бағалау. Материал маңызын, жетістік пен кемшілікті бағалау. -
- істелген іс-әрекеттің мәнін бағалауы
- өзін-өзі бағалауы
2.3 Эксперименттік жұмыстың нәтижелері
Тест нәтижелері
1-сұрақ бойынша талдау
Р/с
Сұрақты қаншалықты жиі қоясың Эксперимент сыныбы Бақылау сыныбы
саны сапа саны сапа
а)
ә)
б) Түсінбеген жағдайда сұрақ қоямын
Сұрақ қоймаймын
Әрбір нәрсені тереңірек түсіну үшін жиі сұрақ қоямын 12
2
2 81%
13%
13% 1
4
2 65%
23%
12%
Барлығы 16
7
Қорытынды: Тест нәтижесінде талдау оқушылардың сұрақты түсінбеген жағдайда қоятынын
2-сұрақ бойынша талдау
Р/с
Қате жіберген жағдайда қандай әрекет жасайсың? Эксперимент сыныбы Бақылау
саны сапа саны сапа
а)
ә)
б) Қатені жіберу себебіне талдау жасаймын
Қатені дұрыстаймын
Қатені дұрыстаймын, тағы осындай тапсырмалар орындап, қате жібермейтініме көз
3
13 -
19%
81% 1
3
13 6%
18%
76%
Барлығы 16
17
Қорытынды: оқушылардың жауабына талдау негізгі мақсат қатені дұрыстауға бағытталып,
Сауалнама нәтижесіне талдау
№ Сұрақтар Эксперимент сыныбы Бақылау сыныбы
1. Үй тапсырмасына қатынасы ұнатамын 12 ұнатпаймын 4 ұнатамын
2. Үй тапсырмасын орындау тұрақтылығы тұрақты
12 тұрақсыз
4 тұрақты 14 тұрақсыз
3
3. Тапсырманы орындау ретіне қатынасы мән береді 10 мән
4. Кездесетін қиындықтар қиындық жоқ
9 қалай орындауды білмеу
7 қиындық жоқ
10 қалай орындауды білмеу
7
5. Үй тапсырмасын орындауға жұмсалатын уақыт 1 сағ. дейін
9 2 сағ.
дейін
7 1 сағ. дейін
10 2 сағ.
дейін
7
Қорытынды: оқушылардың өз бетінше оқу формасы үй тапсырмасына байланысты
Р/с
Өз бетінше жұмысты орындау көрсеткіші Эксперимент сыныбы Бақылау сыныбы
саны сапа саны сапа
а)
ә)
б) өте жақсы
жақсы
орташа 4
5
7 25%
31%
44% 5
5
7 29%
29%
42%
Барлығы 16
17
Қорытынды: өз бетінше орындаған жұмыс көрсеткіші оқушылардың жалпы білім
Оқушыларға танымдық мақсаттардың мәнін түсіндірген соң, сол мақсаттарды
Екі таңбалы санға бір таңбалы санды қосып алу.
Р/с Оқушының аты-жөні Білу Түсіну Қолдану Талдау Жинақтау Бағалау
1 Азилхан Азамат + + +
2 Сүйінбай Аружан + +
Осындай жұмыстардан соң қайта алынған тест, сауалнама көрсеткіштері төмендегідей
1 сұрақ бойынша
Бақылау жұмысы Эксперимент Бақылау
анық сапа қалып сапа анық сапа қалып сапа
Сұрақты түсінбеген жағдайда ғана қоямын 13 81% 7 43%
Сұрақ қоймаймын 2 13% 2 13% 4 23% 1
Тереңірек түсіну үшін сұрақты жиі қоямын 1 6% 7
Эксперимент сыныбында материалды тереңірек түсінуге бағытталған, танымдық белсенділіктің артқаны
2 сұрақ бойынша
Жауап Эксперимент Бақылау
анық сапа қалып сапа анық сапа қалып Сапа
А - - 11 65% 1 6% 2 12%
Ә 3 19% 2 13% 4 23,5% 4 23,5%
Б 13 81% 3 22% 12 70,5% 1 64,5%
Бұдан эксперимент сыныбында өз бетімен жұмыс орындау барысында қатені
Сол сияқты үй тапсырмасына байланысты жағымсыз көзқарас жойылып, оқушылардың,
Алғашқы зерттеулер бойынша кейбір оқушылардың күнделікті сабақтағы үлгерімнің сапалық
Қалыптастырушы эксперимент нәтижесінде эксперимент сыныбында өз бетінше жұмысты орындай
Оқушылар ізденуді үйренді, өз қатесін жіберілу себебін өзінше іздеп,
Өз бетінше білім алуда танымдық белсенділіктің көрсеткіштері:
өз бетінше білім алу қажеттілігінің пайда болуы;
оқушының өз деңгейін аңғаруы;
оқушының алдына мақсат-міндет қоя білуі;
алған білім, білік, дағдыны іс-тәжірибеде қолдануы;
өзін-өзі бағалауы, өзінің кемшілік жіберген тұстарын өздері аңғарады.
Бұл нәтижелер ұсынылған жүйенің тиімді екенін көрсетеді. Осыған орай
Өз бетінше орындауға тұлғаның танымдық-мотивациялық белсенділігін оятатын қызықты, өзгеше
Оқушының өз бетімен орындауына қиындық тудыратын тапсырмаларды орындауға көмекші
Оқушыларды танымдық мақсатпен жұмыс жасауға үйрету.
Екінші тарау бойынша қорытынды
Ғылыми-педагогикалық эксперименттің алғашқы кезеңі мына мақсатқа бағытталады. Мұғалімнің өз
Осы мақсатта мұғалімдер жұмысының зерттелуі көрсетіліп, сауалнама жүргізілді. Сауалнама
Оқушының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруды үш кезеңде төмендегідей жүйеде
Оқушылардың танымдық белсенділікке итермелейтін қызықты тапсырмаларды сабақта жиі пайдалану;
Жаңа материалға байланысты тапсырмаларды оқушылардың өз бетімен орындауына көмек
Оқушыларды танымдық мақсатқа жұмылдыратын Блум таксономиясын жүйелі пайдалану.
Қалыптастырушы эксперимент нәтижесінде математикалық тапсырмаларды өз бетінше орындай алатын
Бұл нәтижелер ұсынылған жүйенің тиімді екенін көрсетеді. Осыған орай
Өз бетінше орындауға тұлғаның танымдық-мотивациялық белсенділігін оятатын қызықты, өзгеше
Оқушының өз бетімен орындауына қиындық тудыратын тапсырмаларды орындауға көмекші
Оқушыларды танымдық мақсатпен жұмыс жасауға үйрету.
Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы
Бастауыш сыныпта оқушы белгілі бір көлемдегі білім, білік, дағдыларды
Қазіргі оқытудағы талап өздігімен тануға ұмтылатын жеке тұлғаны қалыптастыру.
Қазіргі мектеп тәжірибесіндегі оқушылардың өз бетінше жұмысына жеткіліксіз деңгейде
Оқушылардың өз бетінше жұмыс ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін, түрлерін көптеген педагог-психологтар
Л.Г.Лемберг өз бетінше жұмыс ұйымдастырудың басты шарттарын бөліп көрсетсе,
С.Н.Лысенкова оқушылардың өздігінен жұмыс істеуге баулу олардың білімге деген
Жалпы, өз бетінше жұмыс кез-келген нақты түрінде жатқан міндет
Пайдаланылған әдебиеттер:
Алдамуратова Ә. Жалпы психология – Алматы, 1996.
Әбиев Ж.Ә., Бабаев С.Б., Құдиярова А.М. Педагогика. Алматы. «Дарын»
Буртовой И.Д., Әбдіғалиева Т., Балтабаева Ж. Бастауыш класс оқушыларының
Басова Н.В. Педагогика и практическая психология – Ростов на
Балғазиева Л. Логикалық есептердің шешуі // Бастауыш мектеп –
Біләлова Ж. математикалық ұғымдарды меңгерту // Бастауыш мектеп –
Бержанов Қ., Мусин С. Педагогика тарихы. Алматы. 1984ж.
Выготский Л.С. Педагогическая психология – Москва, 1995.
Выготский Л.С. Лекции по психологии. Санкт-Петербург: «Союз» 1999г. 142
Давыдов В.В. Теория развивающего обучения – Москва, 2005.
Дружина В.Н. Психология. Санкт-Петербург: «Питер» 2000г. 671 с.
Жалпы білім беретін мектептің оқу бағдарламалары (I-IV сыныптар) –
Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұны тұжырымдамасы.
Жұмалыұлы Қ. Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі – Ақтөбе,
12 жылдық орта білім берудің мемлекеттік стандарты (бірінші саты,
Жұмабаев М. Педагогика. Алматы: Ана тілі, 1992 ж.
Жуманбаева Қ. Баланың логикалық ойлауын дамыту жолдары.//Бастауыш мектеп –
Жалпы психологияға кіріспе: Оқу құралы/Жауапты ред. С.М.Жақыпов – Алматы:
Зверева Н.М. Практическая дидактика для учителя. – Москва, 2001.
Математика бағдарламалары (1-4 сыныптар), Алматы, 2003.
Математиканы оқыту әдістемесі: Жалпы білім беретін мектептің 2 сынып
Математика-2 сынып (Т.Қ.Оспановтың жетекшілігімен авторлар тобы дайындаған) – Алматы,
Математикадан дидактикалық материалдар (2-сынып)
М.М.Мұқанов. Жас және педагогикалық психология. Алматы. 1982ж. 247б.-221б.
Нұрмуханова Г. Шығармашылық танымдық іс-әрекет нәтижесі//Бастауыш мектеп, 2004ж. №10.
Нурмуханова Г. Оқушылардың шығармашылық дербестігі // Қазақстан мектебі. №7,
Немов Р.С. Психология. Москва: Просвещение, 1990г. 301с.
Крылова А.А. Психология. Москва: «Проспект» 1997г. 583с.
Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті
Қайыңбаев Ж.Т. Білім стандарты және бастауыш сыныптарда математиканы оқыту
Қосанов Б.М. Математика курсындағы шығармашылық жаттығулар орындау технологиясы, 2-сынып
Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. Оқу құралы – Алматы,
Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. Алматы. 2000ж.-328 бет.
Қожахметова К.Ж., Мұхамбетова С.Қ. Педагогика және психология. Негізгі ұғымдар,
Оспанов Т.Қ. Математикаға арналған дидактикалық тапсырмалар. – Алматы, 1998.
Оспанов Т.Қ. Математикадан дидактикалық тәсілдер мен қызықты тапсырмалар. –
Сабиров Т.С. Оқу теориясының негіздері – Алматы, 1993.
Селевко Г.И. Современные образовательные технологии – Москва, 1998.
Пазылова Г. Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру //Бастауыш мектеп, 2000ж.
Подласый И.Г. Педагогика начальной школы. Владос, 2000г.
Психология и педагогика (учебное пособие). Курс лекций. Под редакцией
Педагогика және психология. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме
Реан А.А., Бордовская Н.В., Розум С.И. Психология и педагогика.
Харламов И.Ф. Педагогика. Гардарини. 2000г.-519с.
Фридман Л.М., Кулагина Н.Ю. Психологический справочник учителя. Москва: Просвещение,
Шамова Т.И. Активизация учения школьников – М., 1982.
Щукина Г.И. Активизация познавательной деятельности учащихся в учебном процессе
1
Оқытушы
іс-әрекеті
Оқушы
іс-әрекеті