КІРІСПЕ......................................................................................................................4
І Қазақстан Республикасының Орталық банкінің қалыптасуы мен
1.1 Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі, оның
1.2 Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің құрылымы
ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ
2.1 15 жылдағы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қызметі және
2.2 «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі» ММ Павлодар филиалының
2.3.Мемлекеттің алтын-валюталық резервтерін басқару және валюта өтімділігі...................................................................................................................35
ІІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКТІҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ
ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................................................................50
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.............................................................53
Бақылау сапасы
_______________
К ІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтің өзінің «Қазақстан өз дамуындағы жаңа
Қазақстан Республикасының қаржы жүйесінің тұрақтылығы, көбіне, банк жүйесінің тұрақтылығымен
Қазақстан Республикасының Ұлттық банк қызметі Қазақстан Республикасының заңымен және
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі нарықтық экономикаға көшуінде қызмет ету
2004 жылдың ішінде елдің қаржы секторын дамытуда да елеулі
Реттеу және қадағалау функцияларын бөлу ТМД-дағы жалғыз орталық банк
Өмірдегі жаңа болмыстар Ұлттық Банк саясатындағы акценттердің орын алмасуына
1) мемлекеттің ақша-несие саясатын әзірлеу және жүргізу;
2) төлем жүйелерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
3) валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асыру;
4) қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге ықпал ету.
Қазақстан Республикасының 1995 жылдың 31 тамызындағы № 2444 «Қазақстан
1997 жылғы Базельдік комитеттің хатына сәйкес «Банк қызметіне тиімді
Тақырыпты зерттеу өзектілігі. Қазақстан экономикасы 2004 жылы қарқынды түрде
Коммерциялық банктің несие саясаты – анықталған қаржылық қорытындыларға жету
Мерзімі өткен несиелерге қоржын қалыптастыру және қарыз операцияларын басқаруды
Қарыз операцияларын басқарудың мұндай жетіспеушіліктері несие портфелінің төменгі дәрежесіне
Тақырыпты зерттеудің мақсаты –ҚР Ұлттық банкінің Қазақстан
ҚР Ұлттық банкінің негізгі мақсаттары, міндеттері, атқаратын
ҚР Ұлттық банкінің жүргізетін ақша -
ҚР Ұлттық банкінің функциялары мен
ҚР Ұлттық банкінің ақша айналымы мен
2005 - 2007 жылдардағы ақша - несие
Осы дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі – коммерциялық банктердің несиелік
Зерттеу пәні – несие тәуекелі, қарыз алушылардың түрлері мен
Дипломдық жұмыстың тақырыбын ашуда экономика ғылымдарының
Әр мемлекетте Орталық банктер банктік жүйені
ҚР Ұлттық банктің функциялары мен операцияларының теориялық
І. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОРТАЛЫҚ БАНКІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН
ҚР Ұлттық банкі, оның міндеттері
ҚР Ұлттық банкі Қазақстан экономикасын
Орталық банктер бүкіл елдің несие
Орталық банк елдің эмиссиялық, резервтік және
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, мемлекеттің Орталық банкіге
Орталық банк мемлекет берген эмиссиялық
Орталық банк тарапынан ақша -
«Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының Орталық банкі еліміз тәуелсіздік
Ұлттық банк - ақша резервтерінен,
Заңның 9- бабына сәйкес, Ұлттық
Әлемдік тәжірибеде, нарықтық экономика жағдайында
оның капиталының қалыптасуы 100 ( мемлекеттің қаражаты
акцияларының бөлігі мемлекетке тиесілі (немесе
бірлестік типтес ұйым (мемлекеттің қатысуымен
орталық банкінің қызметін бірігіп атқаратын
Негізгі Ұлттық банк унитарлық орган
Қазақстан Ұлттық банкі Қазақстан Республикасы
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің негізгі
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Ұлттық
Қазақстанның экономикалық дамуы және оның
ақша - несие және банк
банктік және басқа несиелік
Ұлттық банк жұмысының негізгі бағыттары:
елдегі несиелік ресурстарды және ақша
өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай
халық шаруашылығындағы несиелік, есеп айырысу
банк ісін лицензиялау, ақша - несиелік
банк ісін бақылау және қадағалау;
елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын
ғылыми - зерттеу және аналитикалық жұмыстар
валюталық операцияларды ж үргізу ережелерін және
Ұлттық банктің несиелік ресурстары мыналардың есебінен
меншікті қаражаттары;
басқа банктермен тартылған және келісім
мемлекеттік арнайы қорлардан және бюджеттің
2004 жылы өнделмеген Мұнайдың әлемдік бағалары барынша жоғары көрсеткіштерге
Қолайлы экономикалық конъюнктура сондай-ақ 2004 жылы ТМД-ның барлық елдеріндегі
ТМД елдерінің көпшілігінде макроэкономикалық ахуалдың жақсаруы, сондай-ақ Қазақстандағы саяси
1.2. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің
Ұлттық банкінің басқару құрылымы мен
Ұлттық банкі өзінің қызметтерін орындауы
Қазақстан Ұлттық Банкi - тiке бағыныстағы схемасы бар бiртұтас
Төраға Қазақстан Ұлттық Банкi атынан iс-әрекет етедi және мемлекеттiк
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасына Қазақстан Ұлттық Банкiнiң қызметiне байланысты
Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының орынбасарларын Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының
Төрағаның орынбасарлары Қазақстан Ұлттық Банкiн сенiмхатсыз-ақ бiлдiредi, өз құзырының
Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының орынбасарларын Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының
Төрағаның орынбасарлары Қазақстан Ұлттық Банкiн сенiмхатсыз-ақ бiлдiредi, өз құзіреті
Заңның 19-бабына сәйкес Қазақстан Ұлттық Банкінің Директорлар кеңесі (бұдан
Директорлар кеңесінің құрамына Төраға, оның орынбасарлары, Төрағаның ұсынымы бойынша
Директорлар кеңесі Заңға сәйкес Ұлттық Банк Басқармасының және Төрағасының
Директорлар кеңесінің отырыстары қажеттілігіне қарай, бірақ кемінде айына бір
Директорлар кеңесі құзыретіне кіретін мәселелер бойынша қаулылар қабылдайды.
Директорлар кеңесінің отырыстарын жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасы Президентінің 2003
Директорлар кеңесі жұмысының, қаулыларын ресімдеу, Директорлар кеңесінің мүшелерімен келісу
Директорлар кеңесі қызметінің тиімділігін және жоспарлы жүргізілуін көтеру мақсатында
Әр жылдың бірінші тоқсанында Директорлар кеңесінің отырыстарында Ұлттық Банктің
Басқарма
Директорлар кеңесі
Төраға
Төрағаның орынбасарлары
Ұлттық банкінің орталық аппараты
Департаменттер, дербес басқармалар және бөлімдер
Ұлттық банкінің тәуелсіз бөлімшелері
Мемлекеттік сақтау орны
Банкноттық фабрика
Бағалы қағаздар фабрикасы
Приборлық бақылаудың мемлекеттік инспекциясы
Қазақстандық банкаралық есеп айырысу Орталығы
Банкаралық және қаржылық телекоммуникациялар Орталығы
Банктік сервистік бюро; т.б.
1-сурет. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің басқару құрылымы.
ІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ
2.1. 15 жылдағы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қызметі және
Қазақстан тәуелсіздік жылдары нарықтық қатынасты дамытуға бағытталған экономикалық реформаларды
Теңгенің 15 жылдығын Қазақстан қалыптасқан нарықтың мемлекет ретінде қарсы
Елдің негізгі экономикалық дамуы қаржы секторының сәттілігі болып табылады.
Нарықтың қатынастарды дамытуда кейбір қоғамдық мәні бар проблемалар (қорғаныс,
Қазақстан аумағында ақша айналымының тарихы, Ұлттық Банкнің құрылуы және
Қазақстан аумағындағы ақша айналымының тарихына қысқаша шолып кетсек.
Орта ғасырда сауданың кең дамуы Қазақстан аумағында металл ақша
Археологиялық қазбалар ҮІІ ғасырдың басында түрік қағанатының монета шығарғандығын
ІХ-х ғасырларда Қазақстанның оңтүстігінде негізінен самани басқарушысының мыс фельсы
ХІ ғасырдың бірінші жартысында Қазақстан аумағында қола монета Тараз
ХІ-ХІІ ғасырларда Қарахан мемлекетті кезеңінде өңірде қалалық өмірдің, тауар
ХІІІ ғасырдың бірінші жартысында сырдария маңындағы хорезмшах Мухаммед қалаларының
1271-1272 жылдары Шағатай мемлекеттінде ақша реформасы болып, өңірге күміс
Сырдария маңындағы қалалар Тимуридтар империясының құрамына кіргеннен кейін ХІҮ
ХҮ ғасырдың соңынан ХҮІІ ғасырдың бірінші жартысынан дейін оңтүстік
ХҮІІ ғасырдың ортасында жаңғар шапқыншылығынан туындаған әртүрлі саяси және
Қазақстан Ресейге өз еркімен қосылғаннан кейін (1731-1738 жылдар) өңірдегі
Қазақстанда революцияға дейінгі ақша реформасы 1895-1897 жылдары алтын мономентализммен
1917 жылы Уақытша үкімет кезінде ақша айналымы жаңа ақша
1919 жылы алғаш рет кеңес мемлекетінің билеті, сонан соң
1921 жылы қазанда одақтас республикалардың құрылтайшылығымен РСФСР Мемлекеттік банкі
ХХ ғасырдың 80 жылдың екінші жартысынан 90 жылдың басында
Инфляцияның төмендеуі мен тұрақты экономикалық өсуге қол жеткізуге байланысты
Одан кейінгі 7 жылда (2000 жылдан бастап 2006 жылға
сурет 2. 2000-2007 жылдардағы Қазақстанның макроэкономикалық
Инфляцияны реттеу жөнінде қолданылатын шаралар Ұлттық банктің Ақша
Үстіміздегі жылғы 1 сәуірден бастап Ұлттық банктің мынадай операциялар
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан республикасының заңына сәйкес
2009 жылғы ақпанда инфляцияның жылдық деңгейі 8,7% болды. Сонымен
Сонымен қатар инфляцияның маңызды ауқымды факторларының (экономикалық өсудің баяулауы,
Қазіргі уақытта нарықта сақталып отырған теріс девальвациялық және инфляциялық
Валюталық реттеу және валюталық бақылау бойынша, ішкі сауданың
Ұлттық валютаны қолданудың алғашқы жылдары Ұлттық банк төлем функцияларын
Аталған бағытта қабылданған шаралардың ішінде: экспорттық және импорттық баждарды,
Теңгені енгізу кезінде айырбастау курсының құбылмалығын реттеу режимі белгіленді.
Капиталды операциялар бойынша айырбасталымдар басында ішінара енгізілген. Шетел валютасын
2002 жылдан 2007 жылдар аралығында Қазақстан Республикасында валюталық реттеу
Өзгерістер сол сияқты экспорттық және импорттық валюталық бақылауға да
Валюталық бақылау негізгі мына бағыттарда:
Валюталық төлемдер мен аударымдарды уәкілетті банктер арқылы жүзеге асыру
валюталық пайданың қайта оралуына және ішкі сауданың келісім шарт
тіркеу және хабарлама валюталық реттеу режимінің шеңберіндегі мәліметтерді өз
Елде экономикалық процестерді реттеуді одан әрі ырықтандыру - валюталық
Дүниежүзілік қаржы нарығын ғаламдандыру, төлем жүйелерінің инновациялық дамуы және
Статистикалық мәліметтердің ашықтығы және нақтылығы қаржы секторының тұрақты дамуын
Нарыққа қатысушыларды өз уақытында, анық және толық ақпаратпен
Ұлттық банк банкі жүйесінің бухгалтерлік есебін реформалауды
Ақша-несие саясаты және макроэкономикалық талдау мақсатында Ұлттық банк банк
Қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша жұмыстардың бірі 1999
«Банктер және Қазақстан Республикасындағы банк қызметі туралы», «Қаржы нарығы
Депозиттерді міндетті кепілдеу жүйесінің негізгі принциптері:
депозиттерді қабылдауды жүзеге асыруға қатысатын банктер, депозиттерді міндетті кепілдеу
Депозиттерді міндетті кепілдеу жүйесінің айқындығын қамтамасыз ету;
Кепілдік орын толтыруға арналған арнайы резервтерді құрудың жинақтақталған сипаты.
Сонымен қатар, депозиттердің сақтандыру жүйесін құрудың негізгі дәйектемесіне банк-қатысушыларының
Қазақстандық депозиттерді кепілдеу жүйесі үнемі дамуда және халықаралық стандартқа
2000 жылғы наурызда банк құпиясы туралы мәселелер бойынша банк
Несие қызметінің сандық қызметін өсірудің нәтижесінде банктер несиелеудің
Дүниежүзілік қаржы нарығындағы соңғы жаңалықтар әлемінде Ислам қаржы жүйесі
Атқарылған жұмыстардың нәтижесінде қазір Қазақстанда қаржы нарығының реформаланған сегменті
Екінші деңгейдегі банктің жиынтық есептік жеке капиталының көлемі 2008
Екінші деңгейлі банктер активтерінің жиынтығы 2008 жылғы 1 қазанда
2000-2001 жылдар орташұғыл (өтініштердің 1 жылдан 5 жылға дейінгі
Бағалы қағаздардың Қазақстан нарығындағы басымдылығының негізі активтер аккумуляциясының жоғарғы
Нарықтық қатынастың дамуымен мемлекет иелік ететін субьектілер мен азаматтардың
2008 жылғы 1 қазандағы жай-күй бойынша Қазақстан Республикасының сақтандыру
Елдің зейнеткерлікпен қамтамасыз ету жинақтау жүйесі- құқығы бойынша ТМД
Жинақтаушы зейнетақы қоры ірі институциялық инвестор болып табылады. Инфляциядан
Қаржы билігінің дағдарыстың өршуін, сондай-ақ дағдарысқа қарсы жаңашыл әдістер
Ұлттық Банк, АФН және Үкімет тиісті шара қолдану үшін
Ұлттық Банк, АФН қаржы нарығындағы жағдайы туралы сайма-сай ақпаратты
Ұлттық Банк мен АФН арасындағы өкілеттіктерді бөлу шартында,
2007 жылдан Ұлттық Банк банкттерді тұрақты негізде реттеудің негізінде
Ақша-несие саясатының әдістерін дамыту және инструменттеріне тоқтала кетсек, ақша-несие
Қаржылық қадағалау агенттігінің функциясының барлығы Ұлттық Банкке берілді. 2004
Экономика саясаты ақша-несие және салықтық-бюджеттік саясатымен нақты келісусіз және
Ұлттық Банк жыл сайын ақша-несие саясатының орта мерзімдік кезеңдегі
Нарықтық экономикада орталық банк инфляцияны тікелей басқара алмайды, сондықтан
Қазақстанда экономикалық жағдаятқа сәйкес «якорям» ақша-несие саясаты әртүрлі уақытта
Қазіргі уақытта ақша-несие саясатының «якорям» болып банкаралық пайыздық ставкалар
Банкаралық пайыздық ставкаларды қысқа мерзімдегі іс-қимылдары пайыздық ставкаларды өзгерту
Ұлттық Банктің ставкаларына негізделген Ұлттық Банк операцияларының ставкалары ресми
Инфляция қозғалыстары өршіген кезде Ұлттық Банк банкаралық ақша нарығының
Ұлттық Банктің операцияларына зайымдарды беру, депозиттерді қабылдау, валюталық интервенциялар,
Зайымдарды қайта қаржыландыру банкттің талаптары бойынша жоғары өтімділікті және
Зайымдарды қайта қаржыландырудан басқа Ұлттық Банк бағалы қағаздарды (мемлекеттік
Ұлттық Банктің аталған операциялары депозиттік және несие операцияларынан ерекшелігі
Алайда, Ұлттық Банк мемлекеттік мәртебесі бар өзінің бағалы қағаздың
Ақша-несие саясатының инструменті валюталық интервенция (валютаны валюта нарығында сатып
Ақша-несие саясатының әдістері – бұл ақша-несие саясатына бағытталған, ақша-несие
Қысқа мерзімді Банкаралық пайыздық ставкалар бойынша мақсатқа жету үшін
2005 жылы Ұлттық Банктрансмиссиялық механизм модельі әзірленді, оған ақша,
2008 жылғы 10 айдың ішіндегі экономикадағы инфляция қоры, тиісінше
2008 жылғы негізгі инфляциялық факторлар шикізат ресурстарына, оның ішінде
2008 жылы өтімділік жағдаяты қалпына келе бастады. өндіріп алу
Осы жағдайда 2008 жылғы 2 тоқсанда Ұлттық Банк пайыздық
Бұдан басқа, қаржы жүйесінің тұрақтылығын сақтау айырбас курстарын тұрақтандыруға
2008 жылы Ұлттық Банк өзінің қызметіндегі орташа жылдық инфляцияның
2.2. «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі» ММ Павлодар филиалының
Қазақстанда 15 жыл бұрын 1993 жылғы 15 қарашада
Өз валютасының болуы Ұлттық Банкке тәуесіз ақша- несие саясатын
Осы кезеңде Павлодар облысының банк жүйесінде 9 жеке
1994 жылы несиелер бойынша сыйақы ставкаларының ең көп мөлшері
Облыс бойынша төлем жасамауды және құжат айналымының уақытын қысқарту
Облыста осы кезеңде ақша айналысы кәсіпорындар мен ұйымдардың қанағаттанарлықсыз
1994 жылы жеңілдікпен берілетін несиелерді, 1995 жылы директивті несиелерді
Ақша-несие саясатын жүргізу тиімділігіне «Ұлттық Банк туралы» Қазақстан
Облыста банк жүйесінің даму және қалыптасу барысында екінші деңгейдегі
Осылайша, банктерді қайта қаржыландыру тетігінің өзгеруі және оларға экономиканы
2003-2008 кезең аралығында аумақ экономикасының банктерге несиелер бойынша борышының
Әсіресе екінші деңгйдегі банктердің аумақтағы депозиттік нарықтың дамуы мысалы
сурет 3. Екінші деңгейлі банктердің депозиттері (млн.теңге)
Жеке ұлттық валютаны енгізген алғашқы күннен бастап аумақтың валюталық
«Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеу мен қадағалау
Соңғы 10 жыл Павлодар облысының банк жүйесінің алға қарай
2008 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша облыс аумағында екінші
Аумақ экономикасының банктердің несиелерін негізгі және айналым қаражатын қаржыландыру
сурет 4. Екінші деңгейлі банктердің несиелік салымдары (млн.теңге)
Алайда, 2007 жылғы қыркүйек – желтоқсан кезеңінде ЕДБ-ның халыққа
Халықаралық қаржы дағдарысының әсері салдарынан екінші деңгейдегі банктер несиелер
Аусақтың депозиттік нарығы, әсіресе халықтың салымдар нарығы соңғы он
АҚШ-тың ипотекалық нарық дағдарысынан туындаған 2007 жылғы шілде-қыркүйектегі халықаралық
Кесте 1. Павлодар облысы халқының салымдарының динамикасы
(млн.теңге)
Халықтың салымдары 01.01.04 01.01.05 01.01.06 01.01.07 01.01.08 01.07.08
Барлығы 11737,9 16134,6 20588,3 28301,7 43828,8 48253,4
оның ішінде халықтың
11159,7
14656,3
19276,2
26765,9
39180,6
43593,4
2008 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша Павлодар облысының әр
Аумақтың валюта нарығының дамуы жалғасуда, шетел валютасын сатып алу
Соңғы 2 жылда валюта нарығында ахуал теңге бағамының
Кесте 2. Павлодар облысындағы қолма-қол шетел валютасының нарығы
Атауы 2004 2005 2006 2007
АҚШ доллары
-сатып алу көлемі (млн.$) 97,0 107,4 152,2 160,1
-сату көлемі (млн.$) 219,5 344,8 387,2 441,1
-сатып алудың орташа есеп-телген бағамы (долл/теңге) 135,33 132,5 125,71
-сатудың орташа есеп-телген бағамы (долл/теңге) 136,65 133,47 126,77 123,35
Ресей рублі
-сатып алу көлемі (млн.рубль)
739,8
740,0
831,2
997,6
-сату көлемі (млн.рубль) 951,3 937,7 1314,4 1574,4
-сатып алудың орташа есеп-телген бағамы (рубль/теңге)
4,70
4,70
4,63
4,81
-сатудың орташа есеп-телген бағамы (рубль/теңге)
4,77
4,77
4,72
4,89
Ұлттық Банктің ұлттық валютаны теңгені еңгізген кезден бергі кезеңдегі
Пластикалық карточкаларға қызмет көрсететін төлем жүйелерінің дамуында прогресс байқалды,
Павлодар облысы бойынша 2008 жылғы 1 шілдеде төлем карточкаларын
Павлодар облысы аумағында 1008 POS- терминалдар және 360
Оған қоса , сандық көрсеткештің өсуінде құрылымдық қозғалулар болған
«Елдің қаржы жүйесінің, әсіресе банк секторының бәсекеге қабілеттілігін және
2.3.Мемлекеттің алтын-валюталық резервтерін басқару және валюта өтімділігі
Халықаралық валюта өтімділігі туарлы өткен ғасырдың 70-ші жылдары айтылды.
Халықаралық валюта өтімділігіне жүгіну ХХ ғасырдың кезеңдік дағдарыстарға және
Халықаралық өтімділік проблемаларын сыртқы қарыздарды жоюмен шешу ұсынылды. Алайда,
Валюта өтімділігінің ең көп қолданылатын көрсеткіші – бұл негізгі
Қысқа мерзімді міндеттемелер бойынша өтімділігін бағалау үшін – қысқа
Сол, және басқа көрсеткіштер өтімділік проблемаларының бір, атап айтқанда
Жаңа әлем үшін тән реттеу үрдістері мен халықаралық қаржылық
Ұлттық валюта динамикасын ұстау және реттеу көлеміне ғана емес
Өткен ғасырдың 80-ші жылдарынан бастап халықаралық ресми резервтер құрылымында
Елдің орталық банкінде және қаржылық органдарында сақталатын алтын
Валюта ресурстарындағы алдыңғы қатарлы жағдайға кез-келген шетелдік (АШҚ доллары,
Мемлекет алтын валюта резервінің номиналдық меншігі болып табылатына қарамастан,
Кейбір елдерде меншік иесі болып қаржы министрлігі түсетін сызбалар
Жекелеген елдерде алтын валюта резервін пайдалануды оңтайландыру және ұлттық
Нарықта дамушы елдер арасында ең ірі алтын валюта резерві
Құбылмалы әлемдік валюта нарығы 90-шы жылы және 2000 жылдары
мемлекеттік валюталық резервтің жеткілікті болуы;
олардың құрылымдарының оңтайлылығы|;
валюталық операциялар бойынша мөлшемдер;
валюта және несие тәуекелдерін шектеу.
Жаңашыл экономис мемлекеттің алтын валюта резервіннің жеткілікті болуын айқындайды.
Алтын валюта резервінің жеткілікті болу проблемасы әсіресе әлемдік дағдарыс
Ұлттық валюта бағамын реттеуші ұйымдардың көзқарасы бойынша валюта резервінің
Нарықтың экономикасы дамыған елдер үшін әлемдік шаруашылықта интеграцияланған және
Ресми валюталық резерв коэффиценті (К) импорттық жылдық көлеміне орташа
Басқа көзқарас елдің төлемдік теңгерімінің ағымдық операциялары есебіне негізделген.
Біздің көзқарасымызша ұзақ мерзім бойы аталған елдің экспорттық валюта
Орталық банктердің ең маңызды және күрделі мәселелерінің бірі активтер
Қалыптасқан халықаралық тәжірибелер бойынша, орталық банктер арнайы резервтер портфелінің
АҚШ, Германия, Ұлыбритания және басқа да дамған елдердің мемлекеттік
Резервтік портфель эталонының қалыптасуына осындай жолмен жақындағанда, нарықтық валюталық
Сол сияқты, орталық банкінің нарық жағдайы өзгерген кезде эталонның
Ресми резервтер портфелі нақты құрылымының эталондық үлгіден байқалар айырмашылығы
Бір валюта Ереже бойынша валюталық интервенцияға қаншалықты қолданылса, ол
Практикада көрсеткендей, резерв активтері портфелінің оңтайлы құрылымын қолдау немесе
Осыған орай, конверсиялық валюталық операциялармен байланысты шығындарды айқындау және
Олар алтынвалюта резервтері құрылымындағы алтын үлесінің өсуі кезінде де
Бірақта, валюталық операциялар шығындарының өсуі туралы мәселе көбінесе конверсия
Сондықтан конверсиялық шығындар, оларға тек жоғарғы тұрақты валюталарды қоса
Осындай аздаған артықшылықтың нәтижесі Орталық банктердің ресми резервтерін құру
Ямайка дүниежүзілік валюталық жүйеге көшу арқылы ресми
1999 жылғы 1 қаңтардан бастап «еуро» валютасын енгізу, конверсиялық
Елдің валюта резервтік басқармасы – өте күрделі міндет. Оны
Елдің валюта резервтік басқармасының халықаралық тәжірибесін зерделеу көбіне іріктелген
Мемлекеттік алтын валюта резервтері басқарамасы кез-келген мемлекеттің үкіметі мен
ҚР Президентінің 1993 жылғы 27 желтоқсандағы «мемлекеттік валюта резервін
Ұлттық банк алтын валюта резервінің басқармасын мына бағыттарда жүзеге
Валюта портфелі бойынша жасалатын операция:
- ішкі валюта нарығында «Спот» жағдайындағы валюта айырбастау
операциялары (КАSE-та шетел валютасын сатып алу);
- ішкі валюта нарығында «Спот», форвард, опцион валюта саудасы
жағдайындағы валюта айырбастау операциялары;
- бірінші класстық банктермен жүргізілетін депозиттік операциялар;
Қымбат бағалы металдармен жүргізілетін операциялар;
ішкі бірінші және екінші нарықтағы қымбат бағалы металдармен «Спот»
ішкі нарықтағы операциялар: депозиттер, «Спот» саудасы, форвард, опциондар.
Шетелдің бағалы қағаздарымен жүргізілетін операциялар;
Алтын валюта резерві басқармасының практикасы құралдарды таңдау бухгалтерлік
Қазақстанның Ұлттық банк активтері экономикасы дамыған елдердің орталық банктері
Кесте 3. 2005 жылға арналған валюта бойынша резервтік активтер
Валюталық бірліктер %, үлес бірліктері
АҚШ доллары 84,04
Еуро 6,32
Жапония йенасы 3,92
Австралия доллары 0,69
Канада доллары 0,73
Дат кронасы 0,11
Швед кронасы 0,49
Гонконг доллары 0,16
Сингапур доллары 0,05
Швейцария франкі 0,99
Норвег кронасы 0,02
қалғандары 0,02
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ
Жалпы біркүндік ақпандық теңге девальвациясынан кейін республикамызда үлкен өзгерістер
Әлемдік экономикалық және қаржылық дағдарыс жағдайында Қазақстанның қаржы нарығындағы
Сыртқы қарыздар нарығына шектеулі ену жағдайында қазақстанның банк жүйесі
Банктерді қорландыру көзі ретінде депозиттік база айтарлықтай әлсіз болып
Инвестицияға қатысты айтар болсақ, 2008 жылы Қазақстанға шетелдік тікелей
Қазақстаннан шетелге тікелей инвестицияға қатысты сөз қозғар болсақ, қазақстандық
Қаражатты мемлекеттің шығындауы туралы ақпаратты 2009-2011 жылдарға арналған республикалық
Сондықтан қазіргі уақытта банктердің бөлінген қаражаттарды игеру және
2008 жылдың күзінде қазақстандық банктер бастан кешкен шетелдік валюта
Теңге девальвациясы ел экономикасының жағдайын түзету үшін қабылданған тиімді
Ұлттық банктің бағалауы бойынша, теңгенің біркезеңдік девальвациясы 2009жылы
Ағымдық шоттың жақсаруы қазақстандық тауарлардың әлемдік нарықтарда бәсекеқабілеттілігінің артуы
Тауарлар экспорты динамикасы әлемдік тауарлар нарығы конъюнктурасымен артықшылықты негізделген,
Валюталық режимді ырықтандыруға байланысты тəуекелдер. Валюталық режимді ырықтандыру процесі
1. Əлемдік тауар рыноктарының бағалары, атап айтқанда мұнайдың бағасы
2. Капиталдық жасалатын операцияларды ырықтандыру ішкі жəне əлемдік проценттік
3. Тəжірибе көрсетіп отырғандай валюта бағамына спекулятивті бас салу
4. Қаржылық емес сектор кəсіпорындарының төлем қабілетсіздігі тəуекелі айырбас
5. "Регулятивті арбитраж" тəуекелі, яғни валюталық реттеу жəне бақылау
Республиканың Ұлттық банкінің ең басты мақсаты - экономиканы төлем
Ұлттық (Орталық) банк - коммерциялық банктерді және басқа да
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі, жалпы банктік жүйені қолдау мақсатында
Аукиондық несиелерді енгізу (1993 жылдың аяғында), кезінде көп қолданатын
Банктерге ломбардтық несие беру, тек ақша массасына бақылау міндетінен
Ломбардтық несиелер бойынша мөлшерлемелер қайта қаржыландыру мөлшерлемесінен жоғары белгіленеді,
Қазақстан Республикасының Ұлттық банк қызметтерінің біріне - екінші дейгейдегі
Ұлттық банк банктік қызметтерді қадағалау және реттеу кезінде тікелей
Мұндай әдістердің қатарына жататындар: - пруденциалдық нормативтерді және басқа
- банктердің орындалуы міндетті ережелер мен
- банк қызметтерін тексеру;
- банктің қаржылық
- бар кемшіліктерді жою жөніндегі міндеттеме хатты талап
- банкті ашудан
Экономика мен тұрғындарды несиелендiру – банктiк қызметтiң ерекше облысына
Қолма қолсыз есеп айырысу – бұл банктiк айналым ақшаларының
Мемлекеттік қазыналық міндеттемелер, банкаралық несие, Ұлттық банкінің ноталары бойынша
Ұлттық банкінің ноталы және қазыналық вексельдер бойынша табысы Ұлттық
Ұлттық банк орташа айлық қалдыққа байланысты пайызды банктің корреспонденттік
Ұлттық банк Қаржы министрлігімен біріге отырып мемлекеттік заемдарды өтеуге,
Қаржы министрлігінің мемлекетгік бағалы қағаздарды шығару және орналастыру жолымен
Қазіргі кезде мемлекеттік банктер есеп айырысуларды Қ.Р.Ұ.Б филиалында
Ұлттық банк қаржылық және жалпы экономикалық мәселелер бойынша Үкіметтің
Ұлттық банк пен өзінің құрамдас бөлімшелері есеп айырбастау кассалық
Банктік жүйені қайта ұйымдастыру алдында банктік мекемелер арасында бір
1990 жылдардың басында арнайы банктер пайда болған кезде ФАА
Клиенттермен жасалатын операцияларын өзіндік баланстарында бейңелейтін арнайы банқтердің ФАА
Республикамызда банктік реформаның жүзеге асырылуы барысында есеп айырысудың бұл
Төлем құжаттарының барлық түрлерін өңдеуді, төлемдерді өтеуді, республиканың бүкіл
Ірі және ұсақ сомалардағы төлемдер үшін пайдаланылатын гросс-есеп айырысу
Қатысушының кез келген уақытта корреспонденттік шоттың жағдайы туралы ақпаратты,
Төлем жүйесінің реформасы шегінде екінші деңгейлі банктер операциондық күнді
Ұлттық банк міндетті түрде активтердің өтімділігі мен қауіпсіздігін және
Ұлттық банкінің халықаралық, телекоммуникациялық жүйелерге "REUTER" және "SWIFТ" жүйесіне
Қазақстан - бұл әлемдік бағаға әсер ететін экономикалық
Қорыта келгенде, ҚР Ұлттық Банк көрсететін қызметтерін жетілдіруге мынадай
Мемлекет ішіндегі пластикалық карточкалар нарығы құралдарының түрлерін жетілдіру, яғни
Қолма қолсыз есеп айырысуды жетілдіру, оның ішінде төлем жүйесін
шетелдік тәжірибеден үлгі алып, қолма қолсыз есеп айырысуда вексель
қала, елдер, жалпы әлем мемлекеттері арасында ақша аударымын жетілдіру,
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан Республикасының Ұлттық банк қызметі Қазақстан Республикасының заңымен және
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі нарықтық экономикаға көшуінде қызмет ету
Қазақстан тәуелсіздік жылдары нарықтық қатынасты дамытуға бағытталған экономикалық реформаларды
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан республикасының заңына сәйкес
2009 жылғы ақпанда инфляцияның жылдық деңгейі 8,7% болды. Сонымен
Сонымен қатар инфляцияның маңызды ауқымды факторларының (экономикалық өсудің баяулауы,
Ақша-несие саясаты және макроэкономикалық талдау мақсатында Ұлттық банк банк
Сыртқы қарыздар нарығына шектеулі ену жағдайында қазақстанның банк жүйесі
Банктерді қорландыру көзі ретінде депозиттік база айтарлықтай әлсіз болып
Инвестицияға қатысты айтар болсақ, 2008 жылы Қазақстанға шетелдік тікелей
Қазақстаннан шетелге тікелей инвестицияға қатысты сөз қозғар болсақ, қазақстандық
Қаражатты мемлекеттің шығындауы туралы ақпаратты 2009-2011 жылдарға арналған республикалық
«Елдің қаржы жүйесінің, әсіресе банк секторының бәсекеге қабілеттілігін және
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк туралы» Заңы.
Қазақстан Республикасының Конституциясы.
1995 жылғы 31 тамыздағы № 2444 «Қазақстан Республикасындағы банк
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтің өзінің «Қазақстан өз дамуындағы жаңа
Ақша, несие, банктер / Ғ.С.Сейтқасымов.- Алматы., 2001ж.
Анализ финансовой отчетности и капитальных вложений / К.М.Дюсембаева.- Алматы.:
Мақыш С.Б. Банк ісі- Алматы., 2007ж.
Оралбаева Ж. Қазақстандағы лизингтік қатынастар механизмін жетілдіру жолдары //
Мәмештегі С. Біздің банктерге қызығатындар көп (Тұран Әлем Банк)
Банковское дело / М.Т.Берков.- М.: Экономикс пресс., 1999ж.
Щедринская Е.Б. Банковские кредиты.- СПб., 2000ж.
Бектасов А.К. Бағалы қағаздардың нарығы.
Қаржы лизингі бойынша операциалары // Бухгалтерлер бюллетені.- 2002.- №35
ҚР-ндағы Банктер және банктік мекемелер. 1-бөлім., 2-тарау., 25-бап.- Алматы.:
Рудакова О.С. Банковские электронные услуги.- Алматы.: Юнити., 2001ж.
Бухгалтерский учет и отчетность в банке / Андросов А.М.-
Уткин Э.А. Справочник банкира.- М.: Экмос., 2004ж.
Бухвальд Б. Техника банковского дела.- М.: Финансы., 2007ж.
Дробозина Л.А. Финансы. Денежное обращение.- М.: Финансы., 2005ж.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 1993-2008 жылдарда-Аманжолов С.А. Алматы,: Юрист
Ақышев Д.Т. №9 (166) „Статистикалық бюлетень”- 2008 жыл
Құрылтайшы Қазақстан Ұлттық Банкі «Экономикалық шолу» № 1-2, 2008
Құрылтайшы Қазақстан Ұлттық Банкі «Экономикалық шолу» № 4, 2008
Ақышев Д.Т. №12 (176) „Статистикалық бюлетень”- 2008 жыл
ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2008 жылғы 6 ақпандағы „Қазақстанның
Қазақстан республикасының Ұлттық Банкі №9 баспасөз релизі 2009 жылғы
Қаз ҰУ хабаршысы №2 (45) 2007 жыл, 13 бет.
Өзекті ой журналы №5 (15) 2008 жыл, 26 бет.
Қазақстан Республикасындағы банктер және банк мекемелері.- Алматы.: Юрист., 2003ж.
«Статистикалық мәліметтер» // Банки Казахстан, 2007 г. №10.
www.nationalbank.kz
Облыстық (аумақтық) басқармалар