БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫНДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
І. БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫН ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ.
1. БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫН ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫ ТОПТАСТЫРУ.
2. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ 9
І І. БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ
1. БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ ЖӘНЕ ТОҚТАТЫЛУЫ
ҚОРЫТЫНДЫ 26
БИБЛИОГРАФИЯ 29
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде еліміздің нарықтық экономикаға көшуінен, шаруашылық субьектілері
Бірлескен кәсіпкерліктің түрлі нысанына байланысты, мемлекет бір фирманың
Көптеген ірі шаруашылық субьектілерінің қызметтерінің маңызды құрамдас бөлігі
Қазақстан Республикасы әлемдік дамудың негізгі тенденциясы есебімен сыртқы
Мұндай қызметтестік нысаны болып бірлескен кәсіпорын табылды (БК).
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында бірлескен кәсіпорынның қызметін құқықтық
Осы жұмыс Қазақстандағы бірлескен кәсіпорынның дамуының, қызметін ұйымдастырудағы
Жұмыс үш тараудан тұрады. Біріншісі, “бірлескен кәсіпорынның” ұғымына
Екінші тарау бірлескен кәсіпорынды құруға, басқаруға және оның
Ал үшінші тарау бірлескен кәсіпорынның Қазақстан Республикасының аумағында,
Бұл жұмысымда М. Богуславскийдің, Л. Лунцтің, Н. Вознесенскаяның,
І. Бірлескен кәсіпорын түсінігі және оның даму тарихы
1. Бірлескен кәсіпорын түсінігі және оны топтастыру
Батыс әдебиетінде “бірлескен кәсіпорын” ұғымы Ұлыбританияда XVІ
Бірақ, “goіnt venture” ұғымы туралы шетел мемлекетінің заңнамаларында
1) goіnt venture - кәсіпорындардың көп не аз
2) жалпы үлестегі мұндай қызметтестікке қатысушылардың мүддесі шаруашылық
3) goіnt venture - осындай қызметтестікті құқықтық рәсімдеу
Алғашқыда “goіnt venture” ұғымы әртүрлі ұлттарға қатысты кәсіпорындардың
Қазіргі кезде дамыған елдердің сыртқы және ішкі бірлескен
Ал “бірлескен кәсіпорынның” тар мағынасына келсек, мұнда да
Англо-американ құқық жүйесінде “серіктестік“ (partnershіp) ұғымы қолданса, Германияда
Кеңес әдебиетінде және өзге де социалистік елдерде “бірлескен“
Шетел авторларының пікірлері бойынша бірлескен кәсіпорын (әрі қарай
БКның орналасу мекенжайына байланысты, яғни қатысушылары әртүрлі мемлекет
- Өнеркәсібі дамыған елдер өнеркәсібі дамыған елдер;
- Өнеркәсібі дамыған елдер - дамушы елдер.
Ал Кеңес үкіметі кезінде төмендегіше топтастырылды:
- Социалистік және өндірісі дамыған капиталистік
- Социалистік және дамушы елдер.
Серіктестік құрылымына байланысты:
- Тек жеке капиталдың қатысумен;
(дамыған елдерге тән).
- Жеке фирмалардың және мемлекеттік кәсіпорындардың не ұйымдардың
(дамушы елдерге, кезінде социалистік елдерге тән болды).
- Ұлттық және халықаралық ұйымдардың қатысуымен;
(барлық елдерге тән).
БКға қатысушы серіктестердің қосқан капитал үлесіне байланысты :
Енгізетін капитал үлесі бірдей серіктестердің тең қатысуымен;
Шетел капиталының көп үлеспен қатысуы. Бұл нысанда шетел
Шетел серіктесінің қатысу үлесі аз не төмен дәрежеде.
Қызмет түріне, яғни серіктестердің алдына қойған мақсаттарына сайкес:
- Ғылыми нәтижелер мен тәжірибе біріктіру, жаңа өнім,
- Өндіріс үрдісінде және өнімді өткізу кезіндегі шығынды
Шетел серіктесінің кәсіпорнына толықтай өнімді өндіру үшін қажетті
- БК орналасқан елде және үшінші елде өнімдерін
- Әртүрлі қызмет түрлерін байланыстыратын кешенді БК;
БК құру ережеге сай мына мақсаттардан тұрады:
Әлемдік жүйеде капиталалмасуын және еңбек бөлінісін толық тарту
- Озат ғылыми - техникалық жетістіктермен басқару тәжірибелерін
- Ғылыми техникалық жетістіктердің тәжірибелік игерілуін тездету;
- Қосымша материалдық және қаржылық ресурстарды тарту;
- Тиімсіз импортты қысқарту.
2. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ
Қазақстан Республикасында Қазан төңкерісіне дейін шетел қатысатын кәсіпорындар
Осыдан кейін, БК Қазақстанда қайта құру кезінде пайда
БКды құруға арналған үшін нақты құқықтық баспа 1990
БК құрлымын коммерциялық және делдалдық кәсіпорындар иеленгендіктен, олар
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін БК саны едәуір өсті.
1992 жылы шетел инвестициясы қатысатын БКның жарғылық қорының
Қалалар арасында тіркелген БКдар саны бойынша бірінші орынды
1993 жылдың басында БКдардың арасында өнімді импорттайтын кәсіпорын
1996 жылдың 1 қаңтарында Қазақстанда 2624 БК тіркеліп(1995
Қазіргі кезде БКдар Қазақстанның барлық облысында қызмет етуде.
Ал БКның аз шоғырланған жерлері Қызылорда, Маңғыстау,
Қазіргі кезде ҚРда БКның қызметіне серіктес елдер ретінде
АҚШ әлі де елімізге капиталдарын енгізуде белсенділік көрсетіп
Қазақстан экономикасындағы БКдар болашақта дамудың жарқын көрнісі ретінде
Қазіргі уақытта Қазақстанда шетел инвестициясын тартудың келесі салалық
Қазақстанда шетел инвестициясын өндіруші салаға тарту тенденциясы экономикадағы
Мұндай қатынастар маңызды инвестициялық заңнаманың дамуын ұсына отырып,
І І. БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ
1. БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ ЖӘНЕ ТОҚТАТЫЛУЫ
БК көздейтін экономикалық жағдайдың және мүдделердің жан-жақтылығы, олардың
Қатысушылардың мүдделерінің әртүрлілігіне қарамастан, оларды тең дәрежедегі серіктестер
БК құру туралы шарттардың мазмұнын және нысанын анықтау
БК жоба дайындалған елде, әдетте, БК ұйымдастырылады. Кәсіпорын
Жауапкершілікті шектеу туралы мәселені қарастырып қана қоймай, жүзеге
Бас директор басшылық қылатын француз құқық жүйесіндегі акционерлік
Қатысушылардың жауапкершілігі пайдаларының номиналдық сомасымен шектелген компания;
Қатысушылардың жауапкершілігі белгілі бір кепілденген сома шегімен шектелген
Қатысушылары шектеусіз жауапкершілікте болатын компания.
Франция және ГФР-сы құқығындағы акционерлік қоғам компанияның бірінші
Құқықтық нысанды таңдау үшін серіктестердің жыл сайын ақпаратты
Нақты құқықтық нысанды таңдау кезінде икемді не қолайлы
Бірлескен кәсіпорынды құру құрылтайшыларымен негізгі шартын жасасқаннан басталып,
Бірлескен кәсіпорынды құру туралы негізгі шарт бірлескен кәсіпорынның
Мақсатты нақты тұжырымдау сол мақсатты қате интерпретациялау тәуекелін
Бірлескен кәсіпорынды құру туралы шарт бірлескен кәсіпорынның нысанын,
БК қандай да бір себеппен таратқан кезде серіктестер
Кез-келген технологияны және басқа активтерді беру толығымен жүзеге
БК тәуелсіз кәсіпорындар арасында ұзақ мерзімді өндірістік кооперацияны
- Бірлескен кәсіпорынды құру;
- Бірлескен кәсіпорынның ұйымдық құрылымын бекіту;
- Құрылымды өзгерту мүмкіндігін анықтау және осындай тектегі
БК өз қызметін тарату не қайта құру жағдайында
Бірлескен кәсіпорынның мүлкін меншіктенушілердің немесе меншік иесі уәкілдік
БК қызметінің тоқтатылуынің әртүрлі негіздері бар:
Экономикалық негіздер - бұл, БК құру жобасынан туындайтын
Серіктестердің өздеріне тәуелді негіздер. Мысалы: банкрот болуы, қаза
Жеке қатысушылардың шартты бұзуы;
Бірлескен кәсіпорынды құру жобасымен байланысты мемлекеттік рұқсаттан туындайтын
Басқа да шарттық себептер.
Осы негіздер бойынша БК-ды тарату туралы талапты заң
Заңды тұлғалардың мемлекеттік регистріне тиісті жазба жасалғаннан кейін
Тәжірибе серіктестер арасындағы даулар мен қарсылықтардың алдын-алу үшін
Инжиниринг туралы, ноу - хау және технологияны беру
Жер участігін пайдалану және оған құрлыс жұмысын жүргізу
Лицензия, патент беру туралы, сауда белгісін иелену туралы
Технологиялық жәрдем беру туралы; менеджмент,маркетинг туралы шарттар;
қызметшілер үшін ашық конкурс өткізу туралы шарттар;
Бұл шарттар, БК құру туралы негізгі шартпен бірге,
Қосымша келісімнің әрекеті бірлескен кәсіпорынның барлық өндірістік шеңберіне
Қосымша келісім көлемі БК қызметінің түрлері мен мөлшеріне
Ережеге сайкес, инвесторлар келесі құқықты иеленеді:
-капиталының үлесіне тәуелсіз бақылаушы органда артықшылықты шетелдік серіктестік
-қызметтерінің жеке саласында жергілікті инвестордың бақылауы тиылады;
-қатысу үлесіне тәуелсіз шетел инвесторына бақылау құқығы беріледі;
-инвесторлар арасындағы дауды БК тұратын жерден тыс елдегі
-БК таратылған кезде капиталды әкетуі шексіз;
Лизензия сату және ноу-хау технологиясын беру туралы мәселелрге
Бірлескен кәсіпорында технологияны беру жеке келісім бойынша не
Бірлескен кәсіпорынға технология берген кезде оның иесі технологияны
“ Технология” дегеніміз қандай да бір арнайы нәтижеге
Әдетте, бірлескен кәсіпорынды құрған кезде қатысушылармен лицензиялар, патенттер,
Өнер табысын пайдаланған сияқты, пайдалану құқығы үшін төлем
Мерзімді төлем лицензияны иеленушінің пайдасынан алынатын пайызды, сатудан
БК туралы келісімдегі мәнді ерекшелік болып бірлескен кәсіпорынның
Егерде, бір серіктес бірлескен кәсіпорынға өз ноу-хауын енгізсе,
Негізгі шартқа қосымша ретінде жазбаша түрдегі келісіммен қатар,
Пікірлердің қарама-қарсы қақтығысы кезінде ауызша келісім дауласуға жатуы
Бірлескен кәсіпорынды басқару қызметіндегі басшылар ауысқан кезде жаңа
Ситуациялар қатарында ауызша келісімдердің өзіндік салмағы бар. Бірлескен
БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫНДЫ БАСҚАРУ
Басқару мәселесі шелел серіктесі үшін бірлескен кәсіпорында өз
Серіктестер арасындағы құқықтар мен міндеттерді бөлу БК-да серіктестердің
Мысалы: Қазақстанның “Мұнайгаз” компаниясы мен Түркияның ұлттық мұнай
БК қызметін бақылау және басқару жөніндегі мәселелері
- Директорлар кеңесіндегі шарттасушы тараптардың әрқайсысының өкілдерінің саны,
- Басқарушы орынға тағайындау және ол тұлғаның жауапкершілігі;
“вето” құқығы;
Акционерлер мен директорлар арасындағы дауларды шешу;
Шарттасушы тараптардың акционер өкілеттігі мен міндеттер шеңберін анықтау.
Дәстүрлі акционерлік қоғам нысанында серіктестер Директорлар кеңесі арқылы
Заңгерлердің айтуы бойынша, Бірлескен кәсіпорынның акционерлері дәстүрлі корпоративті
Ереже бойынша, шарттасушы тараптар БК қызметін бақылау мен
1985 жылы АҚШ-та жапондық “Тошиба” компаниясы мен американдық
БК қызметін басқаруға тек директорлар кеңесін тағайындау кірмейді.
1999 жылы Қытайлық мұнай компаниясы мен Қазақстандық “Ақтөбемұнай”
Басшы органға тағайындау мәселелері бойынша дау туғанда, директорды
Бірлескен кәсіпорынның басқару қызметінің сипаттамалық белгілері:
Ұйымдастыру кезеңінде шетел серіктесі басқаруды барлық маңызды аймақта
Басқарудағы басты ролді шетел серіктесіне ұсынады;
Басқармада дауыс саны тең болған жағдайда төраға қосымша
Әрбір жергілікті басқарушы төраға алдында тікелей жауапты болады;
Аралас өнімді жеткізуді шетел фирмасының қызметшісімен бақыланады;
Аралас өнімді сатып алу бөлігін шетел фирмасы жүзеге
Өндіріске бақылауды шетел фирмасының қызметкері жүзеге асырады;
Өндірісті басқару шетел фирмасына жатады;
Жергілікті қызметкерлеріне квалификациясын көтеру міндеттемесін артады;
БК-ның өтімділік қызметі шартпен анықталады;
Тауарды үшінші елдің нарығына сатуға дайындықты шетел серіктестері
БК-ның экспорттық қызметін кеңейтуде шетел серіктесінің келісімі қажет.
Сонымен, бірлескен кәсіпорнды басқаратын органдар болып мыналар табылады:
БК органы басқарманың не кеңестің шешім қабылдауы тәжірибеде
1) Қатысушылардың әрбірінің дауыс саны жарғылық қорға салған
2) Қатысушылардың әрбірінің дауыс саны жарғылық қорға салған
Атқарушы орган қабылдайтын отырыста белгілі бір дауыс санына
3. БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫНДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ
Кейбір елдерде қаржыландыру мәселесін реттейтін және жобаға өзінің
Көптеген елдерде, жобаны жүзеге асырғанда рұқсатпен қатар, валюталық-құқықтық
Орталық банктен рұқсат тек капитал салғаны үшін ғана
Жеке фирмалармен жобаларды қаржымен көтермелеу бірлескен кәсіпорынға өзіндік
Әртүрлі шетелдік қаржы серіктестердің қатысуымен құрылған БК санының
Басқа да қаржылық көмек нысаны қатарындағы маңызды ролді
БК ұйымдастырылған және оның басшы органдары орналасқан елдің
Бірлескен кәсіпорынды ұйымдастырған кезде серіктестер кәсіпорын меншігіне, оған
Қазақстан Республикасындағы бірлескен кәсіпорындарды қаржыландырудың мынадай қайнар көздері
Бірлескен кәсіпорынның Отандық және шетелдік қатысушыларының салымдарынан тұратын
Отандық және шетел қатысушыларының бір-біріне тәуелсіз тартқан заемдық
БК шетелдік және отандық коммерциялық банктерден несие алған
ҚОРЫТЫНДЫ
Бүгінгі таңда еліміздің экономикасына шетел инвестициясын тарту мәселесі
Соңғы он жылдықта, еліміздегі бірлескен кәсіпорын санының өсімі
Қазақстан Республикасы аймағында бірлескен кәсіпорын құру тәжірибесі, бірлескен
Екінші жағынан, шетел серіктесі алғашқы кезде бірлескен кәсіпорынды
Қазақстандық тараптың жіберген үлкен қателігі, құрылған бірлескен кәсіпорынның
Сонымен, бірлескен кәсіпорын дегеніміз Қазақстанда тіркелген және тұтасымен
Осы жазылған жұмысты қортындылай келе, төмендегідей тұжырымдар жасаймын:
Қазақстан Республикасында шетел инвестициясын өндіруші салаға тарту тенденциясы
Республикамыздың инвестициялық қызметіндегі өңдеу саласына әлемдік монополиялық компаниялардың
Ұлттық заңнамамен қатар, халықаралық құжаттар мен серіктестерің мемлекетіндегі
Қазақстан Республикасының тәуелсіздігінің алғашқы жылдарына қарағанда, қазір шетел
Қазақстанда бірлескен кәсіпорын ретінде тек шетел мемлекеті қатысатын
Бірлескен кәсіпорынды құру мақсаты мемлекет үшін мемлекеттік бюджетке
БИБЛИОГРАФИЯ
Қазақстан Республикасының Конституциясы, Алматы: “Баспа” ЖШС, 1998 ж.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (жалпы бөлім), Алматы,1999 ж.
Қазақстан Республикасының 27.12. 1994 ж. “шетел инвестициясы туралы”
Қазақстан Республикасының Президентінің 02.05. 1995 ж. “Шаруашылық серіктестіктер
Қазақстан Республикасының 10.07.1998 ж. “ Акционерлік қоғамдар туралы”
Қазақстан Республикасының 17.04.1995 ж. заң күші бар “
03.07.1992 ж. “ҚР аумағында қызметтерін жүзеге асыру үшін
Асосков А., Егоров А. Предпринимательская деятельность с участием
Богуславский М. М. Международная частная права. М. //
Буткеевич В., Филипенко А., Кисиль В. СП: создание
Вознесенская Н., СП как форма международного экономического сотрудничества.
Жайылған А. Практика создания СП в США .
Кешубаев Г. Белоусов В. От СП в Казахстане
Лашын А. Правовое положение СП в Казахстане. Алматы.//Внешнеэкономическая
Лобков А. СП создание и организация деятельности. Алматы//ВЭД
Оспанов М. Т, Мухамбеков Т. И. Иностранный климат
Сагандикова С. Иностранные инвестиции в Казахстане. Анализ и
Смагулова Ш. А. Проблемы при создании СП в
Фридман Ц. А. Иностранный капитал в дореволюционном Казахстане.
Шебанова Н. А. Проблемы законадательства по МЧП в
Фоминский И.П., Раненко В.В., Сажина М.А. Совместные предприятия
Сагандыкова С. Иностранные инвестиции в Казахстане. Алматы: Галым,
Сагандыкова С. Иностранные инвестиции в Казахстане. Алматы: Галым,
Лашын. Правовое положение совместных предприятий в Казахстане.//ВЭД в
Кешубаев Г., Белоусов В. От совместных предприятий в
Хе О. К концу 2000 года инвестиции США
Казахстан и страныСНГ. Национальное статистическое агенство, 1997 г.
Совместные предприятия в практике международных экономических отношений. М.,
Сол жерде;
Щедрин А. Совместные предприятия в развитых капиталистических странах.
Совместные предприятия в практике международных экономических отношений. Ì.,
Щедрин А. Совместные предприятия в развитых капиталистических странах.
Азаматтық кодекс. бап
Совместные предприятия в практике международных экономических отношений. М.,
Совместное предпринимательство в современной мировой экономике. Реферативный сборник.
Щедрин А. Совместные предприятия в развитых капиталистических странах.
Совместные предприятия в практике международных экономических отношений. М.,
Gerbert J. Legal Entities. London: Blackston Press Limited,
Фаминский И.П., Раненко В.В., Сажина М.А. Совместные предприятия
Сол жерде
Совместные предприятия в практике международных экономических отношений. М.,
Совместные предпринимательство в современной мировой экономике. Реферативный сборник.
Киселев Л.Н. Совместные предприятия – ключ к успеху.
Киселев Л.Н. Совместные предприятия – ключ к успеху.
Казахстанская правда: 1999 – 10 октября.
Азаматтық кодекстің 60-бабы.
К.С. Мауленов. Прововое положение совместных предприятий, иностранных предприятий
Совместные предприятия в практике международных экономических отношений. М.,
Орди С. Стратегия инвестрирования зарубежом. Санкт-Петербург, 1998, с.
Ташенова С. Совместное предпринимательство. ВЭД//2000 – 10. С.
Сарсенбаев М. Укрепление и расширение законодательной базы внешнеэкономической
2