Банк қызметтерін пруденциялдық реттеу


Кіріспе . . . . . . . .
Тарау I. Банк қызметтерін қаржылық қадағалау
ұйымдастырудың негіздері.
1.1 Қазақстан Республикасында банктік қызметті қаржылық
қадағалаудың экономикалық және құқықтық негіздері . . . .
1.2 Қаржылық қадағалаудың экономикалық нормативтері және
олардың маңызы . . . . . . .
Тарау II. Қаржылық қадағалау және банк
Банктік қызметтің түрлері және ерекшеліктері . . .
Қаржылық қадағалау: мәні, әдістері. . . . . .
Банк қызметтерін пруденциялдық реттеу. . . . . .
Тарау III. Банк қызметтерін қаржылық қадағалауды жетілдіру
жолдары . . . . . . . .
Қорытынды. . . . . . . . .
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. . . . . . .
Кіріспе.
Қазақстанда банк жүйесі екi деңгейлi жүйеде қалыптасқан.
Еліміздің экономика және қаржы саласындағы банктердің алатын ролі мен
Қаржылық қадағалау және банк қызметтерін реттеу ҚР-ның Банк
Банк қызметіне бақылау мен қадағалауды сондай-ақ халықаралық ұйымдар, мемлекет,
Банктік қадағалаудың негізгі мақсаты банк клиенттерін әр түрлі тәуекелден
Банк секторының қаржылық тұрақтылығы қадағалаудың пәрменділігімен тікелей байланысты болғандықтан,
Дипломдық жұмыс кіріспе бөлімнен, үш тараулардан тұрады, ал бірінші
Екінші тарау, «Қаржылық қадағалау және банк қызметтерін реттеу» болып
Тарау I. Банк қызметтерін қаржылық қадағалау және оны
ұйымдастырудың негіздері.
1.1 Қазақстан Республикасында банктік қызметті қаржылық
қадағалаудың экономикалық және құқықтық негіздері.
Банк жүйесінің экономикадағы, соның ішінде қаржы саласындағы алатын ролі
Қазақстан Республикасының қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттiк реттеу
- қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдардың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз
- қаржылық қызмет көрсетуді тұтынушылардың мүдделерiн қорғаудың тиiстi деңгейiн
- қаржы рыногында адал бәсекенi қолдауға бағытталған қаржылық ұйымдардың
Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттiк реттеудiң және қадағалаудың
- ресурстар мен реттеу құралдарын тиiмдi пайдалану;
- қаржылық ұйымдар мен қаржылық қадағалау қызметiнiң айқындығы;
- тәуекелдердi бағалауға негiзделген қаржылық ұйымдарды басқаруды
- жаңа қаржы құралдарын және қызмет көрсетудi дамытуды қолдау
- қаржылық ұйым органдарының жауапкершiлiгi болып табылады.
Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттiк реттеудiң және
- қаржылық ұйымдар қызметiнiң стандарттарын белгiлеу, қаржылық ұйымдарды корпоративтiк
- қаржы жүйесiндегi тұрақтылықты сақтау мақсатында қаржы рыногы мен
- қаржылық тұрақтылықты қолдау мақсатында қаржы рыногының қауiпке неғұрлым
- қазiргi заманғы технологияларды енгiзудi ынталандыру, қаржылық ұйымдардың қызметi
Қаржылық ұйымдарының қызметiн реттеу және қадағалау жөнiндегi
уәкiлеттi органның функциялары мен өкiлеттiктерi.
1. Уәкiлеттi орган қаржылық ұйымдардың қызметiн реттеу және қадағалау
- ҚР заң актiлерiнде көзделген жағдайларда қаржылық ұйымдарды ашуға
- ҚР заң актiлерiнде көзделген жағдайларда қаржылық ұйымдардың басшы
- ҚР заң актiлерiнде көзделген жағдайларда қаржы рыногында кәсiби
- қаржылық ұйымдар, қаржылық қызмет көрсетудi тұтынушылар, басқа да
- қаржылық ұйымдар үшiн, оның iшiнде шоғырландырылған негiзде пруденциялық
- қаржылық ұйымдар мен олардың аффилиирленген тұлғалары есептілігінің (қаржылық
- ҚР заң актiлерiнде көзделген жағдайларды қоспағанда, ҚР бухгалтерлiк
- ҚР заң актiлерiнде көзделген жағдайларда және шектерде, оның
2. Уәкiлеттi орган қаржылық ұйымдарға және олардың аффилиирленген тұлғаларына,
- қаржылық ұйымдар мен олардың аффилиирленген тұлғаларының қаржылық жай-күйiн
- қаржылық ұйымдармен олардың аффилиирленген тұлғаларының басқарма құрылымының және
- қаржылық ұйымдардың аффилиирленген тұлғаларын айқындау;
- қаржылқ қызмет көрсетудi тұтынушылар құқықтарының бұзылуын анықтау және
- қаржылық қызмет көрсету немесе қаржы құралдарын шығару жөнiндегi
Банк қызметiн реттеу және қадағалау ерекшелiктерi.
Уәкiлеттi орган банк қызметiн реттеудi және қадағалауды жүзеге асыру
- жеке және заңды тұлғалардың банктiң және банктiк холдингтiң
- банктердiң меншiктi капиталының ең аз мөлшерiн белгiлейдi;
- банктердiң резервтiк капиталын қалыптастыру жөнiндегi талаптарды белгiлейдi;
- банктiк топтар үшiн пруденциялдық нормативтердi және сақталуы мiндеттi
- салымдарға (депозиттерге) мiндеттi ұжымдық кепiлдiк беру (сақтандыру) тәртiбiн
- активтердi және шартты мiндеттемелердi сыныптау мен оларға қарсы
- банктердiң және банктерге аудит жүргiзуге лицензиясы бар аудиторлық
- банктiң аффилиирленген тұлғаларына ҚР заң актiлерiнде көзделген мәжбүрлеу
- ҚР банк заңдарында белгiленген жағдайларда банктi консервациялау туралы
- ҚР банк заңдарында белгiленген жағдайларда ҚР банк заңдарында
- ҚР заң актiлерiне сәйкес өзге де функцияларды жүзеге
Банктердің мәнін ашуға екі жақты тұрғыдан келуге болады: заңи
Қай жағынан алсақта банктің мәнін заң тұрғысынан қарау жеткіліксіз
Ең бастысы – банктің өндірістік кәсіпорындардан өзара ажыратылатыны, оның
Сондай-ақ банк өнеркәсіптік кәсіпорындардан өзінің эмиссиялау сипатына да байланысты
Банктік қадағалаудың негізгі мақсаты банк клиенттерін әртүрлі тәуекелден құтқару,
Республикада банктердің қызметін бақылау мен қадағалау кешенді әдіс-тәсілдермен жүзеге
Банктің қадағалау процесінде реттеу және ревизиялық (тексеру) әдістері
қолданылады.
Реттеу әдісі кең таралған әдіс болып табылады.
Бақылау, реттеу және қадағалау процестері банктің қызметі басталар алдында-ақ,
Банктерді бақылау процесіне:
-ақпараттарды ашу, яғни банктер ҚР Қаржы нарығын қаржы
-ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Банк қызметіне бақылау мен қадағалауды халықаралық ұйымдар, мемлекет, аудиторлық
Халықаралық ұйымдар тарапынан банк қызметіне бақылау мен қадағалауды Халықаралық
Мемлекеттік бақылау ведомствадан тыс және ішківедомствалық болып бөлінеді. Ведомствадан
Банк қызметін ішкі ведомствалық бақылау мен қадағалау банк жүйесінің
Банкiлердiң қаржы тұрақтылығын қамтамасыз ету, олардың депозиторларының мүдделерiн қорғау,
резервтiк талаптар нормаларын, күдiктi және сенiмсiз активтерге қарсы провизияларды
банкiлер орындауға мiндеттi нормативтiк құқықтық құжаттарды басып шығару;
банкiлердiң қызметiн инспекциялау (тексеру);
банкiнiң қаржы жағдайын сауықтыру жөнiнде ұсыныстар беру;
банкiлерге немесе олардың лауазымды адамдарына ықпал етудiң шектеулi шараларын
банкiлерге санкциялар салу арқылы реттеудi жүзеге асырады.
Банктердің қызметін реттеу жекелеген банктерге қатысты да, шоғырландырылған негізде
Қазақстан Республикасы екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеу механизмінің тәртібі
1995 жылы 31 тамызда қабылданған «Банктер және банктік қызмет
- пруденциялдық нормативтер белгілеу;
- банктердің орындауына міндетті нормативтік құқықтық актілер шығару;
- банктердің қызметін тексеру;
- банктің қаржылық жағдайын сауықтандыруға байланысты ұсыныстар беру;
- банктерге ықпал ететін шектеу шараларын қолдану;
- банктерге немесе олардың лауазымды тұлғаларына санкциялар беру;
ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын мен қадағалау
Қойылған талаптарға банктің қаржылық жағдайының сәйкестігі туралы мәселені шешу
Банктік қызметті жүзеге асырумен байланысты шығындарды табу мақсатында банктер
Банктер жүргізетін операцияларының түрлері мен көлеміне қарай өздерінің қызметінің
1.2 Қаржылық қадағалаудың экономикалық нормативтері
және олардың маңызы.
Банктер өз іс-әрекетін жүзеге асыру мақсатында жеке және заңды
салымшылары мен қарыз берушілеріне дивиденттер төлеп отырғандықтан,
Қаржылық қадағалаудың негізгі мақсаты банк клиенттерін әр түрлі тәуекелден
Республикада банкілерді қадағалау ҚР банктік және басқа да
Қадағалау және реттеу саясатын әзiрлеуде Уәкiлетті орган басшылыққа алатын
реттеудiң жоғары стандарттары, сондай-ақ шектен шықпайтын ретке келтiру, инвесторлардың
Қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөнiндегi Қазақстан Республикасының қолданыстағы
Орталықтың қаржы ұйымдарының қызметiн реттеуге бағытталған заңнамалық кесiмдердiң нормалары
Қазіргі таңда ТМД елдерінің ішіндегі Қазақстанның банк жүйесінің мәртебесі
Базель I келісімі 1988 жылы қабылданған, оның маңыздылығы тәуекел
Базель II келісімінің 1-ші версиясы 1999 жылы жарияланды, және
Жеткіліктілік коэффицентін есептеудің жаңа методикасы. Капиталдың жеткіліктілігі коэффиценттер көмегімен
Капитал жеткіліктілігін қадағалау арқылы барабарлықтың нәтижелі бақылауы мен банктердің
Нарық дисциплинасы, яғни банк капиталының құрылымы мен барған тәуекелдер
БазельII-нің БазельI-ден айырмашылығы оның келісім ретінде құрылуында, нақты тәуекелдерге
Базель II –нің нормативтері халықаралық есеп айырысу банкінің жанындағы
Қазіргі таңда Қазақстан Банктік қадағалау жөніндегі Базель комитетінің жаңа
Тарау II. Қаржылық қадағалау және
2.1 Банктік қызметтің түрлері
Банкілік қызмет дегеніміз банк операцияларын жүзеге асыру, сондай-ақ банктердiң
Коммерциялық банктердің негізгі атқаратын қызметтері:
ақша қаражаттарын шоғырландыру және тарту;
несие беру;
шаруашылықтармен есеп және төлем жұмыстарын жүргізу;
төлем құралдарын шығару;
бағалы қағаздарды шығаруды және орналастыруды ұйымдастыру;
сенімхат бойынша клиенттердің мүлкін басқару (яғни траст операциясын жүргізу);
клиенттерге кеңес беру.
Уақытша бос ақша қаражаттарын шоғырландырып, оны капиталға айналдыру –
Коммерциялық банктердің атқаратын келесі қызметі – несие беруде делдал
Ұйымдасқан және жұмысы қалыптасқан есеп айырысу жүйесінсіз тұрақты экономика
Инфрақұрылымды жеткілікті дәрежеде дамыған мемлекеттердің төлем жүйесінің тиімді қызмет
Коммерциялық банктердің ерекше қызметі төлем құралдарын шығару арқылы айналымдағы
Дегенімен банк өзінің қызметі барысында ақша шығарумен қатар ақшаның
Коммерциялық банктердің депозиттерді (сонымен бірге ақша массасын) ұлғайту немесе
Коммерциялық банктер акция және облигация түріндегі бағалы қағаздарды шығарып
Сол сияқты банктер мемлекеттік облигацияларды қайта сатуда делдал ретінде
Банктер сенімхат бойынша клиенттердің мүлкін басқару қызметін де атқарады.
Экономикалық мағлұматтарды өзіне жинақтауы банктердің клиенттерге кеңес беруіне мүмкіндік
Банктер төмендегідей кеңес береді:
несиелеу және есеп айырысу ісі бойынша – ақша нарығындағы
бағалы қағаздарды шығару және олармен операция жүргізу бойынша –
күрделі қаржы беру бойынша – құрылыс қызметі нарығының конъюнктурасы,
Соңғы кездері коммерциялық банктермен басқа несие мекемелерінің арасындағы
Коммерциялық банктердің енжар операциялары.
Банктердің экономикадағы маңызын олардың атқаратын операциялары анықтайды. Коммерциялық банктердің
Енжар операциялары - олар өз қарауына әр
Енжар операцияларына мыналар жатады:
салым қабылдау (депозиттер);
клиенттерге шоттар (оның ішінде корреспондент-банктерге) ашу және оларды жүргізу;
өзінің бағалы қағаздарын шығару (обигация, вексель, депозиттік және жинақ
банкаралық несие алу, оның ішінде орталықтанған несие ресурстарынан;
репо операциялары;
еуровалюталық несие алу.
Банктің капиталы өз қаражаты, тартылған қаражат және эмиссияланған қаражаттардан
Батыс елдерінің коммерциялық банктерінің жарғылық капиталы 10-15 млн. евро
акционерлердің дивиденттері және пайда есебінен жүзеге асырылуы мүмкін.
Банктің резерв капиталы ағымдағы пайдадан бөлінген сомадан құралады. Ол
Бөлінбеген пайда шоты деген – ол арадағы транзит шоты.
акционерлер арасында дивидед түрінде бөлінбеген және резервтерге түспеген
Коммерциялық банктердің өзгешелігі – олардың өзгенің қаражатымен қызмет жасауы.
Коммерциялық банк кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің, халықтың және басқа банктердің
Басқарылатын ресурстар банкке тартылған мерзімдік депозиттерді және банкаралық несиелерді
Ағымдағы енжар есептесу, ағымдағы және корреспонденттік шоттардағы қалдықтардан құралады.
Салым (депозит) – ол белгілі бір шартпен иесінің банкке
Ақша қаражаттарын салымға тарту депозиттік операциялар деп аталады.
Салымдар әр белгілерге байланысты жіктеледі. Салушысына қарай депозиттер жеке
алынады. Бұл депозиттер клиент ашқан әр түрлі шоттарда орналастырылып,
Талаппен алынатын салымдарда есептесу, ағымдағы және бюджеттік шоттарда белгілі
Мерзімді салымдар – ол салыну мерзімі және проценттік
Мерзімдік салымның бір түрі – депозиттік сертификат. Бірінші рет
Жеке тұлғаларға банктегі салымдарын алу үшін жинақ сертификатын
Сонымен депозиттер – коммерциялық банктер ресурстарының маңызды көзі. Банктегі
Қазіргі кезде коммерциялық банктер қосымша ақша қаражатын тарту үшін
Коммерциялық банктердің пассив операцияларына олардың орталықтанған несие ресурстарынан несие
Коммерциялық банктердің қаржат тартуының келесі бір әдісі – кері
Соңғы жылдары коммерциялық банктердің пассив операцияларының бірі еуровалюталық несие
Коммерциялық банктердің белсенді операциялары.
Банктің жинақталған ресурстарын табыс және өтімділігін қамтамасыз ету мақсатымен
Белсенді операциялары негізінен төрт топқа бөлінеді:
несие-есептеу операциясы, оның нәтижесінде банктің несиелік портфелі қалыптасады;
инвестициялық операциясы, ол инвестициялық портфельдің негізін құрайды;
кассалық және есептеу операциялары – банктің клиенттерге көрсететін қызметтердің
басқа операциялар.
Несие-есептеу операциялары – ол банктің несие ресурстарын орналастыру қызметіндегі
Коммерциялық банктердің клиенттеріне беретін қарызын біраз белгілерге байланысты топтастыруға
борышқордың типіне байланысты – кәсіпорынға үкіметке және жергілікті үкімет
пайдаланатын мерзіміне байланысты – қысқа мерзімді (1 жылға дейін),
қызмет ету ортасына байланысты - өндіріс аясына берілген қарыз;
борышқордың қай салаға тиістілігіне қарай - өнеркәсіпке, саудаға, ауыл
қамтамасыз етілуі бойынша – кепілді, қорғаулы, қауіпсіз және қамтамасыз
өтеу тәсіліне қарай – бір уақытта және бөлік-бөлікпен өтелетін
Несиені банктер несиелеудің мына негізгі принцптері сақаталғанда ғана береді:
Көптеген мемлекеттерде қарыз белгілі бір несиелік шектеумен несие линиясын
Ал кейбір мемлекеттердің (Ұлыбритания, Канада) банктері несиені шектеуді овердрафт
Берілетін несиенің көлемі көптеген мемлекеттерде несие линиясының мөлшерін (лимит)
Банктік несиелеуді ұйымдастырудың келесі бір түрі – несиелік
шотты пайдалану арқылы несие беру. Бұл жағдайда берілетін
сомасы несиелік шоттың дебетінен клиенттің ағымдағы (есептесу)
шотының кредитіне аударылады. Есеп-төлем құжаттары борышқордың
несиелік шотынан тікелей төленуі мүмкін.
Ағылшын және швейцария банктерінің
(синдикат) көлемді сома беретін синдикаттық несие формасы қолданылады. Бұл
Коммерциялық банктердің келесі маңызды операциясы бағалы қағаздармен жүргізіледі: банк
Банктердің бағалы қағаздарды инвестициялауының басты мақсаты – дивидент және
Сонымен коммерциялық банктердің активінің бұрынан қалыптасып және қазіргі кезде
Бұдан басқа банктер кассалық, акцептік, шетел валютасымен, қозғалмайтын мүліктермен,
Лизинг операциясы . Лизинг – бұл лизинг берушінің (жалға
Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып келеді. Алайда,
Лизингтік мәмілілердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік операциялар екі
Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне қарағанда,
Қаржы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затының
Осы лизингтердің отандық және халықаралық тәжірбеде қолданылатын мынадай түрлері
Ішкі лизинг – бұл оның қатысушыларының бір елден болып
Халықаралық лизинг – бір тарап намесе барлық тараптардың әр
Сыртқы лизинг экспорттық және импорттық болып бөлінеді. Экспорттық
Кейде лизингтік компанияның лизинг операцияларын жүзеге асыру үшін қаражаты
Валюталық операциялардың анықтамасын беруден бұрын «валюта» терминінің мәніне тоқталайық.
Кейбір экономикалық әдибеттерде валюталық құндылықтар қатарына бағалы металдар (алтыннан
Валюталық операциялар ағымдық операциялар және капитал қозғалысымен байланысты операцияларға
Ағымдық операцияларға жататындар:
тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшін төлемнің не аванс төлемінің
180 күннен аспайтын мерзімге несиелер беру және алу;
салымдар (депозиттер), инвестициялар, заем және өзге операциялар бойынша
гранттарды қоса алғанда, сауда сипатына жатпайтын аударымдар, мұрагерлік соманы,
осы заңмен капитал қозғалысына байланысты операцияларға жатпайтын барлық өзге
Капитал қозғалысына байланысты операцияларға жататындар:
инвестицияларды жүзеге асыру;
интеллектуалдық меншік объектілеріне ерекше құқықты толық беруді көздейтін мәмілелер
мүліктік құқыққа және өзге де жылжымайтын мүлік құқығына төлеуге
тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшін төлемнің не аванс төлемінің
180 күннен асатын мерзімге несиелер беру және алу;
өздері тіркелген мемлекеттердің заңдары бойынша банк операцияларын жүзеге
зейнетақы активтерін жинақтауға байланысты мәмілелер бойынша халықаралық аударымдар;
жинақтау сипатындағы сақтандыру және қайта сақтандыру шарттары бойынша халықаралық
Валюталық операцияларды біздің елімізде шетел валютасымен банктік операциялар жүргізуге
2.2 Қаржылық қадағалау: мәні, әдістері.
Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеу қаржы нарығын және
Бұл – қашықтан (дистанционды) қадағалау әдісі және инспекциялық әдісі.
Қашықтан қадағалау әдісі – бұл банктердің қадағалау органдарына мәліметтер
Ақпараттық есеп базасы. Банктердің қызметін кешенді түрде сипаттайтын ақпараттың
Қаржылық талдаудың мақсаты – енді пайда болып келе жатқан
Қашықтан талдау жүргізетін мамандар мынадай міндеттерді шешеді:
1) Банктердің пруденциялық нормативтер мен сақтауға міндетті басқа да
2) Банктердің қаржылық қызметін қарастыру, оның болашақтағы жұмысы мен
Екінші деңгейдегі банктердің қаржылық қызметін талдау банктердің қызметінің қаржылық
- капитал;
- активтердің сапасы;
- пайдалылық пен рентабельділік;
- өтімділік.
Қаржылық талдаумен айналысатын мамандар банктік мәселелердің пайда болуының мүмкін
Капиталды талдау.
Капитал банктің қаржылық жағдайының ең маңызды көрсеткіші болып табылады.
Капитал жеткіліктілігі, оның табыстылығы сияқты қашықтан бақыланып отыруға тиіс.Сондықтан
Банк капиталы стандарттарға жауап бере ме?
Ең төменгі капитал мөлшерінен асқан жағдай болды ма?
Капитал деңгейінің банктің өзіне алған тәуекелге қатынасы қандай?
Ең төменгі стандарттармен жеткіліксіз есептеуге алынған тәуекелдер бар
Банк капиталының деңгейінің өзгеру үрдісі қандай?
Оның көбеюі мен азаюының себептері неде?
Банк капиталының сапасы қандай?
Капиталдың кез келген бөлігін банк үшін тұрақты қаражаттар көзі
Активтердің сапасын талдау.Банктің активтерінің сапасы банктік операциялардың барлық аспектілеріне
Активтердің сапасын қашықтан бақылау мен талдау банктердің қызметін реттеу
Қашықтан бақылаудың талдаушысы банк активтерінің жалпы сапасының нашарлауы бойынша
Жалпы активтердің сапасын қашықтан талдау кезінде тексеруші мынадай сұрақтарды
Өткен тоқсанда банктің несие тәуекелі жағдайында ерекше өзгерістер байқалды
Жалпы банк активтеріндегі кешіктірілген және аударылмаған активтердің үлесі қандай?
Банктің капиталына қатысты сапасыз активтердің деңгейі қандай?
Өткен тоқсанда немесе алдыңғы жылда сапасыз активтер сомасының жоғарлауы
Банктің сапасыз несиелерінің құрылымы қандай?
Үмітсіз несиелерді баланстан шығару.Шығарылған несиелердің негізгі түрлері және олардың
Банктің несиелік қызметінің шығының жабу үшін құрылған
Ұлттық банктің нормативтті талаптарының сақталуы?
(Активтер мен капиталдарға байланысты АҚ «Казкоммерцбанктің» Шоғырландырылған уақытаралық бухгалтерлік
Табыстармен шығыстарды талдау.Капитал, банктің қаржылық жағдайының ең маңызды көрсеткіштерінің
Банктің табысын талдау барысында талдаушы мынадай негізгі үш сұраққа
Банктің табысының деңгейі қандай? Оның деңгейі банк капиталын құруға
Табыстардың тенденциясы қандай? Қазіргі экономикалық жағдайда оның келесі жылда
Табыстардың тұрақтылығы қандай? Егер нарықтық пайыз мөлшерлемелерінің жоғарылаған немесе
Банк өз қызметін жүзеге асыру барысында көптеген банктік операцияларды
шығындардың құрылымы;
пайыздық шығындардың көлемі;
пайыздық емес шығындар мен басқа да шығындардың көлемі;
әкімшілік шығындар.
(Табыс пен шығыстарға байланысты АҚ «Казкоммерцбанктің» 6 айдың шоғырландырылған
Өтімділікті талдау.Банктің өтімділік жағдайы оның барлық қызметінің көрсеткіштеріне әсер
Жалпы қашықтан қадағалаудың талдаушысы банктің өтімділігі бойынша жағдайын бағалаған
Банктің өтімді активтерінің көбеюі немесе азаюы? Банктің өз міндеттемелеріне
Банк ірі депозиттер, басқа банктердің депозиттері немесе мемлекеттік органдардың
Банктің активтерінен асатын, жақын арада қайтаратын банктің қарыз сомасы
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкпен белгіленген өтімділік бойынша талаптарды орындай
Екінші деңгейдегі банктердің жағдайы туралы ақпараттарды сақтайтын Қазақстан Республикасы
Екінші деңгейдегі банктердің жағдайы туралы ақпараттарды сақтайтын банктің электронды
банк басшылығымен үнемі және тиімді байланысты болу
өз бақылауындағы банктердің жағдайы туралы банктік қадағалау департаментінің директорына
банк басшылығы мен директорлар кеңесінің кемшіліктерді түзетуге қабілеті мен
өзіне бекітілген банкке қатысты әсер ету шараларының орындалуын бақылау
Кураторлар банктердің қызметін реттеуде ең маңызды құралдарының бірі болып
Банктегі ішкі бақылау әкімшілік, қаржылық және техникалық бақылауды жүзеге
Банктегі ішкі бақылауды қажетті құқықтық реттеу мақсатында уәкілетті орган
- банкте ішкі бақылауды ұйымдастыру;
- банктің ішкі бақылау қызметі;
- банктің ішкі кредит саясаты;
- өтімділік, кірістің ең аз деңгейі, активті және пассивті
- банктегі бухгалтерлік есеп саясаты;
- коммерциялық және қызметтік құпия болып табылатын құжаттардың, мәліметтердің
Ішкі бақылау қызметі өзінің жұмысында банктің жарғысын, банктің ішкі
Ішкі бақылау қызметінің басшысы мен қызметкерлері жоғары білімді болуға,
Ішкі бақылау қызметінің өкілеттігіне мыналар жатады:
1) банктің құрылымдық бөлімшелері жасайтын іс-қимылдың және операцияның қолданылып
2) банктің тиісті құрылымдық бөлімшелерінен коммерциялық және қызметтік құпия
3) банктің өкілетті органдары шығаратын барлық құжаттарының банктің жалпы
4) банктің кез келген үй-жайына кедергісіз кіру (кіруге шек
5) қажет болған жағдайда ішкі бақылау міндеттерін шешу үшін
6) банктің басшылығына өзінің қызметтік міндеттерін бұзған банк қызметкерлерінің
Банкте ішкі бақылаудың болмауы немесе ішкі бақылау қызметінің шарттарын
Бас банктердің еншілес және оған бағынышты ұйымдары болуы,
Банктің және банк холдингінің шоғырландырылған жылдық қаржылық есебін банктерге
Еншiлес немесе бағынышты ұйымды тiкелей иемдену мынадай жағдайда: бұл
сатып алғандығымен анықталады .
Егерде бас банк басқа инвесторлармен келiсiм негiзiнде дауыстың жартысынан
Қаржы есеп-қисабын пайдаланушылардың бүкiл топтың қаржы жағдайы туралы және
Бас банк шоғырландырылған қаржылық есепке өзiнiң барлық еншiлес ұйымдардың
1) еншiлес ұйымдар, сондай-ақ бағынышты ұйымдарға инвестициялар жақын болашақта
2) еншiлес немесе бағынышты ұйымдар, олардың бас банкке ақша
Бас банктiң және оның еншiлес, бағынышты ұйымдарының шоғырландырылған қаржылық
Бас банктiң және оның еншiлес, бағынышты ұйымдарының шоғырландырылған қаржылық
Жылдық шоғырландырылған қаржылық есептi мiндеттi түрде тәуелсiз аудитор растайды.
Еншiлес ұйымды сатқанда, еншiлес ұйым шыққаннан кейiн алынған сома
Инспекциялық қадағалау – банктерді орналасқан жерінде тексеру
Инспекциялау әдісінің артықшылығы – банктің барлық операциялары мен тәуекелін
Инспекциялауды жүзеге асыру үшін қадағалау органдары банктік операциялар мен
Қазақстан Республикасы екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеу механизмі қазіргі
2.3 Банк қызметтерін пруденциялдық реттеу.
Банкiлердiң қызметi Қазақстан Республикасының Конституциясымен және заңдарымен, Қазақстан Республикасы
Банк қызметін реттеу шараларының ішіндегі ең маңыздысы – пруденциялдық
1- Жарғылық қордың ең төменгі мөлшері;
2- Меншікті қаражаттардың жеткілікті коэффиценті;
3- Бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің ең жоғары мөлшері;
4- Өтімділік коэффиценті;
5- Ашық валюталық позиция лимиті;
6-Банктің негізгі құрал-жабдықтардағы инвестициясының барынша жоғары мөлшерінің коэффициенті және
1. Банкiнiң жарғылық капиталының ең төменгi мөлшерi;
Банктің жарғылық капиталының барынша төмен мөлшерін қаржы рыногын және
2. Меншікті капиталдың жеткiлiктiлiк коэффицентi;
Меншікті капитал бірінші және екінші деңгейдегі капитал сомасы (екінші
Банк инвестициясы банктің заңды тұлға акциясына салымын (жарғы капиталындағы
сатып алынған меншікті акцияларды шегергендегі төленген жарғы капиталы, қосымша
Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі мынадай екі коэффициентпен сипатталады:
бірінші деңгейдегі капиталдың жалпы сомасының бірінші деңгейдегі капиталдың үлесі
меншікті капиталдың сомаға қатынасы:
екінші деңгейдегі капиталдың есебіне енгізілмеген, жалпы резервтер (провизиялар) сомасына
активтер, шартты және мүмкін талап етулер және рыноктық тәуекелді
операциялық тәуекел.
Банктің меншікті капиталының K1 жеткіліктілік коэффициентінің мәні
3. бiр қарыз алушыға жасалатын тәуекелдiң ең жоғары
Бiр қарыз алушыға келетін тәуекел мөшерi қарыз алушының мідеттемелері
Банкпен ерекше қарым-қатынастағы қарыз алушылар үшін – 0,010- ден
4. өтiмдiлiк коэффицентi;
Өтімділік екі коэффициентпен сипатталады:
банктің ағымдағы өтімділік коэффициенті(k4), банктің қысқа мерзімді өтімділік
Банктің ағымдағы өтімділік коэффициентінің және қысқа мерзімді өтімділік
5. ашық валюталық позиция лимиттерi;
Ашық валюталық позиция - жеке шет мемлекеттің валютасындағы банктің
6. Банктің негізгі құрал-жабдықтардағы инвестициясының барынша жоғары мөлшерінің коэффициенті
Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген пруденциалдық нормативтер мен орындауға міндетті
Кесте №1.
«Казкоммерцбанк» АҚ – ның пруденциялдық нормативтерді орындауы.
Коэффициенттердің атауы
01.01.05 жыл
01.02.05 жыл
Меншікті капитал
Бірінші деңгей капиталы
Меншікті капиталдың
жеткіліктілігі коэффициенті (к1>=0,06)
Екінші деңгей капиталы
Меншікті капиталдың
жеткіліктілігі коэффициенті (к2 >=0,12)
Банкпен ерекше қатынастармен
қарызгерге арналған тəуекелдің
ең жоғары мөлшерінің
коэффициенті (к3 МК 25% аспауы тиіс)
Банкпен ерекше қатынастармен
арналған тəуекелдің ең жоғары
мөлшерінің коэффициенті (к3 МК 10% аспауы тиіс)
Бланктік кредит бойынша бір
қарызгерге арналған тəуекелдің
ең жоғары мөлшерінің
коэффициенті (к3 МК 10% аспауы тиіс)
Ағымдағы өтімділік коэффициенті
(К4 >= 0.3)
Қысқа мерзімді өтімділік
коэффициенті (К5 >= 0.5)
Негізгі қаражатқа жəне басқа
қаржылық емес активтерге
жасалған инвестициялар
коэффициенті (К6