Несиені қайтару

МАЗМҰНЫ:
KІРІСПЕ……………………......................……………………………………............ 3
І. Қарыз алушының несиелік жобасын талдаудың
теориялық негізі ....................................................................................................5
1.1 Қарыз алушының несиелік жобасының мәні.................................5
1.2 Несиелеу принциптері мен несиелеу шарттары…………............ 12
1.3 Жеке тұлғаның несиелік жобасын бағалау...............................17
ІІ. ҚР екінші деңгейдегі банктердің несиелеу тәжірибесіне талдау
(Мысалға, «Туран Алем Банк» АҚ-ның материалдарында)..................22
2.1 Банктегі несиелеу процесін ұйымдастыру............................... 22
2.2 Жекелеген секторларды жоба бойынша несиелеу
механизмі................................................................................................30
2.3 «Туран Алем Банк» АҚ-ның несиелік саясаты..................................... 49
ІІІ. Қарыз алуышының несиелік жобасын жетілдіру
жолдары ...............................................................................................................62
Қорытынды............................................................................................. 71
Қолданылған әдебиеттер.......................................................................72
Қосымша.................................................................................................74
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Банктік жүйе – нарықтық экономиканың ажырамас
Көптеген отандық банктердің банкротқа ұшырауы, мерзімі өткен несиелердің өсуіне
Банктердің экономиканы несиелеуге ынталы болмауы, тек төменгі деңгейде табыс
Банктік несиелеудегі шешімін күтіп тұрған келесі бір мәселе –
Сондықтан да қарыз алушының несиелік қабілетен бағалау әдістемесін жетілдіру
Диплом жұмыстың мақсаты - қарыз алушының несиелік жобасын бағалау
Көзделген мақсатқа жетуде келесідей міндеттерді шешуді қажет етеді:
қарыз алушының несиелік жобасы ұғымын қарастыру;
несиелік механизмнің құрылымдық элементтерін және өзіндік
Әлемдік тәжірибедегі қарыз алушылардың несиелік жобасын бағалау ерекшеліктерін
ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердің несиелеу тәжірибелеріне талдау жасау;
Банктердің несиелік портфелін талдау;
Қарыз алушының несиелік жобасын бағалау әдістемесін жетілдіру жолдарын жолдарын
Зерттеу объектісіне ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердің несиелік қызметі және
Зерттеу жұмысының теориялық негізіне қазіргі кездегі отандық және шетелдік
Сонымен қатар, ғылыми жүмыста келесідей шетелдік экономистің ғылыми еңбектері
Статистикалық және ақпараттар базасы ретінде ҚР Ұлттық банктің ақпараттық
І. Қарыз алушының несиелік жобасын талдаудың теориялық негізі
1.1. Қарыз алушының несиелік жобасының мәні
Қазіргі несиелеу жүйесі қарыз алушының несиелік жобасын анықтау әдістерінде
Несиелеу процесі белгіленген мерзімде сауданың қайтарылмай қалуға себепкер болатын
Қарыз алушының несиелік жобасы - бұл қарыз алушының өзінің
Қарыз алушының несиелік жобасынан бір айырмашылығы - онда өткен
Клиенттің несиелік жобасының деңгейі, банктің нақты қарыз алушыға беретін
Қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын объективті бағалау және несиелік операцияларға
Әлемдік және отандық банктік тәжірибе қарыз алушының несиелік жобасының
Қарыз алушының мінездемесі деп оның заңды тұлға ретіндегі
Қарыз алушының занды тұлға ретінде беделі оның сол аяда
Қаражатты қарызға алу жобасы қарыз алушының несиеге өтініш беруге,
Қарыз алушының несиелік жобасының ең негізгі критерийлерінің бірі -
Қарыз алушының қапиталы оның несиелік жобасының біршама маңызды критерийі
оның жеткіліктілігі, яғни Орталық банктің тарапынан жарғылық қордың (акционерлік
2) несиеленетін операцияларға меншікті капиталдың жұмсау дәрежесі, яғни ол
Несиенің қамтамасыз етілуі - қарыз алушының активтерінің құны және
Несиелік операциялар жасалатын жағдайларға елдегі, аймақтағы, салалардағы ағымдық немесе
Соңғы критерий – бақылау, бұл мынадай сұрақтарды ескереді: қарыз
Аталып өткен банк клиентінің несиелік жобасын бағалау критерийлері несиелік
іскерлік тәуекелді бағалау;
менеджментті бағалау;
қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын бағалау;
қаржылық коэффициенттерді бағалау;
ақша тасқынын талдау;
қарыз алушы туралы ақпарат жинақтау;
орналасқан жеріне бару арқылы, қарыз алушының жұмысын
Отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының несиелік жобасын бағалаудағы басты
Қарыз алушының қаржылық жағдайы оның төлем қабілетінен көрінеді: 1)
Қарыз алушының несиелік жобасын банктік талдау шектеулі және кең
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайын талдау үшін негізгі көздер ретінде қаржы
Қарыз алушының несиелік жобасын бағалауда отандық банктік тәжірибеде мынадай
Кесте 1. Қарыз алушының несиелік
Көрсеткіштер аттары Есептеу алгоритмі
1 Ағымдағы өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер/ағымдағы
2 Мерзімді өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер– запастар
/ағымдағы міндеттеме
3 Активтер
4 Рентабельділік сауда Өнімді сатудан түскен
5 Негізгі құралдар мен басқа айналымнан тыс активтер
1-кестенің жалғасы
6 Меншікті капитал рентабельдігі Пайда/меншікті капитал
7 Ұзақ
8 Қаржы тұтқасы коэффициенті Заемдық қаражттар/ меншікті қаражаттар
9 Тіркемелі активтерді өтеу коэффициенті Тіркемелі активтер (ғимараттар
10 Қарызға қызмет ету коэффициенті Пайда /қарыз бойынша шығындар
11 Қор қайтарымы Жалпы пайда- түсім/активтер
Ескерту- Автормен арнайы мамандану әдебиет көздерінен алынған
Осы көрсеткіштердің ішінде аса көңіл аударатыны бұл баланс өтімділігіне
Өтімділік деп кәсіпорынның барлық төлем түрлері бойынша өз міндеттемесін
Баланс активінің баптары олардың өтімділік дәрежелеріне қарай үш топқа
ақшалай қаражаттар (есеп айырысу шотындағы және банктегі басқа да
жеңіл іске асатын талаптар (төлейтін мерзімі жетпеген, жөнелтілген тауарлар
Берешектермен есеп айырысу құрамында үш айға дейінгі қарыздар есепке
жеңіл іске асырылатын тауарлы-материалдық құндылықтар (арзан бағалы тез тозатын
Өтімділік коэффициенті ақшалай қаражаттар мен жеңіл іске асатын талаптардың
Тез іске асырылатын активтер
Кө ( (((((((((((((((((((
Қысқа мерзімді міндеттемелер сомасы
Қарыз алушылардың салалық ерекшеліктеріне байланысты өтімділік коэффициентінің біршама оңтайлы
Бірақ та алашақ қарыздың сипатын ескеру қажет. Алашақтар туралы
Өтімділік коэффициентін талдау барысында мынадай факторларды есепке алу қажет:
қызметінің көлемі (қаншалықты өндіріс және өнімді сату көлемі үлкен
өнеркәсіп және өндіріс саласы (өнімге сұраныс және оны сатудан
өндіріс циклінің ұзақтығы (аяқталмаған өндіріс көлемі);
материалдар запасын жаңарту үшін қажетті уақыт (өтімді қаражаттардың айналысы),
жұмыстың маусымдылығы.
Өтімді қаражаттардың мөлшерінің төмендеуіне ықпал етушілерге мыналар жатады:
ағымдағы қызмет зияндары;
өткен жылдары және төтенше оқиғалардың нәтижесінде болған зияндар;
өтімді қаражаттар бағасының төмендетілуі;
күрделі қаржы жұмсалымдарға иммобилизациялануы.
Өтімді қаражаттардың артық болғаны қажет емес. Егер де ол
Өтеу коэффициенті қысқа мерзімді сипаттағы өтімді қаражаттардың (ақшалай қаражатар
Тез іске асатын активтер ( Өтімді активтер
Кө ( ((((((((((((((((((((((( (2)
Қысқа мерзімді міндеттемелер сомасы
Қарыз алушы кәсіпорынның салалық сипатына қарай, өтеу коэффициентінің оңтайлы
Өтеу коэффициенті қарыз алушының қарыздық міндеттемелерді жабуға арналған барлық
Өтеу коэффициенті өндіріс сипатына байланысты аяқ асты ауытқып отыруы
жөнелтілген тауарлар мен көрсетілген қызметтер үшін есеп айырысу формалары;
өндіріс циклінің ұзақтығы;
айналым қаражаттарының айналымдылығы;
тауарлы-материалдық құндылықтар қорларының құрылымы.
Өтімділік коэффициентін және өтеу коэффициентінің арасында кері байланыс болады.
Меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз ету көрсеткіші де қарыз
Пассивтің І бөлімі – (Активтің І бөлімі (
Кмқ ( ((((((((((((((((((((((((( (3)
Активтің ІІ бөлімі ( Активтің ІІІ бөлімі
Бұл көрсеткіш қарыз алушының меншікті қаражаттарының мөлшерін сипаттайды. Қаншалықты
Жоғарыдағы келтірілген үш негізгі көрсеткіш негізінде қарыз алушының класын
Қарыз алушының несиелік жобасын бағалауда мынадай ақпарат көздерінің маңызы
өтініш жасаушымен тікелей сұхбаттасу, яғни банк қызметкері ссуда алуға
клиенттерінің несиелік жобасы, олардың өткен уақыттардағы ссудаларға қатынасы, шоттардағы
орнында инспекция жүргізу;
қаржылық есебін талдайды;
басқа банктермен контракт, қарыз алушының жабдықтаушылары, салық комитеттері арқылы
1.2 Несиелеу приниптері мен несиелеу шарттары
Несиенің мәнін және қызметтерін, сондай-ақ несиелік қатынастарды ұйымдастыру облысындағы
Экономиканың нарықтық шаруашылық жағдайларға өтуі несиелеу принциптерінде қалыптасып қалған
Қазіргі несиелік қатынастарды ұйымдастыру принциптері екі топқа бөлінеді:
І топқа – жалпы экономикалық тәртіптегі принциптер:
несиенің мақсаттылығы;
несиенің дифференциялдығы.
ІІ топқа – несиенің мәнін бейнелейтін принциптер:
несиенің мерзімділігі;
несиенің қайтарымдылығы;
несиенің ақылылығы;
несиенің қамтамасыз етілуі;
Несиені берілу мақсаты несиелеудің барлық процесін анықтайды. Несиелеудің
Қазіргі несиенің дифференциялық принципінің мазмұны өзгерген десе болады. Біріншіден,
Мерзімділік – ол белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне негізделген
Несиенің қайтарылымдылығы оның экономикалық категория ретінде, басқадай тауарлы-ақшалай қатынастардың
Шаруашылықтың нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты несиелеудің бұл принципіне ерекше
Несиенің ақылылығы – бұл несие беруші қарыз алушыға берілетін
Несиелеудің келесі бір принципі, берілетін несиелердің материалдық жағынан қамтамасыз
Соның ішіндегі, ең бір маңызды қамтамасыз ету құралы –кепіл.
Демек, нарық экономикасына өту жағдайында несиенің мәнін қалпына
Сонымен қатар, еліміздегі бүгінгі инфляция жағдайында экономикадағы нарықтық қатынастардың
Несиелеу шарты - деп несиелеудің базалық элементтері, несиелеу
Несиелеу шарты, біріншіден, несиелік мәміле жасайтын екі жақтың мүдделерін
Несиелеу шарты, екіншіден, несиелеу принциптерінің: мақсаттық мерзімділігі және қамтамасыз
Несиелеу шарты үшіншіден, банктің коммерциялық мүддесі сақталатын негізде жүзеге
Несиелеудің төртінші шарты, банк пен қарыз алушы арасындағы жасалатын
Жалпы несиелік процесті сызбамен 1-ші суретте көрсетуге болады.
1-сурет. Банктердегі несиелік процесс сызбасы.
Несиелік процесс несиеге деген өтінішті өңдеуден басталып, несиенің толық
Несиенің берілуі сияқты несиені қайтарудың бірегей жасалған үлгісі жоқ.
мерзімді міндеттемелер негізінде эпизодтық қайтару;
меншікті қаражаттардың жинақталуының және несиеге деген есеп-айырысу шотынан қажеттіліктің
алдын-ала белгіленген сома негізінде жүйелі түрде қайтару;
түскен түсімді бірден ссудалық қарызды жабуға есептеу;
несиенің қайтарылуын созу;
мерзімі өткен қарызды “Мерзімі өткен несиелер” шотына аудару;
банк резерві есебінен мерзімі өткен ссудаларды шегеру.
Ссудалық қарызды қайтару туралы қарастырылған варианттар бұл процесті белгілеріне
Қайтаруына толық қарай
1) Несиені толық қайтару
2) Несиені жартылай қайтару
Қайтару жиілігіне қарай
Несиені бірден қайтару
Несиені бөліп-бөліп қайтару
Қайтарудың жүзеге асырылу уақытына қарай
Несиені жүйелі түрде қайтару
Несиені эпизодтық қайтару
Қайтару мерзімдеріне қарай
Несиені мерзімді қайтару
Несиенің уақытын созып қайтару
Несиенің мерзімін өткізіп барып қайтару
Несиені мерзімінен бұрын қайтару
Қайтару көздеріне қарай
Клиенттің меншікті қаражаттары
Жаңа несиені пайдалану
Кепіл берушінің шотынан шегеру
Басқа кәсіпорын шотынан түскен қаражаттар
Бюджеттік түсім және т.б.
Несиенің қайтарылуын арнайы құжат арқылы жасауға да, жасамауға да
Несиелік қатынастарды ұйымдастыру тәжірибесінде кепілді пайдалану арнайы механизмнің, яғни
Кепіл механизмін іске асырудың негізгі кезеңдеріне жататындар: кепіл заты
Кепіл затына: заттар, бағалы қағаздар, басқадай мүліктер және мүліктік
Материалдық-заттық мазмұнына қарай кепіл заттары келесідей топтарға бөлінеді:.
Клиенттің мүліктерінің кепілі:
Тауарлы-материалдық бағалылықтар кепілі:
а) шикізаттар, материалдар, жартылай өнімдер кепілі;
ә) тауарлар және дайын өнімдер кепілі;
б) валюталық бағалылар (нақты валюталар), алтыннан жасалған бұйымдар
в) басқадай тауарлы-материалдық бағалылықтар кепілі;
Бағалы қағаздар (вексельдер) кепілі;
Сол банктегі депозиттер кепілі;
Жылжымайтын мүлік кепілі (ипотека).
Мүліктік құқықтар кепілі:
Жалгерлік құқық кепілі;
Авторлық құқық кепілі;
Жерге құқық кепілі.
1.3 Жеке тұлғаның несиелік жобасын бағалау
Қазіргі кезде екінші деңгейдегі банктердің жеке тұлғаларға беретін несиеліріне
Тұтыну несиесінің мынадай түрлері қолданылуда:
автомобилдік несие;
ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарлар сатып алуға берілетін несие;
тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына берілетін несие;
кейінге қалдымайтын қажеттіліктерге (оқу, емделу, демалу және т.с.с) берілетін
Мұнда автомобильдік несие бойынша жаңа және жүрілген автомобильдерді банк
Ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарларға мыналар жатады:
жиһаз;
аудио-видео-және тұрмыстық техникалар;
компьютер және оргтехника;
басқа да тұтыну тауарлары.
Тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына: үйдің ішінде және сыртында құрылыс
Мысалға, Қазақстан Республикасындағы жетекші банк - Казкоммерцбанктің тұтыну несиесін
Кесте 2. Казкоммерцбанктің тұтыну несиесінің түрлері
nN Несиелеу шарттары Тұтыну несиесінің түрлері
Автомобиль несиесі Ұзақ мерзімді тауарлар сатып алу несиесі
жаңа Ескі (пайдаланылған)
1 Несие мөлшері Автомобиль құнының 80% дейін Автомобильді бағалау
500 000 АҚШ долларына дейін (егер қамтамасыз ету заты
2 Бастапқы жарна Автомобиль құнынан- 20% 3 жылға
3 жылдан 5 жылға дейін жүрілген шетел көлігін сатып
5 жылдан 10 жылға дейін жүрілген шетел көлігін сатып
3 жылға дейін жүрілген ТМД елдерінің автокөлігін сатып алуда
3 жылдан 5 жылға дейін жүрілген ТМД
3 Несие мерзімі шетелдік автокөлік 3 жылға дейін 2
4 Несие валютасы АҚШ доллары немесе теңге АҚШ доллары
2-ші кестенің жалғасы
5 Несие үшін төлем Айына: 1,5% (АҚШ долларында) және
6 Қамтама- сыз ету түрі Сатып алатын автомобиль Егер
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Сонымен қатар жоғарыдағы банктен тұтыну несиесін алуға қажетті
Қарыз алушының анкетасы
Жеке куәлігі (көшірмесі)
СТТН (көшірмесі).
Соңғы 12 айға бөлініп көрсетілген жалақы және басқа табыстары
Жұмыс стажы туралы жұмыс орнынан анықтама.
Жанұя құрамы туралы анықтама (N 3 форма)
Некеге тұрғандығын растайтын құжаттар (неке туралы куәлік, жұбайыңыздың жеке
Кепілге қоятын мүліктің құжаттары.
Жеке тұлғаның төлем қабілетіндігін анықтау техникасы әр банкте әр
Кесте 3. Қарыз алушы-жеке тұлғаның төлем қабілетін
көрсеткіштері
Көрсеткіштердің аттары Есептеу алгоритимі
1 Негізгі қарыз төлемінің айлық мөлшері (НҚАТ); Несиенің мөлшері/несиенің
2 Сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемінің айлық мөлшері (СМАТ); Несиенің
3 Негізгі қарыз және сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемінің айлық
4 Таза табыс (ТТ) Жалпы табыс – салықтық
5 Нақты несиелік жобасы (ННҚ) НҚСАТ/ ТТ
Ескерту-Автормен құрастырылған
Мысалы: Естаев М.Е. деген азамат 360 000 теңге сомасында
Жоғарыдағы кестедегі көрсеткіштер көмегімен қарыз алушы М.Е. Естаевтың төлем
360000
НҚАТ ( ((((( ( 10000 теңге
36
360000 * 0,18
СМАТ ( ((((((( ( 5400 теңге
12
НҚСАТ ( 10000 ( 5400 ( 15400 теңге
15400
ННҚ ( ((((((( ( 0,85 (не 85()
18000
Сонымен, қарыз алушымыз төлем қабілетті, яғни оған несие
Банк тарапынан бағалаушы-мамандар көмегімен осы пәтердің кепіл құны анықталады.
Пәтердің тозу коэффициенті ( Пәтердің нарықтық құны * 3(
Алдағы уақытта пәтердің бағасының төмендеу тәуекелі ( Пәтердің нарықтық
Пәтердің бағалау құны ( Пәтердің нарықтық құны - Пәтердің
Пәтердің кепіл құны ( Пәтердің бағалау құны * 60
ІІ. Екінші деңгейдегі банктердің несиелеу тәжірибелеріне талдау
2.1 Банктегі несиелеу процесін ұйымдастыру
Банктердің тәжірибесінде қолданылатын несиелеу процесінің өзіндік кезеңдері болады. Әр
несиеге деген өтінішті қарау,
несиелік жобасын талдау,
несиелік келісім шарт жасасу,
несие беру,
несиелік мәміленің орындалуына бақылау жасау.
Қарыз алушыларға несие беру барысында банктер "Қазақстан Республикасының Ұлттық
І кезең. Банкке келіп түскен несиеге деген өтінішті қарау.
құрылтайшылық құжаттардың, жарғының, жалға алу шарттарының, тіркелген куәліктерінің немесе
соңғы екі жылдық қарыз алушының балансы және оған қосымша
несиеленетін шаралардың рентабельдік деңгейін және оның қайтарылу мерзімін сипаттайтын
несиеленетін мәмілелерді растайтын келісім шарттар көшірмелері (материалдық бағалыларды жабдықтауға
басқа банктерден алған несиелер туралы мәліметтер (шоттар бойынша көшірме);
қаматамасыз ету мақсатында кепілге берілген мүлікке қарыз алушының меншік
несиені қайтаруға байланысты міндеттемені куәландыратын құжаттар;
қызметін жаңадан бастаған, яғни қаржылық есептер және басқа да
Қажет жағдайларда банк қарыз алушыдан несиені қайтаруын қамтамасыз ететін
Тапсырылған құжаттарды оқып үйрену барысында банк қарыз алушының алған
ІІ кезең. Қарыз алушының несиелік жобасын талдау кезеңі, яғни
Қарыз алушының несиелік жобасына талдау жасау барысында мынадай факторлар
Ссудаға қатысты қабілеттігі. Қарыз алушыға ссуданы бере отырып, қарыз
Қарыз алушының іскерлік беделі. Несиелік мәмілеге тиісті беделі деп
Табыс алу қабілеті. Банк қарыз алушының ссуданы қайтаруға жеткілікті
Қарыз алушының табыс алу жобасын анықтау барысында сату көлеміне,
Қарыз алушының несиелік жобасын бағалаудағы басты фактор оның қаржылық
Қарыз алушының қаржылық жағдайы оның төлем қабілетінен көрінеді: 1)
Қарыз алушының несиелік жобасын банктік талдау шектеулі және кең
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайын талдау үшін негізгі көздер ретінде қаржы
Қарыз алушының несиелік жобасын бағалауда отандық банктік тәжірибеде мынадай
өтімділік коэффициенті;
өтеу коэффициенті;
меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз етілу көрсеткіші.
Өтімділік деп кәсіпорынның барлық төлем түрлері бойынша өз міндеттемесін
Баланс активінің баптары олардың өтімділік дәрежелеріне қарай үш топқа
ақшалай қаражаттар (есеп-айырысу шотындағы және банктегі басқа да шоттардағы
жеңіл іске асатын талаптар (төлейтін мерзімі жетпеген, жөнелтілген тауарлар
Берешектермен есеп-айырысу құрамында үш айға дейінгі қарыздар есепке алынбайды.
жеңіл іске асырылатын тауарлы-материалдық бағалылықтар (арзан бағалы тез тозатын
Бірақта алашақ қарыздың сипатын ескеру қажет. Алашақтар туралы есеп,
Өтімділік коэффициентін талдау барысында келесідей факторларды есепке алу қажет:
қызметінің көлемі (қаншалықты өндіріс және өнімді сату көлемі үлкен
өнеркісіп және өндіріс саласы (өнімге сұраныс және оны сатудан
өндіріс циклінің ұзақтығы (аяқталмаған өндіріс көлемі);
материалдар запасын жаңарту үшін қажетті уақыт (өтімді қаражаттардың айналысы),
жұмыстың маусымдылығы.
Өтімді қаражаттардың мөлшерінің төмендеуіне ықпал етушілерге:
ағымдағы қызмет зияндары;
өткен жылдары және төтенше оқиғалардың нәтижесінде болған зияндар;
өтемді қаражаттар бағасының төмендетіліуі;
күрделі қаржы жұмсалымдарға иммобилизациялануы.
Өтімді қаражаттардың артық болғаны қажет емес. Егер де ол
Өтеу коэффициенті қысқа мерзімді сипаттағы өтімді қаражаттардың (ақшалай қаражатар
Өтеу коэффициенті қарыз алушының қарыздық міндетттемелерді жабуға арналған барлық
Өтеу коэффициенті өндіріс сипатына байланысты аяқ асты ауытқып отыруы
жөнелтілген тауарлар мен көрсетілген қызметтер үшін есеп-айырысу формалары;
өндіріс циклінің ұзақтығы;
айналым қаражаттарының айналымдылығы;
тауарлы-материалдық бағалылықтар запастарының құрылымы.
Өтімділік коэффициентін және өтеу коэффициентінің арасында кері байланыс болады.
Меншікті айналым қаражаттарымен қамтамысыз ету көрсеткіші де қарыз
Бұл көрсеткіш қарыз алушының меншікті қаражаттарының мөлшерін сипаттайды. Қаншалықты
Жоғарыдағы келтірілген үш негізгі көрсеткіш негізінде қарыз алушының класын
Қарыз алушының несиелік жобасын бағалауда мынадай ақпарат көздерінің маңызы
өтініш жасаушымен тікелей сұхбаттасу, яғни банк қызметкері ссуда алуға
клиенттерінің несиелік жобасы, олардың өткен уақыттардағы ссудаларға қатынасы, шоттардағы
орнында инспекция жүргізу;
қаржылық есебін талдайды;
басқа банктермен контракт арқылы, қарыз алушының жабдықтаушылары арқылы, салық
Шетелде клиенттердің несиелік жобасы туралы ақпараттар жинауға маманданған және
ІІІ кезең. Несиелік келісім шарт жасасу. Қазіргі несиелеудің басты
Несиелік келісім шарт екі жақтың өзара міндеттемелерін және жауапкершіліктерін
Несиелік келісім шарттың мазмұнын келісуші жақтардың өздері анықтайды. Бұл
Несиелік келісімшарттың мазмұнында несиелеу механизмі, оның негізгі элементтері (несие
Несиелеу принциптеріндегі мәселелер әлі күнге шейін бір шешімге келген
ІV кезең. Несие беру кезеңі. Бұл кезең ссудалық шот
Несие беруді құжаттау тәртібі ссудалық шот формаларына байланысты ажыратылады.
Несиенің көлеміне байланысты әр түрлі берілу тәсілдері болады. Біріншісі
Несиенің мөлшері оны беру барысында несиелеу ережелеріне сәйкес анықталады.
V кезең. Несиені қайтару және оған сыйақы төлеуіне бақылау
Жай шоттар бойынша банкке қарызы есеп-айырысу шотындағы меншікті қаражаттардан
Арнайы ссудалық шот бойынша банкке қарызы тікелей осы шотқа
Несиелеу тәжірибесінде ссудалық шот формаларына байланыссыз несиелік операциялардың орындалуын
Ссуданың қайтарылуына бақылау жасау үшін банкте ссудалар бойынша мерзімді
Сыйақы мөлшері оны төлеу мерзімі және тәртібі, сондай-ақ оларды
Банк несиелік келісім шарттың орындалуына, қарыз алушының алған
Несиелік келісім шартқа байланысты өз міндеттемелерін орындамаған қарыз алушыларға
Несиелеу процесіне жасалатын бақылау банктің несиелік портфелін мерзімді түрде
ҚР Ұлттық банкінің әдістемелік нұсқауларына сәйкес екінші деңгейлі банктер
Жекелеген секторларды жоба бойынша несиелеу механизмі
Кез келген қоғамның қаржы-экономикалық жүйесінің тұрақтылығын және дамуын азаматтармен
Шынында да, әр несиені алушының қандай да бір конструктивті
Сондай-ақ әр несиенің артында несие беруші үшін өзінің берген
Бұл тәуекелді алдын ала бағалап, оны төмендету жолдарын іздестіру
Қарыз алушының несиелік жобасының сапалы бағаланбауы, несиелік тәуекелдерден сақтану
Соңғы уақыттарда республикамыздағы екінші деңгейдегі банктерінің экономика секторларын несиелеу
Жоба - бұл белгілі бір бастапқы мәліметтері бар және
Жобалардың келесідегідей түрлері болады: тұрғын үй немесе құрылыс объектісін
Егерде жобаны іске асыру нәтижесі заттай объектілер (ғимарат, құрылғы,
Жоба – заттай объектілерді және технологиялық процестерді іске асыруға
Демек, қазіргі несиелік механизмдегі басты бір өзгерісті осы жобаларды
Сонымен, екінші деңгейдегі банктердің жобаларды несиелеу тәжірибесінен нақты мысалдар
“Бона” фирмасын несиелеу жобасы.
“Бона” фирмасының негізгі қызметі – заңды және жеке тұлғаларды
“Бона” фирмасы Қазақстан Республикасында бақылау панельдерін, сол сияқты қысқа
Сонымен қатар, компания нарығына әлемдегі 9 ірі фирмалардың (Apollo,
2003 жылы жоғарыда аталған компаниялар өнімдерін 413 мың АҚШ
Фирманың өніміне негізгі тапсырыс жасаушыларға: ҚР Ұлттық банкі, Қазақстанның
Бона агенттік Қазақстанда қауіпсіздік жүйелерінің құрал-жабдықтарының үлесі - 70(,
Бона фирмасы АҚ Центркредит банкінде бұған дейін де бірнеше
Бона несиеге деген өтінішіне қоса АҚ Центркредит банкінің жобаларға
Қаржылық коэффициенттерін талдау кәсіпорынның өтімділігін, несиелік қабілетін, тиімділігі мен
өтімділік коэффициенті;
левераж коэффициенті;
өтеу коэффициенті;
қызмет коэффициенті;
пайда алу коэффициенті.
Өтімділік коэффициенті аталған фирманың өзінің қысқа мерзімді міндеттемелері бойынша
Ағымдағы өтімділік коэффициенті ағымдағы активтердің ағымдағы міндеттемелерге қатынасын білдіреді.
Тез өтімділік коэффициенті ағымдағы коэффициентпен жалпы ұқсас, бір айырмашылығы,
Қаржы леверажы коэффициенті (қарыз коэффициенті) келесілерді қамтиды:
Заемдық және меншікті капиталдың шекті қатынасы коэффициенті фирманың белгілі
Міндеттемелердің активтерге қатынасы несие берушілерге тиісті ақша бірліктерінің активтерге
Өтеу коэффициенті жобаның әмбебап несиелік қабілеті болып табылады. Оларға
Несие бойынша пайыздың қамтамасыз етілу коэффициенті фирма қызметінің табысы
Қызмет коэффициенті ресурстарды пайдалану дәрежесін және оны жұмсалуына қойылатын
Алашақ (дебиторлық) қарыздың айналымдылық коэффициенті сатудан түсетін түсімнің қанша
Берешек (кредиторлық) қарыз айналымдылық коэффициенті берешектердің шотының қанша күн
Запастардың айналымдылық коэффициенті фирманың запастарының айналымдылық жылдамдығын сипаттайды. Әдетте,
Пайда алу коэффициенті. Фирманың ұзақ мерзімді жетістігі оның қаражаттарды
Жалпы пайда маржасы фирманың сатудан алатын пайдасын сипаттайды. Қаншалықты,
Таза пайда маржасы алдағы қарастырылған коэффициентке ұқсас, бірақ мұның
Инвестицияның қайтарымдылығы коэффициенті фирманың барлық активтеріне шаққандағы пайда сомасын
Кесте 4. “Бона” фирмасының жобасының
көрсеткіштерін бағалау кестесі
Тоқсандар 1 2 3 4
1. Өтімділік коэффициенті:
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 0,79 0,81 1,02 1,47
Тез өтімділік коэффициенті 0,61 0,55 0,67 0,86
2. Левераж коэффициенті:
Заемдық капиталдың меншіктіге қатынасы 0,56 0,67 0,70 0,45
Міндеттемелердің активтерге қатынасы 0,36 0,40 0,41 0,31
3. Өтеу коэффициенті:
Несие бойынша пайыздың
қамтамасыз етілу коэффициенті
-0,96
0,60
2,15
3,71
4. Қызмет коэффициенті:
Алашақ қарыздың айналымдылық коэффициенті, күн
24,33
24,33
24,33
24,33
Берешек қарыздың айналымдылық коэффициенті, күн
24,33
24,33
24,33
24,33
Тауарлы-материалдық запастар айналымының коэффициенті, күн
18,58
20,18
20,95
21,41
Активтердің айналымдылығының коэффициенті
0,40
0,68
0,91
1,22
5. Пайда алу коэффициенті:
Жалпы пайда маржасы 0,14 0,21 0,24 0,25
Таза пайда маржасы -0,35 0,09 0,02 0,06
Акционерлік капиталдың қайтарым коэффициенті
-0,18
-0,07
0,02
0,09
Инвестициядан қайтарым коэффициенті
-0,14
-0,06
0,02
0,07
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Бұл кестеден “Бона” фирмасының қаржылық жағдайының тұрақты екендігіне көз
Кесте 5. “Бона” фирмасының ақшалай қаражаттар ағымы
Тоқсандар 1 2 3 4
Ақшалай қаражаттар түсімі
Сатудан түскен түсім 45744 76077 106411 136744
Дебиторлық қарыз 3050 2022 2022 2022
Барлық түскен ақшалай қаражаттар 42 694 74 055 104
Ақшалай қаражаттардың шығыстары
Операциялық, әкімшілік және сату шығыстары 51482 72482 93482 114482
Тауарлы-материалдық запастары -28000 1333 1333 1333
Алдағы уақыт шығындары 5200 3333 3333 3333
Қысқа мерзімді кредиторлық қарыздар 2620 1400 1400 1400
Еңбек ақы төлеу қарызы 3750 0 0 0
Алдағы уақыт табыстары 5072 2022 2022 15215
Материалдық активтер тозуы 6004 6004 6004 6004
Материалдық активтер амортизациясы 1264 1264 1264 1264
Салықтық төлемдерді төлеу 4386 4386 5107 7887
Барлық ақшалай қаражаттардың шығыстары
14358
70815
92566
103151
Операциялық қызметен түсетін қаражаттардың барлығы
28336
3240
11823
31570
Қаржылық қызмет
Банк несиелері 0 0 0 -30000
Пайызды қайтару -6000 -6000 -6000 -6000
Қаржы қызметінің барлығы -6000 -6000 -6000 -36000
Ақшалай қаражаттардың жағдайының жыл басындағы өзгерісі
0
22336
19577
25400
Ақшалай қаражаттардың жағдайының жыл аяғындағы өзгерісі
22336
19577
25400
20970
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
(АҚШ долларында)
5-ші кестеден көріп отырғанымыздай, Бона фирмасының жалпы ақшалай тасқыны
Бона фирмасы несиені қамтамасыз ету үшін 2 801 704
Кесте 6. Кепілге берілген Бона фирмасының
N Кепілге берілген мүліктер тізімі Бағаланған сомасы
( тенге)
1 Машина және құрал-жабдықтар, өткізгіш құрылғылар 1552476,36
2 Кеңсе жиhазы 1249227,99
Барлығы 2801704,35
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Сонымен қатар, кепіл заты ретінде жоба бойынша сатып алынатын
Жобаның тиімділігін анықтауда мынадай әдістер пайдаланылады /39/:
1. Өтеу мерзімін есептеу әдісі (РР) тапқан қаражаттар есебінен
Іо
РР ( (((((
(()
СҒt
мұндағы
РР – жобаның өтелу мерзімі,
Іо - жобаның бастапқы шығындары,
(()
СҒt - t уақыт кезеңіндегі табыс (таза
2. Таза ағымдағы құнды есептеу әдісі (NPV) – белгілі
n СҒt
NPV ( ( ((((( - Іо
t(1 (1 ( k)t
мұндағы
СҒt–t уақыт мерзіміндегі табыс (таза ақшалай тасқын)
k - жоба капиталының құны
Іо - жобаның бастапқы шығындары
n – жобаның қызмет ету мерзімі.
3. Инвестицияның рентабельдігі (РІ):
Таза ағымдағы құн (NPV)
РІ( (((((((((((((( (6)
Бастапқы инвестициялар (І0)
4. Ішкі пайда нормасының есебінің әдісі (ІRR) – жобадан
n СҒt
ІRR= ( ((((( - Іо ( 0
t(1 (1 ( k)t
ІRR – инвестициялаудың жалпы көлеміне арналған қаржыландырудың сыртқы көздерінің
Сонымен, жобаның тиімділігін бағалайтын негізгі көрсеткіштердің мәні келесідей:
Кесте 7.
Тоқсандар Ақшалай қаражаттар қозғалысы, $
Сомасы, $
0 (30000,00) (30000,00)
1 28336,31 (1663,69)
2 3240,46 1576,76
3 11822,87 13399,64
4 31570,23 44969,87
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Өтеу мерзімі (РР) ( 30000,00/28336,31
Кесте 8. Таза ағымдағы
Тоқсандар Ақшалай қаражаттардың қозғалысы, $
0 (30000,00)
1 28336,31
2 3240,46
3 11822,87
4 31570,23
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Таза ағымдағы құн (NPV) - 17931 АҚШ долларын- тең.
Кесте 9. Инвестицияның рентабельділігі (РІ)
Бастапқы инвестициялар, $ Таза ағымдағы құн, $ Инвестицияның рентабельдігі
30000,00 17930,69 0,60
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Инвестицияның рентабельдігі (РІ) - 0,60 -ға тең
Кесте 10. Ішкі пайда нормасы (ІRR)
Жылдар Ақшалай қаражаттар қозғалысы, $
0 (30000,00)
1 28336,31
2 3240,46
3 11822,87
4 31570,23
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Ішкі пайда нормасы (ІRR) - 50 (-ті құрайды.
Жоғарыда анықталған қаржылық көрсеткіштердің нәтижелері қолайлы және банктің талабын
Соның негізінде банк жобаның іске асырылуы үшін, клиентінің сұраған
Қаржылық жағдайы мен жобаның тиімділігі бағаланғаннан соң, негізгі қарызды
10-ші кесте бойынша “Бона” фирмасы алған ссудалық қарызын несиенің
Кесте 11. Ссудалық қарызды және сыйақыны
N Негізгі қарызды қайтару мерзімі Негізгі қарызды қайтару сомасы
1 І тоқсан 0 6000
2 ІІ тоқсан 0 6000
3 ІІІ тоқсан 0 6000
4 ІV тоқсан 36000 6000
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Несиенің пайдаланылуын жасалған банктік тексеру нәтижелерінен, клиент ссудаға есептелетін
ІІ. “Рейз және Ко” фирмасының жобасын несиелеу
Бұл жоба бойынша Германия “Mіchael Weіnіg AG” компаниясының толық
Берілген жоба өзінің сапасы жағынан еуропалық стандартқа жауап беретін,
Жобаның іске асырылуы үшін 1575601 АҚШ доллары қажет, соның
құрал-жабдық сатып алуға жасалған
контрактіні төлеуге
қосымша құрылыс және монтаж
жұмыстарына
тасымалдау, кеден алымдарын,
бажын, ҚҚС төлеу шығыстары
- іске қосу мерзімінің шығындары
- көрінбейтін шығыстар
- айналым қоры
- банкке төлейтін комиссиондық ақы - 27659
“Рейз және Ко” фирмасы 2003 жылдың екінші жартысынан
Осы жағдайды ескере отырып, фирма Германияның Credіtanschtalt fur Wіderaufbau
Контрактінің шарты бойынша жобаның іске асуына құрал-жабдық үшін төлегеннен
Негізгі қызмет түрі: құрылыс-монтаждық жұмыстарды орындау (азаматтық-өнеркәсіптік құрылыс, жер
Соңғы 2-3 жылдағы жылдық ақша айналым орта есеппен 4млн
“Рейз және К0” фирмасының қаржылық жағдайы тұрақты, салық органдары,
Жеке немесе топтық тапсырыстар бойынша бағдарламасы бар, терезенің көсіктерін
Жобаның басты мақсаты әлемдік стандартқа жауап беретін жоғарғы сапалы
Бұл жоба республика тұрғындарының тұрғын үйге деген қажеттіліктерін қанағаттандыруға
Бұл жобаның іске асуы шетелден осындай өнімдерді сатып алатын
Республикадағы болып жатқан экономикалық және қаржылық жағдайға байланысты фирма
Бұл фирманың нарықта аталған өнімді шығаруға байланысты бәсекелесі жоқ.
Төменде берілген 12-ші кестеде аталған фирманың жобалық құны берілген.
Кесте 12. Жобаның құны
(АҚШ долларында)
N
Ақшалай жұмсалым
дар Заттай жұмсалым
1 Цех ғимараты
261356 261356
2 Жерді пайдалану құқы
65000 65000
3 Цех ғимараты бойын-ша құрылыс-монтаж-дық жұмыстарға кете-тін қосымша шығын-дар
150000
150000
4 Контрактіні төлеу – барлығы (1161600 ДМ) 796000
796000
оның ішінде:
- құрал-жабдық құны (1094600 ДМ)
750110
750110
- қосу-құру жұмыстары (58000 ДМ)
39726
39726
- персоналдарды оқыту (9000) 6114
6114
5 Тасымалдауды сақтандыру 1( 7500
7500
6 Қазақстандағы кеден алымдары мен бажы 800110 х 0,002
1600
1600
7 Импортқа ҚҚС - 20(
801710 х 0,2 ( 160342
160342
160342
8 Көрінбейтін шығындар 30000
30000
Нәтижесінде 1287942 326356 1614298
9 Айналым қоры 260000
260000
12-кестенің жалғасы
10 Банкке комиссиондық ақы (2()
27659
27659
11 Құрылыс кезінде есеп-телетін пайыздар
69147
69147
12 Өтелу мерзімі уақы-тында есептелетін пайыздар
172866
172866
Барлығы 1817614 326356 2143970
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Жобаның құны біршама жақын жасалған. Мұндағы құрал-жабдықтар құны, қосу-құру
Аталған жобаны қаржыландыру көздеріне қарай олардың өзара үлесін, оның
Кесте 13. Жобаны қаржыландыруды көздеріне байланысты
(АҚШ долларында)
N
Көздер
Барлығы соның ішінде,
ақшалай бейнеленуі заттай бенеленуі үлесі%
1 Ақшалай бейнеленген фирманың акционерлік капиталы
192659
192659
10,1
2 Заттай бейнеленген фирманың акционерлік капиталы
326356
326356
17,2
3 Несие 1382942 1382942
72,7
Барлығы
1901957 13288240 326356 100,0
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
13-ші кестеден көріп отырғанымыздай барлық жұмсалатын сома 1901957 АҚШ
Яғни, несие күрделі шығынға және айналым қорын толықтыру үшін
Жобаны қаржылық талдау несиенің басты қайтару көзі болып табылатын
Кесте 14. “Рейз және Ко”фирмасының ақшалай қаражаттарының тасқыны
(мың АҚШ доллары)
Несие бергеннен кейінгі жылдар 1 жыл 2 жыл 3
Операциялық қызметі
Ақшалай қаражаттардың түсуі
Сату 1 063 398 2 515 754 2 515
Барлық келіп құйылған ақшалай қаражат 1
Ақшалай қаражатардың жұмсалуы
Өнімнің өзіндік құны 772 162 1 639 217 1
Тауарлы –материалдық запастар -534 231 73 795 0 0
Қысқа мерзімді алашақ қарыз 158 132 221 385 0
Алдағы уақыт шығындары 171 536 240 150 0 0
Қысқа мерзімді берешек қарыз 158 132 221 385 0
14-ші кестенің жалғасы
Еңбек ақы бойынша қарыз 67 000 93 800 0
Негізгі құралдардың тозуы 142 245 142 245 142
Бюджет алдындағы қарыз 6 940 9 005 0 0
Әкімшілік шығындары 69 833 167 600 167 600 167
Көрінбейтін шығындар 52 711 126 506 126 506 126
Кеден бажы мен алымдарын төлеу 58 511 140 427
Салықтық төлемдерді төлеу 24 195 150 822 156 008
Барлық жұмсалған ақшалай қаражаттар 433 111 2
Операциялық қызмет нәтижесі 630 287 222 287 428 242
Ақшалай қаражаттың жұмсалуы
Қаржылық қызмет
Ұзақ мерзімді қарыздың ағымдағы төлемі 0 345 736 0
Банктің ұзақ мерзімді несиесі 0 -345 736 -345 736
Пайыздарды төлеу 69 147 69 147 51 860 34
Қаржы қызметінің нәтижесі 69 147 69 147 367 596
Мерзім басындағы қалдық 192 691 753 799 906 938
Мерзім соңындағы қалдық 753 799 906 938 937 584
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
14-ші кестедегі мәліметтерден аталған фирманың ақшалай қаржаттар тасқынын есептеу
Бұл кестеден қорытындылай келіп, фирманың банктен алатын несиені қайтарудағы
“Рейз және Ко” фирмасының жоспарланған несиелері мынадай кепілмен қамтамасыз
баланстық құны 33977571 теңге немесе 536347 АҚШ доллары болатын
баланстық құны 33113831 теңге немесе 522712 АҚШ доллар үлгілік
құны 31081123 теңге немесе 490625 АҚШ доллары тұратын пластикалық
Осы негізгі құралдардың жалпы құны 98172525 теңгені немесе 1549684
Сонымен қатар, осы жоба бойынша сатып алғалы отырған, құны
Кепіл болатын мүліктің жалпы құны 1999750 АҚШ долларын құрайды.
Бұл жобаның тиімділігін бағалауда да алдыңғы жобадағы пайдаланылған әдістер
Кесте 15. Банк несиесінің
(АҚШ долларында)
Жылдар Ақшалай қаражаттардың
қозғалысы
Сомасы
0 -1382942,00 -1382942,00
1 630 287 -752655,36
15-кестенің жалғасы
2 222 287 -530368,33
3 428 242 -102126,78
4 423 056 320928,73
5 417 869 738798,21
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Банк несиесінің өтелу мерзімі ( 1 жыл ( 752655(222287
Мұндағы 1-ші жыл жеңілдікпен берілгендіктен жобаның мерзімін бағалау екінші
Кесте 16.
Жылдар Ақшалай қаражаттар қозағалысы
(АҚШ доллары) Пайыз мөлшері (5() Ағымдағы құн,
(АҚШ доллары)
0 -1382942 1 -1382942
1 630 287 0,95238 600272,39
2 222 287 0,90703 201621,01
3 428 242 0,86384 369932,18
4 423 056 0,8227 348047,77
5 417 869 0,78353 327413,28
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Таза ағымдағы құн шамасы - 464344,63 АҚШ долларына тең.
Кесте 17. Инвестиция рентабельдігі (РІ)
Бастапқы инвестицялар, $ Таза ағымдағы құн, $ Инвестицияның
1382942,00 464343,52 0,34
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Инвестицияның рентабельдігінің мәні - 0,34 -ке тең
Кесте 18. Ішкі пайда нормасы
Жылдар Ақшалай қаражаттар қозғалысы, $
0 -1382942,00
1 630287
2 222287,03
3 428242
4 423055,52
5 417869,48
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Ішкі пайда нормасы
Жобаның тиімділігін бағалау көрсеткіштері Қазақстан Эксимбанкі мен Германияның батыс
Жобаны несиелеу шарты келесідей:
Пайыз мөлшері – 5 % жылдық.
Несиенің берілу мерзімі -5 жыл.
Жеңілдік жылы – 1жыл.
Эксимбанктің бір мезеттегі алатын комиссиондық ақысы – 2,5 %,
Сондай-ақ Эксимбанк несиенің және оған есептелетін қайтару пайыз сомасының
Кесте 19. “Рейз және К0” фирмасының несиені
қайтару графигі
Жыл Есептік жылдың басындағы негізгі қарыздың сомасы Пайызды төлеу
1 1382942 69147 0 1382942
19-кестенің жалғасы
2 1382942 69147 345736 1037207
3 1037207 51860 345736 691471
4 691471 34574 345736 345736
5 345736 17287 345736 0
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның несиелік департаментінің материалдарынан пайдалану барысында
Эксимбанктің жүргізілген несиені мақсатты пайдалануын тексеруіне сәйкес, аталған фирма
Жоғарыдағы талданған жобаны қорытындылай келіп, “Рейз және Ко” сияқты
2.3 «ТуранАлемБанкң АҚ –ның несиелік саясаты
«ТуранАлемБанкң Акционерлік қоғамы екінші деңгейдегі банк болып табылады және
Банк администрациясының сөздері бойынша «ТуранАлемБанкң АҚ республикадағы ірі филиалдық
2003 жылдың 31 желтоқсанында банк автиві 373064 млн теңгені
Бірінші кезең "несиелік линия" деп аталады, ол 25 млн
Жалпы айтқанда «ТуранАлемБанкң АҚ -ның рейтингтері жылдан-жылға жақсаруда
Негізгі міндеттер былайша сипатталды:
банктің қызметін экономиканың өнеркәсіп, транспорт (көлік), телекоммуникациялар, минералды шикізатты
жеке тұлғалар - ірі компаниялардың қызметкерлеріне қызметтердің кең спектрін
банктің бағдарламалық-техникалық базасын толық жаңарту.
Осы міндеттерге сәйкес банк бөлімшелері ссудалық портфельді диверсификациялау мен
Банктің бірден-бір маңызды бәсекелестік артықшылықтары республиканың барлық өңірлерін қамтитын
Банктің активтері мен міндеттемелері соңғы жылдар ішінде біршама артты,
20-кесте. 2004-2005 жылдардың 31 желтоқсанына сәйкес
(млн.тг)
Көрсеткіштер
2004ж 2005ж % өзгерісі
Жалпы активтер 373,064 618,302 6 5,7
Жарғылық капитал 20,979 28,320 34,99
Меншікті капитал 30,683 50,328 64,02
Негізгі құралдар 6,745 9,396 30,62
Берілген несиелер 239,847 409,517 70,74
Несиелік мекемелердің несиелері 117,051 143,256 22,38
Халық салымдары 140,318 226,710 61,52
Бөлінбеген табыс 7,182 14,099 96,31
Бір акцияға базалық табыс 3,246 3,862 1 8,97
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Жоғары келтірілген кестеге қарасақ «ТуранАлемБанкң АҚ жалпы активтері 2005
Жалпы алғанда 2004-2005 жылдарды алатын болсақ «ТуранАлемБанкң АҚ жұмысы
Қазақстан тәуелсіздік алып жатқан жылдары халық өз қаржыларын жинақтау
«ТуранАлемБанкң АҚ ең алғаш ірі корпоративті клиенттер үшін қызмет
Соңғы 5 жыл ішінде шоғырлану деңгейі біршама төмендеген, алайда
Ескерту-Мәліметтер www.bta.kz сайтынан алынған
Екінші себебін айтсақ, ірі клиенттердің санының шектеулілігі болып отыр.
3-сурет 2003-2005ж несие алушылар бойынша несие портфелінің
Ескерту-Мәліметтер www.bta.kz сайтынан алынған.
Банктің ортамерзімдік мақсаттарына сәйкес шетелдігі және ел ішіндегі активтердің
Табыстылығы жоғары елдердің бірі болып Ресей және ТМД болып
4-сурет 2005 жылғы БТА АҚ саудалық қаржыландыру
бойынша нарықтағы үлесі
Ескерту-Мәліметтер www.bta.kz сайтынан алынған
Банк қызметінің басқа сегментері болып жеке тұлғаларға несиелер мен
Қазіргі таңда банктің деңгейі жоғары екені барлығына мәлім, ол
5-сурет 2005ж БТА АҚ несиелік
географиялық
Ескерту-Мәліметтер www.bta.kz сайтынан алынған
Жалпы алғанда банк басқарушыларының ойынша, нарықтың ең басты сегменттері
Қызметтің бұрынғыларымен қоса жаңа түрлерін көрсету.
Арнайы маркетингтік бағдарламаларға сәйкес жоғары табыстылықты қамтамассыз ететін клиенттерді
Банкноттар жүйесін әрі қарай жетілдіру мен кеңейту.
Интернет-банкингті дамыту.
Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін банкке үлкен қаржылық салымдар
Қазіргі таңда банкпен іс-әрекетінің негізгі мақсаттары мен бағыттары және
Осыған байланысты қазіргі уақыттағы жаңа технологияларды қолдана отырып, банктік
Басқару икемділігін арттыру, өкілеттіктерді тиімді үлестіру және бөлімшелер қызметін
Орталықтандырылған басқаруды сақтай отырып, стратегиялық даму, құрылымдық саясат, тәуекелдіктерді
Банктің стратегиясы клиенттер үшін тиімді шарттар арқылы несиелік ресурстарды
Банк стратегиясының мақсаттары мыналар:
несиелеуден жоғары табысты қамтамасыз ету;
несилік тәуекелдерді оптимизациялау;
стратегиялық мақсаттарға сай экономика салаларын басымырақ несиелеу;
клиенттерді тарту;
тәуекелдерді диверсификациялау.
Банктің даму стратегиясына сай банктің ішкі несилік саясаты несиелік
әмбебап банк жасау мен капиталды тиімді орналастыру сфераларын кеңейту;
корпоративті несиелеуді кеңейту;
банктің тұрақты клиенттік базасын қалыптастыру;
несиелік портфелдің диверсификация деңгейін жоғарлату;
- тұрақты халықаралық байланысты қалыптастыру үшін жағдайлар жасау.
Несиелеу үшін банк салым түрінде заңды және жеке тұлғалардан
төлемділік;
мерзімділік;
қайтарымдылық;
коллегиалды шешу, яғни оларды бір тұлғамен шешу мүмкін емес;
несиелік қызметтің функцияларын банктің түрлі құрылымдық бөлімшелеріне бөлу;
координациялау және бақылау, яғни несиелік стандарттар мен процедуралардың бірлігін
Даму стратегиясына сай банк өзінің несиелік қызметінде келесі басымды
- мұнайгаз өнеркәсібі;
- қара және түсті металлургия;
- тау-кен өнеркәсібі;
- жеңіл өнеркәсіп; энергетика;
- ауылшаруашылығы;
- тамақ өнеркәсібі;
- көлік және коммуникация;
- сауда;
- қызмет көрсету саласы.
Банк келесілерді несиелендірмейді:
химикалық, биологиялық, ядерлық, термоядерлық қаруландыруды өндіру мен шығару;
сыртқы ортаны ластайтын, экологиялық зиян өндірістерді;
қоғамдық қорларды, саяси ұйымдарды және дауыс беру алдындағы кампанияларды
21-кесте. «ТуранАлемБанкң АҚ өз клиентеріне ұсынған несиелеріне талдау
(млн. тг)
Көрсеткіштер 2004
Клиенттерге несие
Қаржылық лизинг
Овердрафт
Факторинг
Жай вексельдер
252,774
1,718
293
278
55 429,906
7,158
593
754
739 70,07
316,64
102,38
171,22
225,45
Барлығы 233,118 439,150 72,13
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Бұл кестеге талдау жасасақ, клиенттерге несие 2005 жылы 2004-мен
22-кесте.
Несие
мөлшерлемесі
200311-25% 2004
20-33% 2005
12-30% 2003
9-22% 2004
12-
26% 2005
12-
24%
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Мұнда 2004 жылдары 2003 жылмен салыстырғанда біршама өскенін атауға
23-кесте. Несие- несие алушылардың келесі түрлеріне
( млн. тг)
Несие алушылар түрлері 2003
Жеке компаниялар
Жеке тұлғалар
Мемлекеттік компаниялар
Жергілікті басқару органдары немесе мемлекеттік бюджет
Басқалар
121,186
12,765
801
706
2,433 219838
27,222
7,506
518
34 378,226
37,405
2,829
282
368
Барлығы 137,913
235,118 439,150
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Бұл кестеге мұқият қарасақ, «ТуранАлемБанкң АҚ негізі ірі компаниялар
Жоғарыда «ТуранАлемБанкң АҚ бірнеше жылға несие көлемін, оны алған
24-кесте. Негізгі несиелендірілген экономика секторлары
2003 2004 2005
Көтерме сауда
Жеке тұлғалар
Ауылшаруашылығы
Тамақ өнеркәсібі
Жол және өндіріс субъектілірін салу
Мұнай және газ өндіру
Тұрғын үй салу
Таукен өнеркәсібі
Көлік
Энергетика саласы
Химиялық сала
Машина жасау өнеркәсібі
Бөлшек сауда
Жылжымайтын мүлікпен операция
Жеңіл және тері илеу өнеркәсібі
Баспа ісі
Телекоммуникация
Қонақ үй бизнесі
Металлургиялық сала
Пластмасса мен резинкадан өнімдер өндіру саласы
Жобалау мен зерттеу
Қағаз өнеркәсібі
Басқалар 27,583
12,765
14,547
11,661
8,495
11,710
177
6,124
10,400
10,161
3,061
2,319
6,303
3,291
45
994
335
595
1,134
1,195
1,413
1,546
2,059
53,538
27,222
32,506
30,350
10,759
29,841
7,104
15,242
3,541
9,254
3,558
1,991
1,480
7,173
688
549
4,612
362
7,125
1,243
–
–
6,980 86,582
57,405
45,271
41,030
40,478
37,295
21,806
20,924
20,001
12,160
8,874
5,631
5,174
4,678
4,675
3,860
3,857
3,607
1,865
1,301
516
8
12,152
Барлығы 137,913 255,118 439,150
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанкң АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Бұл кестеде көрсетілгендей банк 2005 жыл бойынша көтерме сауда
Банк өзінің несиелік қызметін экономиканың барлық секторларында және Қазақстан
Банктің кең аймақтық жүйесі Қазақстан Республикасының барлық аумағындағы шағын
Несиелік өнімдерді жіктеу. Банк несиелік тәуекелдерді жіктейді, несиелік өнімдерден
Банк несиелік портфелді жіктеудің екі түрін қолданады:
банктің несиелік өнімдерін жіктеу, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің нормативті
несиелік портфелдің жіктелуі, халықаралық стандарт бойынша банктің аудитін жүргізетін,
Проблемалық несиелік өнімдер бойынша банктің стандартты реттейтін іс әрекеттері:
проблемаларды және оларды шешу жолдарын табу үшін ұйымның басшылығымен
консультанттарды тарту (техникалық, маркетингтік немесе қаржылық сұрақтар бойынша);
несиелік өнімді қайта құрылымдау үшін бағдарламаларды шығару;
қосымша кепілді алу;
басқа қаржылық институттармен бірге қаржыландыруды ұйымдастыру;
ұйым басшылығында кадрлық алмастыру ұсыныстар (басшылықты ауыстыру, банк атынан
ұйымды қайта құру (сотсыз);
міндеттемелер орындалуын қамтамасыз ететін нысанды өткізу;
ұйым активтерін сату;
банкрот процедураларын ұйымдастыруын ұсыну.
Банк несиелік портфелдің көлемін, баланс құрылымының тиімділігін және өтімділік
Еліміз егемендік алғаннан кейін Қазақстанның экономикасы ауыр күйге түсті.
Кестеге талдау жасасақ, экономикадағы несиелер жылдан жылға өсуде, ол
Банк жүйесі бойынша банктер саны 2003 жыл 48-ден 2004
25-кесте. Қазақстанның 2001-2005 жылдар арасындағы банк жүйесі, экономикадағы несиелер
Көрсеткіштер 2001 2002 2003 2004 2005
Экономикадағы несиелер
Жалпы көлемі млрд. тг
Оның ішінде кіші бизнес бойынша
Ұлттық валютамен несиенің % мөлшерлемесі
Шетел валютамен несиенің % мөлшерлемесі
276,6
74,2
19,1
14,9
498,8
122
15,9
13,6
499,8
129,1
15
13,1
523,2
211,2
14,1
13,2
546,6
293,3
14
13,1
Банк жүйесіндегі депозиттер
Резидентердің депозиттері млрд. тг.
млн. доллар
Халық салымдары млрд. тг
Резидент еместерді қосқанда млн. доллар
290,6
2011
91,7
634,5
437,9
2915,7
185,5
1234,8
498,3
3120
199,2
1331,2
598,6
4981,2
210,3
2314,2
624,9
3297,2
414,2
3297,2
Банк жүйесі
Банктер саны
Өзіндік капитал млрд.тг
млн. доллар
Активтер млрд. тг
млн. доллар
48
97,6
675,4
528
3668
44
121,1
806,4
818
5446,1
44
153,2
911,2
1102,3
6987,2
45
169,3
998,3
1321,2
8110,4
35
Ескерту-Автормен кестедегі мәліметтер – "Банки Казахстана"№1 2005ж журналынан алынған.
6-сурет Қазақстан Республикасындағы несиелендіру көлемінің өсуі
Ескерту-Мәліметтер ҰБ статистикалық көздерінен алынған
Несие беру жүйенің тәуекелділігін жоғарлата отырып өсу қарқынын сақтап
Сонымен коммерциялық банктердің несиелік саясаты болып қысқа мерзімді несие
ІІІ. Қарыз алушының несиелік жобасын бағалауды жетілдіру жолдары
Шет елде клиенттердің несиелік жобасы туралы ақпараттар жинауға маманданған
Несиелеу - бұл активтік операциялардың маңызды бағыттары болып табылса,
Несиелер бойынша банктердің зиянға ұшырауының өсуіне біршама әсер ететін
Кесте 26. Несиелеу барысындағы банктің зиян шегуіне әкелетін
Ішкі факторлар 67% Сыртқы факторлар 33%
Қамтамасыз етудің жетіспеушілігі
22% Компанияның банкроттығы
12%
Несиеге деген өтінішті оқып үйрену барысында ақпаратты дұрыс бағалауы
21%
Кредиторлық қарызды қайтаруын талап етуі
11%
Алдын ала ескерту белгісіне
кеш көңіл бөлуі және
операциялық бақылаудың әлсіздігі
18%
Жұмыссыздық/ Жанұя мәселелері
6%
Қамтамасыз етілуді
сапасының нашарлығы
5%
4%
Ескерту- Автормен арнайы мамандану әдебиет көздерінен алынған
Несие бойынша банктердің зиян шегуіне себеп болатын сыртқы факторлар
Қарыз алушының сәтсіздікке ұшырауын куәландыратын белгілерге: шоттағы айналым қаражаттарының
Несиелерді қамтамасыз ету құнына, барлық несиелік құжаттардың дұрыстығына байланысты
ең төменгі тәуекелі бар несиелер (жіктеуге жатпайтын несиелер);
ең жоғарғы тәуекелі бар несиелер;
шектеулі тәуекелі бар несиелер;
ережеден шығу барысында берілген несиелер
Әр тәуекел кластарына өтелмеген тәуекелдер үшін, өтелмеген несиелердің өзіндік
Несиелік тәуекелді төмендетудің ең басты тәсіліне – потенциалды қарыз
Шетелдік банктердің тәжірибесінде қарыз алушының несиелік жобасын жете бағалау
Қарыз алушыға кандидатты бағалау жүйесінде ағылшынның клирингтік банктерінде кеңінен
PARSER:
Р-Person- потенциалды қарыз алушы туралы ақпарат, оның беделі;
А- Amount- сұрайтын несие сомасының негіздемесі;
R- Repayment- несиені қайтару мүмкіндігі;
S- Securіty- қамтамасыз ету құралы;
E- Expedіency- несиенің мақсаттылығы;
R- Remuneratіon – несиені беру тәуекелі үшін банктің пайыз
CAMPARІ:
Сharacter - қарыз алушының беделі;
A- Abіlіty - қарыз алушының бизнесін бағалау;
М- Means – ссудаға деген қажеттілігін талдау;
P- Purpous – несиенің мақсаты;
А-Amount – несие сомасының негізделуі;
R- Repayment – несиені қайтару мүмкіндігі;
І- Іnsurance – несиелік тәуекелден сақтандыру әдісі.
Американдық банктер тәжірибесінде потенциалды қарыз алушыларды дұрыс таңдай білуде
character ( қарыз алушының сипаты);
capacіty (қаржылық мүмкіндігі);
cash (ақшалай қаражаты);
collateral ( қамтамасыз етуі);
condіtіons (жалпы экономикалық жағдай);
сontrol (бақылау).
Қарыз алушының сипаты бұл оның беделін, жауапкершілік дәрежесін, қарызды
Қарыз алушының қаржылық жағдайы оның несиені қайтару жобасын
Ақшалай қаражаты. Жалпы қарыз алушының алған несиені қайтаруының үш
Нақты ақшалар тасқыны;
Активтерді сату;
Қаржыларды тарту.
Көрсетілген көздердің кез келгені несиені қайтаруға арналған қаражаттың қалдық
Нақты ақшалардың жетіспеуі қарыз алушының қаржылық жағдайының нашарлығын сипаттайтын
Нақты ақшалар тасқыны мынадай түрде анықталады:
Нақты ақшалар ( Таза пайда ( Амортизация (
тасқыны
және дебиторлық қарыз
Бұл формуланың артықшылығы - оның көмегімен несиелік қызметкер қарыз
Қамтамасыз етуі. Сондай-ақ банк қарыздың қамтамасыз етілуі яғни, оның
Экономикалық жағдай. Несиеге деген өтінішті қарау барысында банк жалпы
Бақылау. Қарыз алушының несиелік жобасын бағалаудағы соңғы факторға бақылау
Әлемдік банктік тәжірибеде несиелік тәуекелді бағалауда мынадай көрсеткіштер қолданылады:
Активтер сапасындағы коэффициенттер:
а) К1 ( Несие бойынша зияндар/Несие бойынша қарыздың орташа
б) К2 ( Несие бойынша зияндар/Несиелердің жалпы сомасы
Екі коэффициент те (К1 және К2) банктердегі активтердің сапасын
Тәуекелге, шағылған маржа (RAM)
Таза пайыздық табыс – Несие бойынша зиян
RAM ( ((((((((((((((((((((((((( (8)
Активтер
Тәуекелге шағылған маржа (RAM – rіsk adjusted margіn), -
Таза пайыздық табыс (NІІ)
Таза пайыздық маржа ( ((((((((((((((
(NІM)
Таза пайыздық табыс ( Басқа датабыстар
Жалпы пайыздық ( ((((((((((((((((((( (10)
маржа (GІM)
Проблемалық несиелер/ Несиелердің жалпы сомасы
Бір қарыз алушыға келетін несие/ Банктің меншікті капиталы
Халықаралық банктік тәжірибеде банктердің бір қарыз алушыға келетін несиенің
Банкпен тығыз байланысты қарыз алушыларға берілетін несиелер /Банктің
Банкпен тығыз байланысты қарыз алушыларға банктің құрылтайшыларын, директорларын, акционерлерін
Несиелерді сапасына қарай топтау және талдаудың маңызы бар. Несиенің
Несиелік тәуекелді басқару, реттеудің негізгі әдістеріне мыналар жатады:
несиелік портфельді диверсификациялау;
қарыз алушының төлем қабілетін алдын ала талдау;
несиелік тәуекелді жабуға арналған резерв құру;
несиелік портфельдің оңтайлы (банк үшін) құрылымын талдау және қолдау;
несиелердің қамтамасыз етілуін және олардың мақсатты пайдалануын талап ету.
Несиелердің қайтарылмауынан зиян шегу – кез келген банк қызметінің
Американдық банктік тәжірибе несиелік процестегі проблемалық несиелерді анықтауда 25
Қарыз алушының тарихына байланысты белгілер:
Таяу арадағы қарыз алушының қаржылай тұрақсыздығы;
Қарыз алушы туралы ақпараттардағы алшақтық және қарама-қайшылық;
Қарыз алушының жетекшілері мен басқармасына қатысты белгілер:
Қарыз алушының серіктестерінің тұрақсыздығы;
Басшыларының моральдық сапасының төмендігі;
Серіктестер арасында, компанияны иеленушілер, жанұя мүшелері арасындағы
Басшылардың жиі ауысуы;
Басшылардың салмақсыздық мінезі;
Қарыз алушының басшысының несиелік процесті жеделдетуге банк қызметкеріне қысым
Қарыз алушының өндірістік қызметін көрсететін “белгілер“:
Қарыз алушының жабдықтаушылары мен сатып алушылар ортасының өзгеріссіз болуы;
Қарыз алушының өз алашақтарына жасайтын бақылауының әлсіздігі;
Қарыз алушы саласының, сол уақыттарда проблемалық салаға жатуы;
Балансты жүргізудің қысқаруы, яғни актив және пассив баптарының толық
Несиелеуді ұйымдастыруға қатысты ”белгілер”:
Қарыз алушының несиені сұраудағы нақты мақсаты болмауы;
Қарыз алушыда ссуданы қайтаруда анық бағдарламаның болмауы;
Несиені өтеудегі резервтік көздерінің болмауы;
Несие берілетін мақсатына қарыз алушы тарапынан материалдық қамтамасыз етілмеуі;
Қарыз алушының несиелік өтінішінің негізсіздігі;
Қарыз алушы несиені акционерлік капиталын кепілге бере отырып сұрауы;
Несиенің ең бастысы, өндіріске емес, айналыс аумағына бағытталуы;
Несиенің қайтару мерзімі жеткілікті негізделмеуі.
Белгіленген нормалардың ауытқу белгілері:
Қарыз алушының шаруашылық қызметі туралы есеп беру мәліметінің
Банк шоттарын жүргізу тәртібінің нормалардан ауытқуы;
Несиелеу шартының қайта қаралуы; несиенің қайтарылу схемасындағы өзгерістер; ссуданың
Қарыз алушының шаруашылық-қаржылай көрсеткіштерінің жоспардағыдан немесе күтілетін көрсеткіштерден ауытқуы.
Қарыз алушының есеп және бақылау жүйесіндегі ауытқуы.
Бұл аталған “белгілер” банкті сақтандыра отырып, мерзімі өткен несиелердің
Жаңа шарт несиені қайтару кестесіне бағытталып, банк пен қарыз
Сонымен қатар, американдық коммерциялық банктердің күдікті қарыздарымен жасалатын ұзақ
1. Несиелік келісімдерді жаңарту
2. Қамтамасыз етілген кепілдікті сату.
3. Сотқа шағымдану
4. Сот шешімінің орындалуы.
5. Қарыз алушының банкроттығы.
7-сурет. Проблемалық несиелермен жұмыс сызбасы
Бірінші кезеңде банк және қарыз алушы нағыз серіктестер
Егер қосымша жасалған келісім нәтиже бермесе, яғни қарыз алушының
Бұл жерде оны бағалау, нарықтық перспективаларды есепке алып жүргізілуі
Сот шешімінің орындалуын банк әр түрлі формада таңдап жүзеге
Борышқордың мүлкін тәркілеу туралы сот шешімінің орындалу жолында қарызды
Тіркелген мүлікті баспа беттегі аукциондары арқылы сату;
Борышқордың үшінші бір тұлғадағы қаражаттарына арест жасау.
Банкке тұрақсыз борышқордың мүлкін басқарушы тұлға ретінде мәртебе беріледі.
Мерзімі өткен ссудалармен жасалатын банк жұмысының нәтижесі борышқордың банкроттығы
Осындай жағдайда, американдық коммерциялық банктердің күмәнді несиелерді анықтау және
Қорытынды
Қазақстан экономикасындағы түбегейлі реформалардың өріс алуы энономикалық өсуді қамтамасыз
Біздің екінші деңгейді құрайтын отандық банктеріміздің барлық капиталының мөлшері,
Осындай мәселелерді шешудің теориялық және практикалық жолдарын зерттеуде бұл
Ол үшін елімізде ертеңге қалдыруға болмайтын мынадай шараларды
Несиелеуге қатысты құқықтық базаны жетілдіру, оның ішінде, “Орта және
Несиелік тәуекелді анықтауда, оны төмендету және бағалауда: АҚШ-тың банктерінде
Несие берушілердің мүдделерін қорғау мақсатында, Қарыздық міндеттемелерді қорғау туралы
Қорыта айтқанда, осы айтылған шаралардың орындалуы қазіргі несиелік механизмді
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Банковское дело // Под ред. д.э.н. профессора, Г.С. Сейткасымова
Банковское дело // Под ред. профессора В. И.
Банки и банковские операции в России // Под ред.
Банковское дело // Под ред. О.И. Лаврушина – Москва:
Банковское дело: стратегическое руководства // Под ред. В. Платонова,
Львов Ю. Банки и финансовый рынок – СПб:
Панова Г.С. Кредитная политика коммерческого банка: Москва: ИЦ, ДИС,
ҚР-ның экономикасын қысқа мерзімді несиелеу ережесі // ҚҰБ -нің
Ширинская Е.Б. Операции коммерческих банков и зарубежный опыт //
Г.В. Загорий О методах оценки кредитного риска // Деньги
Питер С. Роуз Банковский менеджмент // Перевод с английского
Банковское кредитование: российский и зарубежный опыт // Под ред.
Маркова О.М., Сахарова Л.С., Сидров В.Н. Коммерческие банки и
Методические указания по анализу банками кредитоспособности заемщика // Нацбанк
Положение о классификации активов банка и внебалансовых требований и
Кочетов А. Управление проектами. - СПб, 1993 – С.11.
Кредитное досье фирмы Бона // Материалы ААО Центркредитбанка,
ТЭО фирмы Бона // Материалы ААО Центркредитбанка, 2003.
Липсиц И.В., Коссов В.В. Инвестиционный проект: методы подготовки и
Кредитное досье фирмы “Рейз и К0”
ТЭО фирмы “Рейз и К0”
ҚҰБ-нің статистикалық бюллетені
Назарбаев Н.А. Социально-экономическая стратегия РК
“Казахстан -2030”.
Банки Казахстана. 2004.
Қосымша 1
Несиелеудің негізгі алты ережесі (алты “Си”)(
Сипаты Қабілеті Ақшалай қаражаты Қамтамасыз етуі Жағдай Бақылау
Клиенттің несиелік тарихы.
Сол клиентпен байланысты басқа кредитор-лардың тәжірибесі.
Несиенің мақсаты.
Несиелік рейтинг, яғни, сұралатын несие бойынша екінші бір кепіл
Жарғысының және қарыз алушының заңды тұлға болып табылатынын куәланды-ратын
Атқаратын операция-лары, өнімдері және негізгі клиенттері мен жабдықтау-шылары туралы
Жоспарлан-ған нақты ақшалар мен өтімді резервтерінің
жеткілікті-лігі.
Дебиторлық және кредиторлық қарыздары-ның өтелуі, тауарлы- материалды запастарының айналыс
Капитал құрылымы.
Өтеуге бағытталған шығыстарға бақылау жасау.
Акция бағасының динамаикасы, басқарудың сапалылығы.
Аудиторлық қорытынды-ның мазмұны.
Бухгалтерлік есептегі соңғы өзгерістер. Активтерге меншік құқысының болуы, олардың
Активтердің моральдық тозу ықтималдығы.
Олардың қалдық құны.
Активтер бойынша мамандану дәрежесі.
Арест, қарыз және шектеулілік құқығы.
Лизинг бойынша міндеттеме.
Клиентің сақтандырыл-уы, кепілдемелер. Клиенттің сол саладағы жағдайы және
Клиенттің қызметінің нәтижесін сол саладағы клиенттер қызметтері-нің нәтижелері-мен
салыстыру.
Клиент өнімінің бәсекелік қабілеті.
Жұмыс күші нарығындағы жағдай. Инфляция-ның клиенттің балансына тигізер ықпалы
Құқықтық, саяси және қоршаған ортаға байланысты факторлар. Несиенің
Тексерушілерге арналған құжаттар.
Несиені алуға байланыс-ты құжаттар-дың дұрыс толтырылуы.
Несиелік арыздың банктің несиелік саясатын-дағы үлгіде жасалуы.
Несиені қайтару процесіне әсер ететін факторлар туралы бөтен тұлғалар-дың
берген ақпаратта-ры.
( Питер Роуз Банковский менеджмент.
73
Несиелік комитетке дайындау
Несиелік жобасын талдау
Несиелік комитет
Жоқ
Иә
1-ші өтініш
Несиелік процесс
2-ші өтініш
Несиені беру
Төлемдер.
Мониторинг.
Мерзімі өткен төлем.
Несиені қайтару
Ï
Ð
Î
Á
Ë
Å ²
Ì À
À É
Ë Ò
Û À
² Ð
Ó
Í
Å
Ñ
È
Å
Ë
Å
Ð
Ä
I