Жоспар
Кіріспе
1 Бөлім. Қоғамның экономикалық жүйесінің мәні және құрылымы
Мәні және құрылымы.
Меншіктің экономикалық жүйедегі орны.
Нарықтық жүйенің ерекшеліктері .
2 Бөлім. Экономикалық жүйеге құрылымды және өркениетті жолмен
2.1 Экономикалық жүйелер тиімділігінің салыстырмалы талдауы
3 Бөлім. Экономикалық жүйелердің эволюциясы және олардың қазіргі
3.1 Индустриялды қоғамның теориясы.
3.2 Постиндустриалдық қоғамның қасиеттері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе.
Экономикалық жүйе экономиканың өзара біріккен, белгілі бір үлгіде
Экономиканың жүйелік қасиетінсіз экономикалық институттар мен қатынастар жаңғыртылмайтын,
Экономикалық жүйенің жұмыс атқаруының дұрыс, әрі ғылыми дәлелденген
Шын мәнінде өз қызметін атқаратын экономикалық жүйелер тек
Экономика ғылымының дамуының қазіргі кезеңінде экономика туралы жүйелік
Берілген курстық жұмыстың қазіргі таңдағы өзектілігі айқын болып
Алғашқы бөлімде, негізінен, экономикалық жүйе, оның құрылымы туралы
1 Бөлім. Қоғамның экономикалық жүйесінің мәні мен
Мәні мен құрылымы.
Жүйе ұғымын қолданудың ұзақ антикалық кезеңнен басталатын тарихы
Қандай-да болсын жүйені сипаттау үшін, көбінесе, оның элеменнтерін,
Жалпы айтқанда, егер экономиканы жүйелік құрылым ретінде қарастырсақ,
Экономикалық жүйенің негізгі элементтері әрбір экономикалық жүйеде құрылған
Жүйені құрайтын элементтер арасында байланыс құру оның құрылмын
Экономикалық жүйенің маңызды қасиеті – оның құрылымының болуында.
Сонымен қатар, қоғамның экономикалық жүйесі құрамына басқа да
Барлық жүйелер бір-біріне қызмет көрсетеді, олар біріңғай қоғамдық
Құрылымдық жағынан қарастырсақ, экономикалық жүйе құрылымы қоғамдық өндірістің
Қандай да болсын экономикалық жүйеде қатынастардың екі түрін
Экономикалық жүенің құрылымын сипаттайтын басқа да жолдар бар.
Материалды негіз – материалдық шарттардың, игіліктер мен заттардың
Материалды негіз құрамына кіреді:
1. табиғи орта;
2. материалды өндірістің шарттары мен өнімдері (өндіріс қолары);
3. қабылдау саласы қорлары;
4. рухани және әлеуметтік өндіріс саласындағы материалды қорлар;
5. материалды игіліктерді жеке қолданудың қорлары;
Адамдардың әлеуметтік-экономикалық қоғамы өздерінің қажеттіліктерін қамтамасыздандыру үшін өнімдер
Экономикалық жүйе – барлық экономикалық қатынастардың және қоғамның
Экономикалық жүйе түрлі деңгейлерде қарастырылып, анализденуі мүмкін: фирма,
Экономиканы бөліп қарастырудың тағы да бір қасиеті ретінде
Жүйені типтерге бөлудің басқа бір қасиеті болып экономикалық
Экономикалық жүйені түрлерге бөлудің енді бір қасиеті меншік
Нарықтық экономикалық жүйенің ерекше қасиеттері:
1. Өндіріс факторларына жүргізілетін жеке меншік;
2. Тәуелсіз кәсіпкерлік және таңдау принципін ұстану;
3. Экономикалық жүйенің қаатысушыларының іс-әрекет мақсатының эгоисттік түрінде
4. Әрбір шаруашылық субъектісі тәуекелге бара отырып, максимум
5. Экономикалық жүйеде көптеген жалғыз бір өнімді өндірушілер
6. Кейбір бөлек өндірушілердің және тұтынушылардың экономикалық билігі
7. Таза, әрі жетілдірілген бәсекелестік іс-әрекеті нәтижесінде ресурстарды
Әкімшіл-әміршіл жүйенің ерекше қасиеті мыналар:
Өндіріс өнімдеріне мемлекеттік меншік;
Шаруашылық шешімдерін экономикалық іс-әрекетті жоспарлаудың орталықтандыру негізінде бірігіп
Мемлекеттік жоспарды орындау үшін кәсіпорындарды орталықтан қаражатпен қамтамасыздандыру;
Мемлекеттік жоспарды орындау үшін кәсіпорындарды орталықтан ресурстармен қамтамасыздандыру;
Ешқандай бәсекелестік түрлері жоқ, себебі жоспар арқылы сұранысты
6. Нарықтық жүйенің ынталандыру және табыс алуға мақсат
Дәстүрлі экономикалық жүйенің ерекше қасиеттері:
1. Дәстүрге, діни салттарға негізделген өндіріс, тарату және
2. Әлеуметтік-экономикалық тоқырау анық көрінеді, өндіріс табыстары тек
3. Техникалық прогресс кенеттен шектелген, себебі ол
4. Халықтың санының өсу екпіні өндіріс дамуының екпініне
5. Ірі сыртқы қаржылық қарыз. Оның ірілігі соншама,
6. Жоғарыда аталғанға байланысты, мемлекеттің және құқық
Аралас экономикалық жүйеде нарықтық экономиканың және әкімшіл-әміршіл жүйенің
Өмірде таза жоспарлау экономикасы жоқ және болға емес.
Экономикалық жүйедегі меншіктің рөлі.
Экономикалық іс-әрекет бар жерде әрқашан меншік мәселесі де
Меншік туралы толық түсінік беру үшін, оның қоғамдық
Біріншіден, меншік (құрылымдық жағына сәйкес) – экономикалық жүйенің
Екінщіден, арнайы топтардың, қабаттардың, орны, олардың өндірістің барлық
Үшіншіден, меншік тарихи дамудың нәтижесі болып табылады. Оның
Төртіншіден, әрбір экономикалық жүйенің шеңберінде қандай да болсын
Бесіншіден, белгілі бір меншік формаларынан басқаларына ауысу өмір
Осылай, марксизм теориясында өндіріс салаларына бөліп жеке меншікті
Марксистік теорияның меншікті анықтаудағы ерекше бір қасиеті экономикалық
Батыс экономисттері мен заңгерлері меншік ретінде адамның затпен
Экономикалық жүені типтерге бөлудің бір принципі меншік формаларына
Капиталистік елдердің барлық экономикалық жүйесін Гэлбрейт екі
Осыдан, меншік экономикалық қатынастардың негізгі бөлігі деген қорытындыға
Нарықтық экономиканың ерекшеліктері.
Таза капитализм немесе тәуелсіз бәсекелестік заманының капитализмі
Ойлап қарасаңыз, әрбіреуі өзінің жеке мүддесін қорғайтын экономика
Нарықтық жүйе механизмі арқылы жеке шешімдер мен көзқарастар
Нарықтық экономикада ресурс иегерінің немесе тұтынушының жеке тәуелсздігіне
Әрбір адам тұтынушы ретінде белгілі бір игіліктерге өзінің
1-сурет. Нарықтық экономикадағы игіліктер мен ресурстардың орналасуы
Таза капитализмді жақтаушылар осыедай экономикалық жүйенің ресурстарды тиімді
Атап кетуге тұрарлық жайт, барлық талаптарға жауап бере
Бөлім. Құрылымды және өркениетті жолдар.
Экономикалық әдебиеттерде экономикалық жүйелердің қоғамдық даумын периодтау үшін
Құрылымды және өркениетті жолдардың және олардың қатынастарының түсініктерінен
Құрылымдық жол өндіргіш күштердің дамуын экономикалық процесстің дамуы
1) алғашқықауымдық; 2) құлиеленушілік; 3) феодалды;
Бірақ, дәстүрлі әдіспен тарих қоғамын бес буынды етіп
Бүгінде осы тарихи жүйемен басқа төрт құрылымды жүйе
Құрылымдар өздерінің дамуында түрлі кезеңдерді бастан кешіреді. Басқаша
Бәрімізге белгілі, келесі құрылымдардың қасиеттері ағымдағының шеңберінде дамиды.
Соңғы жылдарда қоғамдық ғылымдардың дамуы жаңа әлемдік көзқарастардың,
Өркениетті жолды қарастыруға кіріспестен бұрын, алдымен өркениет деген
Мәселен, тарих барысында өркениеттің мынадай түрлерін ажыратады: локальді,
Осы мағынада өркениет және құрылым өзінің мазмұны, ісінің
Бірақ, өркениеттің одан да маңыздырақ мағынасы бар: біз
Құрылым тым қатаң конструкцияны ұсынады: өндіріс тәсілін немсе
Көп жағдайда өркениет ұғымының түсініктемесі әлемдік өркениеьпен тұжырымдалады,
Әлемдік өркениет ұғымын түсіндіруінің таңдалған тұжырымына байланысты болады.
— Түрлі қоғамдардың, соның ішінде капиталистік және социалистік
— Біріңғай өркениеттің болуын түсіндіру және социализс мен
— Капитализмнің өмір сүруінін жалғандығын және социализмді жалғыз
— Социализмді жоққа шығару және капитализмді соңғы кезде
Жалпы түрдегі екі соңғы жолдан практикалық қорытынды бірдей
Осы қорытындыға ешкім қарама-қайшы пікірлер айтпайды. Тіпті өркениет
Сіздердің түсінігініз толығымен қалыптасуы үшін, өркениеттік жол жіктікке
Өркениетті жолды мойындау арқылы құрылымдық жолды жоққа шығаруға
Қарастырылған жолдардың негізінде мынадай қорытындыға келуге болады: құрылымдық
Құрылымдық жол тарихи дамуда заңды сатыларды анықтауға және
Өркениетті жол аса зор көңілді жалпыадамдық игіліктерге: тәуелміздікке,
Өркенитетті жол капиталистік экономиканың эволюциясын, оның құрылымының өзгерістерін,
2.1 Экономикалық жүйелер тиімділігінің салыстырмалы талдауы
Әрбір экономикалық жүйеде экономиканың басты үш мәселесі шаруашылық
Экономикалық өмірдегі шығындар мен нәтижелер әр түрлі. Тиімділіктің
А) ресурстық (факторлық) тиімділік, мұнда нәтиже өндіріс факторларының
Ә) Жалпы тиімділік, мұнда нәтиже жалпы ағымдағы шығындармен
Сонымен қатар, экономикалық жүйені жұмыс істетудің шығыны (издержки)
Трансакциялық шығындар – айырбас саласындағы, спецификациямен және меншік
Экономикалық жүйе элементтерінің экономикалық ықпал етуі институттар көмегімен
Экономикалық жүйенің қызмет етуіндегі мемлекеттің қатысуына негізгі міндеттерді
экономиканы қажетті ақша мөлшерімен қамтамасыз ету;
сыртқы жағымсыз әсерлерді реттеу;
қоғамдық игіліктерге деген қажеттіліктерді қанағаттандыру.
Жоғарыда аталған функциялар мемлекеттің еркін нарық жағдайларында істей
3 Бөлім. Экономикалық жүйелердің эволюциясы және олардың қазіргі
3.1 Индустриялды қоғам теориясы.
«Индустриялды қоғам» теоориясы ХХ ғасырдың 40-шы жылдары
XIX ғасырдың капиталистік қоғамын Дракер «индустрилдануға дейіңгі» деп
Дракер бойынша "Тәуелсіз индустриялды қоғам" деген келесі элементтердің
1) Ірі корпорациялар шеңберінде жұмыстың мамандандырылуымен интеграциялануымен қатар
2) Елдің шаруашылықтарын автономиялы кәсіпкерліктерге бөлу және өндіріске
3) менеджер қолына кәсіпорынды басқаруды толығымен жинақтау;
4) түрлі шаруашылық бірліктерінің және салалардың іс-әрекетін нарық
50-інші жылдары индустриялды қоғамның теориясы кең таралады, бірақ
"Экономиканың дамуының кезеңдері" У. Ростоу. 1960 жылы дүниеге
1) дәстүрлі қоғам;
2) Кенеттен дамуға арналған алғышарттар;
3) Кенеттен даму;
4) Кәмелеттік деңгейге көтерілу;
5) жалпықоғамдық жоғары деңгейлі тұтыну кезеңі.
Ростоу бойынша, дәстүрлі қоғам қарабайыр, механикалық техниканың болуымен,
Екінші кезең - өндіріске ғылыми жаңалықтардың еңуімен, ұлттық
Үшінші кезең - даму. Ол өндірістің және аул
ХIX ғасырда Ростоу бойынша, Батыс Еуропа экономикалық дамудың
Бесінші кезең – жалпықоғамның тұтынуының жоғары деңгейі ғасыры.
Қорытынды.
1. Экономикалық жүйе деп күрделі, экономикалық қатынастардың және
Экономикалық жүйенің негізінде жатқан меншік формаларына байланысты экономикалық
Ең тиімді экономикалық жүйе – нарықтық экономикалық жүйе
2. Қарастырылған жолдар негізінде мынадай қорытындыға келуімізге болады:
Құрылымдық жол қоғамның тарихи дамуында заңды қадамдарды анықтауға,
Өркениетті жол аса үлкен назарын жалпы адамдық игіліктерге
Өркениетті жол капиталисттік экономиканың эволюциясын, оның құрылымының өзгеруін,
3. «Индустриялды қоғам» теориясы XX ғасырдың 40 жылдары
50-ші жылдары бұл теория кең етек жаяды, бірақ
«Индустриялды қоғам» теорияларымен қатар, «постиндустриялды қоғам» концепциясы да
4. Мынадай қорытындыға келуге болады: үкіметтің экономикалық жүйеге
Қазақстанның қазіргі таңдағы экономикалық жүйесі жеке меншік үлесінің
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Белл Д. Таяп келе жатқан постиндустриялды қоғам.
2. Герасимов В.Г. Экономикалық жүйе: генезис, құрылымы, ғылым
3. Гэлбрейт Д.К. Жаңа индустриялды қоғам. – М.,
4. Гэлбрейт Дж. Экономикалық теория және қоғамның мақсаттары.
5. Готовский А.В. Экономикалық жүйе: қазіргі уақыттағы жағдайы
6. Дайнеко П.В. Әлемдік экономиканың даму прспективалары: Жұмыс
7. Заико Л., ТМД елдерінің экономикалық жүйесі: марксизмнің
8. Зеленкевич М.Л., Костина Т.А. Меншік және бәсекелстік
9. Экономикалық ғылымдарыдың тарихы: лекциялар курсы //
10. Экономика ғылымдарының тарихы: Оқу құралы //
11. Иноземцев В.Л. Бұзылған өркениет: сандық алғышарттар және
12. Иноземцев В.Л. Қоғамдық құрылым теориясына келсек...
13.Иноземцев В.Л. Посиндустриялды қоғамдағы меншік…// Философия сұрақтары №12,
14. Корнаи Я. Социалистік жүйе. Коммунизмнің саяси экономикасы
15. Лобкович Э.И. Қоғамның экономикалық жүйесі . //
16. Макконелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс: принциптер, мәселелер
17. Маркс К, және Энгельс Ф., Т.19
18. Макаев Е.О.. Әлемдегі жекешелендіру процесін бағалау //
19. Осадчая И. Капитализмді зерттеудің өркениетті жолы туралы.
20. ТМД елдерінің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы негізгі бағыттар //
21. ТМД елдерінің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы негізгі бағыттар
22. Жалпы экономикалық теория . // Баликоевтің
23. Саяси экономика // Мамедов О.Ю-дің жалпы редакциясымен
24. Ракова Е.Ю. Мемлекеттік баға саясатының дамуы
25. Рымкевич В.В. Экономикалық жүйедегі меншіктің рөлі. –
26. Қазіргі таңдағы экономикалық теорияның сөздігі.// Д.У.
27. Студенцов В. Экономикалық жүйені қарастыруда өркениетті жолдар
28. Ұлттық экономика ториясы: Оқу құралы: И.М. Лемешевскийдің
29. Экономика энциклопедиясы – М.,1970, 5-ші том.
30. Харвей Дж. Экономиканы зерттейміз: ағылшын тілінен аударылған
31. Черняк В.К. Экономикалық дамудың құрылымы. - Киев,
32. Экономика: «Экономикалық теория» кітабы бойынша оқу құралы
33. Экономикалық теория: жүйелі курс: // Плотницкий
34. Экономика: Экономикалық жоғары оқу орындарына арналған оқу
35. Экономикалық энциклопедия // Л.И. Абалкин-басты редакторы: ғылым
36. Экономикалық теория: Оқулық //Н.И. Базылев, С.П. Гурко
39. Marshall. Principles of Economics. Vol. 1L., 1961
40. Maslow A.H. Motivation and Personaliti. N.Y. 1970
3