МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
Тарау І. ҚЫТАЙДЫҢ ЖАЗБА ҮЛГІЛЕРІ МЕН ЖАЗУЫНЫҢ ДАМУЫ
1.1.Қытай жазба үлгілерінің қалыптасуы мен даму тенденциялары 9
1.2.ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қытай жазу үлгісі мен
1.3.ХХ ғасырдың бірінші жартысына дейінгі Қытай әдебиетінің дамуы
КІРІСПЕ
Жұмыстын жалпы сипаттамасы. Магистрлік диссертация ХХ ғасырдың басындағы
Магистрлік диссертацияның өзектілігі. ХХ ғасырдың бірінші жартысында Қытай
Қытай – өлең-жырдың, әдебиеттің дамыған елі, оның бірнеше
ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қытай әдебиетінің дамуында өзіндік
Бүгінгі таңда біздің елімізде бұл тақырып саласы әлі
ХХ ғасырдың басындағы Қытай әдебиетіндегі жастар образын ашу
Магистрлік диссертацияның мақсаты. Магистрлік диссертацияның негізгі мақсаты ХХ
Осындай мақсатқа сәйкес зерттеу жұмысының алдына мынадай міндеттер
1. Қытай жазба үлгілерінің қалыптасуы мен даму тенденцияларын
2. ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қытай жазу үлгісі
3. ХХ ғасырдың бірінші жартысына дейінгі Қытай әдебиетінің
4. ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қытай әдебиеті дамуының
5. ХХ ғасырдың басындағы тарихи оқиғалардың Қытай әдебиетінде
6. ХХ ғасырдың басындағы Қытай поэзиясы мен прозасына
7. ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қытай көркем шығармаларының
-ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қытай әдебиеті поэзиясындағы жастар
-ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қытай көркем шығармаларында жастар
Магистрлік диссертацияның хронологиялық шеңбері Қытай әдебиетінің пайда болуынан
Магистрлік диссертацияның деректік негізі.
Зерттеу көздерінің бірінші тобына тобына ел басыларының, газет
Ал екінші топқа қазақ, орыс, қытай тілдеріндегі отандық
Зерттеу жұмысында пайдаланылған деректердің үшінші тобын Қазақстан мен
Мұндай ақпарат агенттіктердің қатарында Қазақстанның «Хабар», «ҚазААГ», «Интерфакс-Казахстан»,
Зерттеу көздерінің төртінші тобына орыстіліне аударылған Қытай ақындарының
Жоғарыда аталған деректердің барлық топтары магистрлік диссертацияның деректік
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Бүгінгі таңда біздің елімізде бұл
Магистрлік диссертацияда пайдаланылған еңбектер қатарында Ресей авторларының еңбектерін
Мысалы, В.В. Малявина "Китайская цивилизация" атты көп томдық
Ежелгі қытайлық проза дегеніміз – құрғақ тарихнамалар немесе
Ежелгі Қытайда әдебиет 2 формада дамыды:
1. Тарихи баяндама (мұнжағы құнды дерек Сыма Цяннің
2. Қарапайым тілмен тілмен айшықталған саяси публистика: декларация,
Бұған қоса үндестік, ассонанс, поэтикалық шығарманың жанрлары қолданылған
Ғалымның бұл зерттеуі де тақырыпты тереңірек игеруге мүмкіндік
Қытайтанушы-ғалым К.Ш. Хафизованың еңбектері тек бүрынғы кезеңді ғана
Хуаңмяузы Қытайдың көне жазуын, ойма иероглифтерін, сауыт-сүйек жазуын,
Хуаңмяузы мырзаның көптеген шығармаларына көз жіберсек, оның сурет
Осы тақырыпты зерттеу барысында мынадай авторлардың еңбектерінен кеңінен
Магистрлік диссертацияның теориялық және әдістемелік негізі. Зерттеу жұмысының
Магистрлік диссертацияның ғылыми жаңалығы. Қытай әдебиеті, оның ішіндегі
Магистрлік диссертацияның қолданыстық маңыздылығы. Зерттеу жұмысының тақырыбы Қытайтану
Зерттеудің негізгі қағидалары мен тұжырымдарын халықаралық қатынастар
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Магистрлік диссертация кіріспеден, негізгі
Тарау І. ҚЫТАЙДЫҢ ЖАЗБА ҮЛГІЛЕРІ МЕН ЖАЗУЫНЫҢ ДАМУЫ
1.1.Қытай жазба үлгілерінің қалыптасуы мен даму тенденциялары
Қытай жазуы - қатаң құрылымы мен
Қытай неліктен сына жазу таңбаларын толық жазу ретінде
Қытай жазбасы әлемдегі ең көне жазбалардың бірі болып
Тарихи зерттеулер бойынша түйін жазбалар ең ежелгі жазба
Ауызекі сөзді жеткізу үшін ежелгі иероглифтерді құраушы пиктограмм,
Қытай иероглификасының ғасырлар бойғы тарихы қаншама өзгеріске ұшырады,
Баспаға арналған каллеграфиялық үлгі.
Сячжуань үлгісіндегі каллеграфия. Квадратты стилдегі ироглифтер
Ежелгі Қытайлықтар жазу өнерін
Ең көне қытай жазу үлгілері б. д. дейінгі
Қытайда ертеде жер астынан қазып алынған жазулы сүйектердi
Сүйек жазуының сыры осыдан бастап ашыла бередi. Бiр
Сүйек жазуының басқа нәрсеге емес, сүйекке ойылып жазылу
Сол замандағы Шаң патшалығында сүйек күйдiрiп бал ашатын
Сүйек жазуындағы мәтiндердiң мазмұны бүтiндей бал ашуға қатысты
Сүйек жазуы байқалған бiр ғасырдан берi қытайтанушы ғалымдар
Бiр жағынан жануардың жауырын сүйегiн күйдiрiп бал ашу
Сүйек жазуын жасаған шаңдар – егiн шаруашылығымен де,
Ғалымдардың сүйек жазуына жасаған санағында егiн шаруашылығына қатысты
Сүйек жазуындағы әрбiр иероглиф суретке жуық бейнелi таңбалармен
(ди): бұл иероглифтiң мағынасы арғы замандағы терiстiк көшпендiлерiнiң
(юн): бұл иероглиф арғы заманда «рұн» деп оқылып,
(мый): бұл иероглиф көркем, сұлу, әдемi деген мағынада.
Ол, сүйек жазуында көрiнiсте, қола жазуында көрiнiсте. Бұл
Сүйек жазуынан мұндай салттың сол дәуiрлерде қалыптасып үлгергендiгiн
Ту, байрақ (чи): Бұл қытай тiлiнде жалау, ту,
Сүйек жазуынан «ту» дегендi бiлдiретiн таңбаның үш бағытта
Сүйек жазуындағы тудың және тумен қосылып жасалған иероглифтiң
Дәл осындай ұғым мен қоғамдық бiрлiк терiстiк көшпендiлерiнiң
Қытайлықтар хаткерлікті сызық арқылы жасалған бейнелеу өнеріне
Қытай жазуының пайда болуының алғашқы кезеңінде жазу
1.2.ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қытай жазу үлгісі мен
Бүгінгі күнге дейін белгілі болған
Осылайша Қытай жазуы көру табиғатын қалыптастырған, яғни
Қытай жазуының табиғатына терең үңілсек, Чжау дәуірінде-ақ
Сөздердің дыбысталуын жазба белгілермен беруге
Қытайлықтардың әліпбилік жазуға көшудің лингвистикалықтан
Қытай жазуының эволюциясы
Қытай жазуының пайда болуының алғашқы кезеңінде жазу
Чжоу дәуірі кезіндегі жазу белгілерінің графикалық
Чжоу патшалығының күйреуі бір-бірінен өзгешеліктері бар
Шанянтайте жазу үлгісі. Фенцзюйте жазу үлгісі.
Ежелгі Қытайды бітіруші Цинь Шихуанды алғашқыларының
Сонымен қатар, ертеректе Қытайда жазуға арналған қылқалам қолданылған.
І ғарсырдың басында ғалым Ян Сюн диалектикалық
Сюй Шэннің сөздігі кейінгі түсіндірме сөздіктерге негіз
Сун династия кезінде (Х-ХІІІ ғ) баспа кітаптарының пайда
Қытай иероглифтері көршілес халықтардың,атап айтқанда,танғыт Чжуан, вьетнамдықтардың иероглифтер
ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында Қытай
- екіншілердің , жазу реформасы дәстүрлі жазбаша белгілердің
Реформаның үшінші бағыты әліпбилік хат жазулар жасау .
Ежелгі Қытайда сауаттылық мәселесі көбінесе жоғарға тап өкілдерін
7-8 жастағы ер балалар үшін классикалық білім беру
Білімді есте қалдыру үшін мұғалімдер алдымен өздері мәтінді
Классикалық білімді аяқтау үшін 12-13 жыл белсенді де
Дәстүрлі білім берудің элементтері яғни канондарды жаттау қазіргі
1.3.ХХ ғасырдың бірінші жартысына дейінгі Қытай әдебиетінің дамуы
Ежелгі қытай поэтикалық мұрасы ретінде көптеген шығармаларды көруге
Поэзияның негізгі саласы:
1. Панеглрик шығармалар – патша династиясы оның басқару
2. Конфуцилілік тақырыптағы поэзия –
А) тарихи оқиғалар
Б) әлеуметтік саяси тақырыптар – басшы мен
С) әскери тақырыптағы шығамалар - әскери өмір қиындықтары,
3. Махаббат лирикасына жатқызылатын тақырыптар. (сезімдер поэзиясы)
4. Табиғат стиліндегі поэзия (Гун ти ши)
5. Достық поэзиясы
6. Қоршаған орта құбылыстарын сипаттайтын поэзия.
Даостық діни және достық философиялық тақырыптардан пейзаж лирикасы
Ұлы ақындар: Бо Цзюши (776-846), Тао Юаньмин (365-427),
Ежелгі Қытайда көне мифтерді әдеби түрде қайта өңдеу
Ежелгі Қытайда әдебиет 2 формада дамыды:
1. Тарихи баяндама (мұнжағы құнды дерек Сыма Цяннің
2. Қарапайым тілмен тілмен айшықталған саяси публистика: декларация,
Бұған қоса үндестік, ассонанс, поэтикалық шығарманың жанрлары қолданылған
Лан дәуірінде «Қиял – ғажайып әңгімелер! (чуанци) атты
Эпикалық прозаның дамуындағы келесі қадам У Чэньэннің ромаындағы
Мин дәуірінің аяғында тұрмыстық романдар пайда болды. Мысалы:
Цин дәуірінде алғашқы ірі сатиралық роман «Конфуциліктердің арнайы
Қытайдағы прозаның негізі жанрының бөлімі ретінде драматургия қалыптастырды.
Цин династиясының күйреу шағында сқару соңысындағы оқиғалар қытай
Жаңа ықпалсулар публицистикаға да жылдам енді. ХХ
Қытайдың шұғылалы табыстарға жеткен ерте заман өлең-жырлары тым
ХХ ғасырдың 30 жылдарынан 70 жылдарына дейін Қытай
Осы 30 жылдың жүзінде Қытай осы заманғы өлеңдері
«Баз біреулер тірі, бірақ, оларды, санатына қосу керек
Ал біреулер өлген, бірақ әлі де, есептелмек
Баз біреулер желкесіне мініп алып халықтың, дейді өзін
Ал біреулер халық жүгін арқалап, дейді өзін қара
Баз біреулер тасқа ойдырып есімін, «мәңгілікке жасаймын!» деп
Ал біреулер шөп болғанды хош көріп, өз еркімен
Бәз біреулер өз күні үшін басқадан, басқа түгіл
Ал біреулер басқалардың бағы үшін, бойындағы барыменен төгілді.
Желкесіне мінгендерді халық тулап лақтырар,
Жалық жүгін көтергендер ел есінде сақталар;
Өз қолымен тасқа ойса есімін,
Майтынен бұрын шіріп жоғалар;.
Көктем келсе жер төсінде дала шөбі жайқалар,
«Мен болайын, өзге өлсін деп жүрген қалар күйікте,
Басқалардың бағы үшін жасағанды,
Халық әмән көтереді биікке!».
Бұл ақынның эстетикалық мұратының өлең шығармашылығындағы нақты бейнеленуі
ХХ ғасырдың 30 жылдарының соңында «Оралу» ақындары мен
Қытай экономикасының дамуы мен қоғамның өзгерістеріне ілесе, 1982
Қытай осы заман өлеңдерінің қайнары Қытай классикалық өлең-жырлары,
Чаң Яудың уәкілдік туындылары «Осы адам», «Шапағат кемесі»
Хайзы – Қытайдың өлең тарихындағы бір ғажап. Оның
Өлең – адамзаттың рухани өмірі дейтін жікке жатады,
Қытай – өлең-жырдың елі, оның бірнеше мың жылдық
2