Мазмұны
Кіріспе 2
1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ 3
2 МАТЕРИАЛДАР МЕН ЗЕРТТЕУ ТӘСІЛДЕРІ 9
3. ӨЗІНДІК ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ 11
3.1 Аналық жыныс безінің жасына қарай морфологиялық өзгерістері 11
3.2 Қырғауылдың жұмыртқадан шыққан аналық жыныс безінің құрылысы 12
3.3 Алты айлық қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі 20
3.4 Бір жарым жастағы қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
3.5 Аналық жыныс безінің құрылыс-функционалды цитохимиясы. 28
4. Алынған нәтижелерді талқылау 31
Қорытынды 33
Қолданылған әдебиеттер 34
ТҮЙІН 36
Реферат
Бітіру жұмысы 41 беттен, 2 кесте, 4 сызбадан 12
Жұмыста 25-отан және шет әдебиеттері қолданған.
Түйінді және қысқартылған сөздер: фолликулдар, тека, аналық және фолликулярлы
Кіріспе
Қазіргі заманда жануарлардың көбеюі биологияда үлкен теоретикалық және өндірістік
Қырғауылдың жер бетінде тарауы, көбеюі экологиялық жағдайларға байланысты. Халықтардың
Қырғауылдың биологиясыда толық ашылмаған. Біздегі мәліметі көп емес. Құс
Қырғауылдан көп өнім алу үшін нақтылы гистологиялық және гистохимиялық
Қырғауылдың аналық жыныс безінің зерттеулері оның жасына қарай өзгеруі
1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
Қырғауыл-тауық тәрізділер отрядына жатады. Сонын ішінде –Phasіanus cholchіcus- (кәдімгі
Кәдімгі қырғауыл-бұл онтүстік құсы, ал оның ареалының солтүстік шекарасында
Қырғауылдың қоректерін шартты түрде 4-топқа бөледі:
1. Тұқым, бүлдіргендер корегі.
2. Жануарлар корегі –омыртқасыз және омыртқалы жануарлар.
3. Жасыл шөптер қорегі жапырақ, сабақ, гүлдер.
4. Жер асты қорегі – тамырлар, пиязшықтар.
Негізгі қорегі тұқымнан және өсімдіктін жасыл бөліктерінен тұрады, ал
Вегетация кезінде қырғауылдың тамағы жасыл жапырақ, жұмсақ шөп, кейде
Қырғауылдың жауы көп, үлкендерінде түлкі, шибөрі, иттер тағы басқа
Мәлімет бойынша қырғауылдың ұясының өлшемі: диаметрі 20 см, терендігі
Қырғауыл орташа шамамен 9-10 балапан шығарады. Балапан сырты эмбриондық
Аналық жыныс безі жөнінде бұрынғы және қазіргі әдебиеттерде көбінесе
Белгілі бір жағдайда аталық және аналық жыныс бездері әсіресе
Қырғауылдың жасы 221 күнінде аналық безі жетіледі, жасы 250-300
А.А. Войткевич (8), Светозарова, Г. Штрайх (9) зерттеулері бойынша
Көбею мерзімін есептегенде жануарлар 2 типке бөлінеді. Біріншілеріне
Көптеген әдебиеттерде, жасына және мезгіліне қарай аналық жыныс
Әдебиеттерге қарағанда аналық жыныс бездерінің салыстырмалы анатомиясын еске алғанда
Домалақ ауыздыларда, балықтарда, амфибийлерде және бауырмен жорғалаушыларда аналық жыныс
Жоғарғы сатыдағы омыртқалы организмдерде аналық жыныс безі құрылысы жағынан
Көптеген бауырмен жорғалаушы және құстарда аналық жыныс безінің стромасы
Омыртқалы жануарларда фоликулярлы апараты аналық жыныс клеткасының өсуі мен
Техвер Ю.Т. (23) мәлеметі бойынша жана жыныс клеткалар ересек
Демченконың А.Н. (24) көз қарасы бойынша иттер мен қояндарда
Фоликулдардың дамуы атрезия процесі мен бірге жүреді. Атретикалық фоликулдар
Фолликулдарда айтылған процес теканың гипертрофиясынан пайда болады. Фоликулярлы эпителий
Кларктың айтуы бойынша сары денешік дәнекер тканнан пайда болады.Фоликулдар
Әдебиет шолуына қарағанда аналық жыныс безінің оның өсіп-жетілуі, жануарлардың
2 МАТЕРИАЛДАР МЕН ЗЕРТТЕУ ТӘСІЛДЕРІ
Біздің зерттеулерімізде өзі басып шығарылатың құстың (қырғауыл) аналық жыныс
Қырғауыл (Phasіanus cholhіcus) –15 дана.
Құстардың жастары жұмыртқадан шыққан кезі мен айлар, мерзімімен есептелінген.
Аналық жыныс безі 10%-формалин ерітіңдісінде сақталған. Одан кейін
Белоктарды бромфенол көгі әдісімен анықталған.
Экспериментальды әдістің тәртібі:
1) Жұмыстың мақсаты бойынша қолдан жасалынған кесінділер пайдалану.
2) Кесінділерді парафиндерден босатып, суға дейін жеткізу Препараттарды сумен
3) Кесінділерді 20 мин. Бромофенол көгінде ұстау.
4) Кесінділерді 0,5% сірке қышқылында 15 мин. ұстау.
5) Дистелденген суға 20 мин ұстау.
6) Кесінділерді рН 6,5 фосфатты буферде ұстау.
7) Айтылғанды буфермен жуу.
8) Филтрленген қағазбен кептіру.
9) Жылдам абсолютті ацетонмен өткізу және бальзаммен жабу. Нәтижесі:
Полисахаридтерді, гликогенді Шабадаш реакциясымен анықтау.
1)Күкіртті суды дайындау: 200 мл дистелденген суға 10 см3
2)Калий немесе натрий периодатын жасау дайындау: 0,01М КІО4-ке
3) Шифф реактивін дайындау: 200 мл екі рет қайнатылған
Реакция жүргізу тәртібі:
аналық безден 4-5 мкм кесінділерді алу.
Парафиннен босатып суға жеткізу.
Қаранғыда калий периодатына 15-25 мин ұстау.
Кесінділерді екі дүркін 3-4 мин. бойы дистелденген сумен жуу.
Шифф ерітіндісінде 25-40 мин. салып ұстау.
Үш дүркін 3-4 мин. күкіртті судан өткізу(күкіртті суды жасау
10 мин. бойы 2-3 қайтара дистелденген сумен жуу.
Клеткаларды” ядросын Карачи бояумен бояу.
Дистелденген сумен жуу.
Кесінділерді спирт, ксилол арқылы судан босату және бальзаммен жабу.
Нәтижесі: гликоген және мукойдты заттар қызыл күре” түспен боялады.
Алынған препараттар МБИ-3 және МБИ-6 микроскоптар арқылы зерттелген. Онда
Жасалған препараттардан аналық жыныс безінің стромасы, фоликулярлы компоненттері және
Сонымен жұмысымызда жыл бойы бір рет көбейетін қырғауылдың аналық
3. ӨЗІНДІК ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ
3.1 Аналық жыныс безінің жасына қарай морфологиялық өзгерістері
Қырғауылдың аналық жыныс безі іш қуысының жоғарғы сол жағында
Өсіп жетіліп келе жатқан қырғауылдардың аналық жыныс
3.2 Қырғауылдың жұмыртқадан шыққан аналық жыныс безінің құрылысы
Мэзия әдісімен белоктарға боялған. Жетіліп келе жатқан фолликулалар. Үлкейтілуі
Сурет1.
Қырғауылдың жұмыртқадан шыққан кезіндегі аналық жыныс безінің кесіндісі
Полисахаридтерге Шабадаш әдісімен боялған. Ұяшықтарда оогониялар орналасады. Үлкейтілуі 135х.
Сурет 1а.
құрылымдары (талшықтары және клеткалары) тығыз емес. Қан тамырлар ауданы
Бездің буын араларында үлкен қан тамырлар орналасқан. Осы себептерге
Дәнекер тканьнің элементтері, клеткалары пішіні жағынан көп бұрышты
Кесте 1.
Қырғауыл жыныс безінің аналық жыныс клеткаларының өсу дәрежелері (мкм).
№ қырғғауыл зерттел-ген саны жасы Өсіп жетілген фолликулалар
Бірінші дәреже-дегі ооцит (мкм)
Екінші дәрежедегі ооциттер (мкм)
кіші орта ірі жетілген
цит яд-ро цит ядро цит ядро цит ядро цит
1 Phasіanus cholchіcus 5 жұ-мыр-тқа-дан шық-қан кезі 26
2 Phasіanus cholchіcus 5 6,0 ай 84 24 140
3 Phasіanus cholchіcus 5 1,5 жыл 90 28 170
Аналық жыныс клеткаларының жасына қарай өсіп жетілуі.
Ординатта: аналық жыныс клеткасының цитоплазмасыныњ диаметрі (МКМ)
Абсцисс: ооциттердің өсу дәрежелері
Б.Д.О. – Бірінші дәрежелі ооцит
К.О. – Кіші ооцит
О.О. – Орта ооцит
І.О. – Ірі ооцит
Ж.О. – Жетілген ооцит
Сурет 1б.
Аналық жыныс клетка ядросының өсу өзгерістері.
Ордината: Ооциттер ядроларының көрсеткіші (мкм).
Абсцисс: Ядроларының өсу мөлшері.
Б.Д.О. – Бірінші дәрежелі ооцит
К.О. – Кіші ооцит
О.О. – Орта ооцит
І.О. – Ірі ооцит
Ж.О. – Жетілген ооцит
Сурет 1в.
қан тамырлары орналасады. Артериалды қан тамырларының сыртқы қабырғасы жуан,
Бездің бір кесіндісінде әр түрлі жерлерінде 100-ден астам примордиалды
Алты айлық құстарда, жыныс безінде препараттың бір
Кесте 2.
Қырғауылдың аналық жыныс безінің фоликулярлы аппаратының құрылыстарының морфологиясының дәрежелері
№ Қырғауылдың жасы Фоликулдардың түрлері фоликулдар-дың үлкендігі (мкм) фоликулярлы
1 6,0 ай кіші 340 20,0 30,0 7,5
2
орта 900 60,0 100 11,4
3
ірі 1300 80,0 90,0 15,5
4
“жетілген” 1700 75,0 85,0 12,2
1 1,5 жас кіші 154,2 14,0 40,0 21,0
2
орта 700,4 40,6 56,0 36,0
3
ірі 800,0 70,0 68,0 40,0
4
“жетілген” 1000,0 66,0 57,0 45,0
Теканың қалындығы.
Ордината: Теканың қалындығының дәрежелері (мкм).
Абсцисс: Теканың өсу дәрежесі.
К.- Кіші фолликула.
О.- Орта фолликула.
І – Ірі фолликула
Ж.- Жетілген фолликула.
Сурет: 1г. Фолликулярлы эпителиінің қалындығы.
Ордината: Фолликулярлы эпителиінің қалындығының диаметрі (мкм).
Абсцисс: Фолликулярлы эпителиінің өсу дәрежесі.
К.- Кіші фолликула.
О.- Орта фолликула.
І – Ірі фолликула
Ж.- Жетілген фолликула.
Сурет: 1д.
3.3 Алты айлық қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Полисахаридтерге Шабадаш әдісімен боялған. Аналық жыныс клеткасының углеводтық заттары.
Сурет 2.
Алты айлық қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Полисахаридтерге Шабадаш әдісімен боялған. Теканың кейбір жерлеріне қан тамырлар
Сурет 3.
Көп жұмыртқа тапқан және түлеген қырғауылдарда аналық жыныс безінің
Аналық безде фолликулярлы апарат және аналық жыныс клеткалары
Алты айлық қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Полисахаридтерге Шабадаш әдісімен боялған. Фолликулдар текасының қалындығы. Үлкейтілуі 135х
Сурет 4.
Алты айлық қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Мэзия әдісімен белоктарға боялған. Қыртыс қабатына жақын бірінші дәрежелі
Сурет 5.
Алты айлық қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Мэзия әдісімен белоктарға боялған. Қыртыс қабатына жақын кіші фолликудар.
Сурет 6.
Алты айлық қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Полисахаридтерге Шабадаш әдісімен боялған. Фолликулдар шынжыр тәрізді. Үлкейтілуі 135х.
Сурет 7.
цитопплазмасының кортикалды аудандарда жатады. Жұмыртқаның анималды полюсында осы заттар
Біржарым жаста аналық жыныс безінің көлемі үлкейеді. Шаршылай өлшегенде
Қырғауылдардың аналық жыныс безінде көптеген фолликулдармен бірге құстардың жыныс
Безде, құрылыс-функционалдық өзгерістер фолликулдарды қоршап жаптатын дәнекер ткані немесе
Гистоморфологиялық және гистофизиологиялық жағынан жетілген қырғауылдың
Үлкен фолликулдардың бетінде айқын қан тамырлары жатады. Ірі фолликулдар
3.4 Бір жарым жастағы қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Мэзия әдісімен белоктарға боялған.Жетілген фолликулдар. Үлкейтілуі 135х.
Сурет 8.
1,5 жастағы қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Полисахаридтерге Шабадаш әдісімен боялған..
Фолликулярлы апараты және текасы жетілген. Үлкейтілуі 135х
Сурет 9.
жерін алып жатады. Аналық жыныс безінің соңғы маткалы ауданы
Әртүрлі бояулармен бояғанда строманың структуралық элементері корінеді, олар дән
Әбден жетілген фолликулдардың саны 3-4 дейін барады. Фоликулярлы
Сонымен қырғауыл әбден үлкейгенде безде, аналық жыныс клеткалар
Аналық жыныс безінде жыныс клеткаларының өсу дәрежесіне қарағанда, құстың
Балапандардың жанадан шыққан кезінде ооциттермен бірге фолликулярлы эпителий және
Әр түрлі жастағы қырғауылдың аналық жыныс зерттегенде, жастарына қарай
3.5 Аналық жыныс безінің құрылыс-функционалды цитохимиясы.
Қырғауылдың аналық жыныс безінде әртүрлі жасында стромада көптеген гисто-
Гликогенге реакция жасағанда безде жанадан жұмыртқадан шаққан құстарда, ұяда
Құстардың жасы өскен сайын, 6 айлық кезінде жоғардағы
Ооциттер әртүрлі өсу дәрежеде ядромен цитоплазмасының арасында вакуольдер жиналады,
1,5 жастағы қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Мэзия әдісімен белоктарға боялған.Аналық жыныс клеткасының белоктық заттары. Үлкейтілуі
Сурет 10.
1,5 жастағы қырғауылдың аналық жыныс безінің кесіндісі
Мэзия әдісімен белоктарға боялған. Фолликулдардың екі қабат текасы. Үлкейтілуі
Сурет 11.
4. Алынған нәтижелерді талқылау
Алынған нәтижелерімізге қарағанда құстардың аналық жыныс безіне де постнатальды
Аналық жыныс безінде жыныс жағынан жетілген құстарда қыртыс қабаты,
Құстарда, сүтқоректілерге ұқсас аналық жыныс безінде пролиферативтік процессті көруге
Аналық жыныс безінде, аналық жыныс клеткалар белгілі даму
Қырғауылдың 1,5 жасында фолликулдардың үлкендігі 154,2 мкм-ден 1000,0 мкм
Жоғарғыдағы көрсетілген өзгерістер активті процестер құстардың мезгілдік өмір сүру
Бір жолда белгілі бір мерзімде көп жұмыртқа табатын
Аналық жыныс безінің дамуында атрезия процесі тұрақты жүріп отырады.
Қорытынды
Онтогенездің эмбрионалды кезенінен кейін қырғауылдың аналық жыныс безінде екі
Аналық жыныс безінің жетілгенде аналық жыныс клеткаларымен бірге трофикалық
Аналық жыныс безінің дамуында, фолликулдардың жетілуіндедәнекер тканьді элементтері және
Овогенез процесінде фолликулярлы апарат күрделі даму кезеннен өтеді: оогониялар,
Эстералды толқындарға байланысты аналық жыныс безінде строманың құрылыс мінезі
Қолданылған әдебиеттер
1. Айрумен К.А. “Мофологический адаптаций фазана и кеклика в
2. Баников А.Г. “Заметки о фазане в низовьях р.
3. Поликаркова Е.Ф. “Внешные факторы и половой цикл птиц”
4. Светазаров Е. Штрайх Г. “Свет и половые периодичност
5. Мазунин Н.А. “К морфологий возврастных исезонных изменений
6.Wіssel Stefanі Raethel. Fasanen und andere Huhnervogel. –Neumann Verlag,
7. Верашагин Н.К. Фазан в среднем течений Сыр-Дарьи-“охотник” 1931,
8. Войткеевич А.А. “Свет эндокринная система”. Природа 9, 1948.
9. Светазаров Е. Штрайх Г. “Свет и половая периодичность
10. Грачев В.А. “О линьке семиреченского фазана (Fasіanus colchіcus
11. Шмалгаузен И.И. “Основы сравнителной анатомия”. М. Мир. 1947.
12. Светазаров Е. Штрайх Г. “Свет и периодичность
13. Дежкин В. “Фазан в северной Америке”.-“Охота и охотничье
14. Волкова О.В. “Структура и регуляция функций яичников” Мед.
15. Felіx. І. Ohrfasanen. Dіe neue Brenhm-Buchereі –A. Zіensen
16. Суворов Е.К. “Основные обшей ихтиология” л.1940.
17. Киршенблат Я.Д. “Сравнительная эндокринология яичников”. Изд. Наука.М.1973.
18. Пузик В.И. “Возрастная морфология желез внутренней секреций” М.1951.
19. Abene W. Quantіtatіve methods іn Hіstology. І.Med. Gab.
20. Puke K.L. Hіstologіcal Observatіons on the ovary
21. Black І.L. “Oogenesіs and ovarіan development іn the
22. Техвер Ю.Я. “Проблема постпубертатного овогенеза у млекопитающих”.
23. Демченко А.Я. “К Сравнительной морфологий яичников домашних млекопитающих”
24. Ларинов В.Ф. “Температурный фактор и пост эмбрональное развития
25. Хватов Б.Г. “Новое данные об овуляции и дроблений
26. Исембаев А.С. “Аденогипофиз у Alectorіs Kakelіk”. Вестник. №
ТҮЙІН
Қырғауылдың әр түрлі жасында аналық жыныс безінің фолликулдарының және
РЕЗЮМЕ
В сравнительном плане изучался яичник фазанов с возростом. Устоновлен
SUMMARY
The compapatіve analysіs of the phasіanus cholchіcus ovarіe
2
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
Б.Д.О.
К.О.
О.О.
I.O.
Ж.О.
1,5 жас
6,0 ай
Ж.Ш.К (жұмыртқадан шыққан кезі)