Мазмұны
Кіріспе 2
I Бөлім. Салықтық бақылау, оның экономикалық мәні 5
және мазмұнының жалпы сипаттамасы 5
1.2 Салықтық бақылаудың нысандары мен түрлері 12
1.3 Салықтық бақылаудың жетілдірілуіндегі автоматтандырылудың рөлі 19
II Бөлім. Қазақстан Республикасындағы салықтық 31
бақылаудың жағдайын талдау 31
2.1 Салықтық бақылауды ұйымдастыру және жүргізу 31
2.2 Салықтық бақылаудың жетілдірілуін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерді талдау 41
III Бөлім. Салықтық бақылаудың жетілдірілу мәселелері мен оларды
3.1 Салық төлеушілерді таңдаудағы статистикалық әдістерді қолдану қажеттігі 49
3.2 Салықтық бақылаудың басқа мәселелері мен оларды шешудің кейбір
3.2.1 Салықтық бақылаудың қарапайым мәселелері 51
3.2.2 Оффшорлық аймақтардың заңсыз қолданылу мәселесі 53
3.2.3 Салық төлеушілермен келтірілген фирмаларды пайдалану мәселесі 55
Қорытынды 57
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 60
Кіріспе
Қазақстан үшін салықтардың фискалдық мәнінің жоғарылауы және еліміздің салық
Еліміздің құқықтық қоғам құру жолында, салықтық заңнаманың орындалуы мен
Қоғамдағы салықтық қатынастардың тиімділігінің анықталуы, ең алдымен, олардың қажетті
Сонымен қатар қазіргі кезеңде экономикалық ғылымда және тәжірибеде бақылау
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Зерттеушілер мен тәжірибелік мамандардың еңбектерінде, мерзімді
Салықтық бақылаудың теориялық және тәжірибелік маңыздылығы, оның ұйымдастырылу және
Жұмыстың мақсаты. Жұмыстың мақсаты әдеби көздердің сынаулы қарастырылуы, салықтық
Жұмыстың міндеттері. Алдымызға қойылған мақсатқа жету үшін салықтық бақылауды
салықтық бақылаудың түсінігі, мәні, ерекшелігі және
салықтық бақылаудың нысандары мен түрлерін қарастыру;
салықтық бақылаудың жетілдірілуіндегі автоматтандырылудың рөлін қарастыру;
еліміздегі салықтық бақылаудың ұйымдастырылуын және жүргізілуін талдау;
салықтық бақылаудың жетілдірілуін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерді талдау;
салықтық бақылаудың нақты нәтижелерін талдау;
салық органдарының бақылау қызметі тиімділігінің және нәтижелігінің артуына арналған
Жұмыс әдістері. Зерттеулер келесідей әдістерді қолдану арқылы жүргізілген: бақылау,
Жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, сегіз сұрақты қосатын үш
I Бөлім. Салықтық бақылау, оның экономикалық мәні
және мазмұнының жалпы сипаттамасы
1.1. Салықтық бақылау: түсінігі, мәні, ерекшелігі және
Салықтық бақылауды зерттеу барысында, оның мемлекеттік қаржылық бақылаудың құрамдас
Әдеби көздердің сынаулы қарастырылуы кезінде экономикалық және құқық салаларын
Мемлекет өзінің тіршілік етуінің барлық кезеңдерінде ең алдымен өзінің
Бүгінгі таңда, мемлекеттік қаржылық бақылаудың анықтамасы мен мазмұны жөнінде
“Мемлекеттік қаржылық бақылау – мемлекеттің негізгі заңдарының кесімдеріне негізделетін,
“Қаржылық бақылау қаржылардың орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ақшалай қаражат қорларының
Мемлекеттік қаржылық бақылау демократиялық қоғам және рыноктық экономика жағдайында
Салықтардың экономикалық категория ретінде тиімді қызмет ету өзектілігі, олардың
Салықтардың бақылау функциясының мәні салықтық түсімдердің сандық сипатталу мүмкіндігінің
Сонымен қатар, салықтардың бақылау функциясының мәні мемлекеттің қаржылық базасының
Сөйтіп, салықтық бақылау салықтардың экономикалық категория ретіндегі атқаратын бақылау
Біздің ойымызша, салықтық бақылау мемлекеттің фискалдық мүдделерін іске асыруға
Жоғарыда атап өткеніміздей, салықтық бақылау салық механизмінің құрастырушысы болып
Салықтық бақылау салықтардың экономикалық категория ретіндегі бақылау функциясының жүзеге
Салықтық бақылаудың салық механизмінің құрастырушысы және ішкі жүйесі ретінде
Қазіргі қызмет етуші салық заңнамасына сәйкес, салықтық бақылау дегеніміз
Сонымен қатар салықтық бақылау – бұл мемлекет мүддесінде ақшалай
Ресей құқықгерінің пікірі бойынша салықтық бақылау – бұл мемлекеттік
Сонымен, салықтық бақылау мемлекеттік қаржылық бақылаудың құрамдас бөлігі ретінде
Біздің ойымызша, салықтық бақылаудың жүзеге асырылу механизмін шартты түрде,
Салық қызметі органдарымен салық төлеушілер, олардың салық салу объектілері
Салық заңнамасына сәйкес тәртіпте жоспарлы түрде салықтық тексерулерді жүргізу;
Алынған ақпаратты талдау негізінде салық төлеушілердің заңнамаға сәйкес салық
Ақпараттың болмауы жағдайында: а) оның анықталуы үшін іс-шараларды ұйымдастыру;
Төлеушілердің салықтық есебін жүргізу;
а) Берілген ақпараттың бекітілген параметрлерге сәйкестілігін анықтау және ә)
Тексерулер нәтижесінде белгілі бір ауытқулар анықталған жағдайда, оларды бағалау;
Ауытқулардың бағалану нәтижесінің себептері мен салдарын анықтау;
Ауытқуды жою және келешекте болдырмау мақсатында заңнамаға сәйкес экономикалық
Бүтіндей салық механизімінің тиімділігін бағалау;
Салық механизімінің тиімділігін бағалау негізінде салық заңнамасына өзгерістер еңгізудің
Бұл процестерді келтірілген ретке сәйкес 1.1.-сызбада белгіленгендей көрсетуге болады.
Салықтық бақылаудың мемлекеттік қаржылық бақылаудан басты айырмашылығы – бұл,
Салықтық бақылаудың ұйымдастырылу қағидалары да салық саясатының сәтті жүргізілуінде
Қазақстан Республикасының салық заңдары салық және бюджетке төленетін басқа
Салық салудың міндеттілігі. Салық төлеуші салық заңдарына сәйкес салық
Салық салудың айқындығы. Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке төленетiн
Салық салудың әдiлдiгi. Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бiрдей
Салық жүйесiнiң бiртұтастығы. Қазақстан Республикасының салық жүйесi Қазақстан Республикасының
Салық заңдарының жариялылығы. Салық салу мәселелерiн реттейтiн нормативтiк құқықтық
Біздің ойымызша, елімізде қолданылатын салық салу қағидаларымен қатар салықтық
Тиімділік қағидасы. Бұл қағида, салық органдарының ресурстарын тиімді пайдаланумен
Нәтижелік қағидасы. Салықтық бақылау, оның жүзеге асқандығының қорытындысын көрсететін,
Кәсіпқойлық қағидасы. Салық қызметінің мамандарының кәсіпқойлығы, қазіргі кезде
Жауапқа тартушылық қағидасы. Салықтық міндеттемелердің салық төлеушілермен орындауда және
1.2 Салықтық бақылаудың нысандары мен түрлері
Салықтар және басқа міндетті төлемдер түріндегі бюджетке шоғырланатын қаражаттардың
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты экономиканың түрлі салаларында өзінің қаржы-шаруашылық
Нысан түсінігінің қандай да бір құбылыс мазмұнының сыртқы көрінісі
Еліміздің қызмет етуші салық заңнамасына сәйкес салық бақылауы келесідей
салық төлеушiлердi тiркеу есебi;
салық салу объектiлерi мен салық салуға байланысты объектiлердi есепке
бюджетке түсiмдердi есепке алу;
қосылған құн салығын төлеушiлердi есепке алу;
салық тексерулерi;
камералдық бақылау;
салық төлеушiлердiң қаржы-шаруашылық қызметi мониторингi;
фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану ережелерi;
акцизделетiн тауарлардың кейбiр түрлерiн таңбалау және акциздiк постыларды белгiлеу;
мемлекет меншiгiне айналдырылған мүлiктi есепке алу, бағалау және сату
уәкiлеттi органдарға бақылау жасау.
Осы аталған салықтық бақылау нысандарының нәтижесі бойынша Қазақстан Республикасының
Салықтық тексеру нәтижесі бойынша салық және бюджетке төленетін басқа
Салық төлеушiлердi тiркеу есебi. Салық төлеушiлердi мемлекеттiк тiркеу –
Қазақстан Республикасында салық төлеушiлердi мемлекеттiк тiркеу ретiнде мыналар тiркелуге
Салық төлеушiлердi тiркеу есебi салық төлеушi салық органдарында салық
заңды тұлға, оның құрылымдық бөлімшелерi, сондай-ақ қызметiн жүзеге асыратын
жеке тұлға, соның ішінде жеке кәсіпкер үшiн: резидентке –
Салық салу объектiлерi мен салық салуға байланысты объектiлердi есепке
Салық төлеушілердi тiркеу есебiн жүзеге асыру кезiнде салық қызметi
Бюджетке түсiмдердi есепке алу. Бюджетке түсiмдердi есепке алуды салық
Қосылған құн салығын төлеушiлердi есепке алу. Бұл нысан, қосылған
Салық тексерулері. Салық тексеруi – бұл салық қызметi органдары
Арнайы білімді және дағдыны талап ететін мәселелерді зерттеу және
Алға қойылған мәселелер бойынша маман қорытынды жасайды, ол салықтық
1) құжаттық тексеру;
2) рейдтiк тексеру;
3) хронометраждық зерттеу.
Ққжаттық тексеру мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) кешендi тексеру - салықтың және бюджетке төленетiн басқа
2) тақырыптық тексеру - салықтың және бюджетке төленетiн басқа
3) қарсы тексеру - егер салықтық тексерудi жүргiзу кезiнде
Рейдтiк тексерудi салық қызметi органдары жекелеген салық төлеушiлерге қатысты
салық төлеушiлердiң салық органдарында тiркеу есебiне қойылуы;
фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолданудың дұрыстығы;
лицензияның, біржолғы талонның және өзге де рұқсат ету құжаттарының
акцизделетiн өнiмдi өндiру, сақтау және сату ережесiн сақтауы талаптарын
Хронометраждық зерттеудi салық органдары салық төлеушiнiң нақты кiрiсiн және
Салық тексеруiн жүргiзу, заң актiлерiнде белгiленген жағдайларды қоспағанда, салық
Камералдық бақылау. Камералдық бақылау - салық төлеушiлер берген салық
Салық органы салық есептiлiгiн қателiктер тапқан, салық есептiлiгiнде келтiрiлген
Мониторинг. Салық төлеушiлер мониторингi салық төлеушiлердiң нақты салық салынатын
Электронды мониторинг - белгiленген электрондық цифрлық қолтаңбамен расталып, электрондық
Фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану. Қазақстан Республикасының аумағында
Фискалдық жады бар бақылау-касса машиналары тауарлар сату мен қызмет
Акцизделетiн тауарларға бақылау жасау. Сыраны қоспағанда, белгiленген тәртiппен және
Салық органы белгiленген тәртiппен акцизделетiн тауарлардың жекелеген түрлерiн таңбалаудың
Мемлекет меншiгiне айналдырылған мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау және
Уәкiлеттi органдарға бақылау жасау. Салық қызметiнiң органдары бюджетке төленетiн
Бақылаудың ұтымды болуының шарты – оның ғылыми негізделген жіктелуін
Белгілі бір шарттылық дәрежесімен, салықтық бақылауды, оның ерекшелігін ескеретін
Бақылау қызметін жүзеге асыратын субъектілерге байланысты:
салық органдарымен жүзеге асырылатын салықтық бақылау;
белгіленген жағдайлардағы кеден органдарымен жүзеге асырылатын салықтық бақылау.
Бақыланатын тұлғалардың сипаттамасына байланысты:
шаруашылық субъектілердің салықтық бақылануы;
жеке кәсіпкерлердің салықтық бақылануы;
жеке кәсіпкерлер болып табылмайтын жеке тұлғалардың салықтық бақылануы.
Тексерілетін тұлғаның бақылану қызметінің көлеміне байланысты:
кешенді салықтық бақылау;
тақырыптық салықтық бақылау;
мақсатты салықтық бақылау.
Құжаттарды тексеруде қолданылатын әдістер мен тәсілдерге байланысты:
Бақылау пәнінің қамтылу дәрежесіне байланысты:
бүтіндей құжаттық салықтық бақылау;
таңдалмалы құжаттық салықтық бақылау.
Ақпараттар мен мәліметтердің құралу көздеріне байланысты:
құжаттық салықтық бақылау;
нақты салықтық бақылау;
қарсы салықтық бақылау.
Салықтық бақылаудың іс-шараларының жүзеге асырылу кезеңдеріне байланысты:
алдын-ала жасалатын салықтық бақылау;
ағымдағы салықтық бақылау;
кейіннен жасалатын салықтық бақылау.
Салықтық бақылаудың іс-шараларының жүзеге асырылу орнына байланысты:
камералды салықтық бақылау;
сыртқа шығу арқылы жасалатын салықтық бақылау.
Бақылау жұмыстарының жоспарына байланысты:
жоспарлы салықтық бақылау;
жоспардан тыс салықтық бақылау.1
Сонымен, келтірілген түрлі критерийлерге байланысты салықтық бақылаудың жіктелуі, мұндай
1.3 Салықтық бақылаудың жетілдірілуіндегі автоматтандырылудың рөлі
Салық жүйесінің тиімді қызмет ету өзектілігінің заңдылықты түрде жоғарылауы,
Салық органдарының бақылау жұмыстарының негізгі мақсаты болып қызмет етуші
Бақылау жұмысының барысында мемлекеттік салық органдары, төлеушілермен жасалатын салық
Салық төлеушілердің санының өсуі, салық салу жүйесінің күрделенуі кешенді
салық инспекторының еңбегі оперативтілігінің және өнімділігінің жоғарылауы үшін;
салық төлеушілер есебі мәліметтерінің нақтылығын қамтамасыз ету;
әрбір салық төлеуші және әрбір салық түрінің, оның кез-келген
салықтық түсімдер динамикасының терең талдануы және ол динамиканың болжану
салық инспекторларын кез-келген күнтізбелік күнге салық заңнамасы жөнінде толық
қағаздық құжат айналымы көлемінің қысқартылуы;
салық салуды басқару бойынша қабылданатын шешімдердің оперативтілігі мен сапасының
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе салық комитеті мен қаржы полициясының және
Жалпы, салықтық бақылаудың автоматтандырылуының мәні салық салу процесінің тиімді
Автоматтандырылу тарихи тұрғыда өндірісте басталды және кейін кеңсеге таратылды,
Кеңселік автоматтандырылуға келесідей міндеттер жатады: іс-қағаздарды жүргізу, басқару, бақылау,
енетін және шығатын ақпараттың өңделуі;
ақпараттың келешек талдануы;
енген ақпараттың сақталуы (ақпаратқа қолжетудің тездігі және қажет мәліметтің
Бұл келесідей жағдайлардың болуын талап етеді: орындаушылар арасындағы жұмыс
Кеңсенің автоматтандырылуы персоналдың қызмет ететін дәстүрлі коммуникация жүйесін (оның
Сонымен қатар, салықтық бақылаудың автоматтандырылуы салық органдарына салықтық бақылаудың
Сонымен, автоматтандырылған ақпараттық жүйенің қолданылу қажеттігі салықтық бақылаудың жетілдірілуінде
Салық қызметінің ақпараттық жүйелерінің енгізілуі, салық төлеушілер мен салық
Қазақстан Республикасының Президентінің “Қазақстан Республикасының ұлттық ақпараттық инфрақұрылымының қалыптасуының
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Салық комитеті (бұдан
ИС НДС – қосылған құн салығы бойынша салық есеп
ИСИД - төлем көзінен ұсталынатын жеке тұлғалардың табыстары
ЭФНО – электронды түрде салық есеп беруінің қалыптасу және
ЭКНА – электронды бақылау және салықтық аудит;
ИНИС – салық төлеушілердің тіркеу және төлемдерінің есебі жүйесі;
РНиОН – салық төлеушілердің және салық салу объектілерінің мемлекеттік
СГДС – хабарларды кепілді жеткізудің жүйесі.
Салық кодексінің жобасын жасау кезінде ақпараттық технологиялар тұрғысынан салық
Ақпарат өте көп және оның көлемі әрқашан ұлғайып тұрады.
Мұндағы, ең оңай болып ведомтсволық жүйені келесідей қағида бойынша
Салық төлеуші үшін, РНиОН жабдықтаушысы үшін, жүйе клиентін тексеру
Жұмысшы ведомстволық салық жүйесінен.
Бұл жүйелер тек қана арифметикалық және логикалық көмектердің кейбір
Өндірістік емес төлемдер бойынша жұмыстың ұйымдастырылуын жетілдіру мақсатында уәкілетті
Тіркеудің немесе жеке топтардың (РНН, СИК, паспорттық жүйенің тіркеу
Салық төлеушілердің тізімінің соңғы идеясы – түрлі ведомстволардан –
Өндірістік емес төлемдер жергілікті бюджетке қаражаттардың түсуінің негізгі көзі
Өндірістік емес төлемдер бойынша түсімдердің көлемінің өсуіне қол жеткізу
Өндірістік емес төлемдердің негізгі бөлігіне әкімшілік жүргізудің уәкілетті органдардың
Өндірістік емес төлемдердің түсуіне электронды бақылау жүйесін және өндірістік
Салық төлеушілер санының бүтіндей барлық аймақтарда өсуі, салық салу
Бюджетке төлемдердің түсуін жеделдету және ұлғайту;
Салық әкімшілігінің сапасын жақсарту;
Салық әкімшілігін жүргізу кезіндегі материалды-еңбектік шығыстарды қысқарту;
Басқаруды және бақылауды жақсарту;
Салықтардың түсу динамикасын терең талдау;
Қағаздық құжат айналымының көлемін қысқарту.
Салық төлеушілердің және салық салу объектілерінің мемлекеттік тізімі бастапқы
1.2.-сызба
Екінші кезеңде РниОН ақпараттық жүйесіне ҚР Ұлттық Банкі, лицензия
Маңызды түрде тізім, республиканың барлық салық төлеушілері және салық
1.3.-сызба
Әділет министрлігімен құрылатын, қайта ұйымдастырылатын және өзінің қызметін тоқтатқан
Сол сияқты басқа да мемлекеттік органдармен ақпаратпен алмасу реттеледі.
Көптеген ақпараттық жүйелердің тиімділігі алынатын мәліметтердің айқындығы және оперативтілігінен
1.4.-сызба
Мысалы, қызметтердің жеке түрлерімен айналысуға құқық беретін лицензия беруге
Мұнда, жергілікті салық комитеттеріне салық төлеушілерде жаңа салық салу
Келтірілген сызбада көрсетілгендей, облыстар, Астана және Алматы қалаларындағы Жол
Сызбада нақты бір салық төлеушіде пайда болған жаңа салық
Нәтижесінде, РНиОН ҚМ Салық комитетінде жиналатын және жергілікті салық
1.5.-сызба
1.6.-сызбада РНиОН жүйесі арқылы салық төлеушілерді және олардың салық
Қазіргі кездегі жағдайларда, жаңа салық салу объектілерінен салық төлеу
РНиОН жүйесінің енгізілуі, бұдан бөлек, жаңа объектілерден салықты төлеу
салық төлеушінің өзін алымдарды дұрыс есептеуі мен уақтылы төлеуіне
тіркеуші органмен алымдарды дұрыс ұсталуына бақылау жүзеге асырылады.
1.6.-сызба
Сонымен қатар, РНиОН барлық салықтардың, төлемдердің және алымдардың толық
Бұл сызбада салық төлеуші мүлік салығы бойынша есепті және
Дәл осылай басқа да салықтарға, алымдарға және төлемдерге әкімшілік
1.7.-сызба
1.8.-сызбада көлік құралдарына салыққа және жылжитын көздерден қоршаған ортаны
РНиОН-ды енгізу нәтижесінде салық инспекторлары жұмысының сипаты өзгереді, ескі
1.8.-сызба
Мұндағы, РНиОН-ды енгізудің негізгі нәтижелерінің бірі келесілер болады:
кез-келген уақытта салық төлеушілер санын әділет органдарымен автоматты түрде
тіркелмеген тұлғаларды анықтау және оларды салықтар мен алымдарды төлеуге
төлемдердің дұрыс есептелуінің орталықтандырылған бақылануы;
жеңілдіктерді берудің негізділігін автоматты түрде тексеру;
көлеңкелі айналымды анықтау және салық берешегін жою бойынша мемлекеттік
мемлекеттік органдарға салық төлеушінің ақпарат беру рәсімдерін оңайлату және
Сонымен, елімізде енізіле және қызмет ете бастаған ақпараттық жүйелердің
II Бөлім. Қазақстан Республикасындағы салықтық
бақылаудың жағдайын талдау
2.1 Салықтық бақылауды ұйымдастыру және жүргізу
Дипломдық жұмыстың ұсынылып отырған бөлімі оны орындаушының «Қаржы және
Салықтық бақылаудың ұйымдастырылуын қарастыруды бастамас бұрын ұйымдастырылу аспектісінің, оның
Салықтық бақылаудың жетілдірілуі бойынша мемлекет қабылдаған негізгі шараларды қарастырайық.
1998ж. 12 қазанынан Қазақстан Республикасының Президентінің №4114 «Қазақстан Республикасының
Сөйтіп, келесі шара қабылданғанға дейін уәкілетті салық органы болып
2002 жылы маңызды оқиға ретінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік кірістер
2002ж. 28 маусымынан Қазақстан Республикасының Президентінің №931 «Қазақстан Республикасының
Айтып кету керек, салықтық бақылауды жетілдірудегі басты шара болып
Салықтық бақылаудың жүзеге асырылу нысандарының жетілдірілуі бойынша қабылданған шараларды
Салықтық бақылауды жетілідірудің мақызды шарасы болып 1999ж. 30 қазанынан
1999 жылы Мемлекеттік кірістер министрлігі 1999-2000жж. арналған фискалдық органдар
2000ж. ІІ тоқсанының басында Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кірістер министрлігімен
Салықтық заңнаманы жетілдіру шеңберінде 2000ж. шағымдану рәсімдері біраз жақсарды,
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының Салық қызметінің мемлекеттік уәкілетті органымен
салықтық әкімшілік жүргізу процестерінің автоматтандырылуы;
салықтық аудиттің сапасы мен тиімділігіне бақылаудың жақсаруы, салықтық аудиттің
мемлекеттік бюджетке табыстардың түсуін болжамдау мен есеп әдістемесінің дамуы;
ірі салық төлеушілердің қызметінің мониторингі;
акциздерді жинау бойынша жұмыстың жетілдірілуі;
қосылған құн салығын жинауды жетілдіру;
бюджетке өндірістік емес салықтарды жинауды жетілдіру;
банкроттық бойынша және әрекет етпейтін кәсіпорындармен жұмыстың жетілдірілуі;
халықаралық салық салу;
салықтық шағымдану рәсімдерінің жетілдірілуі;
арнайы салық режимдерінің нормаларының әдістемесі мен оларға әкімшілік жүргізудің
жергілікті бюджеттерге салықтардың жиналу жүйесінің жетілдірілуі;
амортизациялық саясаттың жетілдірілуі;
қосылған құнға салынатын салық және әлеуметтік салық мөлшерлемелерінің төмендеуіне
Қазақстан Республикасының Салық кодексіне сәйкес салық қызметі органдары уәкілетті
Алматы қ. Бостандық ауданы бойынша Салық комитеті салық органдары
Алматы қ. Бостандық ауданы бойынша Салық комитеті мемлекеттік табыстарды
Алматы қ. Бостандық ауданы бойынша Салық комитетінің құрылымдық бөлімшелерінің
2.1.-сызба “ Алматы қ. Бостандық ауданы
комитетінің құрылымы»
Салық комитетінің негізгі қызметтері:
Салық комитетінің территориясына тиесілі аумақта салықтық бақылауды іске асыру
Салық заңнамасының бұзылуы туралы өтініштерді, хабарламаларды және басқа ақпаратты
Салық заңнамасын түсіндіруді ұйымдастыру
Салық заңнамасының бұзылуын талдау және бағалау, оның себептері мен
Жұмыстың нәтижелері туралы үздіксіз есептерді құрастыру
¶рбір салық төлеуші бойынша дербес шоттарды ашу және жүргізу
Салық комитетінің кадрларының біліктілігін жоғарылату
Салық комитеті негізгі міндеттерін орындау мақсатында басқадай қызметтерді атқару.
Салық комитетінің бақылау қызметімен байланысты құқықтары мен міндеттеріне тоқталайық.
Салық кодексімен көзделген нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеуге және бекiтуге;
Салық төлеушіден Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тізім бойынша уәкілетті
Тексерiлетiн салық төлеушiге – заңды тұлға мен жеке кәсiпкерге
Салық кодексiнің ерекше бөлiмiнде көзделген жағдайларда салық төлеушiнің салық
Салық тексерулеріне басқа да мемлекеттік органдардың мамандарын тартуға;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес соттарға талаптар қоюға құқылы;
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген негіздер бойынша заңды тұлғаны
Салық қызметi органдарының Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен көзделген өзге
Мемлекеттің мүдделерін қорғау;
Салық төлеушiнiң салық мiндеттемелерiн орындауына, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорларына
Салық төлеушiлердiң, салық салу объектiлерi мен салық салуға байланысты
Мемлекет меншiгiне айналған мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау және
Салық мiндеттемелерiнің орындалуын қамтамасыз ету тәсiлдерiн қолдануға және салық
Қазақстан Республикасының Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiне сәйкес салық
Салық тексеруi барысында салық және бюджетке төленетiн басқа да
Салық қызметi органдарының сондай-ақ салық заңнамасымен қарастырылған өзге де
Салықтық бақылаудың көпқырлылығы мен күрделігі салық органының құрылымдық бөлімшелері
Салық төлеушілер заңды тұлғалармен жұмыс
бойынша бөлім
Бөлімдердің негізгі қызметтік міндеттері олардың атқаратын бақылау қызметінің мазмұнына
Заңды тұлғалар бойынша декларациялар мен есептердің уақтылы өткізілуіне салықтық
Құзірет шеңберінде салықтық міндеттемелердің пайда болуы, орындалуы және тоқтатылуы
ҚР Үкіметі бекіткен нұсқама бойынша электронды құжат түрінде салық
Салық есеп берулерінің нысандарын толтыру бойынша түсіндірмелер жүргізу;
Салық кодексіне сәйкес салық құпиясын сақтау;
Салық төлеушінің өтініші бойынша салықтық міндеттемелердің орындалуы жөнінде бюджетпен
Шолушы хаттарды орындау, баяндамаларды, анықтамаларды, ақпаратты дайындауға қатысу;
Бөлімнің бақылау-экономикалық жұмысының құрастырылуына қатысу және оны орындау;
Бөлім бойынша мәліметтерді беру арқылы 2-Н есебін құрастыруға қатысу;
Салық төлеушілердің жеке бет шоттарына камералдық тексеру жүргізу.
Салық төлеушілер жеке тұлғалармен
жұмыс бойынша бөлім
Бөлімнің негізгі қызметтік міндеттері:
Бөлімнің бақылау-экономикалық жұмысының құрастырылуына қатысу және оны орындау;
Бөлім бойынша мәліметтерді беру арқылы 2-Н есебін құрастыруға қатысу;
Жеке тұлғалар өткізетін декларациялардың дұрыстығына бақылау жасау;
Салық төлеушілер арасында салық заңнамасы бойынша түсіндірушілік жұмыс;
Жеке кәсіпкерлерге патент беру;
Шолушы хаттарды орындау, баяндамаларды, анықтамаларды, ақпаратты дайындауға қатысу және
Заңды тұлғалардың салықтық аудиті бөлімі
Заңды тұлғалардың салықтық аудиті бөліміне келесідей қызметтік міндеттер жүктелген:
Бөлімнің бақылау-экономикалық жұмысының құрастырылуына қатысу және оны орындау;
Заңды тұлғалармен өткізілген декларациялар мен есептердің негізділігіне, салықтардың және
Түскен өтініштер, арыздар және сигналдар бойынша салық заңнамасының орындалуына
Шаруашылық субъектілерге – заңды тұлғаларға қарсы тексерулер жүргізу;
Ликвидация кезіндегі заңды тұлғаларға құжаттық тексеру жүргізу;
Салық төлеушілерге – патент негізінде жұмыс істейтін заңды тұлғаларға
Салық тексеруi барысында салық және бюджетке төленетiн басқа да
Бөлім бойынша мәліметтерді беру арқылы 2-Н есебін құрастыруға қатысу;
Салық төлеушілердің қарсы пікір білдіретін актілерін қарастыру;
Рейдтік тексерулер мен хронометраждық зерделеуді жүргізу;
Шолушы хаттарды орындау, баяндамаларды, анықтамаларды, ақпаратты дайындауға қатысу және
Жеке тұлғалардың салықтық аудиті бөлімі
Жеке тұлғалардың салықтық аудиті бөліміне келесідей қызметтік міндеттер жүктелген:
Жеке тұлғалар кәсіпкерлермен өткізілген декларациялар мен есептердің негізділігіне, салықтардың
Түскен өтініштер, арыздар және сигналдар бойынша салық заңнамасының орындалуына
Жеке тұлғаларға қарсы тексерулер жүргізу;
Кәсіпкерлік қызметті тоқтату кезіндегі жеке тұлғаларға құжаттық тексеру жүргізу;
Салық төлеушілерге – патент негізінде жұмыс істейтін жеке тұлғаларға
Жеке тұлғалар салық жылында ірі сатып алуына немесе 2000
Төлем көзінен ұсталынатын жеке тұлғалардың табысына салынатын салықтың дұрыс
Мемлекеттік бажды алатын мекемелер мемлекеттік баждың дұрыс есептелуіне және
Бөлім бойынша мәліметтерді беру арқылы 2-Н есебін құрастыруға қатысу;
Салық төлеушілердің қарсы пікір білдіретін актілерін қарастыру;
Рейдтік тексерулер мен хронометраждық зерделеуді жүргізу;
Шолушы хаттарды орындау, баяндамаларды, анықтамаларды, ақпаратты дайындауға қатысу және
Салықтарды мәжбүрлеп алу бөлімі
Салықтарды мәжбүрлеп алу бөлімнің негізгі қызметтік міндеттері келесілер.
Салық төлеушілердің бюджет алдындағы құарызын талдау;
Салық төлеушінің және оның дебиторларының шоттарына тапсырмалардың уақтылы берілуіне
Салық төлеушінің дебиторлары туралы келешекте олардың шоттарына тапсырмалардың шығарылуы
Кәсіпорындардың мүліктерін оларға шектеу қою мақсатында есептеуді ұйымдастыру;
Есептелген мүлікті өткізу бойынша сәйкес материалдарды дайындау, ұйымдастыру және
Аукционда мүлікті өткізгеннен бюджетке қаражаттардың түсуіне бақылау жасау;
Бюджетке қарызы бар тұлғалардың банктік мекемелердегі шоттарындағы қаражаттардың қозғалысына
Бөлім бойынша мәліметтерді беру арқылы 2-Н есебін құрастыруға қатысу;
Жойылатын кәсіпорындар бойынша сәйкес материалдарды жинау, оларды келешек шараларды
Шолушы хаттарды орындау, баяндамаларды, анықтамаларды, ақпаратты дайындауға қатысу және
Өндірістік емес төлемдер бөлімі
Өндірістік емес төлемдер бөлімінің негізгі қызметтік міндеттері келесілер.
Бөлімнің құзіретіне кіретін (жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық, жеке
Салықтар мен бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің (1 тармақта
Салықтар мен бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің уақтылы және
Бөлімнің құзіретіне кіретін салықтар мен бюджетке төленетін басқа міндетті
Болжаудың орындалуы бойынша айлық есепті құрастыру;
Салық органында тіркелмеген кәсіпкерлік қызмет субъектілерін анықтау, кәсіпкерлік қызмет
Шаруашылық субъектілермен кассалық тәртіптің орындалуы бойынша тексерулерді жүргізу;
Бөлімнің құзіретіне кіретін салықтар мен бюджетке төленетін басқа міндетті
Біржолдық талон негізінде кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалардың табысына
Жанама салықтар бөлімі
Жанама салықтар бөлімінің негізгі қызметтік міндеттері:
Есептелген және төленген жанама салықтарды салыстыру, аудан бойынша жанама
Дебеттік сальдосы бар және оның пайда болу себептерін талдау;
Тақырыптық және қарсы тексерулерді жүргізу кезінде есепке жатқызудың дұрыстылығын
Салыстырмалы мәліметтер негізінде құжаттық тексерулер бойынша салық төлеушілердің бірыңғай
Дебеттік сальдосы бар салық төлеушілер бойынша ҚҚСС тақырыптық тексерулерін
Акциздер бойынша тақырыптық тексерулерді жүргізу;
Бюджеттен қайтарылуға тиіс ҚҚС сомаларына үздіксіз бақылау жасау;
ҚҚС сомаларын қайтару бойынша тексерулер жүргізу;
Жанама салықтар бойынша қажет жағдайларда тексерулер жүргізу;
Талаптар мен электронды адреспен хат жазулар бойынша қарсы тексерулер
Ұйымдастыру-құқықтық қамтамасыз ету бөлімі
Ұйымдастыру-құқықтық қамтамасыз ету бөлімі өзінің құрамына екі құрылымдық бөлімшені
Әкімшілік жүргізу секторы
Құқықтық қамсыздандыру секторы
Әкімшілік жүргізу секторы
Сектордың негізгі қызметтік міндеттері:
Салық комитетінің жұмысын ұйымдастыру, бөлімдердің жұмыс жоспарларының үйлесуін қамтамасыз
Президенттің жарлықтары мен нұсқамаларын, Үкіметтің қаулылары мен нұсқамаларын, ҚР
Салық комитетінің бақылау-экономикалық жұмысы туралы 2-Н есебінің құрастырылуы, Алматы
Бұқаралы ақпарат құралдарында салық заңнамасының түсіндірілуі бойынша жұмысты жүргізу;
Мемлекеттік тілдің енгізілуі бойынша жұмыс жасау;
Жоғары тұрған органдарға өткізу үшін салық комитетінің жұмысы туралы
Құқықтық қамсыздандыру секторы
Сектордың қызметтік міндеттері:
Бақылау-экономикалық жұмыстың жоспарын құруға сектордың қатысуы және оның орындалуын
Салық комитетінің қызметкерлерін құқықтық қамсыздандыру;
Салық комитетінің мүдделерін соттарда қорғау;
Шағымдық-претензиялық жұмысты жүргізу;
Сектордың құзіретіне кіретін сұрақтар бойынша салық төлеушілердің хаттарына жауап
Сонымен, аталмыш салық органының барлық құрылымдық бөлімшелерінің негізгі қызметтерінің
2.2 Салықтық бақылаудың жетілдірілуін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерді талдау
Маңызды мәселе болып еліміздегі салықтық бақылаудың жетілдірілуі бойынша негізгі
Салықтық бақылаудың жағдайы мен жетілдірілу деңгейіне салықтардың тек қана
2.1.-кесте «2000-2002жж. Қазақстан Республикасының
мемлекеттік бюджет кірістері»
Атауы 2000ж. 2001ж. 2002ж.
млн.тг. Үлес салмағы,% млн.тг. Үлес салмағы,% млн.тг.
Кірістер, оның ішінде 587039
733660
807845
Барлық салықтық түсімдер, олардан 524058 89,27 635792 86,66 752785
Корпоративтік табыс салығы 163529 27,86 169048 23,04 209054 25,88
Жеке табыс салығы 51016 8,69 68574 9,35 77381 9,58
Әлеуметтік салық 99082 16,88 124284 16,94 133852 16,57
Қосылған құн салығы 115159 19,62 159913 21,80 175936
Акциздер 19285 3,29 21830 2,98 25443 3,15
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджет кірістері 2000 жылдан 2002 жылға
Жалпы, қарастырылған уақыт мерзімінде мемлекеттік бюджет кірістерінің өсуіне келесідей
Салық заңнамасының жетілдірілуі;
Салықтық әкімшілік жүргізу деңгейінің жақсаруы;
Салық органдарының бақылау-экономикалық қызметінің жақсаруы;
Трансфертті бағақұруға бақылаудың күшеюі;
ҚҚСС-на әкімшілік жүргізудің жақсаруы;
Экономиканың өсуі мен кәсіпорындардың қаржылық жағдайының жақсаруы, сондай-ақ еліміздің
Елімізде салықтардың түрлері бойынша ең жоғарғы орынды корпоративтік табыс
Ал енді, қарастырылған аудандық салық органындағы салықтардың түсу жағдайына
2.2.-кесте «2001ж.-2003ж. (I тоқсан) Алматы қ. Бостандық ауданы бойынша
2001
2002
2003 (I тоқсан)
Нақты, мың тг Үлесі, % Нақты, мың тг Үлесі,
Барлығы салықтық түсімдер, оның ішінде 14775969 100 17016949 100
Жеке табыс салығы 2719726 18,41 2935518 17,25 1359719 15,85
Корпоративтік табыс салығы 3092992 20,93 4522474 26,58 3053829
Қосылған құн салығы 3028082 20,49 2829682 16,63 1447182
Акциздер 67603 0,46 155240 0,91 75199 0,88
Әлеуметтік салық 4106842 27,79 4607422 27,08 1842101 21,48
Басқадай салықтық түсімдер 1761296 11,92 1967159 11,56 799450 9,32
Аталмыш салық органында салықтық түсімдер 2001 жылдан 2002 жылға
2.3.-кесте «2001ж.-2003ж. (I тоқсан) Алматы қ. Бостандық ауданы бойынша
2001 2002 2003 (I тоқсан)
Болжам Нақты Ауытқу Болжам Нақты Ауытқу Болжам Нақты Ауытқу
Салық комитетінің барлық салықтық түсімдері 13995237 14775969 780732 15110787
Жеке табыс салығы 2344257 2719726 375469 2931263 2935518 4255
Корпоративтік табыс салығы 2960343 3092992 132649 3914381 4522474
Қосылған құн салығы 2810385 3028080 217695 2148235 2829682
Акциздер 56204 67603 11399 114932 155240 40308 45246 75199
Әлеуметтік салық 3666275 4106842 440567 4282642 4607422 324780 1705246
Салық комитетінің құзіретіндегі салықтық түсімдер бойынша болжамды көрсеткіштердің орындалуы
Салықтық бақылауды іске асыруда үлкен мәнге сондай-ақ салық төлеушілер
Жағдайы бойынша 01.01.2002 жыл уақыт мерзіміне Қазақстан Республикасындағы салық
Алматы қ. Бостандық ауданы бойынша салық комитетіндегі барлық салық
2.4.-кесте «Салық комитетіндегі тіркеуде тұрған салық
төлеушілер санының динамикасы»
Атауы 2000 2001 2002 2003 (I тоқсан)
Заңды тұлғалар 15611 17291 18774 19121
Жеке тұлғалар 2033 2477 3186 3550
Барлығы 17644 19768 21960 22671
2.4.-кестеде көрсетілгендей, салық органында тіркеуде тұрған салық төлеушілердің құрылымы
Ал енді, еліміздегі салықтық бақылаудың негізгі нәтижелерін талдап көрейік.
Егер 1999 ж. 18996 заңды тұлғаларға тексерулер жүргізілген болса,
2001ж. салық органдарының бақылау-экономикалық жұмысы салықтар мен төлемдердің қосымша
Салық органдарымен 2001ж. 29,4 млрд. теңге қосымша есептелінген, бұл
Кесте 2.5. «1999-2001жж. Қазақстан Республикасындағы заңды тұлғалар бойынша қосымша
Региондар Барлығы қосымша есептелген Өсу, % мөлшерінде
1999ж. 2000ж. 2001ж. 2001 ж. 2000 жылға 2001 ж.
Атырау обл. 359478,7 731577,0 1536667,8 210,0 427,5
Маңғыстау обл. 1178620,7 1287673,0 2851722,0 221,5 242,0
Павлодар обл. 1034105,5 714781,5 2029895,2 284,0 196,3
ШҚО 1819209,4 1426372,5 3084818,8 216,3 169,6
Алматы обл. 547685,8 420172,1 681940,3 162,3 124,5
ОҚО 1232421,2 1434415,1 1123693,4 78,3 91,2
Қостанай обл. 1267255,7 888308,6 1132072,8 127,4 89,3
Ақтөбе обл. 1056896,8 450442,3 832727,9 184,8 78,7
Ақмола обл. 616416,0 658343,1 456041,0 69,3 74,0
Қарағанды обл. 3581838,4 1849693,9 2567064,3 138,8 71,7
СҚО 1301408,7 387812,0 759209,7 195,8 58,3
Қызылорда обл. 1094449,3 62398,5 538033,4 862,3 49,2
Жамбыл обл. 1985891,3 210563,9 808155,5 393,8 40,7
Астана қ. 3096653,8 478890,2 1239574,5 258,8 40,0
Алматы қ. 11861480,9 5771763,4 4689475,6 81,2 39,5
БҚО 1880882,5 969818,4 373480,0 38,5 19,9
Барлығы ҚР бойынша 33914694,7 17743025,5 24705847,2 139,2 72,8
Кесте 2.6. «1999-2001жж. Қазақстан Республикасындағы жеке тұлғалар бойынша қосымша
Региондар Барлығы қосымша есептелген Өсу, % мөлшерінде
1999ж. 2000ж. 2001ж. 2001 ж. 2000 жылға 2001 ж.
Атырау обл. 28474,5 29317,7 131875,5 449,8 463,1
Маңғыстау обл. 36221,3 112528,0 39251,0 34,9 108,4
Павлодар обл. 106107,1 73153,2 103701,8 141,8 97,7
ШҚО 104969,3 112214,1 159297,1 142,0 151,8
Алматы обл. 40930,6 25937,9 169608,9 653,9 414,4
ОҚО 66569,6 47848,2 73086,0 152,7 109,8
Қостанай обл. 138977,7 102665,6 110317,1 107,5 79,4
Ақтөбе обл. 26851,1 33220,4 37813,6 113,8 140,8
Ақмола обл. 56332,1 57919,0 75171,6 129,8 133,4
Қарағанды обл. 261651,1 183193,1 142549,2 77,8 54,5
СҚО 88233,0 175055,5 168876,0 96,5 191,4
Қызылорда обл. 55375,7 35629,9 105617,5 296,4 190,7
Жамбыл обл. 35716,2 25537,7 27156,0 106,3 76,0
Астана қ. 90996,8 73976,8 46651,5 63,1 51,3
Алматы қ. 491332,8 411529,6 388838,9 94,5 79,1
БҚО 36389,2 78623,8 111209,9 141,4 305,6
Барлығы ҚР бойынша 1665128,1 1587350,5 1891021,6 119,8 113,6
Бір жұмысшымен жасалынған есептелінген сомалардың үлес салмағы 2001ж. жұмыс
2001 жылдың нәтижесі бойынша республикада жалпы саны 10604 қызметкер
2001 жылы қосымша есептелген сомалардың күрт төмендеуі 1999 жылмен
2001 жылы ең ірі қосымша есептелген сомалар Алматы қ.
Салық органының бір қызметкерінің жүктемесін талдау бойынша қосымша есептелген
1999-жылы тексеру актілері бойынша 16354,1 мың теңге алынған, ал
Сонымен, салық органдарының оперативті ресурстарының тиімдірек қолданылуына қол жеткізу
Салықтық бақылаудың нақты нәтижелерін талданып отырған Алматы қ. Бостандық
2.3. Салықтық бақылаудың нақты нәтижелерін талдау
Кесте-2.7. «2000-2003ж. бірінші тоқсан аралығындағы Алматы қ. Бостандық ауданы
Атауы 2000ж. 2001ж. 2002ж. 2003ж.
I тоқсан өзгеріс 2000 және 2002жж.
Тіркелген салық төлеушілер саны, оның ішінде 17970 19768
- жеке тұлғалар 2079 2477 3186 3550 1471
- заңды тұлғалар 15891 17291 18724 19121 3230
Салық комитетінің қызметкерлер саны
140
Бір жұмысшыға шаққандағы орташа жүктеме
156,5
Тексерулер саны, оның ішінде
1435 1985 271 550(
- кешендік
348 262 35 -86(
- тақырыптық
615 336 34 -279(
- қарсы
332 635 179 303(
Барлығы құжаттық
1295 1233 248 -62(
- хронометраждық
93 23
- рейдтік
659 0
Қосымша есептеулер, мың теңге, оның ішінде 1647488,6 788005,1 1443445,9
(87,61%)
- заңды тұлғалар бойынша 1198998,3 733664,2 1407626,6 114231,8 208628,3
(117,4%)
- жеке тұлғалар бойынша 71506,3 50989,1 39691,3 28613,1 -31914
(55,43%)
- алымдар және басқа міндетті төлемдер 376984,0 3351,8 1128,0
(0,3%)
Өндіріп алынған сомалар, мың теңге 617236,0 510457,4 691771,4 126663,7
(112,07%)
Өндіріп алу көрсеткіші 0,37 0,64 0,48 0,66 0,11
(130%)
Бір жұмысшымен жасалынған қосымша есептелінген сомалар, мың теңге
10310,3
( Ескерту: 2001-2002жж. өзгеріс
( Мәліметтер Салық комитетінің бақылау-экономикалық жұмысының нәтижелері туралы №2-Н
2.7.-кестеге сәйкес 2000ж. және 2003ж. бірінші тоқсан аралығында Алматы
2001-2002жж. уақыт мерзімінде жүргізілген тексерулер саны 1435-тен 1985-ке дейін,
Салық органының бақылау қызметінің нәтижесін сондай-ақ тексерулер нәтижесінде қосымша
Барлығы қосымша есептеулер қарастырылған мерзімде 1,6 млрд. теңгеден 1,4
Республика деңгейінде байқалған 2001 жылдағы қосымша есептеулердің төмендеуі аталмыш
Өндіріп алынған сомалар 617236 мың теңгеден 691771,4 мың теңгеге
Өндіріп алу көрсеткіші 2000-2002жж. аралығында 0,37%-дан 0,48%-ға дейін жоғарылады.
III Бөлім. Салықтық бақылаудың жетілдірілу мәселелері мен оларды
3.1 Салық төлеушілерді таңдаудағы статистикалық әдістерді қолдану қажеттігі
Дипломдық жұмыстың екінші бөлімін орындау барысында, яғни салықтық бақылаудың
Статистикалық әдістерді іске асыруға
қажетті негізгі шарттар
Кәсіпорынды таңдау процесін жақсы статистикалық негізге қою үшін үш
Кәсіпорынды таңдаудағы статистикалық әдісті қолдануда, салықтық тексеруді жүзеге асыру
Ең маңызды мәліметтер болып, салықтық тексеру нәтижесінде қандай қосымша
Салықтық тексерулерді (аудитті) жүргізуде мол тәжірибесі бар мамандар салық
Салық төлеушілерді таңдау үшін берік статистикалық негіз құрудың шешімі
Төлеушілерді таңдаудың статистикалық моделдері және олардың құрылуы
Төлеушілерді таңдаудың статистикалық моделдерінің көбісі екі типке бөлінеді: бинарлық
Мысалы, бинарлық модель математикалық түрде келесідей жазылады:
ехр (Вт X) / [ 1 + ехр (Вт
мұнда Х = (X1, Х2, ... , Xn) –
В = (В1,В2,... ,Bn) – тұрақты коэффициенттер векторы;
т- транспонирлау белгісі.
Өткізілген барлық декларацияларға аталмыш моделді немесе математикалық формуланы қолдану
Салық төлеушілерді таңдаудағы статистикалық әдістерді қолдануда аралас модель (бинарлық
Статистикалық моделдерді құру және сәтті қолдану үшін бес кезеңді
Бірінші кезеңде әрбір модель үшін түсіндірушілер рөлін орындайтын көрсеткіштер
Екінші кезеңде арнайы әдістеме көмегімен, бірінші қадамда құрастырылған көрсеткіштер
Үшінші кезеңде қорытынды арнайы және бағаланған моделдер, сәйкес төлеушілердің
Төртінші кезеңде таңдалған салық төлеушілер тізімі кәсіпқой салық
Бесінші кезеңде таңдалған салық төлеушілер тексеріледі және тексерулердің нәтижелері
3.2 Салықтық бақылаудың басқа мәселелері мен оларды шешудің кейбір
Қазақстан Республикасының егемендігі орнатылуының біраз уақыты ішінде еліміздің салық
Салықтық бақылаудың тәжірибелік мәселелерін зерттеу барысында елімізде көптеген ірі
3.2.1 Салықтық бақылаудың қарапайым мәселелері
Жоғарыда айтып өткеніміздей, бақылау жұмысының барысында салық органдары, төлеушілермен
Айталық, корпоративтік табыс салығын есептеу мен төлеудің өзінде салық
жылдық жиынтық табыстың төмендетілуі;
өткізілген өнімнің өзіндік құнын жоғарылату;
шегерістерді құжатпен расталмаған сомалардың және кәсіпкерлік қызметпен байланыссыз шығындар
өзінің қызметіне қатысы жоқ немесе иелігінде емес шығындарды шегеріске
Айтып кету керек, көптеген зерттеушілер салықтардан жалтарудың түрлі жіктелуін
Саналы жалтару – салық заңнамасын нақты білу негізінде салық
Санасыз жалтару – керісінше салық заңнамасын жетік білмеуі немесе
Сонымен, салық заңнамасының орындалуын қамтамасыз ету барысында салықтық бақылаудың
Бұл мәселелерді шешудің басты жолы деп, біздің ойымызша, салық
Алматы қ. Бостандық ауданы бойынша салық комитетінің мәліметтеріне сүйенетін
салық органына салық есеп-қисаптарын уақтылы өткізбеу;
салықтардың және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің төмендетілуі.
Жеке тұлғалар бойынша салық салудағы әкімшілдік құқық бұзушылықтардың ішінде
салық органына салық есеп-қисаптарын уақтылы өткізбеу;
фискалдық жады бақылау-кассалық машиналардың қолданылуын бұзу.
3.2.2 Оффшорлық аймақтардың заңсыз қолданылу мәселесі
Iрі қазақстандық бизнес әлемдік экономикаға белгілі бір деңгейде интеграцияланды
Кеден статистикасының мәліметтері бойынша, егер 2001 жылдың бірінші жартыжылдығында
Қазіргі таңда әлемде 100 жуық оффшорлық аймақтар бар. Ол
Капиталды шығару трансферттік баға құру механизмі арқылы жүзеге асырылады.
Трансферттік баға құру осы технологиялық тізбектің жеке кәсіпорындарының шығындарын,
Қазақстан Республикасының «Трансферттік бағаларды қолданудағы мемлекеттік бақылау туралы» Заңы
Қазақстандық кәсіпорындар оффшорлық аймақтарға капиталды шығарудың келесідей сызбаларын қолданады:
экспорттық бағалардың төмендетілуі;
импорттық бағалардың жоғарылатылуы;
қызметтер импорты;
тауардың сапалық көрсеткіштерін төмендету немесе жоғарылату;
оффшорлық аймақта орналасқан тұлға иелігіндегі мүліктік кешеннің жалға алынуы.
Экспорттық бағалардың төмендетілуі
Кәсіпорын қазақстандық жеке немесе заңды тұлға иелігіндегі оффшорлық компаниямен
Мұндағы тауардың бағасы төмендетіледі. Кейін оффшорлық компания (өзінің иелігіндегі)
Контрактіде анықталған қаражаттар Қазақстанға аударылады, ал негізгі түсім оффшорлық
Импорттық бағалардың жоғарылатылуы
Жабдықтаушы шетел фирмасымен контракт жоғары бағалармен келісіледі.
Шетел компаниясы ретінде әдеттегідей қазақстандық импорттаушының бақылауындағы оффшорлық фирма
Екінші контракт өндірушіден тауарды жеткізу бойынша сол оффшорлық компаниямен
Қызметтер импорты
Капиталды заңды түрде шығарудың өте ыңғайлы әдісі. Мысалы, келісілген
Тауардың сапалық көрсеткіштерін төмендету немесе жоғарылату
Мұндағы сызбаның көрінісі келесідей.
Қазақстандық кәсіпорын қазақстандық банктерден несие алады. Несиені өтеу үшін
Қазақстандық кәсіпорын қайта өңдеу зауытының берілген мәліметтері бойынша шот-фактура
Оффшорлық аймақта орналасқан тұлға иелігіндегі мүліктік кешеннің жалға алынуы
Мүліктік кешені бар тұлға оны қазақстандық кәсіпорынға жалға береді.
Қазақстан Республикасы басқа экономикасы дамыған елдер сияқты оффшорлық аймақтарда
Бәрімізге мәлім Салық кодексіне «Трансферттік бағаларды қолданудағы бақылау» атты
Сөйтіп, еліміздің ірі салық төлеушілері тарапынан осындай ауқымды масштабтағы
3.2.3 Салық төлеушілермен келтірілген фирмаларды пайдалану мәселесі
Келтірілген мәселелермен қатар, еліміздің ішінде орын алатын тағы басқа
2001-2002жж. аудиттелген салық төлеушілерге қатысты мәліметтердің талдануы қазіргі кезде
Талдау қорытындысы мен мақсаттарын ескере отырып келтірілген фирмалар арқылы
Келтірілген фирамалармен олардың қызметін пайдаланатын салық төлеушілердің мәміле жасасуының
Анықталған келтірілген фирмалар бойынша орташа тауар және қызметті жалған
Бақылау жүргізудің негізгі қиындығы қосымша есептелген салық сомаларды келтірілген
Салық кодексінің 92б. 2т. сәйкес «салық төлеуші шегерістерді шығындарды
Сәйкесінше осы салық төлеушіге аудит жүргізгенде келесідей күрделі мәселелер
1. Анықтау керек:
сомаларды шегеріске жатқызу, сәйкесінше қосылған құнға салынатын салықты есепке
жалған экономикалық контрагент ретінде болып табылатын мәмілеге қатысушы келтірілген
2. Құжат негізінде жасалған шығындар шын мәнісінде жасалмаған-дығын немесе
Тәжірибе жүзінде аталғанның барлығын жүзеге асыру тым қиынға түседі,
Аталмыш мәселені толық ашу үшін нақты мысал келтіруді дұрыс
Істің мәні келесіде. Аудит жүргізу кезінде ЖШС «А» және
ЖШС «Б»-ға қатысты қарсы тексеру кезінде салық комитетімен осы
Сондықтан бұл жағдай бойынша келесідей сұрақ қатары пайда болды:
Бұл мәселе төңірегінде арнайы сот процесі жүріп, салық комитеті
Нәтижесінде, ЖШС «А»-ға қатысты заңды тұлғалардың табысына салынатын салық
Сөйтіп, аталмыш мәселе төңірегінде ұқсас жағдайлардың қайталанатыны мүмкін құбылыс
Қорытынды
Сөйтіп, бұл жұмыста салықтық бақылаудың теориясы мен тәжірибесінің өзекті
салықтық бақылау мемлекеттік қаржылық бақылаудың арнайы құрамдас бөлігін білдіреді;
салықтық бақылау салықтардың экономикалық категория ретіндегі атқаратын бақылау функциясының
салықтық бақылаудың мәні мемлекеттің салық саясатының сәтті жүргізілуіне ықпал
салықтық бақылау салық механизмінің құрылуындағы және жүзеге асырылуындағы объективті
салықтық бақылау басқару теориясы тұрғысынан тиімді және нәтижелі басқару
Келтірілген теориялық кесімдердің негізінде оның анықтамасын қорытуға болады, яғни
Бұдан бөлек, біздің ойымызша, салықтық бақылаудың жүзеге асырылу механизмін
Елімізде қолданылатын салық салу қағидаларымен қатар дипломдық жұмыста салықтық
Тиімділік қағидасы;
Нәтижелік қағидасы;
Кәсіпқойлық қағидасы;
Жауапқа тартушылық қағидасы.
Дипломдық жұмыста сондай-ақ салықтық бақылау нысандары, оның нақты міндетін
Еліміздің салық заңнамасына сәйкес салықтық бақылаудың нақты қолданыстағы нысандарын
Салықтық бақылаудың автоматтандырылуының мәні салық салу процесінің тиімді және
Елімізде енгізіле және қызмет ете бастаған ақпараттық жүйелердің тиімділігін
Салықтық бақылаудың қызмет ететін тәжірибесінің талдануы мен жалпылануы Алматы
Аталмыш салық органының барлық құрылымдық бөлімшелерінің негізгі қызметтерінің орындалуы
Салықтық бақылаудың жетілдірілуін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерді талдаудың негізінде келесідей
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджет кірістері 2000 жылдан 2002 жылға
Аталмыш салық органында салықтардың түсуі бойынша ұқсас тенденция байқалады.
Салық комитетінде тіркелген барлық салық төлеушілер санының динамикасы өсу
Қазақстан Республикасындағы 2001 ж. және 1999 ж. жасалған тексерулер
Салықтық бақылаудың нақты нәтижелерін талдау негізінде келесідей қорытынды жасауға
2001-2002жж. уақыт мерзімінде жүргізілген тексерулер саны 1435-тен 1985-ке дейін,
Салық органының барлық қосымша есептеулері қарастырылған мерзімде 1,6 млрд.
Өндіріп алынған сомалар 12,07%-ға өсті. Өндіріп алу көрсеткіші 0,37-ден
Салықтық бақылаудың жетілдірілу мәселелерінің ішінде келесілерді атап өту қажет:
Салық төлеушілерді тексерулерге қатысты таңдау мәселесі;
Салықтық бақылаудың қарапайым мәселелерінің ең төменгі деңгейіне қол жеткізу;
Оффшорлық аймақтардың заңсыз қолданылу мәселесімен күресу;
Салық төлеушілермен келтірілген фирмаларды пайдалану мәселесімен күресу.
Салықтық бақылаудың бұл мәселелерін шешудің кейбір жолдарын көздейтін келесідей
Тексерулерге қатысты салық төлеушілерді таңдаудың статистикалық әдістерін қолданудағы шетел
Салықтық бақылаудың қарапайым мәселелерінің ең төменгі деңгейіне қол жеткізу
Оффшорлық аймақтардың заңсыз қолданылу мәселесімен күресуді белсендіру үшін басқа
Салық төлеушілермен келтірілген фирмаларды пайдалану мәселесімен күресу үшін біздің
Біздің ойымызша, келтірілген ұсыныстардың ескерілуі келешекте салықтық бақылаудың жаңа
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының «Салықтар және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер
Қазақстан Республикасының Президентінің 1998ж. 12 қазанынан №4114 «Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Президентінің 2002ж. 28 маусымынан №931 «Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Үкіметінің 1999ж. 30 қазанынан №1631 «Ірі салық
ҚР Үкіметінің 17.04.02ж. №448 «Республикалық мониторингке жататын салық төлеушілердің
МКМ 23.04.02ж. №452 «Аймақтық мониторингке жататын салық төлеушілердің тізімін
Белобжецкий И.А. «Финансовый контроль и новый хозяйственный механизм» –
Бурцев В.В. «Государственный финансовый контроль: методология и организация» –
Глазырина И.Б. и др. «Современные информационные технологии и сети»
Дробозина Л.А. (Под ред.) «Финансы» М.: Финансы, 1999.
Ермекбаева Б.Ж. «Салықтар және салық салу» – А.: Қазақ
Ермекбаева Б.Ж., Лесбеков Г.А. «Основы налогообложения» – А.: Қазақ
Ногина О.А. «Налоговый контроль: вопросы теории» – СПб.: Питер,
Пепеляев С.Г. «Основы налогового права» – М.: Инвест фонд,
Поляк Г.Б. (Под ред.) «Бюджетная система России: Учебник» –
Топорова И.В. «Налоговый контроль: проблемы и перспективы развития» :
Черник Д.Г. «Введение в экономико-математические модели налогообложения» – М.:
Черник Д.Г. «Налоги» – М.: Финансы и статистика, 1998.
Черник Д.Г. «Налоги: Учеб. пособие. – 3-е изд.» –
Черник Д.Г. «Основы налоговой системы» – М.: Финансы,
Шорина Е.В. «Контроль за деятельностью органов государственного управления в
Евсюков А. «Автоматизация процессов налогового администрирования. Внедрение информационных систем
Макашева А. «О практике аудита налогоплательщиков, пользовавшихся услугами подставных
Мухамбетов Б. «Внедрение информационной системы РНиОН – новый этап
Саутов Г. «Основные схемы использования оффшорных зон казахстанскими компаниями»
Төлегенов Н. «О результатах контрольно-экономической работы налоговых органов» Вестник
Қосымша-1
«2000-2002жж. Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетіндегі салықтық түсімдердің динамикасы»
«2002 ж. Қазақстан Республикасының мемлекеттік
бюджетіндегі салықтық түсімдердің құрылымы»
Қосымша-2
«Аудандық салық комитетіне 2003 ж. 04 мамырға
түскен салықтардың құрылымы»
Қосымша-3
«Салық комитетіндегі тіркеуде тұрған салық
төлеушілер санының динамикасы»
Қосымша-4
«2000-2002жж. Салық комитетіндегі қосымша
есептеулер динамикасы»
Финансовый контроль и новый хозяйственный механизм / Белобжецкий И.А.
Финансы и статистика, 1989. – 23б.
1 Финансы / Под ред. Л.А.Дробозиной – М.: Финансы,
2 Бюджетная система России: Учебник / Под ред. проф.
3 Финансовый контроль: Учебник / Родионова В.М., Шлейников В.И.
1 Налоги / Под ред. Д.Г.Черника – М.: Финансы
2 Основы налогообложения / Ермекбаева Б.Ж., Лесбеков Г.А. –
1 Основы налогообложения / Ермекбаева Б.Ж., Лесбеков Г.А. –
1 Налоговый контроль: проблемы и перспективы развития / Автореферат
2 Налоговый контроль: вопросы теории / Ногина О.А. –
1 Налоги: Учеб. пособие / Под ред. Д.Г.Черника. –
1 Салыўтар жЇне салыў салу / Ермекбаева Б.Ж. –
1 Финансовый контроль и новый хозяйственный механизм / Белобжецкий
Финансы и статистика, 1989. – 47б.
2 Контроль за деятельностью органов государственного управления в СССР
Наука, 1981. – 43б.
3 Государственный финансовый контроль: методология и организация / Бурцев
Информационно-внедрический центр “Маркетинг”, 2000. – 85б.
1 Налоговый контроль: вопросы теории / Ногина О.А. –
1 Основы налогового права / Под ред. С.Г. Пепеляева
Основы налоговой системы / Под ред. Д.Г. Черника –
1 Современные информационные технологии и сети / Глазырина И.Б.
1 Внедрение информационной системы РНиОН – новый этап
(1 ҚР №448 Үкіметінің 17.04.02ж. «Республикалық мониторингке жататын салық
(2 МКМ 23.04.02ж. №452 «Аймақтық мониторингке жататын салық төлеушілердің
ҚР Қаржы министрлігінің статистикалық бюллетені №12 (48), желтоқсан 2002.
А.Евсюков «Автоматизация процессов налогового администрирования. Внедрение информационных систем МГД
Н.Т¦легенов «О результатах контрольно-экономической работы налоговых органов» Вестник МГД
Введение в экономико-математические модели налогообложения / Под ред. Д.Г.Черника.
Г.Саутов «Основные схемы использования оффшорных зон казахстанскими компаниями» Вестник
Г.Саутов «Основные схемы использования оффшорных зон казахстанскими компаниями» Вестник
А.Макашева «О практике аудита налогоплательщиков, пользовавшихся услугами подставных фирм»
2
Салық қызметі органдары
3-7, 9-11
Салық төлеушілер
(салық агенттері), олардың салықтық міндеттемелері
Жергілікті, орталық және басқа мемлекеттік органдар
Салық заңнамасымен қарастырылµан шектемелер
Салықтық бақылаудың
субъектілері:
Салықтық бақылаудың объектілері:
“Салықтық бақылаудың жүзеге асырылу механизмі”
2.,4(ә),6(ә),9.
1.
Экономикалық процестердің салықтық бақылануы:
1.1.-сызба
Салық комитеттеріне РНиОН арқылы мемлекеттік
органдардан мәліметтерді беру схемасы
Әділет министрлігі
Заңды тұлғаларды, филиалдарды, шетел ұйымдарын тіркеу, қайта тіркеу
Жылжымайтын мүлік туралы мәліметтер
IIМ
Көлік құралдары туралы мәліметтер
Табиғат ресурстары және қоршаған ортаны қорғау министрлігі
Жануарлар әлемін және орман ресурс-тарын пайдаланушы-лар туралы мәліметтер
Қоршаған ортаны ластау объеткілері туралы мәліметтер
Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігі
Зейнеткерлер және жеңілдік иеленушілері туралы мәліметтер
Транспорт және байланыс министрлігі
Азаматтық әуе кемелерінің тіркелуі туралы мәліметтер
Радиожиілік спектрін пайдаланушылар туралы мәліметтер
Ұлттық банк
Елтаңбалық алым туралы мәліметтер
Р
Н
и
О
Н
Мүлік салығы
Жылжымайтын мүлік құқығы және олармен мәмілелер үшін мемлекеттік алым
Көлік құралдары салығы
Жануарлар әлемін және орман ресурстарын пайдалану үшін төлемдер
Қоршаған ортаны ластау үшін төлемдер
Зейнеткерлер туралы мәліметтер
Азаматтық әуе кемелерінің тіркелуі үшін алым
Радиожиілік спектрін пайдалану үшін төлем
Елтаңбалық алым
С
А
Л
Ы
Қ
Қ
Ы
З
М
Е
Т
І
О
Р
Г
А
Н
Д
А
Р
Ы
Салық салу объектілерінің тіркелуі
Салық төлеушілер
Заңды тұлғалар
Жеке тұлғалар
Филиалдар
өкілдіктер
Шетел ұйымдары
Салық салу объектілері
Жер
Көлік
Қозғалмайтын мүлік
Жер қойнауы
Су ресурстары
Орман қоры
Жануар әлемі
Радиожиілік спектрі
Көрінетін жарнама
Су және әуе кемелері
Лицензиялар
Тіркеуші органдар
Жер ресурстарын басқару бойынша агенттік
Iшкі істер министрлігі
Әділет министрлігі
Табиғат және қоршаған ортаны қорғау министрлігі
Транспорт және байланыс министрлігі
Лицензия берушілер
………
РНиОН
Министрліктермен және ведомстволармен алымды төлеуді
тексеру үшін РНиОН-ды қолдану
Салыў төлеушілер
Жергілікті салық комитеті
Төлеудің дұрысты-ғын бақылау
Министрліктер, ведомстволар және басқа мемлекеттік органдар
ҚР КМ Салық комитеті
РНиОН
Алымның төленуін тексеру
Түрлі аймақтарда орналасқан салық салу
объектілері бойынша салық төлеуші туралы ақпараттың жиналуы
Салық төлеуші
Астана қ. жер комитеті
Астана қ. Жол полициясының басқармасы
ҚР ҚМ СК
РНиОН
ҚР IIМ
Алматы қ. Жол полициясының басқармасы
Жергілікті Салық комитеті
Жеке бет шоты
Жер ресурстары бойынша агенттік
Алматы қ. жер комитеті
Салық төлеушінің және тіркейтін органды тіркеу
органымен бақылануы
Салық төлеуші
Тіркеуші орган
Министрлік
ҚР ҚМ СҚ
РНиОН
Жергілікті Салық комитеті
Жеке бет шоты
Алымның ұсталуын бақылау
Мүлік салығына әкімшілік жүргізу
Салық төлеуші
Мүлік салығы бойынша есеп және декларациялар
Амортизацияланатын активтердің орташа жылдық қалдық құны
Салық сомасы
Салық жылының соңына құндық баланс
Салық комитеті
Салыстыру
ҚР Әділет министрлігінің жылжымайтын мүлік бойынша орталығы
ҚР ҚМ СК РНиОН- мүлік
Көлік құралдарына салыққа және жылжитын көздерден қоршаған
ортаны ластау үшін төлемдерге әкімшілік жүргізу
Салық төлеуші
Қоршаған
ортаны ластау үшін төлемдердің есептелуі
Көлік құралдарына салық бойынша декларация
Салық комитеті
Бақылау
РНиОН – көлік және қоршаған ортаны ластау
МЇліметтер:
Көлік құралдарын тіркеу:
маркасы
шығарылған жылы
двигатель көлемі
жүк көтерімі
отыратын орындар саны
қуаты
көлік құралдарын қайта тіркеу
есептен шыµару
көлік құралдарының ластау шегі туралы
ҚР IIМ
ҚР ҚОҚМ
Салыстыру
Талдау, мониторинг және ақпараттық қамсыздандыру
бөлімі
Құқықтық қамсыздандыру секторы
Салықтарды мәжбүрлеп алу бөлімі
Салық төлеушілер заңды тұлғалармен жұмыс бойынша бөлім
Салық төлеушілер жеке тұлғалармен жұмыс бойынша бөлім
Заңды тұлғалардың салықтық аудиті бөлімі
Салық комитеті
Жанама салықтар бөлімі
Ақпараттық қамсыздандыру және есеп секторы
Талдау және мониторинг секторы
Әкімшілік жүргізу секторы
Ұйымдастыру-құқықтық қамтамасыз ету бөлімі
Өндірістік емес төлемдер бөлімі
Жеке тұлғалардың салықтық аудиті бөлімі