Ж О С П А Р
Кіріспе 1
I тарау. Ұлттық банк, оның мақсаттары, міндеттері
1.1 Ұлттық банктің міндеттері, мақсаттары мен құқықтары 4
1.2 Ұлттық банктің атқаратын қызметтерінің бағыттары 5
II тарау. Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Банктің құрылымы мен
2.1 Қазақстан Республикасындағы Ұлттық банк (- "Банктердің
2.2 Қазақстан Ұлттық Банкінің бақылау және қадағалау функциялары
2.3 Қазақстан Ұлттық банкінің мемлекеттік өкімет
III тарау. Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Банктің операциялары мен
3.1 Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Банктің операциялары
3.2 Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Банктің 2004-2006 жылдардағы
Қорытынды 27
Қолданылған әдебиеттер 28
Кіріспе
Мемлекеттің деңгейі мен негізін анықтауда экономика негізгі рөл
Менің бұл тақырыпты таңдау себебім - Ұлттық
Республиканың Ұлттық банкінің ең басты мақсаты – экономиканы
Ұлттық Банктің тарихына тоқталатын болсам, Қазақстан Республикасының
Ұлттық Банкінің маңызды қызметі - банктердің, жинақ
Ұлттық Банк ― коммерциялық банктерді және басқа
Мен курстық жұмысымның барысында, жалпы Ұлттық Банктің
Курстық жұмысты көрсетілген талаптарға сай орындау үшін еліміздегі
I тарау. Ұлттық банк, оның мақсаттары, міндеттері
1.1 Ұлттық банктің міндеттері, мақсаттары мен құқықтары
Ұлттық Банктер ― бүкіл елдің несие жүйесін бақылаушы,
“Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі” туралы заң бойынша Қазақстан
Ұлттық Банк ― ақша резервтерінен, алтын валюта резервтерінен,
Қазақстанның экономикалық дамуы және дүниежүзілік экономикаға интеграциялануы мақсаттарына
Ақша ― несие және банк жүйесінің тұрақтылығын
қамтамасыз етуге көмектесу;
Банктік және басқа несиелік мекемелердің қызметін
реттейтін ережелерді жасау және олардың орындалуына
бақылау жасау негізінде банк несие берушілердің,
салымшылардың мүдделерін қорғау;
Әлемдік тәжірибеде, нарықтық экономика жағдайында Ұлттық банкінің жұмысын
Оның капиталының қалыптасуы 100% мемлекеттің
қаражаты есебінен болатын унитарлық банк;
Акцияларының бөлігі мемлекетке тиесілі акционерлік
қоғам;
Бірлестік типтес ұйым (мемлекеттің қатысуымен
немесе қатысуынсыз);
Ұлттық Банкінің қызметін бірігіп атқаратын
тәуелсіз банктер жүйесі;
Негізгі Ұлттық Банк ― унитарлы орган болып табылады.
Ұлттық банкінің қаржылық жылдағы пайдасы сол жылғы жатқызылатын
1.2 Ұлттық банктің атқаратын қызметтерінің бағыттары
Қазақстан Ұлттық банкі ― Қазақстан Республикасы заңдарының
Ұлттық банктің атқаратын қызметтері:
Қазақстан Республикасында мемлекеттік ақша ― несие саясатын жүргізу,
Қазақстан Республикасында қолданылатын банкнота және монетаны эмиссиялау.
Ұлттық Банктің қолма ―
шығаратын, тиын мен теңгенің қолма ― қол
Банктердің банк ісі қызметін атқару. Ол үшін
Үкіметтің және мемлекеттік органдардың банкі және агенті
Банктердің ісін бақылау және қадағалау қызметі .
Банктердегі бухгалтерлік есеп айырысудың, бухгалтерлік, банктік және басқа
Валюталық реттеу және валюталық бақылау қызметі. Оны
Резиденттер үшін шетелвалютасын және шетел валютасындағы бағалы
Ұлттық валютаның
салыстырып, курсын реттейді. Халықаралық есеп айырысуды
Елдің алтын валюта қорларын басқару қызметі. Оны
Президенттің немесе үкіметтің тапсырысы бойынша Ұлттық Банктің
Ұлттық банкі жұмысының бағыттары:
Елдегі несиелік ресурстарды және ақша айналысын басқару;
Өзіне бғынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді инкассациялауды
Халық шаруашылығында несиелік, есеп ―
Банк ісін лицензиялау, ақша ― несиелік реттеудің әдістерінің
Банк ісін бақылау және қадағалау;
Елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын жасау;
Ғылыми ― зерттеу және аналитикалық жұмыстар жүргізу;
Валюталық операцияларды жүргізу ережелерін және тәртібін жасау
Атқаратын қызметтердің негізгілері:
Айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен республикада мемлекеттік
Қазақстан Республикасы Үкіметінің мемлекеттік қағаздарына қызмет етуге қатынасады;
Қазақстан аумағында банктердің, еліміздегі банктердің ашылуына және
Белгіленген тәртіпте банктердің бағалы қағаздарының эмисиялау проспектісіне мемлекеттік
Банктердің қызметін бақылау мен қадағалауды жүзеге асырады және
Қазақстан Республикасында несиелер бойынша сыйақы пайыз матерлемесін реттеуді
II тарау. Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Банктің құрылымы мен
Ұлттық банктің басқару құрылымы мен қызметтік ұйымдастырудың басқа
Басқарма.
Директорлар кеңесі
Төраға. Төрағаның
орынбасарлары
Ұлттық Банктің орталық аппараты
Департаменттер, дербес басқармалар және бөлімдер
Облыстық (аумақтық( басқармалар
Ұлттық банктің тәуелсіз бөлімшелері:
Мемлекеттік сақтау орны
Банкноттық фабрика
Бағалы қағаздар фабрикасы
Приборлық бақылаудың мемлекеттік инспекциясы
Қазақсандық банкаралық есеп айырысу орталығы
Банкаралық және қаржылық телекоммуникациялар орталығы
Банктік сервистік бюро
Ұлттық банкінің ең жоғарғы басқару орны Ұлттық банк
Мемлекеттік ақша ( несиелік саясатын жасайды;
Ұлттық банкі шығарған, банктер ісіне қатысты нормативтік актілерді
Парламент бекіткен тұжырым негізінде банкноттар мен монеталардың номиналдық
Ұлттық банкінің банктермен және Қазақстан республикасының бюджетімен операциялар
Қазақстан Республикасының валюталық айырбас бағасын анықтау тәртібін бекітеді,
Сыртқы резевтерде сақтауға алатын сыртқы активтер типтерін бекітеді;
Ұлттық банкінің жұмысы туралы есеп береді, жылдық жиынтық
Ұлттық банк туралы ережені, Ұлттық банк құрылымын бекітеді
Банктер және олардың филиалдары үшін экономикалық нормативтерін бекітеді;
Басқарма шешімдерін басқарма қаулылары формасында жүзеге асады.
Ұлттық банк төрағасы Қазақстан Республикасының Президентінің ұсынуымен
Ұлттық банк төрағасы Ұлттық банк атынан сенімхатсыз мемлекетік
Ұлттық банк төрағасы ( Ұлттық банк қызметі бойынша
Ұлттық банк төрағасы басқарманы, директорлар кеңесінің қызметін басқарады
Ұлттық банк төрағасы президентке екі ай бұрын жазбаша
Парламенттің келісімімен Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Ұлттық банкінің
Қазақстан Ұлттық банкінің жылдық есебін Қазақстан Республикасының Президенті
Ұлттық валюталық ( теңгенің айлығының тұжырымымен Қазақстан Республикасының
Қазақстан Ұлттық банкінің Қазақстан республикасының Президентінің сұрауы бойынша
Ұлттық банкінің функционалдық құрамына департаменттер мен басқа да
Ұлттық банктің орталық аппаратында мынадай департаменттер мен дербес
Зерттеу және статистика департаменті;
Шетел операциялары департаменті;
Ішкі операциялар басқармасы;
Монетарлық операциялар департаменті;
Заң қызметі департаменті;
Әкімшілік департаменті;
Қолма ( қол ақшалармен жұмыс жөніндегі басқарма;
Инженерлік қауіпсіздік жүйесін пайдалану бөлімі;
Бухгалтерлік есеп департаменті;
Есептеу жұмыс орталықтарының департаменті;
Операциондық басқармасы;
Төлем жүйесі басқармасы;
Қаржылық қадағалау департаменті;
Персоналдармен жұмыс жасау басқармасы;
Халықаралық қаржы ұйымдарының жоболарын іске асыру бөлімі;
Мерзімді басылымдар және іскерлік ақараттар бөлімі;
Сонымен қатар Қазақстан Ұлттық банк құрылымы мынадай дербес
Мемлекеттік сақтау қоймасы;
Ресей Федерациясындағы Ұлттық банк өкілеттігі;
Банкноттық фабрика;
Монета сарайы;
Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы;
Қазақстан ипотекалық компаниясы;
Актуарлық орталық;
Банктік сервистік бюро;
Ұлттық ақпараттық технология;
Автобаза
Қазақстан Ұлттық банкінің төрағасы қызметінен кетерінен екі ай
2.1 Қазақстан Республикасындағы Ұлттық банк (- "Банктердің
Республиканың Ұлттық банкінің ең басты мақстаты (- экономиканы
Ұлттық Банк (- "Банктердің банкі" қызметін атқару үшін:
Коммерциялық банктердің резервтерін сақтайды;
Коммерциялық банктерге қысқа мерзімде қажеттіліктеріне байланысты, қысқа
Жалпы Ұлттық ауқымда қолма (- қолсыз есеп айырысуларда
Банктердің қызметіне қадағалау және бақылау жүргізеді;
Ұлттық Банктің тағы бір маңызды қызметі (- банктердің,
жинақ және тағы басқа
Ұлттық Банк (- коммерциялық банктерді және басқа да
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі (- жалпы банктік жүйені
Ұлттық Банк банкаралық есеп айырысу сияқты жалпы халықтың
Қолма (- қолсыз ақшалай және қолма (-
Бүкіл банктік жүйесі үшін бірыңғай метадологилық
Есеп айырысу, есеп жүргізу және есеп беру ережесімен
Елімізде қолма (- қол
2.2 Қазақстан Ұлттық Банкінің бақылау және қадағалау функциялары
Қазақстан Ұлттық банкі
Қазақстан Ұлттық банкі банкілер желісінің, сондай ― ақ
Оның реттеушілік функциясы Қазақстан Республикасы ақша ―
Қазақстан Ұлттық банкі заң актілерінде көздеген жағдайларды қоспағанда,
Қазақстан Ұлттық банкі банк және қаржы статистикасын, экономикалық
Қазақстан Ұлттық банкі банктерді, сондай ― ақ шетел
Осы мақсаттарда Қазақстан Ұлттық банкі:
Банктер мне олардың клиенттерінің, сондай ― ақ
Банктер, сондай― ақ шет ел валютасын сатып алу,
Банктер мен олардың филиалдарын, сондай ― ақ шетел
Қазақстан Ұлттық банкі Қазақстан Республикасындағы банктер мен олардың
Қазақстан Ұлттық банкі басқа мемлекеттердің орталық банктерімен
Пруденциялық нормативтер:
Банктердің қаржылық тұлаулылығын қамтамасыз ету және олардың кредиторларының,
Есеп айырысу мекемелері, сондай ― ақ шет ел
Қазақстан Ұлттық банк белгілейтін пруденциялық нормативтер сонымен қатар
Қазақстан Ұлттық Банкі:
Банктер үшін пруденциялық нормативтердің есеп айырысу әдістемесі мен
Банктер үшін ашық валюта айқындамасын есепке алу және
Үмітсіз және күмәнді активтерді, валюталық және
Қазақстан Ұлттық банкінің банктік қадағалау қызметкерлеріне қойылатын
Қазақстан Ұлттық банкінің банктік қадағалау құрылымдық бөлімшелерінің бірінің
Мұндай адамның:
Жоғары білімі болмаса;
өтелмеген сот жазасы болса;
бұрын банкротқа ұшыраған фирманы басқаруға қатысса немесе
табысы туралы декарация мен меншігінің бар екені және
банк төрағасы немесе банктің кеңесінің мүшесі немесе
Банктік қадағалау қызметкерлері Қазақстан Ұлттық банкі төрағасының жазбаша
2.3 Қазақстан Ұлттық банкінің мемлекеттік өкімет
Қазақстан Ұлттық банкі заңмен берілген өкілеттік шегінде өз
Қазақстан Ұлттық банкі өз қызметін Қазақстан Республикасының Үкіметімен
Қазақстан Ұлттық банкі өз жұмысында Үкіметтің экономикалық саясатын
Қазақстан Ұлттық банкінің төрағасы немесе оның орынбасарларының бірі
Үкімет Қазақстан Ұлттық Банкінің міндеттемелері бойынша жауап бермейді,
Қазақстан Ұлттық банкң Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің шоттары
Қазақстан Ұлттық банкі Қаржы министрлігіне мемлекеттік бағалы қағаздар
Қазақстан Ұлттық банкі өзінің міндеттемелерін орындамағаны үшін
Қазақстан Ұлттық банкі, банктер, есеп айырысу ұйымдары және
III тарау. Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Банктің операциялары мен
3.1 Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Банктің операциялары
Ұлттық банк ―"Қазақстан Республикасының Ұлттық банк" туралы заңға
Айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен Қазақстан Республикасында
Кепіл беруші Үкімет болып табылатын Қазақстан Республикасының ішкі
Қазақстан Республикасы аумағындағы одан тыс жерлерде банк филиалдарын,
Банктердің бағалы қағаздар эмиссиясы жобасының, оның тіркелуіне
Ол банктерге несие беруге, банктердің қарыз капиталы нарығындағы
Банктердің жұмысына және шетелдік валютаны сату, сатып алу
Қазақстан Республикасында ресми мөлшерлемелерді өзгерту арқылы банктік пайыз
Қазақстан Республикасында информациялық процестерді ақша ― несие реттеуі
Қазақстан Республикасында есеп айырысу тәртібін, жүйесін және нысандарын
Қазақстан Республикасында валюталық ретту мен валюталық бақылауды жүзеге
Банк ісі, есеп айырысу, валюталық операциялар жүргізу бойынша
Бақылау және қадағалау функцияларын қамтамасыз ету үшін банктерге,
Егер заңды актілермен басқалары қарастырылмаса, Қазақстан Республикасының Үкіметімен
Ұлттық Банкіге жүктелген функцияларды жүзеге асыруды басқаруға қатысуға
Қолма ―қол банкноттар мен монеталарды есепке алу,
Қазақстан Республикасы банктерінің жиынтық балансын құрады және тұрақты
Ішкі және сыртқы активтер бойынша болжамды есептеп шығарады;
Ақшалай қаражаттарды есепке алуды қате кеткенде немесе қолдан
Қазақстан Республикасында банктер жүйесіне кадрларды дайындауға қатысады;
Сирек жағдайларда мемлекеттік бюджеттің қаражаттары арқылы қаржыландырылатын несиелік
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігімен келісе отырып, банктердің бухгалтерлік
Уәкілетті мемлекеттік органның құзыретіне кіретін мәселелер жөнінде онымен
өзінің бақылау және қадағалау қызметін қамтамасыз ету үшін
Қазақстан Республикасы Үкіметінің келісімі бщйынша, ақша төлемдері мен
Қазақстан Ұлттық банкі өзіне жүктелген функцияларды жүзеге асыруына
Қолма ― қол банкноттар мен тиындарды есепке
Қазақстан Республикасы банктерінің жиынтық балансы мен өз балансын
Елдің есептік төлем балансын қалыптастырады және төлем балансы
Ақшаны клиенттің банктік шотына қате есептелгені анықталған кезде,
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің бірыңғай қазынашылық шотына қызмет
Банктер ашатын есеп айырысу ― кассалық бөлімдерін
Қазақстан Ұлттық банкінің нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес вексельдерді
Қазақстанның Ұлттық банкі мен Қазақстан Республикасының Үкіметі арасында
Қазақстан Республикасы агенттігі қаржылық мекемелерін және қаржы нарығын
3.2 Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Банктің 2004-2006 жылдардағы
2001 жылдан бастап, Ұлттық банк ақша ― несие
Ұлттық банктің ақша ― несие саясатының маңызды бағыты
Қазақстан Республикасының агенствосының берген мәліметі бойынша 2003 жылдың
Қысқа мерзімді құралдар бойынша кіріс төмендеді: 6
Сәуірде Ұлттық Банк ноталар эмиссиясының көлемі бойынша кірістілік
2004 жыл сәуірде Ұлттық Банктің тікелей РЕПО операциялары
Ұлттық банктің халықаралық резервтерінің өсуі ақша агрегаттарының өсуіне
Ақша ― несие саясатының 3 жылға қойған мақсатының
2004―2006 жылдар арасында Ұлттық банк алтын валюта
Ұзақ мерзімді несиелер 66(,3 млрд. теңгені құрап, 4,5%
Резиденттер депозиттерінің жалпы көлемі 2004 жылдың наурызында 4,3%
2004―2006жылдарға арналған ақша ― несие саясатының болжамды көрсеткіштері.
Млрд. тенге немесе % (1 жылға) 2003 ж.
инфляция %
жалпы инфляция %
ақша базасы млрд. теңге
өзгерістер %
ақша массасы млрд. теңге
өзерістер %
банк жүйесіндегі резиденттердің депозиттері млрд. теңге
өзгерістер%
экономикаға беретін несиелер млрд.тг
өзгерістер %
6,5
―
312
50,0
1026
34,2
780
29,4
940
39,8 5 – 7
4 – 6
411
31,6
1325
29,1
972
24,6
1225
30,3 4 - 6
3 – 5
495
20,3
1607
21,3
1183
21,7
1520
24,1
4 – 6
– 5
574
16,1
1898
18,1
1407
18,9
1844
21,3
Қорытынды
Курстық жұмысымды қорытындылай келгенде, мен
Бірінші тарауда көрсетілгендей, Ұлттық Банк ― бұл ақшалай
Айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен мемлекеттің ақша
Ақша эмиссиялау;
Банктерге, ұйымдарға несие беру;
Республикада қолма ― қолсыз есеп айырыуды іске асыру;
Инвестициялық қызмет;
Екінші деңгейдегі банктер қызметін бақылау және қадағалау ;
Валюталық реттеу және валюталық резервін сақтау және т.б
Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары ― өзінің
Үшінші тараудағы, Ұлттық банктің операциялары мен функцияларына келетін
Қолданылған әдебиеттер
ҚРдың «Ұлттық Банкі заңдары» Егемен Қазақстан Алматы 1995ж
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк мекемелері» негізгі заң
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметтері туралы» Қазақстан
Зиябеков Б «Қазақстанда банк жүйесінің дамуы» заңы, Алматы
«Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Қазақстан Республикасының заңы,
«Экономикалық шолу » ҚР ―сының Ұлттық банкі
«Қазақстан Ұлттық банкі» журналы, жылдық есеп, Алматы 2002ж.
«Баспасөз релизі» Ұлттық банк хабарлаушысы журналы, № 9
Расулов Н. «Банк жүйесінің дамуы қарқынды» // Қаржы
Алдаберген Ә. «Банк жүйесінің дамуы қарқынды» // Егемен
Теңізбаева А.С. «Қазақстанда банк жүйесі мен банк заңдарының
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие», Алматы 2004ж.
Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер» Алматы 2001ж.
Кошенов Б.Н. «Ақша, несие, банктер» Алматы 2001ж.
Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер», Алматы 2001ж.
Қалығұлова Р.Ж., Ғұмар Н.А. «Банктегі бухгалтерлік есеп және
Ғабжалелов Х. «Теңге», Алматы 2003ж. 23-35б.б
1