ЖОСПАР
Кіріспе 3
1-тарау. Халықаралық валюта жүйесінің мәні және құрылымы 4
1.1. Халықаралық валюта жүйесінің мәні және құрылымы 4
1.2 Халықаралық валюта жүйесінің даму кезеңдері 5
1.3 Халықаралық резервтегі валюта бірліктері 8
1.4 Еуропалық валюта жүйесі 11
2-тарау. Халықаралық валюталық қатынастар мәні 15
2.1 Халықаралық валюта және қаржы-несие рыноктары 15
2.2 Халықаралық валюта қатынастары жүйесіндегі Қазақстанның орны
Қорытынды 24
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi 25
Кіріспе
XX ғасырдың орта шенінен бастап халықаралық экономикалық, қаржы-қаражат
Валюталық қатынастар дегеніміз — дәстүрлі ақша қызметінің дүниежүзілік
Дүниежүзілік ақша сыртқы сауда мен қызмет көрсетулерді, капиталдар
Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылысы оның халықаралық валюта-қаржы
1-тарау. Халықаралық валюта жүйесінің мәні және құрылымы
1.1. Халықаралық валюта жүйесінің мәні және құрылымы
Валюталық қатынастар ұлттық және халықаралық деңгейде жүзеге асады.
ұлттық валюта жүйесінің негізгі белгілеріне мыналар жатады:
— ұлттық валюта бірлігі;
— ресми алтын-валюта қорының құрылымы;
— ұлттық валютаның паритеті мен валюта курсын қалыптастыратын
— валютаның айырбасталу мүмкіндігі (обратимость, конвертируемость валюты);
— валюталық шектеулердің деңгейі;
— мемлекеттің сыртқы экономикалық есептеулерді жүзеге асыру тәртібі
— ұлттық валюта жүйесін байланыстыратын буынға валютаның курсы
Валютаның курсы дегеніміз — жекелеген елдердің, валюталарының ара
Паритет — валюталардың алтьн мөлшеріне сәйкес ара қатысы.
Халықаралық валюта жүйесі дүниежүзілік шаруашылық шеңберіндегі валюталық қатынастарды
Бұл жүйе дүниежүзілік капиталистік шаруашылықтың бірте-бірте қалыптасуы нәтижесінде
Халықаралық валюта жүйесінің негізгі элементтеріне мыналар жатады:
— ұлттық және ұжымдық валюта бірліктерінің қоры;
— халықаралық өтімді (ликвидный) активтердің құрамы мен құрылымы;
— валюталық паритеттер мен курстардың (валюта құнының) механизмі;
— валюталардың өзара айырбасталу жағдайы;
— халықаралық есептеулердің нысандары;
— халықаралық валюта рыноктары мен дүниежүзілік алтын рыногындағы
— халықаралық валюта-қаржы қозғалысын реттеуші ұйымдар (Халықаралық валюта
Халықаралық Валюта жүйесінің негізгі міндетттеріне тұрақты экономикалық өсуді,
Халықаралық Валюта жүйесі халықаралық экономикалық қатынастарды кеңейтуге, немесе,
1.2 Халықаралық валюта жүйесінің даму кезеңдері
Халықаралық Валюта жүйесі — динамикалық дамушы жүйе. Бұл
Халықаралық валюта жүйесінің бірінші түрін алтын стандарт жүйесі
Алтын стандарт жүйесінің негізгі белгілеріне мыналар жатады:
— әрбір валюта бірлігінде белгілі алтын мөлшерінің болуы;
— валютаның алтынға айырбасталу мүмкіндігінің ел ішінде де,
— алтын құймалардың монетаға (тиынға) айырбасталуы, алтынның еркін
— алтынның ұлттық қоры мен ел ішіндегі ақша
Алтын стандартқа негізделген халықаралық есептеулердің механизмі қатаң курс
Капиталистік шаруашылықты жүргізудің бірте-бірте күрделенуі, дүниежүзілік шаруашылық байланыстарының
Екінші жүйе — алтын девизді стандарт жүйесі 1922
Алтын — валюталық стандарт жүйесі XX ғасырдың 30-жылдарында
— елдер арасындағы түпкілікті ақшалай есеп айырысу қызметін
— әр түрлі елдердің валюталары құнының өлшемі ретінде
— басқа елдердің орталық банктері мен үкімет мекемелері
Унция — ағылшын өлшем жүйесіндегі масса бірлігі. Алтынның
— валюталарды өзара салыстыру және оларды айырбастау алтын
— әрбір ел өз валютасы курсының тұрақтылығын басқа
Валюталардың рыноктық курсы белгіленген алтын немесе доллар паритеттерінен
— мемлекетаралық валюталық қатынастарды реттеу Бреттон-Вудс конференциясында құрылған
Бреттон-Вудс келісімі халықаралық валюта жүйесінің дамуындағы маңызды кезең
60-жылдардың соңына қарай Бреттон-Вудс жүйесі күшейе түскен дүние
Бреттон-Вудс жүйесінің долларды алтынға айырбастау жөніндегі талаптары АҚШ
70-жылдардың басында Бреттон-Вудс жүйесі іс жүзінде күйреді. АҚШ
1.3 Халықаралық резервтегі валюта бірліктері
1976 жылы Халықаралық валюта қорының (МВФ) Кингстондағы (Ямайка)
1. Алтынның құн өлшемі ретіндегі және валюта курстарын
Сонымен қатар ол ерекше өтімді тауар болып қала
2. СДР (speicial drawinq riqht — SDR)—займ
3. Әр елге ұлттық валюта курсының өздері таңдаған
90-жылдардың бас кезінде қалықтау курсы факторын жүзеге асыруға
Ол үшін, біріншіден, жекелеген ұлттық валюталар өз курстарын
Ямайка келісімдеріне сәйкес “қарыз алудың арнайы құқығы" ұжымдык,
Валюталық корзина дегеніміз — бір валютаның орташа курсын
Көптеген экономистердің айтуы бойынша СДР-ді резервтегі валюта емес,
Тағы бір ұжымдық резервтегі валюта бірлігі болып, валюта
1 ЭКЮ шамамен 1,3 американдық долларға тең.
ЭКЮ-дің эмиссия (шығару) көлемі СДР-дың шығару көлемінен артық.
Еуропалық валюта жүйесіндегі әрбір Еуропалық одақ елінің валютасының
ЭКЮ-ді жасаудың негізгі мақсаты Еуропалық Одаққа мүше жекелеген
ЭКЮ-ді жасау Еуропалық Валюта жүйесін доллардың шайқалуларынан және
ЭКЮ-дің СДР-ға қарағанда қолдану өрісі кеңірек, ол тек
Еуропалық экономикалық Одақтастық құрыларда біртұтас Еуропалық валюта жасау
1.4 Еуропалық валюта жүйесі
Еуропалық Одақ шеңберінде өткен күрделі келіссөздердің нәтижесінде 1979
Еуропалық валюта жүйесі — ұлттық валюталардың экономикалық интеграция
Еуропалық валюта жүйесі үш элементтен тұрады: 1) ЭКЮ
Еуропалық валюта жүйесінің алдына мынадай міндеттер қойылады:
— Еуропалық Одақ елдері ішінде сенімді валюталық
— тұрақты түрде даму стратегиясының негізгі элементі болу;
— экономикалық даму процестерінің байланысын нығайтып, еуропалық ынтымақтастыққа
— халықаралық экономикалық және валюталық қатынастарға тұрақтандырушы фактор
Еуропалық валюта жүйесінің атқарушы механизмі ЭКЮ-ді қалыптастыру және
Еуропалық валюта жүйесі валюталық резервтердің Одаққа мүше елдердің
Еуропалық Одақтың көрнекті қайраткері Ж. Делор Еуропа валюталарын
1990 жылы Еуропалық валюта жүйесіне қатысушы елдер қатарына
Батыс Еуропа елдері валюталары курсының тербелуін реттеу мақсатында
Маастрихт келісімдеріне сәйкес Еуропалық Одақ мемлекеттерінің ұлттық валюталары
Бірінші кезең 1998 жылы басталады. Бұл уақытта валюталық
Екінші кезеңде (1999—2001 ж. ж.) Еуропалық Орталық банк,
Үшінші кезеңде Еуропалық валюталық экономикалық одақ кеңістігіндегі банктік
ЕУРО-ның пайда болуы құнды қағаздармен байланысты келісім-шарттардың көлемін
ЕУРО-ны енгізу аталған валюта рыногын бір сәтте дүние
Жаңа ақша бірлігі бір валютаны екінші валютаға аударуға
ЕУРО-ны енгізудің тағы бір пайдасы биржалық маклерлер еуропалық
2-тарау. Халықаралық валюталық қатынастар мәні
2.1 Халықаралық валюта және қаржы-несие рыноктары
Халықаралық валюта және қаржы-несие рыноктары дүниежүзілік шаруашылықтың, халықаралық
XX ғасырдың соңғы 15—20 жылы қаржы рыноктарының қарқынды
Қаржы рыногы дамуының негізінде қаржы айналымының объективті заңдылықтары
Халықаралық экономикалық қатынастар, соның ішінде дүниежүзілік сауда, қызмет
Дүниежүзілік валюта, несие, құнды қағаздар рыноктары қалыптасуының алғы
1) капиталдың өндіріс пен банктерде шоғырлануы;
2) шаруашылық байланыстардың интернационалдануы;
3) банкі аралық телекоммуникациялардың дамуы. Валюта рыноктары дегеніміз
Ұлттық валюта рыноктары дамыған рыноктық экономикасы бар елдердің
Дүниежүзілік қаржы орталықтары дегеніміз — банктердің маманданған несие-қаржы
90-жылдардың басында халықаралық валюта келісімдерінің 50%-ке жуығы дүниежүзілік
Қазіргі валюта рыноктарына мынадай ерекшеліктер тән: 1) дүниежүзілік
2) валюталық операцияларды орталықсыздандыру және олардың
3) валюта операцияларын үйлестірудің (унификация) мәнінің
4) алыпсатарлық келісімдер көлемінің ұлғаюы;
5) валюта курстарының тұрақсыздануы.
Валюта рыноктары халықаралық есептеулерді жедел жүзеге асыруды, дүниежүзілік
Сонымен қатар валюталык, рыноктар механизмі экономиканы мемлекеттік реттеуге,
Халықаралық несие-қаржы қатынастары дүние жүзілік несие және қаржы
Халықаралық несие рыногында акция капиталының елдер арасындағы қозғалысы
Дүниежүзілік несие рыногы қарыз капиталы рыногының бір бөлігі,
Дүниежүзілік қаржы рыногы да қарыз капиталы рыногының бір
Қарыз капиталдарының дүниежүзілік рыногы соңғы он-жылдықтарда қарқынды, жедел
Халықаралық несие-қаржы рыногының дамуы XX ғасырдың 50-жылдарынан бастап
Еурорынок — бұл еуровалюта негізінде несиелер мен займдар
Еуровалюта — бұл шығарушы елді қоса есептегенде, барлық
Еурорыноктардың үкіметтік немесе мемлекеттік статуы жоқ. Олардың пайда
Еурорыноктың пайда болу себептеріне мыналар жатады:
1) АҚШ долларын шетелдерге шығару мүмкіндіктерінің пайда болуы;
2) долларға Еуропадағы сұраныстың ұлғаюы;
3) АҚШ-тың өзінде жасалатын валюталық операциялардан гөрі
4) Еуропалық банктердің халықаралық валюта операцияларын қаржыландыру құралын
Еуровалюта рыногында ең әуелі еуродоллар үстемдік етті.
Еуродоллар — бұл Батыс Еуропалық банктердің вклад (ақша
Еурорыноктың қазіргі операцияларының 70%-тен астамы еуродоллар арқылы, 20%
Еурорыноктың 60—70-жылдардағы қарқынды дамуы, кейірінек оның өз қызметі
Форвардтық келісім — тауарларды көрсетілген уақытта сату мен
Опцион дегеніміз — мерзімдік келісім бойынша валютаны сатушы
Еурорыноктардың дамуы дуниежүзі аумағында қаржы ресурстарына сұраныс пен
Еурорыноктардың дамуы жаңа халықаралық қаржы орталықтарының (Сингапур, Гонконг,
Еурорыноктардың дамуы және халықаралық қаржы рыноктарының интернационалдануы халықаралық
2.2 Халықаралық валюта қатынастары жүйесіндегі Қазақстанның орны
Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылысы оның халықаралық валюта-қаржы
Қазақстанда қазірдің өзінде теңгенің ел ішінде еркін ауысуына
90-жылдардың ортасына қарай теңгенің ішкі ауысуының тұрақсыздығы экономиканың,
Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылыстары қарыз капиталының дүниежүзілік
Қазақстанның валюта саясатының маңызды бағыттарының бірі ТМД елдерімен
Қазақстанның Халықаралық Валюта Қоры (МВФ) сияқты халықаралық қаржы
1997 жылдан бастап Қазақстан үкіметі өз жұмысының басты
Шетелдік инвестициялар рыногындағы ахуал оларға деген Шығыс Еуропа
Қазақстанға шетелдік инвестицияларды тарту бағдарламасын әзірлеу қажет, ол
1) Біздің елімізге шетелдік бизнесмендердің келуіне байланысты барлық
Күллі іскер әлем қарым-қатынас жасасатын ағылшын тіліне қазақстандықтарды
Біздің авиажелілеріміздің, әуежайларымыздың, ондағы қызмет көрсетудің қолайлылығына, жоғары
2. Инвестицияларға немесе кредиттерге салық үзілістерін, жеңілдікті ставкаларды,
Тым жан-жаққа шашырай берудің қажеті жоқ, қарапайымнан күрделіге
Импортты алмастыру және бәрінен бұрын халық тұтынатын тауарларды,
Ақыр соңында, аймақтық басымдықтарды әрі ең алдымен халықты
3. Жер мен жылжымайтын мүлікке берілетін құқық
4. Үкіметтің капиталды сыртқа
5. Үйлестірілген және оралымды жұмыс жүргізу үшін тікелей
Шетелдік инвестицияларды тарту бағдарламасымен қазірдің өзінде мамандар жұмыс
Қорытынды
Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылыстары қарыз капиталының дүниежүзілік
Қазақстанның валюта саясатының маңызды бағыттарының бірі ТМД елдерімен
Шетелдік инвестициялар рыногындағы ахуал оларға деген Шығыс Еуропа
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi
Ефимова Е.Г. Потапова И.С., Заславская М.Д. Экономическая теория:
Макконелл Кемпбелл Р., Брю Стенли Л. Экономикс: принципы,
Экономика: Учебник по курсу “Экономическая теория” / Под
Солнцев В. Государственное регулирование цен и контроль за
Экономист 2000. №7. С.25; №10. С. 15.
Арынов Е.М. Экспортная ориентация национальной экономики. Алматы, КИСИ,
Ашимбаев Т.А. Экономика Казахстана на пути к рынку:
Пебро М. Международные экономические, валютные и финансовые отношения.
Шреплер Х.А. Международные экономические организации; Справочник. - М.:
Финансы. Под ред. профессора В.М. Родионовой. Москва "Финансы
Теория финансов. Под общей ред. докторов экономических наук,
Көшенова Б.А. Ақша, несие, банктер. Валюта қатынастары. Оқу
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие». Оқу құралы.
Саниев М.С. Ақша, несие, банктер. Оқулық. Алматы: 2001
Н. Назарбаев “Тјуелсіздігіміздіѕ бес жылы", Алматы, “Ќазаќстан" 1996,
9