Жоспар
Кіріспе
1. Геодезия және оның міндеттері.........................................................................4
2. Халық шаруашылығын дамытудағы геодезиялың ролі...................................5
3. Геодезияның дамуының қысқаша тарихы........................................................6
4.Геодезиялық жұмыстарды жүргізу процестері мен геодезия..........................8
5.Геодезиядағы проекциялау әдісі.......................................................................10
6. Топографиялық карталар және пландар..........................................................13
7. Топографиялық карталардың жол-жол сызығы..................................21
8. Топографиялық карталардың мазмұны және шартты
белгілері.................................................................................................................23
Қорытынды................................................................................................28
Әдебиеттер...............................................................................................29
Кіріспе
Геодезия — жер туралы өте ежелгі ғылымдардың бірі.
Геодезия — жердің немесе оның жекелеген бөліктерініқ пішіні
Геодезиялық астрономия — геодезиялық тірек жүйелері үшін аспан
Топографиялық картада бейнеленген кез келген пункттің немесе объектінің
1. Геодезия және оның міндеттері
Геодезиялық гравиметрия — жер бетінің жекелеген нүктелрінің ауырлық
Ғарыш геодезиясы — Жердің жасанды серіктерінің көмегімен жер
Геодезия немесе топография жер бетінің біршама шағын учаскелерін
Қартография жер бетінің едәуір территорияларынын кескіндерін әр түрлі
Аэрофототопография жердің карталары мен пландарын фотосуреттер және әуеден
саудың әдістерін талдаумен айналысады.
Теңіз геодезиясы. мұхиттар мен теңіздер түбінің табиғи қорларын
Қолданбалы геодезия іздеулер, құрылыстар мен инженерлік ғимараттарды салу
дайларда оны өз тәсілдері мен құралдары арқылы шешеді.Геодезия
а) жер бетіндегі жекелеген нүктелердің орындарын таңдап алынған
б) әр түрлі инженерлік ғимараттарды жобалау және салу
г) еліміздің қорғаныс мұқтаждығын геодезиялық мәліметтермен қамтамасыз ету.
2. Халық шаруашылығын дамытудағы геодезиялың ролі
Геодезияның халық шаруашылығының түрлі-түрлі салалары үшін практикалық үлкен
Геодезия біршама ғылыми пәндерге, яғни математика, физика, астрономия,
Математика геодезияны әр түрлі геодезиялық есептердін аналитикалық түсіндірмелерінің
3. Геодезияның дамуының қысқаша тарихы
Геодезия ете ерте заманда жер бетін шаруашылық мақсаттар
Геодезия атам заманғы (антикалық) Грецияда жоғары дамыған болатын,
Геодезиялық жүмыстардың Ресейде ғылыми жолға қойылуы I Петрдің
XIX ғасырдың бірінші жартысында Ресейдегі геодезиялық жұмыстардың ғылыми
Геодезиялық қызмет Қеңес өкіметі жылдарында қарқындап дами бастады.
Бүгінгі таңда геодезия жоғары ғылыми деңгейде, аса жаңа
Топографиялық-геодезиялық жұмыстардың және картография өндірісінің мұнан әрі алға
Келешекте халық шаруашылығының шұғыл есіп отыратын қажеттерін ғарыштан
К. Красовский зор жұмыстар істеді. Геодезия және картография
4. Геодезиялық жұмыстарды жүргізу процестері мен геодезиялық қызметтің
Геодезиялық жұмыстар далалық және ғылыми өңдеу жұмыстары болып
Өлшеу процесіне пландар мен карталар жасау үшін немесе
Топографиялық-геодезиялық өлшеулер мынадай элементтерді қамтиды: горизонталь және вертикаль
Геодезиялық өлшеулер нәтижелері тиісті журналдарға енгізіледі және дала
Есептеу процесі өлшеулердің сандық. нәтижелерін жүйеге келтіру мен
Графикалық процесс өлшеу және есептеу нәтижелерін белгіленген шартты
түріне келтіруден тұрады. Геодезияда сызбалар топографиялық жұмыстардың түпкі
Бұл басқарманың негізгі өндірістік міндеттері мынадай:
Республика территориясында геодезиялық тірек жүйесін дамыту және карталар
Алуан тектегі және түрлі мақсаттағы карталарды, пландар мен
Әр түрлі мекемелер жасаған геодезиялық және топографиялық жұмыстарды
Геодезия және картография бас басқармасы жанында республикада атқарылған
5. Геодезиядағы проекциялау әдісі
Кеңістіктегі әр түрлі бейнелер мен заттарды қағаз бетінде
Жер бетінің едәуір территориясын кескіндеу жердің деңгей-лік бетіне
дердің деңгейлік бетінің бір бөлігі болсын делік. Сонда
Жер бетінің А, В, С және В нүктелерініқ
Деңгейлік беттен жердің физикалық бетіндегі нүктелерге дейінгі ара
Деңгейлік беттің орташа жағдайын мүхит деңгейін көп жылдар
Бір-біріне параллель перпендикулярмен проекцияланады.Ма, ВЬ, Сс,
Егер жергілікті жердегі АВСӘ төртбүрышының горизонталь проекцияларының ав,
6. Топографиялық карталар және пландар
Жер бетін планда немесе картада кескіндегенде жер контурының
1 11
500 ' 1000
және т. с. с. алынады.
Осындай масштаб сандық масштаб деп аталады, оның бөлімі
Планды не картаны жасағанда жердің әрбір сызығының ұзындықтарын
ке бөледі. Сызықтық масштабтағы әрбір кесіндіге жердегі белгілі
Сызықтық масштабтың көмегімен 0,5 мм дәлдікпен ара қашықтықты
3-сурет
Көлденең масштабты қолданып өлшеу жүргізу алдында оның негізгі
Геодезиялық өлшеулер мен жекелеген учаскелердің түсірулері жер беті,
Карта дегеніміз жер бетінің едәуір территориясының Жердің қисықтығын
Жалпы географиялық карталарда жер беті туралы физикалық-географиялық мәліметтер
Ұсақ масштабты карталары халық шаруашылығының дамуын негізгі жобалау
Орта масштабты карталар егжей-тегжейлі мазмұнға және неғұрлым жоғары
Ірі масштабты карталар мен пландар әр алуан жұмыстарды
Тақырыптық арнайы карталар жалпы географиялық карталардың негізінде жасалынады,
Қазіргі уақытта пайдалы қазбалар кенін барлау және игеру
Топография - географиялық және геометриялық әдістерді пайдалана отырып
Картографияның міндеті - халықты шаруашылықпен мәдени қажеттілігін өтейтін
Географиялық карталар еліміздің аумағын қамтып, табиғатын қайта түлетіп,
Геодезиялық өлшеулер мен жекелеген учаскелердің түсірулері жер беті,
Картографияның идеялары мен ғылми негіздерін дамытуға тұңғыш советтік
Картографиялық геодезия, география ғылымдарымен тығыз байланысты. Геодезия картографияға
4-сурет
7. Топографиялық карталардың жол-жол сызығы
Топографиялық карталар үлкен территорияларға жасалады, олар көптеген беттен
Карталардың номенклатурасы негізін 1 : 1000000 масштабтағы карта
Мысал ретінде М-41-60-Б-Г карта бетінің номенклатурасының 1 :
М-41 бет 1 : ІООООО масштабтағы 144 бетке
1 : 100000 масштабтағы М-41-60 картасының бір беті
Осы бетті 4-ке бөлуден 1 : 25000 масштабтағы
1 :5000 масштабтағы картаның номенклатурасының негізі болып 1
1 : 2000 масштабтағы картаның номенклатурасын алу үшін
Жер бетінің карталары географиялық карталар деп аталады. Әдетте
Ірі масштабты топографиялық картаның әрбір табағы жер бетінің
Топографиялық кар-таларда үлкен территорияны бейнелеу үщін ондай карта-лардың
Топографиялық картаның әрбір табагы жер бетінің меридиандармен және
8. Топографиялық карталардың мазмұны және шартты
белгілері.
Атласта (6-бет) немесе оқульщқа берілген қосымшада келтірілген топографиялық
5-сурет
Мемлекеттік геодезиялық тор пункттері. Олардың шартты белгісі —
Жекелеген жергілікті заттар (өнеркәсіп және әлеуметтік-мәдени объектілер) масштабтан
Гидрография. Өзендер мен жылғалар картада көк түсті сызықты
Жол торабы қалыңдығы және бояуы әр түрлі сызықтық
Өсімдік жамылғысы карталарды жасыл түстің әр түрлі реңімен
Топографиялыц карталарда жер бедері горизонталь сызықтармен бейнеленеді. Горизонталь
Беткейді неғұрлым көбірек горизонтальдар бейнелесе, оның соғүрлым биік
¥сақ масштабты географиялық карталарда горизонтальдарды жинақтап сызады: қима
Қорытынды.
Мектептің оқу карталарында әдетте ойпаттар мен ойыстар жасыл
Картадан жер бедерін ажыратып оңу беткейдің бағыты мен
ӘДЕБИЕТТЕР:
1.Грюнберг А.В. Картография с основами топографии–Москва 1990г
2.Андреев Н. В.Основы топографии и картографии- Москва
3.Қалыбеков С. Топография негіздері – Алматы
4.Бахрамелев А. Картография –Москва
5.Дүйсенов С. Қ. Географиялық белдеулер –ХБГ, 2001, N
6.Полярлық координаттар. – Физика және география. 2005,
7.Госпадинов В. Г. Топография – Москва
8.Түсіпбекова Г. Географиялық карта туралы жалпы мәліметтер.-
9.География және табиғат –2006,N 2.
10.Коринский В.А. , Щенев В. А. , Душина
11.Төкенов Б.Географияны оқыту әдістері –География және табиғат. 2003,
5