Мазмұны
Кіріспе 3
1 Мемлекеттің түсінігі және мәні 5
1.1 Мемлекеттің шығуының жалпы заңдылықтары 5
1.2 Мемлекеттің белгі нышандары 12
1.3 Мемлекеттің функциялары (қызмет істеу бағыттары) 12
2 Мемлекеттің типологиясының сипаттамасы 15
2.1 Мемлекет типологиясының түсінігі, оны жіктеудің әдіс-тәсілдері 15
2.2 Мемлекетті жіктеудің тарихи хронологиялық түрлері 17
2.3 Мемлекет нысаны 21
Қорытынды 28
Қолданылған әдебиеттер тізімі 31
Кіріспе
Мемлекеттің қалыптасуы - әртүрлі халықтарда түрліше жүзеге асқан
Афины мен Римде мемлекеттің пайда болу бағыты басқаша
Ежелгі герман мемлекетінің пайда болуы көптеген жерлерді алып
Барлық нысандағы мемлекеттердің пайда болуына негіз болып 10-12
Сонымен, мемлекет объективтік түрде, сырттан емес, ішкі факторлардың
Мемлекет - бұл арнайы басқару және мәжбүрлеу аппараты
Мемлекетті рулық құрылымдағы әлеуметтік биліктен ажырататын төмендегідей белгілері
1) Бұкаралық биліктің болуы. Міндетті түрде мемлекеттің басқару
3) Салықтар жүйесі. Олар мемлекеттік аппараттың өмір сүруін
4) Егемендік. Бұл мемлекетке тән өз аумағындағы үстемдік
5) Құқықтың болуы. Мемлекет кұқықсыз өмір сүре алмайды,
Мемлекеттің мәнін түсіну мемлекет және құқық теориясының негізгі
Жоғарыда аталғандардың негізінде, мемлекеттің мәнін қарастыруда екі аспектіні
1) формальды - кез-келген мемлекеттің саяси биліктің
2) мазмұнды - осы үйымның кімнің
Мемлекеттің мәнін анықтауда келесі бағыттарды атап етуге болады:
- класстық, бұған сәйкес мемлекетті экономикалық үстемдік
- жалпы әлеуметтік, бұган сәйкес мемлекетті әртүрлі класстар
Курстық жұмыстың мақсаты: Мемлекеттің типологиясының мәнін ашып толық
Курстық жұмыстың міндеттері:
мемлекеттің түсінігін беріп мәнін ашу;
- мемлекеттің шығуының жалпы заңдылықтарын көрсету;
- мемлекеттің белгі нышандарын сипаттау;
- мемлекеттің функцияларын (қызмет істеу бағыттарын айқындау;
- мемлекет типологиясының түсінігін беріп оны жіктеудің әдіс-тәсілдерін
- мемлекет жіктеудің тарихи хронологиялық түрлерін сипаттау;
- мемлекет нысанын белгілеу;
- мемлекет және қоғам арақатынастарын сипаттау;
- құқықтық мемлекетке сипаттама беру.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Мемлекет пен құқық өте тығыз
1 Мемлекеттің түсінігі және мәні
1. 1 Мемлекеттің шығуының жалпы заңдылықтары
Мемлекет - бұл арнайы басқару және мәжбүрлеу аппараты
Мемлекетті рулық құрылымдағы әлеуметтік биліктен ажырататын төмендегідей белгілері
1) Бұкаралық биліктің болуы. Міндетті түрде мемлекеттің басқару
3) Салықтар жүйесі. Олар мемлекеттік аппараттың өмір сүруін
4) Егемендік. Бұл мемлекетке тән өз аумағындағы үстемдік
5) Құқықтың болуы. Мемлекет кұқықсыз өмір сүре алмайды,
Сонымен бірге мемлекеттік билікке сипаттама берместен бұрын әлеу-меттік
Мемлекеттік билік әлеумеітік биліктің ерекше бір түрі ретінде
1) Бұқаралық билік. Ол бүкіл қоғамның, халықтың атынан
2) Аппараттық билік. Ол аппаратқа, мемлекеттік органдар жүйесіне
3) Заң қолдайтын билік. Сол себепті, ол аппарат
4) Егеменді билік-ол кез-келген биліктен дербес және тәуелсіз.
5) Заңдастырылған билік. Яғни, ол заңды негізді және
Мемлекетте еңбек бөлінісі болған жағдайда ғана, яғни, ерекше
Мемлекеттің мәнін түсіну мемлекет және құқық теориясының негізгі
Кең мағынада мемлекеттің әлеуметтік мәнін биліктік-саяси үйымдасқан қоғам,
Тар мағынада мемлекеттің әлеуметтік табиғатын қоғамнан бөлектенген, жекелеген
Жоғарыда аталғандардың негізінде, мемлекеттің мәнін қарастыруда екі аспектіні
1) формальды - кез-келген мемлекеттің саяси биліктің
2) мазмұнды - осы үйымның кімнің
Мемлекеттің мәнін анықтауда келесі бағыттарды атап етуге болады:
- класстық, бұған сәйкес мемлекетті экономикалық үстемдік
- жалпы әлеуметтік, бұган сәйкес мемлекетті әртүрлі класстар
Сонымен, мемлекеттің мәні саяси билік аппаратының көмегімен қоғамның
Ру дәуірінде адамдар тек жаратылыстың даяр өнімдерін жинап
Құрал-саймандардың жетілдірілуіне байланысты еңбек өнімділігі де өседі. Соның
Меншік иелерінің - байлардың айрықша мүдделері болғандыктан, басқа
Мемлекет пен құқықтың шығуы туралы түрлі теориялар бар.
Мемлекеттің дамуы - мемлекет қоғамдық еңбек бөлісінің, жеке
Шығыс елдерінде (Иран, Индия, Қытай, Араб елдерінде) мемлекеттің
Шығыс типті (азиятипті) мемлекеттер кейінгі ғасырларда Шығыс Ев-ропа,
Сонымен Азия типті мемлекеттердің қалыптасу себептері:
- ірі ирригациялық жүйелерді жасау;
- оны іске асыру үшін құлдарды, жұмысшыларды жүйелі
- барлық жұмысты бір орталықтан басқару.
Мемлекеттік басқару аппараты бұрынғы ру-тайпаны басқарған аппа-раттан өсіп
Европалық елдерде мемлекет жеке меншіктің, күрделі дамуы, қоғамның
Афина мен Римде алғашқы қоғамның ыдырауы кезінде экономикалық
Германияда мемлекеттің қалыптасуы басқаша болды. Мұнда құл иелену
Мемлекеттің алғашқы қоғамдағы биліктен айырмашылығы:
1) Халықты туысқандығына қарамай, территориясына сәйкес біріктіру, басқару.
2) Қоғамдағы басқаратын арнаулы аппараттың құрылуы. Бұл аппарат
3) Салық жүйесінің болуы. Арнаулы мемлекетті басқаратын аппаратта
Мемлекеттің пайда болу, даму себептері:
- Қоғамды басқаруды, жақсарту, дамыту: қоғамның жұмысының
- Қалың бұқараның, қаналушы таптың үстемдік тапқа, топқа
- Қоғамды, экономиканы дамыту үшін, әлеуметтік жағдайды жақсарту
- Қоғамның қорғанысын күшейту үшін, заңдылықты, құқықтық
Мемлекеттің негізгі белгілері:
1) Басқару органдары мен мекемелерінің ерекше жүйесі болуы
2) Үстем таптың мүдделері мен мақсаттарына сәйкес қоғамдық
Мемлекеттің билік жүргізетін белгілі территориясының болуы, халықты руына
- мемлекет қоғамдык көлемде бірден-бір билік жүргізетін үйым;
- мемлекет қоғамдағы барлық құқықтық нормалардың дұрыс,
- мемлекеттің ішкі-сыртқы істердегі тәуелсіздігі, басымдылығы, үстемдігі.
Адам қоғамы мыңдаған жылдар өмір сүріп келеді. Жеке
Теологиялық теория - мемлекет пен кұкық Алланың әмірімен
Патриархалдық теория - мемлекет адамдардың отбасы тәжірибесінен қалыптасқан
Органикалық теория - бұл пікірді Платон көне дәуірде
XIX ғасырдағы ғылымның жетістіктеріне сүйене отырып, бұл теория
Табиғи құқықтық теория - ХҮІІ-ХУШ ғғ. қалыптасқан теория.
Психологиялық теория - XIX ғ. бұл теорияны уағыздаған:
Ч. Тард, Л.И. Петражицкий. Қоғам мен мемлекетті бұл
Күштеу теориясы - XIX ғ. қалыптасқан пікір. Окілдері:
Л. Гумплович, К. Каутский, Е. Дюринг т.б. Мазмұны:
Материалистік теория - Мемлекет пен қүқықтың пайда болуын
Мемлекет қоғамның көп салалы, коп жүйелі кұбылыстарына сәйкес
Жоғарыда корсетілген теориялардың бәрінде де кемшіліктер мен жетістіктері
Кемшілігі - мемлекет пен құқықты тек экономикалық базиспен
1. 2 Мелекеттің белгі нышандары
Мемлекет - саяси ұйым. Қоғамда көптеген саяси ұйымдар
1) Мемлекеттік егемендік. Мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі -
2) Билеуші органдар. Мемлекеттің ерекше билеуші, басқарушы органдары
3) Мемлекет органдарын, оларда істейтін қызметкерлерді қаражаттандыратын оның
4) Мемлекеттің өзінің тұрағы, аумағы болады. Сол аумақта
5) Мемлекеттің күрделі белгілерінің бірі - құқықтық жүйенің
1. 3 Мемлекеттің функциялары (қызмет істеу бағыттары)
Мемлекеттің негізгі мақсаты - қоғам үшін, қоғамдағы адамдардың
Қандай да болсын қоғам түрлі таптар мен әлеуметтік
Қандай қоғам болса да ғылымсыз, білімсіз, мәдениетсіз өркендеп,
Аталғаңдар мемлекеттің ішкі функциясына жатады. Мемлекет басқа мемлекеттермен
Мемлекеттер бір-бірімен экономикалық, сауда, мәдени, ғылыми, саяси, құқықтық,
Бейбітшілікте, тыныштықта өмір сүру үшін мемлекеттер өзара келісім-шарттарға
Осы айтылғандар мемлекеттің сыртқы функциясына жатады.
Аталған мемлекеттің ішкі және сыртқы функциялары түрлі жолдармен,
Құқықтық тәсілге жататындар: заң, басқа да нормативтік-құқықтық актілер
Мемлекеттің сан қилы қызметін атқаратын механизмі (аппараты) болады.
Демократиялық құқықтық, әлеуметтік мемлекет ғасырлар сынағынан еткен принциптерге
1) Жоғарғы өкілдік орган - Парламент. Пар-ламент сонымен
2) Жергілікті өкілдік органдар - облыстық, аудандық, қалалық
2 Мемлекеттің типологиясының сипаттамасы
2.1 Мемлекет типологиясынын түсінігі, оны жіктеудің әдіс-тәсілдері
Мемлекеттерді жіктеу процестері олардың тарихи дамуын дұрыс түсіну
Бұл даму процесі мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, мәдени, саяси
Мемлекет пен құқықтың тарихи типі коғамның, экономиканың дамуымен
Мемлекетті типтерге бөлудін марксистік әдісі:
Бұл пікір қоғамды зерттеуде таптык мәселесімен байланысты. К.Маркс,
Мемлекеттің негізгі мақсаты - бір таптың диктатурасын орнату.
Бұлардан басқа марксизмде өтпелі дәуірдің мемлекеті деген ұғым
1991 жылдан кейінгі социалистік мемлекеттерде социалистік жүйе ыдырап,
Мемлекеттерді цивилизациялық, өркениеттік критериймен де бөлу қазір жиі
Сонымен, цивилизациялық пікір бойынша мемлекеттің тарихи типі өзгеру
2. 2 Мемлекетті жіктеудің тарихи хронологиялық түрлері
Бұл әдістің бірнеше түрлері бар. Мысалы, иллюстрациямен істелген
Хронологиялық бөлудің басқа да түрлері бар: ежелгі ғасырлар,
Шығыс мемлекеттері: Оған біздің дәуірге дейінгі 4 мыңжылдықтың
Осы сыртқы және ішкі функцияларын жүзеге асыру үшін
Көне дәуірдегі антикалық мемлекеттер республика және монархияға бөлінеді.
Құлиеленушілік антикалық мемлекеттердің арасындағы ең ірі және соңғы
Орта ғасырлардың мемлекеттері: Феодалдық мемлекеттердің құрылуының екі жолы
Феодалдык иерархиялық құқық: Феодалдар бірнеше топқа бөлінеді: мысалы,
Феодалдық мемлекеттердің дамуы буржуазиялық революцияға дейін созылды. 1640
Әрбір кұқықтық саланың өзінің прогрессивтік жерлері бар. Мысалы,
Мемлекеттердің көпшілігінде конституция қабылданып - қоғамның негізгі қарым-қатынастарын
1917 жылдан бастап Қеңестер Одағында (СССР) Европаның және
Партия билігіне технократтар келді. Билік жүйесі олигархияға ұласты,
Тарихи шындыққа жүгінейік. Марксизмнің социалистік коғам туралы ілімі
Ендеше, XX ғасыр тарихын жазу барысында объективті түрде
2.3 Мемлекет нысаны
Мемлекеттің сыртқы нысаны мен ішкі мазмұнының диалектикалық бірлігі
Тәуелсіз Қазақстанда екі жылдан кейін 1993 жылғы Конституциясының
Мемлекеттің тарихи даму процесінде оның нысанына бірнеше жағдайлар
Мемлекеттің құрылысына экономикалық және саяси жағдайлар әсерін тигізеді.
Мемлекеттің құрылымына қоғамның ұлттық құрамы, тарихи әдет-ғұрыптары немесе
Қазақстан жерінде көне дәуірден қазақтың арғы атасы түріктер,
Мемлекеттің нысанына - халықаралық жағдай, мемлекеттердің ара-сындағы қарым-қатынастар,
Республиканың мемлекеттік құрылысына саяси күшті адамдардың қызметі және
Мемлекеттің дамуына діни факторлары да әсерін тигізеді. Мұсылман,
Оқу әдебиетінде мемлекеттің нысаны көбіне үшке бөлінеді -
Мемлекеттің басқару нысанына оның жоғары, орталық және жергілікті
Монархия жоғарғы билік бір адамның қолында болады және
Сонымен, монархтың билігі көбіне мұрагерлік билікке жатады, ол
Монархия екіге бөлінеді: шексіз және шектелген монархиялар.
Шексіз монархия - монархтың билігін басқа мемлекеттік орган
Монархиялардың кебі шектелген монархияларға жатады. Бұл монархияда монарх
Орта ғасырларда Европа мемлекеттерінде сословиелік - өкілдік мо-нархиялар
Жаңа кезеңдерде шектелген монархия конституциялық монархия деп аталады.
Мемлекеттің екінші басқару нысаны – Республика, егер мемлекетте
Антикалық республиканың аристократтық түріне Рим және Спарта республикасы
Орта ғасырларда республика өте сирек кездеседі, көбіне ол
Жаңа кезеңде республиканың екі түрі кездеседі: президенттік және
Президенттік республикалардын варианттары көп, олардың біріне жартылай президенттік
Парламенттік республика: бұл мемлекетті басқару нысанында билік парламенттің
Сонымен, өкіметте парламенттің сенімі болған кезде ол өзінің
Қорытынды
Мемлекет - бұл арнайы басқару және мәжбүрлеу аппараты
Мемлекеттерді жіктеу процестері олардың тарихи дамуын дұрыс түсіну
Бұл даму процесі мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, мәдени, саяси
Мемлекет пен құқықтың тарихи типі коғамның, экономиканың дамуымен
Мемлекетті рулық құрылымдағы әлеуметтік биліктен ажырататын төмендегідей белгілері
1) Бұкаралық биліктің болуы. Міндетті түрде мемлекеттің басқару
3) Салықтар жүйесі. Олар мемлекеттік аппараттың өмір сүруін
4) Егемендік. Бұл мемлекетке тән өз аумағындағы үстемдік
5) Құқықтың болуы. Мемлекет кұқықсыз өмір сүре алмайды,
Сонымен бірге мемлекеттік билікке сипаттама берместен бұрын әлеу-меттік
Мемлекеттік билік әлеумеітік биліктің ерекше бір түрі ретінде
1) Бұқаралық билік. Ол бүкіл қоғамның, халықтың атынан
2) Аппараттық билік. Ол аппаратқа, мемлекеттік органдар жүйесіне
3) Заң қолдайтын билік. Сол себепті, ол аппарат
4) Егеменді билік-ол кез-келген биліктен дербес және тәуелсіз.
5) Заңдастырылған билік. Яғни, ол заңды негізді және
Мемлекетте еңбек бөлінісі болған жағдайда ғана, яғни, ерекше
Мемлекеттің мәнін түсіну мемлекет және құқық теориясының негізгі
Кең мағынада мемлекеттің әлеуметтік мәнін биліктік-саяси үйымдасқан қоғам,
Тар мағынада мемлекеттің әлеуметтік табиғатын қоғамнан бөлектенген, жекелеген
Жоғарыда аталғандардың негізінде, мемлекеттің мәнін қарастыруда екі аспектіні
1) формальды - кез-келген мемлекеттің саяси биліктің
2) мазмұнды - осы үйымның кімнің
Мемлекеттің мәнін анықтауда келесі бағыттарды атап етуге болады:
- класстық, бұған сәйкес мемлекетті экономикалық үстемдік
- жалпы әлеуметтік, бұган сәйкес мемлекетті әртүрлі класстар
Сонымен, мемлекеттің мәні саяси билік аппаратының көмегімен қоғамның
Мемлекеттің дамуы - мемлекет қоғамдық еңбек бөлісінің, жеке
Мемлекеттің негізгі белгілері:
1) Басқару органдары мен мекемелерінің ерекше жүйесі болуы
2) Үстем таптың мүдделері мен мақсаттарына сәйкес қоғамдық
Мемлекеттің билік жүргізетін белгілі территориясының болуы, халықты руына
- мемлекет қоғамдык көлемде бірден-бір билік жүргізетін үйым;
- мемлекет қоғамдағы барлық құқықтық нормалардың дұрыс,
- мемлекеттің ішкі-сыртқы істердегі тәуелсіздігі, басымдылығы, үстемдігі.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1 Д.А. Булгакова. Мемлекет және құқық теориясы. Оқу
2 Ғ.С.Сапарғалиев, А.С.Ибраева. Мемлекет және құқық теориясы. –
3 Жоламан Қ.Д. Мемлекет және құқық теориясы.
4 Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет және құқық теориясы. –
5 Лазарев Н.Н. Общая теория государства и права.
6 Ағдарбеков Т. Мемлекет және құқық теориясы,
Жеті жарғы, 2001ж., 320б
7 Артыкбаев Ж.О. Мемлекет және билік, Алматы.:
8 Ашитов З.О. Қазақстан Республикасының құқық негіздері.
2003ж. 29б
9 Баянов Е. Мемлекет және құқық негіздері,
6 Булгакова Д.А. Мемлекет және құқық теориясы,
2005ж – 111б
10 Дулатбеков Н. Мемлекет және құқық негіздері.
11 Спиридонов Л.И., Теория государства и права. М.,
12 Иванов Ю.В., Теория государства и права.
31