МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ....................................................................
1 БАСТАПҚЫ ЖӘНЕ НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТ................................
1.1 Ұйым туралы мәліметтер........................................................
1.2 Кәсіпорынның негізгі қызмет бағыттары..............................
1.3 Бетон құрылыс өнімі және оның түрлері...............................
1.4 Бетон дайындау технологиясы...............................................
1.5 Бетонның эксплуатациялық қасиеттері.................................
1.5.1 Сығуға беріктігі..............................................
1.5.2 Ыңғайлытөселуі.............................................
1.5.3 Басқа да маңызды көрсеткіштері.........................................
2 ӨНІМ САПАСЫН БАҒАЛАУ...................................................
2.1 Тұтынушы мен дайындаушы үшін «сапа» ұғымы......................................
2.2 Сапа көрсекіштерінің номенклатурасы.................................
2.3 Өнімнің сапа деңгейі.........................................
2.4 Сапалы бетонға қол жеткізу жолдары...................................
2.4.1 Сапалы бетон ұғымын талдау..............................................
2.4.2 Бетон сапасына әсер ететін факторларды талдау....................................
2.4.3 Коррозияның бетонға әсерін талдау...................................
2.5 Бетон сапасын анықтау әдістері.............................................
2.5.1 Бетон сапасын зертханалық әдіспен анықтау....................
2.5.2 Бетонға қойылатын жалпы техникалық талаптар ...................................
2.5.3 Бетонға және қоспаға қойылатын талаптар........................
3 ӨНІМДІ СЫНАУ..................................................
3.1 Бетон өнімінің беріктігін сынау.............................................
3.2 Бетонды пішінінің өзгеруіне сынау.......................................
3.3 Бетон өнімінің қоспаларын сынау..........................................
3.4 Бетонның су сіңіруіне сынау..................................................
4 ӨНІМДІ СЕРТИФИКАТТАУ....................................................
4.1 ҚР мемлекеттік сертификаттау жүйесінің жалпы ережелері....................
4.2 Өнімге сертификаттауды жүргізу тәртібі мен ережелері...........................
4.2.1 Өтінішті беру мен қарастыр.................................................
4.2.2 Өнімнің үлгілерін таңдауды өткізу.....................................
4.2.3 Сертификаттау мақсатында сынауларды өткізу......................................
4.2.4 Сәйкестік сертификатын беру мен сертификатталған өнімді сәйкестік белгісімен
4.2.5 Өнімді сәйкестік белгісімен таңбалау.................................
4.2.6 Өнімнің сертификатталған сипаттамаларының тұрақтылығына инспекциялық бақылау............................................
4.2.7 Бетон өнімін сертификаттау туралы ақпарат.....................
ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...................................
КІРІСПЕ
Біздің еліміздің Бүкіләлемдік халықаралық сауда ұйымына енуі көптеген ұйымдарда,
Құрылыс нысанын тұрғызбас бұрын, құрылыс материалы мен өніміне деген
Құрылыс кезінде бетон материалына көп мән беріліп, құрылыс нысанының
Дипломдық жұмыстың өзектілігі – құрылыс нысандарында қолданылатын құрылыс материалдарының
Осы дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты «ҰлтССО» АҚ Алматы филиалы
Дипломдық жұмыстың объектісі – құрылыс материалдары мен өнімдері, оның
Бұл дипломдық жұмыс негізгі мақсатты орындау үшін және тақырыпты
1 БАСТАПҚЫ ЖӘНЕ НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТ
1.1 Ұйым туралы мәліметтер
«Ұлттық сараптау және сертификаттау орталығы» АҚ стандарттау, метрология және
Бірінші бағыты – стандарттау саласында қызмет көрсету.
Шаруашылықпен айналысатын субъектілерге әдістемелік және тәжірибелік көмек көрсетіледі, нормативтік
Әрбір филиалда республикада шығарылатын өнімдер мен қызмет көрсетулердің номенклатурасы
Екінші бағыты – салыстырып тексеру, калибрлеу, өлшем құралдарын жөндеу
Ұйым жұмысының ең маңызды үшінші бағыт – сертификаттау. «ҰлтССО»
Сынау зертханалары өнімнің кең номенклатурасының сертификаттық сынауларының бірнеше түрлерін
1992 жылы Целиноград қаласының атауы Ақмола деп өзгертілуіне байланысты
1999 жылы Ақмолалық «СМСО» «Қазақстандық стандарттау, метрология және сертификаттау
1.2 Кәсіпорынның негізгі қызмет бағыттары
«ҰлтССО» АҚ аккредиттеу саласына Қазақстан Республикасындағы міндетті сертификаттауға жататын
- ауыл шаруашылығы өндірісі және тамақ өнеркәсібінің өнімдері;
- парфюмерлік-косметикалық өнімдер;
- жеңіл өнеркәсіп өнімдері;
- құрылыс материалдары;
- буып-түйетін заттар;
- халық тұтынатын тауарлар;
- тұрмыстық химия тауарлары;
- электротехникалық, радиотехникалық, электронды бұйымдар;
- металлургиялық өнеркәсіп өнімдері;
- газ;
- мұнай химиясы өнімдері;
- қызмет көрсетулер (қоғамдық тамақтандыру, қонақ үй, туристік, техникалық
- OHSAS;
- HACCP.
«ҰлтССО» АҚ тауардың шығу тегін сараптау бойынша қызмет көрсетеді.
«ҰлтССО» АҚ республикадағы зергерлік бұйымдарды сынамалау және таңбалауды жүзеге
«ҰлтССО» АҚ-ның республиканың барлық аймақтарында сынау зертханалары желісі бар.
1.3 Бетон құрылыс өнімі және оның түрлері
Бетон, құйматас – жасанды тас материал; байластырғыш заттар (цемент,
Бетонды (французша beton, латынша bіtumen – тау шайыры) алғаш
Бетонның созылу беріктігі аз болғандықтан, бетон құралымдар мен бұйымдар,
1 суретте бетонның классификациясы берілген. Толығырақ тоқталатын болсақ.
1 сурет. Бетонның құрылыс материалының түрлері
Бетон құрамындағы байластырғыш түріне қарай:
Органикалық емес байластырғыштармен алынған бетон (цементті бетон, гипсбетон, силикатты
Орташа тығыздығына (көлемі бойынша) байланысты:
Аса ауыр (2500 кг/м3-ден жоғары); Ауыр (1800 – 2500
Қолдану түріне қарай:
Құралымдық; құралымдық-жылу оқшаулағыш; жылу оқшаулағыш; арнайы жасалған бетондар (отқа
Құрылымына қарай:
Босты сипатында – құрамындағы дәндердің арасында ауаның молекулалары да
1.4 Бетон дайындау технологиясы
Бетонның негізгі құрамы 4 компоненттен тұрады. Бұл әдетте цемент
Бетон дайындау технологиясы жылдан жылға жетіліп келеді. Бетон
Бетон құрамына әдетте әртүрлі фрапкция толықтырғыштары кіреді. Толықтырғыш фракциясы
Бетон бір уақытта қою әрі пластикалық бола алуы керек,
Бетон құрамындағы цемент оңтайлы түрде қолданылуы тиіс. Себебі ол
Су – бетон құраушы элемент ретінде қышқылдар мен
Бетон сияқты материалдың дайындалу технолгиясында бектілген нормалар қатаң сақталуы
Қиыршық тас – тау тастарын жасанды үгітуден, гравий –
1.5 Бетонның эксплуатациялық қасиеттері
1.5.1 Сығуға беріктігі
Бетонның сипаттамасын беретін негізгі көрсеткіші – сығуға беріктігі, ол
1 кесте
Ауыр және ұсақ дәнді бетонның техникалық жағдайы*
Беріктігі бойынша бетонның классы Беріктікгі бойынша бетонның сәйкес маркасы
B3,5 М50 B75 М1000
B30 М400 B35 М450
B35 М450 B40 М550
B40 М550 B45 М600
B45 М600 B50 М700
B50 М700 В60 М800
B55 М750 В65 М900
B60 М800 В70 М900
B65 М900 В75 М1000
B70 М900 В80 М1000
* Дереккөзі: 1 МЕСТ 26633-9
1.5.2 Ыңғайлытөселуі
Бетонның ыңғайлы төселуі бетон носос көмегімен бетондау кезінде маңызды
2 кесте
Бетон қоспасының техникалық жағдайы*
Ыңғайлытөселуіне байланысты маркасы Қаттылығы бойынша нормасы Конустың енуі, см
Өте берік құйма
СЖ3 100-ден артық -
СЖ2 51-100 -
СЖ1 50-ден кем -
Берік
Ж4 31-60 -
Ж3 21-30 -
Ж2 11-20 -
Ж1 5-10 -
Қозғалмалы
П1 4 және кем 1-4
П2 - 5-9
П3 - 10-15
П4 - 16-20
П5 - 21 және артық
*Дерек көзі: МЕСТ 7473-94
2 суретте бетон құймасының қозғалғыштық қасиетін анықтау әдісі көрсетілген.
2 сурет. Бетон құймасының қозғалғыштығын анықтау
2 суретте анықталған қасиеттері бойынша бетон құймасының бірнеше қасиеттеріне
3 кесте
Ыңғайлытөселу дәрежесі бойынша бетон қоспасының
классиффикациясы
Қоспа Белгіленуі Қозғалуы, см МЕСТ 10181.1-82 бойынша, қаттылығы
Ерекше қатты Ж4 - 31...
Өте қатты Ж3 - 21...30
Қатты Ж2 - 11...20
Қаттырақ Ж1 - 5...10
Қозғалғышты Щ 1...4 -
Иілгішті Щ 5...9 -
Өте иілгішті П3 10...15 -
Сұйық П4 16... -
1.5.3 Басқа да маңызды көрсеткіштері
Бетонның басқа да эксплуатациялық көрсеткіштеріне мыналар жатады:
иілуге беріктігі;
аязға төзімділігі – «F» латын әріпімен белгіленеді және сандар
суөткізгіштігі – «W» латын әріпімен белгіленеді және 2-ден 20-ға
Аязға төзімділігі мен су өткізгіштігі арнайы климат камерасында сыналып
МЕСТ 7473-94 «Бетон қоспасы. Техникалық жағдайы! Бойынша, бетонды белгілеу
дайындық дәрежесі;
беріктік классы;
ыңғайлытөселу, аязға төзімділігі, су өткізгіштік, оташа тығыздығы;
стандарт белгісі.
Мысалы, БСГ В25 П3 F200 W6 МЕСТ 7473-94 бетоны
2 ӨНІМ САПАСЫН БАҒАЛАУ
2.1 Тұтынушы мен дайындаушы үшін «сапа» ұғымы
Қазіргі заманғы өнімнің сапа ұғымы тұтынушының барлық қалауы мен
Сапа – комплексті ұғым, оған әртүрлі анықтамалар беріледі. ЕОQ
3 сурет. Маслоу бойынша қажеттілік дәрежесі
Қазіргі заманғы өнім сапасын басқару 4 бопқа жіктелген:
Құрылғы;
Бағдарламалық қамсыздандыру;
Өңделетін матриалдар;
Қызмет.
Жапондық сапа дәрежесі:
1 дәреже – стандартқа сәйкестігі;
Қолдануға сәйкестігі;
Нарықтың қажеттіліктріне сай болу;
Жасырын қажеттіліктерге сәйкестік.
2.2 Сапа көрсекіштерінің номенклатурасы
Жалпы түрде өнімнің сапа деңгейін бағалау келесі кезеңдерден тұрады:
сапа көрсеткіштері номенклатурасын анықтау және оның қажеттілігін және жеткіліктілігін
сапа көрсеткіштерінің мәндерін анықтау әдістерін жасау немесе таңдау;
бағаланушы өнімнің сапа көрсеткіштерінің фактілерін анықтау үшін бастапқы мәліметтерді
сапа көрсеткіштерінің фактілі мәндерін анықтау және оларды базалық мәндермен
мүмкін болатын шешімдердің нұсқаларын салыстырмпалы талдау және ең үздігін
басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін нұсқауларды негіздеу.
Аталған кезеңдердің әрқайсысының мазмұны және олардың әрқайсысындағы жұмыстардың көлемі
Бағалау мақсаттары келесілермен негізделеді: сапаның қандай көрсеткіштерін қарастыру үшін
Өнімнің сапа көрсеткіштерінің номенклатурасын таңдағанда өнім сапасының құрамына кіретін
Өнім сапасы көрсеткіштерінің номенклатурасын таңдау төмендегілерді есепке алып негізделеді:
өнімнің тағайындалуы мен қолдану шарты;
тұтынушы талаптарының таңдауы;
өнім сапасымен басқару тапсырмалары;
сипатталатын қасиеттердің құрамы мен құрылымы;
өнім сапасы көрсеткіштерінің негізгі талаптары.
Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы 4 кестеде көрсетілген.
4 кесте
Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы
М500 бетон үшін
Цемент, кг 216,83
Тас, кг 1355,93
Құм, кг 537,96
Су, л 185
2.3 Өнімнің сапа деңгейі
Бетонның техникалық деңгейі мен сапасын бағалау үшін сапа көрсеткіштерінің
- тағайындау көрсеткіштері;
- сенімділік көрсеткіштері;
- эстетикалық көрсеткіштері;
- технологиялық көрсеткіштері;
- стандарттау мен сертификаттау көрсеткіштері;
- патентті-құқықтық көрсеткіштері;
- қауіпсіздік көрсеткіштері.
Тағайындалуы бойынша көрсеткіштер құрылымдық және технико-пайдаланушылық қасиеттерді сипаттайды.
Тағайындау көрсеткіштер тобына кіреді:
- салмағы;
- габариттік өлшемдері.
Сенімділік көрсеткіштер тобына кепілді пайдалану уақыты кіреді.
Эргономикалық көрсеткіштер бұйымның адам мен ортаның өзара байланысын сипаттайды
Эргономикалық көрсеткіштердің тобына пайдалану ыңғайлылығы кіреді.
Эстетикалық көрсеткіштер бұйымның өзінің қоғамдық құндылығын сезімдік қабылдаушылық белгіде
Эстетикалық көрсеткіштер тобына кіреді:
- құрылымның тұтастығы;
- бұйымның көркемдік жобалаудың заманға сай тенденцияларына сәйкестігі;
- қаптау саласы;
- сыртқы бетті таза өңдеу мен қаптау саласы.
Технологиялық көрсеткіштер өнімді дайындағанда материалдардың, еңбектің және уақыттың шығындарын
Технологиялық көрсеткіштер тобына кіреді:
- дайындаудың еңбексыйымдылығының қосындысы;
- жалпы өзіндік құнының қосындысы;
- меншікті металлсыйымдылығы.
Стандарттау және унификаттау көрсеткіші бұйымда стандартты, унифицирлі, бірегей тетіктер
Бұйымның стандарттау мен унификациялауды қолдану коэффициентімен есептеледі.
Қолдану коэффициентін мына формула бойынша есептейді:
Кnp = n-n0/n
мұндағы n0 - бұйымның жалпы түр өлшемдер саны;
n - бірегей бөліктердің түр өлшемдер саны.
Бұйымның патентті-құқықтық деңгейі екі көрсеткіш арқылы бағаланады.
- патентті қорғау көрсеткіші;
- патентті тазалық көрсеткіші.
Қауіпсіздік көрсеткіші бұйымды қолдану кезінде оның қауіпсіздігін негіздейтін ерекшеліктерді
Өнімнің сапа деңгейін МЕСТ 15467-70 «Өнімнің сапа көрсеткіштерінің жиынтығын
Өнімнің сапа деңгейін бағалау бойынша шаралар тізімі:
- сапа деңгейін бағалау мақсатын анықтау;
- сапа көрсеткіштер номенклатурасын таңдау мен оларды анықтау тәсілі;
- сапа көрсеткіштерді анықтау;
- сапа деңгейін бағалау әдісін таңдау;
- сапа деңгейін бағалау.
Сапа деңгейін анықтау үшін келесі әдістер қолданылады: диффиренциалды, кешенді
Qi=Pi/Piб
Qi=Piб/Pi
мұндағы Qi- қатыстық сапа көрсеткіші;
Pi- зерттелетін өнімнің көрсеткіші;
Piб-базалық өнімнің көрсеткіші.
Формула (2.2) көрсеткіштің өсуін және де сапаның жоғарлауын көрсеткенде
Егер қатыстық көрсеткіш 1-ге тең немесе үлкен болса, онда
М500 бетон үшін сапа деңгейін анықтау кесте 5 келтірілген.
5 кесте
М500 бетон үшін сапа деңгейін анықтау
Сапа көрсеткішінің атауы Сыналатын өнімнің көрсеткіші Базалық өнімнің көрсеткіші
Өнімділігі, кг/сағ 10 8 1,15
Бетонның салмағы, кг 10 10 1
2.4 Сапалы бетонға қол жеткізу жолдары
2.4.1 Сапалы бетон ұғымын талдау
Бетонның сапасын негізінен сыртқы түріне қарап анықтауға болады. Дұрыс
Бетонның сапасын қарапайым конустың енуі арқылы білуге де болады:
Күнделікті жағдайда бетонның сапасын күрекке сынау арқылы анықтауға болады.
2.4.2 Бетон сапасына әсер ететін факторларды талдау
Бетонның сапасына әсер ететін бірнеше факторларды атап өтуге болады:
кұрылым материалдарының бетіне тиетін қарапайым шөкпе су;
бетон бетіндегі конденсат ылғал;
атмосфера ауасында химиялық зиянды заттар (мысалы, сера, азот оксидтері,
адам ауылшаруашылықта қолданатын химиялық заттар;
механикалық құбылыстар;
тозу.
Бұл әсерлердің барлығы бетонның сапасына әсерін тигізгенімін, айтарлықтай сапасын
эксплуатация ережелерінң бұзылуы – аса көп масса, динамикалық соққылар,
қажалу мен ескіру – жол және аэродромдық қаптамалар, едендер
салқындату жүйесінің істен шығуы;
арматураның коррозиясы;
сақтандырғыш қабаттың қалыңдығының аз болуы;
қатыру және еріту;
заттардың химиялық әсерлемуі.
Осындай факторладың әсер етуі бетон өнімінің қызмет ету уақытын
2.4.3 Коррозияның бетонға әсерін талдау
Құрылыс материалдарына қоршаған ортаның әсері әртүрлі. Бетон құрылыс материалына
Көптеген анализдің нәтижесінде орыс ғалымы В.М.Москвин бетонның коррозия түрін
Москвин ұсынған коррозиялардан басқа да түрлерін көптеген авторлар толықтыруда.
Электрокоррозия кезінде бетонның құрамындағы металл анодтары еріп, нәтижесінде темірдің
Ет, сүт, кондитерлік және басқа да тамақ өнеркәсібіндегі құрылыс
Метоболизм (органикалық қышқылдар) өнімдері цемент тастарын бұза алады.
Электрокоррозия мен биологиялық коррозия сипатын, 5 суреттен көруге болады.
4 сурет. Москвин бойынша бетон коррозиясының түрлері
Бетонды коррозиядан сақтау үшін мына әдістер қолданылады:
цементтеу – цемент қоспасынның тығыздығын жоғарлату және су өткізгіштігін
силикаттау – бетонның ауа босшаларын, тесу арқылы, әйнекпен толтыру;
битумдау – қоспасына битум қосу арқылы су өткізгіштік және
смолиздау – бетонға 4 %-ті кремнийфторлы сутекті қышқыл енгізу.
5 сурет. Электрокоррозия және биологиялық коррозия
Бетонды коррозиядан сақтау үшін мына әдістер қолданылады:
цементтеу – цемент қоспасынның тығыздығын жоғарлату және су өткізгіштігін
силикаттау – бетонның ауа босшаларын, тесу арқылы, әйнекпен толтыру;
битумдау – қоспасына битум қосу арқылы су өткізгіштік және
смолиздау – бетонға 4 %-ті кремнийфторлы сутекті қышқыл енгізу.
6 сурет. Арнайы қоспасыз бетонның 7 сурет. Арнайы
бұзылуы бетонның беріктігінің төмендеуі
2.5 Бетон сапасын анықтау әдістері
Бетон сапасын бағалау бетон өндірісінің барлық сатысында жүргізіледі, бетондағы
Кіріс бақылау өндіріске түсетін: цемент, толықтырғыш пен өзге шикізат
Операциялық бақылау – бекітілген технологиялық үрдіске, технологиялық карталар мен
Сапаны анықтау қорытындысы тікелей бақылау жүргізу сапасына байланысты болады.
Бетон сапасын бақылау нәтижесі бойынша бетон оған қойылған талаптарға
Бетон сапасы – бірнеше көрсеткіштер қатарын біріктіретін ұғым.
Бетонның негізгі тапсырмасы жүктемелерге шыдай білу, сол себепті де
Зертханалық жағдайда үлгілік бетонның бұзылу әдісімен сынауы іске асырылады.
Бетон сапасына дерелер әсер етеді. Бетон баяу кебетінің және
Бетон біркелкі кеппейді сол себепті де оның бетін периодты
Бетон сапасын бұзылусыз анықтау да мүмкін. Ол үшін акустикалық
Сонымен қатар бетонның сапасын бұзылмайтын әдіспен анықтау, бетонның соққысы
Құрылыс орындарындағы бетон сапасын анықтауды бетон мен құрылыс материалдар
Бірінші кезекте қаланған орнын, бір ауысымда екі реттен көп
Бетон қоспасының нығыздалуын бақылау үшін радиоизотопты тығыздық өлшегіш аспаптарды
Қаланған бетон сапасын бақылау оның физика-химиялық қасиеттернің жоба талаптарна
Бетонды осьтік созылу кезндегі, беріктігіне, бүгілу кезіндегі сорызылуына, су
Сығу кезіндегі беріктілікті бақылау үлгілеріне, бір құрамнан алынған бетон
Бетонның өзге физика-химиялық қасиеттерін бетон зауытынан алынған үлгілік бақылау
2.5.1 Бетон сапасын зертханалық әдіспен анықтау
Зертханадағы зерттеушілер бетонды көптеген параметрлері бойынша сынайды. Бето сапасын
Базалық үлгілерге анализ жасау арқылы оның класын анықтауға болады.
Аязға төзімділік деңгейі бойынша бетонды классификациялайды. Класстар бетон үлгілері
Зертханалық жағдайда мамандар сонымен қатар бетонды су өткізу қабілетіне
Өндіріске жеткізілетін толықтырғыштарды кіріс бақылауынан өткізіп, оның маңызды қасиеттеріне
Өндіріске түсетін толықтырғыштарда кіріс бақылауынан өткізіледі.
2.5.2 Бетонға қойылатын жалпы техникалық талаптар
Бетон сапасына қойылатын талаптар белгілі түрлеріне байланысты, жинақтама бетондық
Талаптар бетонның беріктілігін, орта тғыздығын, әртүрлі әсерлерге тұрақтылыығына, пластикалылығына,
Бетон дайындауға арналған материалдар (байыланыстырушы, қосымша, толықтырушы) конструкцияның тағайындалуына
- А7 - пайдалану жағдайларындағы көрінбейтін жақтық емес беттерді.
- А7 санаты беттеріне арналған бетондің қабырғасының 1 м-іне
Ұйыммен - нақты ғимараттың жобасы авторымен келісім бойынша тіректік
Түйістерде герметикаланатын аймақтарды құруға арналған бетон беттерінің және желімделетін
- диаметрі 3 мм-ден артық және тереңдігі 2 мм-ден
- биіктігі (тереңдігі) 2 мм-ден астам жергілікті қатпарлар мен
- қабырғалар бетонының 1 м қабырғаға арналған тереңдігі 2
Бетонда қабатталған қаптау тақташаларының бар болуына жол берілмейді. Қаптау
Тұтынушыға жеткізілетін бетонның бетоны және ертіндісінде, мыналардан артық емес
- 0,15 – жобалау құжаттамасына сәйкес бетондерді жүктеумен сынау
- 0,2 - өзге жағдайларда.
2.5.3 Бетонға және қоспаға қойылатын талаптар
Бетонның сыртқы қорғаныстық-әшекейлік және ішкі әрлеу қабаттары ерітіндісінің нақты
Бетонды тұтынушыларға жеткізуді ерітінді нормаланған жіберілмелі беріктікке жеткеннен кейін
Бетонның мен ерітіндісінің нормаланған жіберілмелі беріктігінің сығылуға беріктік бойынша
- 70 – В12,5 және жоғары класты немесе М150
- 80 – В10 және төмен класты
- 100 – автоклавты кеуек бетон үшін.
Ақ цементтегі сыртқы қорғаныстық-әшекейлік қабатының бетоны мен ерітіндісінің нормаланған
Жылдың суық кезеңі үшін бетон мен қоспаның нормаланған жіберілмелі
- 85 – барлық кластардағы немесе маркалардағы ауыр бетон
- 90 – В10 және төмен класты немесе М100
Көтеруші емес бетон, үш қабатты бетонның сыртқы қабаты, сондай-ақ
Бетонның және қоспаның нормаланған жіберілмелі беріктігінің мәнін нақты ғимараттың
Бетонның және қоспаның, олардың сығылуға беріктігі бойынша класы мен
Техникалық-экономикалық негіздеу және жеңіл бетонның берілген қасиеттерін қамтамасыз ету
Ерітіндіні дайындау үшін қолданылатын материалдардың сапасы осы стандартпен белгіленген
Қабылдау ережелері
Бетонды қабылдауды ҚР СТ 937 және осы стандарттың талаптарына
Партияның құрамына сығылуға арналған беріктігі бойынша бір сыныпты (немесе
Партияның бетонын, оларды геометриялық параметрлерінің дәлдік көрсеткіштері бойынша және
Өнім сапасы дегеніміз ескерілген немесе ұсынылған қажеттілікті қанағаттандыру мақсатымен
3 ӨНІМДІ СЫНАУ
3.1 Бетон өнімінің беріктігін сынау
Бетон өнімін сынаудан өткізу болашақтағы құрылыс нысанының сапасына да
8 сурет. Бетон өнімін сынаудың түрлері
Сынақты жүргізу кезінде зертхананың құрамы: сынау зертханасының бастығы, сынау
9 суретте бетон үлгісінің беріктігін сынайтын қондырғы суреттелген.
9 сурет. Бетон үлгісінің беріктігін сынайтын құрылғы
Бетонның беріктігін сынау кезінде, негізінен, шаршы түріндегі үлгілер дайындалады,
10 суреттегі 1-екі нүктегі қысым беруші траверса; 2-таяқша; 3-жүкке
Бетонның майысуға беріктігін Rмайыс мына формуламен анықтайды:
Rмайыс = 0,1 PL/bh2
мұндағы P – жүк және таяқшаның салмағы,
Н; L – тіректердің ара қашықтығы,
1м; b, h – таяқшаның ұзындығы мен биіктігі (0,15
Сынауға арналған таяқша үштен кем болмауы тиіс. Беріктігі ретінде
10 сурет. Бетон таяқшаларын қарапайым жағдайда сынау
Кейінгі кезде құрылыстағы бетондардың беріктігін анықтауға арналған көптеген әдістер
6 кесте
Бетонның беріктігін бағалау
Бетон бетін балтамен ұру кезіндегі нәтиже Бетонның бетіне перпендикуляр
Терең із қалады Зубило бетонға оңай кіреді М50 және
Бетон ұсақталып шашылады Зубило бетонның ішіне 5мм тереңдікте кіреді.
Бетіндегі іздің айналасында жұқа бөлшектері бар Бетонның бетінен ұсақ
Бетонның бетінде терең емес із қалады Терең емес із
Бетонның қабырғасынан өте қатты соққан кезде жыралар пайда болады
3.2 Бетонды пішінінің өзгеруіне сынау
Бетон құрылыс материалының пішін өзгеруге сынудың түрлері:
1. Пауэрс әдісі;
2. Веббе әдісі;
3. Шарды енгізу әдісі және т.б.
Осы әдістерге қысқаша түсіндірме төменде көрсетілген:
1. Пауэрс әдісі бойынша сынау
Бетон құрылыс материалының пішінін өзгертуге сынауда мына әдісті қолдануға
Конусты бетонмен қарапайым жол арқылы толтырады, кейін оны алып
2. Веббе әдісі бойынша сынау.
Бұл әдісте Пауэрс аппаратындағы ішкі сақина алынып тасталады және
Пішіннің өзгеруі аяқталды деп есептеледі, егер әйнек пластинадан жасалған
Нығыздалу вибро үстелдің көмегімен іске асырылады, ол 3000 айн/мин
Веббе бойынша сынау – жақсы зертханалық әдіс, әсіресе өте
3. Шарды енгізу әдісі.
Бұл әдіс өте қарапайым, диаметрі 15,2 см, салмағы 13,6
1 – цилиндр негізіндегі фланц; 2 – конус; 3
4 – воронка; 5 – штатив; 6 – бағыттағыш
8 – алты тесікті диск; 9 – болат шайба;
11 сурет. Веббе әдісінің құрылғысы
Бұл әдіс АҚШ-та ойлап табылған және АSTM C 360-55Т
3.3 Бетон өнімінің қоспаларын сынау
Бетон қоспасының құрамын таңдау кезінде, қандай бетон сапасы қажет
12 суреттегі бетон өнімінің қоспалары бетонның белгілі-бір қасиетке ие
Ал, 7 кестеде бетон қоспаларын сынауды жүргізу бойынша сұрақ
Қоспаның аты Қоспаның тағайындалуы
Сұйытқыш С-3, Дофен, 10-03, техникалық лигносульфонаты Пластификатор,
Полиэтиленоксид, полиоксиэтилен, метилцеллюлоза Тұрақтайтын, су қорын сақтайтын, тасымалдауды жақсартатын
Кремнийорганикалық сұйық 113-63, техникалық лигносульфонаты Бетонның қаттылығын
Поташ, кальций хлориді, кальций нитраты Бетонның қаттылығын тездететін қоспа
Аллюминий сульфаты, темір хлориді, полиаминді смола №89 Ауа көпіршектерін
Полигидросилоксандар, алюминий пудрасы Газ түзілтетін қоспалар
Натрийдің этилсиликонаты Ауаны тартатын қоспалар
Натрий нитриты Аязға қарсы қоспа
Натрийдің метилсиликонаты Гидрофобизирлейтін қоспалар
12 сурет. Бетонның ең көп тараған қоспалары
Бетон құрамын таңдау мыналардан тұрады:
1.номинальді құрамын анықтау;
2.жұмыс құрамын есептеу және реттеу;
3.құрылыс нысанына жіберілетін жұмыс мөлшерін есептеу және жөнелту.
8 кестеде бетон қоспасының неден тұратыны және қоспалардың өзара
Бетонның сапасын анықтау үшін техникалық шарт жасалған. Бетонның сапасына
тығыздығы;
орташа тығыздығы;
әртүрлі әсерлерге төзімділігі;
иілгіштігі;
теплофизикалық;
қорғаныс;
сәндеу және басқа да көрсеткіштер.
7 кесте
Бетон өнімінің қоспаларын сынау
Бетон өнімінің қоспалары Стандарты
Қаттылық кинатикасын реттейтін қоспа МЕСТ 24211
МЕСТ 10180
МЕСТ 5802
Беріктігін жоғарылататын қоспа МЕСТ 10180
МЕСТ 5802
МЕСТ 24211
Кеңею және отыру процесін реттейтін қоспа МЕСТ 24211
МЕСТ 310.4
Аязға қарсылығын реттейтін қоспа МЕСТ 24211
Гидрофобизирлейтін қоспа МЕСТ 24211
МЕСТ 12730.3
Биотұрақтылыққа жауап беретін қоспа МЕСТ 24211
Төзімділік қоспасы МЕСТ 24211
Ыңғайлытөселудің сақталуын реттейтін қоспа МЕСТ 10181
МЕСТ 25485
Осы талаптарды сақтап жасалған бетон өнімі сынақтан өтуі тиіс.
Бетон қоспасының құрамын таңдау үлкен маңыздылықпен атқарылады, себебі таңдалған
8 кесте
Бетон қоспасының құрамы
Бетон қоспасының компоненттері М500 ауыр бетонның құрамы М500 ұсақдәнді
Цемент М500 216,83 кг 289,08 кг
Ұсақ толтырушы 537,96 кг 1876,16 кг
Ірілігі 20 мм тас 1355,93 кг -
Су 185 л 211,72 л
Бетонның құрамын таңдау, қазіргі таңда өте қарапайым бағдарлама арқылы
12 сурет. Concrete Flash бағдарламасының алғашқы парағы
13 сурет. Ұсақдәнді бетон қоспасын Concrete Flash бағдарламасы
14 сурет. Ауыр бетонның құрамын анықтау
Бетон құрылыс материалының сапасы құрамына тәуелді, сондықтан оның құрамын
Берілген бетон маркасына Rб цементтің маркасы қойылады Rц.
Суцементтік қатынасы анықталады С/Ц, қарапайым бетон үшін С/Ц ≥
1м3 бетон құймасына қажет су мөлшері анықталады.
С/Ц қатынасы бойынша анықталған цемент шығыны (1м3 бетонға кг)
Ц =
Қоспалардың шығыны есептеледі:
+ + + =1
Ц, В, П, Кр – цемент, су, құм, ірі
ρц, ρв, ρп, ρкр – осы материалдардың тығыздығы, кг/м3;
; ; ; :
Олардың абсолютті көлемі, м3.
Ірі толтырғыштардың шығынын анықтау формуласы:
Кр =
(3.5)
r – коэф., ірі толтырғыштардың дәндерінің ығысуы (таблицалық мәлімет);
Пкр – ірі толтырғыштың бостығы;
Ρн.кр – қосылатын ірі толтырғыштың тығыздығы.
Кіші толтырғышқа:
П=
Бетонның орташа тығыздығы:
(3.7)
Және бетонның шығу коэффициенті:
(3.8)
Бетонның шығу коэффициенті 0,55…0,75 аралығында болуы тиіс.
3.4 Бетонның су сіңіруіне сынау
Сынауға дайындау
Бетонның су сіңіруін үлгілерді сынау арқылы анықтайды.
Үлгілердің беті шаңнан, кірден сымтемірлі щетка немесе абразивті тастың
Үлгілерді сынау бетонның табиғи ылғалдылығы жағдайында немесе тұрақты массаға
Сынау жүргізу
Үлгілер сумен толтырылған ыдысқа орналастырылады. Судың деңгейі орналастырылған үлгінің
Үлгілер төсемелерге биіктігі минимал болатындай етіп орналастырылады (призмалар мен
Ыдыстағы судың температурасы (20 ± 2) °С болуы керек.
Үлгілердің салмағы әрбір 24 сағат сайын жәй немесе гидростатикалық
Жәй таразыларда өлшеу барысында судан шығарылған үлгілер сығылған ылғал
Соңғы екі өлшеу нәтижелерінің айырмашылығы 0,1%-дан артық емес болғанша
Табиғи ылғалдылығы күйінде сыналатын үлгілер су сіңіру процесі аяқталған
Бетонның су сіңіруін үлгілерді қайнату арқылы да анықтайды.
Нәтижелерді өңдеу
Бетонның жеке үлгісінің су сіңіруін Wм массасы бойынша 0,1%-ға
(3.9)
мұндағы mc — кептірілген үлгінің массасы, г;
mв — су сіңірген үлгінің массасы, г.
Бетонның жеке үлгісінің су сіңіруін Wо көлемі бойынша 0,1%-ға
(3.10)
мұндағы (о — құрғақ бетонның тығыздығы, кг/м3;
(в —1 г/см3-қа тең деп алынатын су тығыздығы.
Бетон үлгілері сериясының су сіңіруін осы серия үлгілерін жеке
Сынау нәтижелері енгізілетін журналда төмендегі мәліметтер қарастырылуы керек:
- үлгілердің таңбалануы;
- бетон жасы және сынау мерзімі;
- бетон үлгілерінің су сіңіруі;
- бетон үлгілері сериясының су сіңіруі.
Қайнату барысында су сіңіруін анықтау
1) Су сіңіруін анықтау үшін үлгілер су құйылған ыдыста
Су көлемі орнатылған үлгі көлемінен екі есе болуы керек.
2) Ыдыстағы су деңгейі үлгі бетінен кем дегенде 50
3) Әрбір 4 сағаттық қайнатудан кейін үлгілер (20 ±
4) Соңғы екі өлшеу нәтижелерінің айырмашылығы 0,1%-дан артық емес
5) Қайнау кезінде бетонның су сіңіруі Wм,кип массасы бойынша
4.1 ҚР мемлекеттік сертификаттау жүйесінің жалпы ережелері
Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесі (МСЖ) жұмысты басқаруды ҚР
Сертификаттаудың міндетті және ерікті түрлері белгіленеді.
Міндетті сертификаттау дегеніміз - адамдардың өмірі, денсаулығы, азаматтардың мүлкі
Міндетті сертификаттауға жататын өнімдердің тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Ерікті сертификаттау өтініш берушінің (дайындаушылардың, сатушылардың, атқарушылардың) бастамашылығы бойынша
Сертификаттау келесі мақсаттарда өткізіледі:
адамның өмірі мен денсаулығын, азаматтардың мүліктері мен қоршаған ортаны
өнімдер мен қызмет көрсетудің сапасы мәселелерінде тұтынушының мүдделерін қорғау;
саудадағы техникалық кедергілерді жою, өнімнің ішкі және сыртқы рыноктағы
заңды және жеке тұлғалардың Қазақстанның біріңғай тауар рыногындағы қызметі
Сертификаттауға қатысатын ұйымдар мен органдар:
Сертификаттау, Метрология, Стандарттау жөніндегі мемлекеттік орган;
Өнімді, процесті, жұмысты, қызмет көрсетуді сертификаттау жөніндегі тіркелген органдар;
Тіркелген зертханалар.
Мемлкеттік сертификаттау жүйесі, сертификаттау саласында біріңғай саясатты жүргізуді қамтамасыз
4.2 Өнімге сертификаттауды жүргізу тәртібі мен ережелері
Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесінің өнімді сертификаттау бойынша жұмыстарды
1 өтініш берушімен сертификаттау бойынша органға өтінішті беру;
2 өтініш бойынша шешім қабылдау, оның ішінде сертификаттау сұлбасын
3 өтініш беруші мен сертификаттау бойынша органның арасында өнімді;
сертификаттау бойынша жұмыстарды жүргізуге келісім шартты рәсімдеу;
4 үлгілердің санын анықтау мен оларды таңдау реті;
5 үлгілерді таңдау мен идентификация өткізу;
6 өнім үлгілерінің сертификатталған сынауларын өткізу;
7 алынған нәтижелерді талдау және сәйкестік сертификаттың беру мүмкіндігі
8 сертификатты беру мен сертификатталған өнімді Қазақстан Республикасының мемлекеттік
9 өнімнің сертификатталған сипаттамаларының тұрақтылығы мен сапа жүйесінің қызметіне
10 өнімді сертификаттау нәтижелері туралы ақпарат.
4.2.1 Өтінішті беру мен қарастыр
Өнімді сертификаттау өтініш берушімен сертификаттау бойынша органға жіберген өтініштің
Өтініш беруші сертификаттау бойынша органмен бірге сертификаттау сұлбасын таңдап,
Сынау сұлбаларын таңдағанда өндіріс ерекшеліктері, өнімнің қызметтік қасиеттері, өнімнің
Сертификаттау бойынша орган өтініш алып, тіркеген күннен бастап екі
Сертификаттау бойынша орган өтінішті қанағаттандыруға бас тартқан кезде, шешіммен
Өнімді сертификаттау бойынша жұмыстарды өткізу шарттарымен келіскен жағдайда өтініш
4.2.2 Өнімнің үлгілерін таңдауды өткізу
Үлгілерді таңдау сертификаттау бойынша орган немесе оның тапсырысы бойынша
Таңдамаларды таңдау сертификаттау бойынша орган өтініш берушінің өзіне тапсыруға
4.2.3 Сертификаттау мақсатында сынауларды өткізу
Сынау зертханасы өтініш берушімен белгіленген уақыттың ішінде өнім үлгілеріне
Сынау хаттамасында қарастырылу керек. Сынау зертханасының ҚР мемлекеттік стандарттау
Көрсеткіштердің біреуі ғана бойынша теріс сынау нәтижелері алынса өнімді
Егер нормативтік құжатпен белгіленген көп уақыт пен қаражат шығындарын
4.2.4 Сәйкестік сертификатын беру мен сертификатталған өнімді сәйкестік белгісімен
Өнімге берілген сертификатта келесі мәліметтер болу қажет:
- сынау хаттамаларымен бекітілген өнімнің стандарт немесе басқа нормативтік
- дайындаушыға өнімді сәйкестік белгісімен маркілеу құқығын немесе сертификатты
- дайындаушы - кәсіпорнында сертификатпен расталған қызмет етіп тұрған
Сұлба бойынша өнімді сәйкестік белгісімен белгілеу қарастырылған жағдайда, сертификаттау
Егер сертификатталған өнім сәйкестік белгісімен белгілеуге жатпаса, онда сертификаттау
Сертификатты сертификаттау бойынша орган береді. Сертификаттың қызмет ету уақыты
Сертификаттау кезінде куәландырылған көрсеткіштерге әсер ететін өнім құрылымына немесе
4.2.5 Өнімді сәйкестік белгісімен таңбалау
Өтініш берушіге сәйкестік сертификатты берілген өнімге сәйкестік белгісімен белгіленуі
4.2.6 Өнімнің сертификатталған сипаттамаларының тұрақтылығына инспекциялық бақылау
Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесі сертификаттың бүкіл қызмет ету
Инспекциялық бақылау нәтижелері бойынша сертификаттау бойынша орган сертификаттың қызмет
- сертификаттау кезінде бақыланатын нормативтік техникалық құжаттың
талаптарының бұзылуы;
- сертификаттау бойынша органмен келіспей өнімнің нормативтік құжаттарының немесе
- сертификаттау бойынша органмен келіспей өнімнің құрылымының, өндіріс технологиясын
- технология талаптарын орындамау;
- сертификаттау бойынша органмен келіспей бақылау мен сынау әдістерінің,
Сертификат қызметінің және сәйкестік белгісінің жойылуы келесі жағдайларда бола
- егер бұйымда табылған сәйкес келмеушіліктері жойылуға келмесе;
- егер дайындаушы сертификаттау бойынша органға қатысты өзінің қаржылық
- егер сертификат қызметі уақытша тоқталған кезінде дайындаушы сәйкес
- егер өтініш беруші сертификаттың қызмет ету уақытын ұзатқысы
- егер бұйымды өндіру тоқтатылса немесе кәсіпорынға таратылса.
Сертификаттау бойынша орган дайындаушыны «Ұлттық сараптау сертификаттау орталығы» аймақтық
Сертификат қызметін жою оны Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесі
Сертификаты жойылған өнімдер инспекциялық бақылау кезінде табылған бұзушылықтарды түзетуге
4.2.7 Бетон өнімін сертификаттау туралы ақпарат
Сертификаттау бойынша орган өзінің берген барлық сертификаттарын арнайы журналда
Өнімді сертификаттауды растайтын құжаттар мен материалдар сертификаттау бойынша органда
Бетон өніміне сертификат жүргізу кезінде өнімнің сапасы мен нормативтік
Сертификатталған бетон өнімі бетонның сапасы мен тұтынушының бетонға деген
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі заманғы өндіріс – жоғары сапалы өнімнің өндірісі. Ал
«Ұлттық сараптау және сертификаттау орталығы» АҚ Алматы филиалы жағдайында
М500 маркалы бетонды шығарудағы өнім сапасын анықтау, сынау жүйесі,
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кітаптар мен монографиялар:
1. Аскаров Е.С. Управление качеством. Учебное пособие. – Алматы:
2. Аскаров Е.С. Управление качеством. – Алматы: «Юрист», 2009
3. Аскаров Е.С. Основы квалиметрии. - Алматы: «NV-service», 2010
4. Жуков А.Д. Универсальный справочник прораба. - НТС "Стройинформ",
5. Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации и метрологии: Учебник
6. К.Сағадиев, А.Смағұлов, Б. Барақбаев, А. Қалиев. Сертификаттау. Оқулық.-А.:
Интернет-сілтемелер:
http://ru.wikipedia.org
http://betonoved.ru
http://stroyinform.ru
Мақалалар мен мерзімді емес басылымдар:
Торопова М. В. Проблема сульфатной коррозии в современном бетоноведении
Нормативтік-құқықтық актілер:
ГОСТ 9758-86 /Заполнители пористые неорганические для строительных работ. Методы
ГОСТ 10060.1-95 /Бетон. Базовый метод определения морозостойкости./
ГОСТ 10060.1-095 /Межгосударственный стандарт. Бетон. Методы определения морозостойкости, общие./
ГОСТ 10060.2-95 /Бетоны. Ускоренные методы определения морозостойкости при многовариантном
ГОСТ 10060.3-95 /Бетоны. Дилатометрический метод ускоренного определения морозостойкости./
ГОСТ 10060.4-95 /Бетоны. Структурно-механический метод ускоренного определения морозостойкости./
ГОСТ 10180-90 /Бетон. Метод определения прочности по контрольным образцам./
ГОСТ 10081-2000 /Смеси бетонные. Методы испытаний./
ГОСТ 10181.0-81 /Смеси бетонные. Общие требования к методам испытаний./
ГОСТ 10181.1-81 /Смеси бетонные. Методы определения удобоукладываемости/
ГОСТ 10181.2-81 /Смеси бетонные. Методы определения плотности/
ГОСТ 10181.3-81 /Смеси бетонные. Методы определения пористости/
ГОСТ 10181.4-81 /Смеси бетонные. Методы определения расслаиваемости/
ГОСТ 12730.0-78 (1994) /Бетоны. Общие требования к методам определения
ГОСТ 12730.1-78 (1994) /Бетоны. Методы определения плотности/
ГОСТ 12730.2-78 (1994) /Бетоны. Метод определения влажности/
ГОСТ 12730.3-78 (1994) /Бетоны. Метод определения водопоглощения/
ГОСТ 12730.4-78 (1994) /Бетоны. Методы определения показателен пористости/
ГОСТ 12730.5-84 (1994) /Бетоны. Методы определения водопроницаемости/
ГОСТ 17624-87 (с попр. 1989) /Бетоны. Ультразвуковой метод определения
Закон Республики Казахстан “Об обеспечении единства измерении” от 7
Закон РК “О стандартизаций” от 16 июля 1999 года.
Закон РК “О сертификации” от 16 июля
15
54
БЕТОН
қолдану түріне қарай
құрылымы бойынша
орташа тығыздығына байланысты
құрамындағы байластырғыш түріне қарай
1.құралымдық;
2.құралымдық-жылу оқшаулағыш;
3.жылу оқшаулағыш;
4.арнайы жасалған;
5.гидротехникалық;
6.жол бетоны.
аса ауыр;
ауыр;
жеңіл;
өте жеңіл.
1.басты сипатында;
2.қаты;
3.жұмыртқа тәрізді;
4.ірі басты сипатында.
1.органикалық емес;
2.органикалық
Қ
А
Ж
Ж
Е
Т
Т
І
Л
І
К
Е
р
Даму
Мойындау
Қоғамдық
Қорғану
Физиологиялық
КОРРОЗИЯ
ЕКІНШІ ТИП
Химиялық әсер еткен кезде пайда болатын коррозия, ол кезде
БІРІНШІ ТИП
цемент тастарының компоненттерін ерітіп жіберетін сұйық ортамен бетонның әсерлесуі,
ҮШІНШІ ТИП
бетон құрамындағы ауа көпіршіктерінің орынын алып, қатты фазаны көбйтетін
Бетонды сынау түрлері