ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАЙ-КҮЙІН СИПАТТАЙТЫН НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕР
1. ҚАУІП-ҚАТЕР СЫНЫПТАМАСЫ 5
1.1. Қауiп-қатердi талдаудың жалпы принциптерi 5
1.2 Статистикалық әдiс 7
1.3. Шығындардың мақсатқа лайықтылығын талдау 12
1.4 Кәсiпорындар қызметiнiң қауiп-қатерiн бағалау 14
1.4.1. Құрылысты аяқтамау қауiп-қатерi 15
ҚОРЫТЫНДЫ 16
КІРІСПЕ
Қазiргi жағдайда бизнесменнiң дөкейлiгiн сәндi
Қаржылық талдаудың екi түрiн - iшкi
Кәсiпорынның қаржылық жай-күйiн талдау iсi бiрнеше
-қаржылық жай-күйiн анықтау;
-қаржылық жай-күйiнi» өзгеруiн тудыратын негiзгi факторларды
-кеңістiк-уақыттық қимада қаржылық жай-күйiнiң өзгерулерiн анықтау;
Iскерлiк жоспарда нарықтық мүмкiншiлiктерi, оның әлсiз
КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАЙ-КҮЙІН СИПАТТАЙТЫН НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕР
Қаржылық жай-күй ретiнде кәсiпорынның өз қызметiн
Қаржылық жай-күй көп факторларға байланысты болатын
Кәсiпорынның қаржылық жай-күйiн сипаттайтын негiзгi көрсеткiштерi:
Қаржылық қызметтiң негiзгi мақсаты - өндiрiстi
Нарықтық экономика жағдайына төтеп беру
Талдаудың негiзгi мақсаты – кәсiпорынның қаржылық
Бұл ретте төмендегi мiндеттердi шешу қажет:
Өндiрiстiк, коммерциялық және қаржылық қызметiнiң әртүрлi
Шаруашылық қызметтiң нақты жағдайлары мен меншiктi
Кәсiпорынның қаржылық ресурстарын одан да тиiмдi
Кәсiпорынның қаржылық жай-күйiн талдау басты негiзiнде
Iшкi талдау-кәсiпорын қызметтерiмен жүргiзiледi, және оның
Сыртқы талдауды қаржы салушылар, материальдi және
Қаржылық жай-күйдi талдау үшiн ақпараттың негiзгi
1. ҚАУІП-ҚАТЕР СЫНЫПТАМАСЫ
Қауiп-қатер мен табыс мәселесi кәсiпорынның қаржылық
Вебстер сөздiгiнде «қауiп-қатер» (риск) «залал немесе
Қазiргi заманғы нарықтық орта қауiп-қатерсiз мүмкiн
Өндiрiстiк қауiп-қатер, ол фирманың тапсырушымен жасасқан
Қаржылық (несиелiк) қауiп-қатер, ол фирманың қызметiн
Инвестициялық қауiп-қатер, өзiнiң және сатып алған
Нарықтық қауiп-қатер, өзiндiк ұлттық ақша өлшемi
Қауiп-қатердi талдау 1-суретте келтiрiлген тiзбектiлiкпен жүзеге
Жобаның барлық қатысушылары жобаның толық сәтсiздiгiн
Қауiп-қатердi талдаудың қызметi - потенциалды серiктерге
1.1. Қауiп-қатердi талдаудың жалпы принциптерi
Жобаларды басқару кезiнде қауiп-қатердi есепке алу
Жобаға қатысушылардың кез-келгенiнiң қауiп-қатерiн талдау кезiнде
-қауiп-қатерден болған шығындар бiр-бiрiмен байланысты болмайды.
Қауiп-қатердi талдаудың блок-сұлбасы.
Қауiп-қатердiң нақты түрiн көбейтетiн немесе азайтатын
және сыртқы факторларды анықтау 1
Анықталған факторларды талдау 2
Қауiп-қатердiң нақты түрiн екi тұрғыдан қаржылық
1-сурет.
- «қауiп-қатерлер қоржынының» бiр бағыттағы шығындары
максимальдi мүмкiн болатын залал қатысушының қаржылық
Қауiп-қатер әдетте – динамикалық және статикалық
Динамикалық қауiп-қатер – негiзгi капитал құнының
Статикалық қауiп-қатер – бұл жеке меншiкке
Қауiп-қатердiң сандық талдауы кезiнде әртүрлi әдiстер
статистикалық;
шығындардың мақсатқа лайықтылығын талдау;
сараптамалық бағалау әдiсi;
талдау әдiсi;
тәрiздестердi қолдану.
1.2 Статистикалық әдiс
Жобаның қауiп-қатерiн анықтау жөнiндегi статистикалық әдiсi
f0= n’nжалп ;
мұндағы f0 – шығынның кейбiр деңгейiнiң
n’ – шығындардың нақты деңгейiнiң басталу
nжалп – құрамына аталмыш түрдегi табысты
Қауiп-қатердiң қисығын тұрғызу үшiн және шығын
Қауiп-қатер облысы деп шығындар оның шеңберiнде
2- суретте инвестициялық компанияның бүкiл
Егер де аталмыш облыстарды анықтаудың негiзi
-қауiп-қатерсiз облыс;
-минимальдi қауiп-қатер облысы;
2-суретте. Нарықтық экономикадағы кәсiпорының қызметiнiң негiзгi
-асқан қауiп-қатер облысы;
-сындық қауiп-қатер облысы;
-рұқсат етiлмейтiн қауiп-қатер облысы.
Әрбiр облыстың сипаттамасын қарастырайық:
қауiп-қатерсiз облыс, 0 ( г
Бұл облыс есептiк пайданың минимумы сияқты
қауiп-қатер коэффициентi Н1(0,
Мұндағы 1 индексi – бiрiншi облыс
Минимальдi қауiп-қатердiң облысы 0-А1((0-А
Бұл облыс 0(А интервалындағы таза пайданың
-Асқан қауiп-қатер облысы А1(Б1((0-Б
Облыс есептiк пайданың өлшемдерiнен аспайтын шығын
Сындық қауiп-қатер облысы Б1(В1(( 0-В
Аталмыш облыс шектерiнде есептiк пайда мөлшерiнен
-Рұқсат етiлмейтiн қауiп-қатер облысы Б1(В1((0(В
Осы облыс шектерiнде өзiндiк қаржылардың мөлшерiне
Қауiп-қатер коэффициентi Н5(НВ1-Г1бесiншi облыста 75-100( шектерiнде
Фирманың шаруашылық қызметiнiң бiрi бойынша қауiп-қатердiң
Кезектiлiгi Шығындардың пайда болу жиiлiгi(f0()
Қауiп-қатерсiз облыс
Минималь-
дi қауiп-қатер облысы
Асқан қауiп-қатер облысы
Сындық қауiп-қатер облысы Рұқсат етiлетiн қауiп-қатер
f0жалп f02 F03 f04 f05
1991 0,75 0,32 (42() 0,33 (44()
1992 0,80 0,35 (45() 0,2 (25()
1993 0,85 0,05 (5() 0,17 (20()
КЕСТЕ-1
Фирма шығындарының пайда болуының жалпы жиiлiгi
3-сурет. Шығындар болмаған жағдайда басқаша айтқанда
Дқ-қ көтерiлген сайын Лоренц сызығы да
Лоренц графигі арқылы Дқ-қ қауіп-қатер деңгейін
(
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
À
II
Қауіп-қатер облыстары
3- сурет.
Бiздiң жағдайда:
Дқ-қ(1993)((1(1.67 ( 7.2)( 100((77(
Лоренц сызығының қисықтығы кумулятивтiк жиынтықтардың
Егер Лоренц сызығы қарама-қарсы кескiнге ие
Әртүрлi кезеңдер бойынша бiрнеше Лоренц сызығын
Ары қарай қауiп-қатердiң максимальдi өлшемiн анықтау
Кейiнгi кезде статистикалық сынақтар әдiсi
Аталмыш әдiстiң артықшылығы болып жобаны
Жобалардың әртүрлi типтерi өзiнiң қауiп-қатерге түсушiлiгiне
1.3. Шығындардың мақсатқа лайықтылығын талдау
Шығындардың мақсатқа лайықтылығын талдау қауiп-қатердiң потенциальдi
Шығындарды артық жұмсау төрт негiзгi фактордың
- бастапқыда құнын жете бағаламау;
- жобалар шекараларының өзгеруi;
- өнiмдiлiктегi айырмашылығы;
- бастапқы құнының өсуi. Осы
Қауiп-қатерге шалдығатын капиталды, жобаға арнап қаржы
Кейбiр ғалым-экономистер қаржылық қаражаттардың үш көрсеткiштерiн
Аталмыш көрсеткiштер болып төмендегiлер табылады:
өз меншiгiндегi қаражаттардың ((ЕС) артылғаны (()
қорлар мен шығындарды қалыптастырудың ((Ет)
қорлар мен шығындарды ((Е(() қалыптастыруға арналған
Аталмыш көрсеткiштер қорлардың қамтамасыз етiлу және
Фирманың қаржылық жай-күйi орнықтылығының баланстық
F ( Z ( Rа (
мұндағы F – негiзгi қаражаттар мен
Z – қорлар мен шығындар;
Rа - қаржылық қаражаттар, қысқа
ИС - өз меншiгiндегi қаражаттар көзi;
KТ – орта мерзiмдi, ұзақ мерзiмдi
K1 – қысқа мерзiмдi несиелер (1
RР - несиелiк берешек пен
Қауiп-қатерге түсетiн қаражаттарды талдау үшiн фирманың
абсолюттi тұрақтылық облысы. Мұндағы қорлар мен
қалыпты орнықтылық облысы, минимальдi қауiп-қатер облысына
орнықсыз жай-күй облысы асқан қауiп-қатер облысына
өз меншiгiндегi сындық жай-күйiнiң облысы сынды
дағдарыстық жай-күйдiң облысы рұқсат етiлмейтiн қауiп-қатердiң
Қаржылық орнықтылықтың үш көрсеткiштерiн есептеу iсi
Өз меншiгiндегi айналым қаражаттарының қолда бары
ЕС(ИС(F,
онда өз меншiгiндегi қаражаттардың артығы (()
( ЕС(ЕС(Z.
қорлар мен шығындарды қалыптастырудың орта мерзiмдi,
( ЕТ((ЕС(КТ)(Z.
қорлар мен шығындарды қалыптастыруға арналған негiзгi
( ЕН((ЕС(КТ(Кt)(Z.
қаржылық жағдай облысын ұқсастандыру кезiнде келесi
S ( (S
Мұндағы қызметi келесi түрде анықталады: Егер
Жоғарыда айтылғанға сүйенсек:
қаржылық жай-күйдiң абсолюттiк жай-күйi келесi шарттармен
(ЕС(( 0,
(ЕТ(( 0,
(ЕН(( 0,
қаржылық жай-күйдiң қалыпты орнықтылығы келесi
(ЕС( 0,
(ЕТ( 0,
(Е((( 0,
3) Фирманың төлем қабiлеттiлiгiнiң тепе-теңдiгiн
(ЕС( 0,
(ЕТ(( 0,
(Е(((( 0,
Сындық қаржылық жай-күй келесi шарттармен берiледi:
(ЕС( 0,
(ЕТ ( 0,
(ЕН(( 0,
Дағдарыстық қаржылық жай-күй келесi шарттармен берiледi:
(ЕС( 0,
(ЕТ ( 0,
(Е(((( 0,
4-сурет фирманың қауiп-қатер мен қаржылық
4-суретте қауiп-қатердiң негiзгi облыстарына байланысты қаржылық
Суреттен қорлар мен шығындардың жай-күйiн зерттеудi
ЕС , ЕТ , Е((
1.4 Кәсiпорындар қызметiнiң қауiп-қатерiн бағалау
Жобаға қатысушылар берешектердi төлемеу қауiп-қатерiн төмендету
со» берешектердi жартылай немесе толық төлемдердiң
1.4.1. Құрылысты аяқтамау қауiп-қатерi
Егер жоба құрылыс процесiмен байланысты болса,
Жаңа технологиялық процесс немесе «ноу –хау»
ҚОРЫТЫНДЫ
Iскерлiк жоспарды құрастыру кезiнде кәсiпкерге болашағы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Баззел Р.Д., Кокс Д.Т., Браун
2. Валенцова Н.И.
3. Газеев М.Х., Смирнов А.П., Хрычев
4. Герчикова И.Н. «Маркетинг и
5. Голиков А.Н., Киселева Е.А., Стрелец
6. Закон «О
7. Закон «О несостоятельности (банкротстве)
8. Закон Об инвестиционной деятельности.
9. Закон «О государственных и муниципальных
Котлер Филипп «Основы маркетинга». — М.,
Касымбекова Э.Б. «Автоматизированное определение рисков в
Касымбекова Э.Б. «Автоматизация разработки бизнес планов»
17
Экономикалық мақсатқа
Қаржылық ауқаттылығын (жобаның өнiмдiлiгiн)
анықтау 4а
Қауiп-қатердiң рұқсат етiлетiн деңгейiн қою 5
Жеке операцияларды қауiп-қатердiң таңдалып алынған деңгейi
Қауiп-қатердi төмендету жөнiндегi шараларды әзiрлеу 7
a
b
c
Теңдік сызығы