ЖОСПАР
КІРІСПЕ 2
1 Қазақстанның коммерциялық банктерінің қызметін ұйымдастыру 3
1.1 Коммерциялық банктердің мәні және жіктелуі 3
1.2 Коммерциялық банктер қызметін ұйымдастыру тәртібі 5
2 Қазақстанның коммерциялық банктерінің операциялары мен қызметтерін талдау
2.1 Банктің пассивтік операциялары 14
2.2 Банктің активтік операциялары 22
3 Коммерциялық банктердің даму перспективалары 27
3.1. Коммерциялық банктердің электрондық қызметі 27
ҚОРЫТЫНДЫ 31
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 32
КІРІСПЕ
Елiмiздiң өз егемендiгiн алғаннан берi нарықтық қатынастар күннен-күнге
Экономиканы ақша-несиелiк реттеудi қаржы саласының басты секторы банк
Банк жүйесінің негізгі буыны - банктер. Себебі масштабты
“Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы” заңның
Қазiргi таңда нарықтық экономикада банктердің ролi ерекше. Банктер
Менің курстық жұмысымның тақырыбы “Екінші деңгейдегі банктердің активті
Кіріспеде курстық жұмыс туралы жалпы мәлімет берілген және
Бірінші бөлімде Қазақстанның коммерциялық банктерінің қызметінің ұйымдастырылуы жазылған,
Екінші бөлімде коммерциялық банктер атқаратын қызметтер мен операциялар
Үшінші бөлімде коммерциялық банктердің даму перспективалары, яғни банктердің
Қорытынды да коммерциялық банктер жұмысының тиімділігін арттыру бойынша
1 Қазақстанның коммерциялық банктерінің қызметін ұйымдастыру
1.1 Коммерциялық банктердің мәні және жіктелуі
“Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызмет туралы” республика
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі- мемлекеттік орталық банк ретінде
Коммерциялық банктер банктік жүйенің екінші деңгейін білдіреді. Олар
Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердің алатын орны өте
Коммерциялық банктер- кәсіпорындар мен ұйымдарға, сондай-ақ халыққа тікелей
Қазіргі коммерциялық банктер қаржы делдалы ретінде ақша капиталын
Қазіргі коммерциялық банктер несие жүйесінің басқа буындары сияқты
Өнеркәсібі дамыған мемлекеттерде коммерциялық банктер бір-бірінен көптеген өзгешеліктеріне
Жарғылық капиталдың қалыптасуына қарай:
мемлекеттік;
акционерлік;
жеке;
пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
аралас (шетел капиталының қалыптасуымен);
Жүргізетін операцияларының түрлеріне қарай:
әмбебап, яғни экономиканың барлық салаларына бірдей және кең
маманданған, яғни бір ғана салаға қызмет көрсететін банктер;
Аумақтық белгісіне қарай:
халықаралық;
мемлекетаралық;
ұлттық;
аймақтық;
Салалық белгісіне қарай:
өнеркәсіптік банктер;
сауда банктері;
ауыл шаруашылық банктері;
құрылыс банктері;
басқа;
Филиалдар санына қарай:
филиалсыз;
көп филиалды;
90-шы жылдың басында банктердің саны 200-ден асты, әрине
Ұлттық банктің статистикалық көрсеткіштері бойынша коммерциялық банктердің соңғы
1-кесте ҚР-дағы коммерциялық банктердің сандық құрамы
Банк
Түрлері 01.
2001 01.
2002
01.
2003 01.
2004 01.
2005 01.
2006
Екінші
Деңгейдегі
Банктер
Барлығы:
44
38 36
36 35
35
Оның ішінде:
Мемлекеттік
2 2 3 1 1 1
Мемлекетаралық
1 - - -- - -
Шетел капиталы-
ның қатысуымен
16 17 16 15 14 14
Еншілес
Банктер
11 11 10 10 9 9
Қазақстан Республикасындағы банктік жүйеде 01.05.2006 жылғы статистикалық мәліметтер
1.2 Коммерциялық банктер қызметін ұйымдастыру тәртібі
Қазақстан Республикасы екінші деңгейдегі банктері Қазақстан Республикасы Ұлттық
1995 жылдың 31 тамызында қабылданған “Қазақстан Республикасындағы банктер
Банк ашуға Ұлттық банктен рұқсат алу;
Әділет Министірлігінде мемлекеттік тіркеуден өту;
Банк операцияларын жүргізуге Ұлттық банктен лицензия алу;
Аталған заңға сәйкес банкті заңды және жеке тұлға
Банктер әр түрлі нарықтық жағдайларында әрекет етеді, әр
Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы басты екі әдіспен анықталады
Банкті ұйымдастырудың осындай және өзге де формаын таңдау
Банктің ұйымдастырылу құрылымы және соған сәйкес операциялары орталықсыздандыру
Басқару органын тағайындаудың мақсаты-банктің негізгі қызметін іске асыру
Банктың ұйымдастырылуына, ондағы жетекші мен бағыныштыларының қарым-қатынасына оның
Банкті басқарудың құрылымын анықтау, басқару органдарын бөліп қарауды,
Коммерциялық банктің басқару құрылымына оның жарғылық қорының қалай
Қазіргі уақытта коммерциялық банктер көбіне акционерлік қоғам формасында
Акционерлік банктерді басқару құрылымы 1-суретте берілген.
Акционерлік коммерциялық банктің ең жоғары органы акционерлердің жалпы
Акционерлердің жиналысы кезекті және кезектен тыс болып бөлінеді.
Бұл жиналыста мынадай міндеттер шешіледі:
банктің жарғысына өзгерістер енгізу;
банктің жарғылық капиталын өзгерту;
банктің Кеңесін сайлау;
банктің жылдық есебін бекіту;
банктің табысын бөлу;
банктің құрылымдық немесе еншілес бөлімшелерін құру және тарату.
Екінші басқару органы банктің қадағалау кеңесі болып табылады.
нормативтік актілерді бекітеді;
Басқарма немесе Басқарма төрағасының шешімі бойынша жасалған мәселелерді
1-сурет. Коммерциялық банктің басқару құрылымы.
Банк жұмысына жалпы жетекшілік ету үшін, сондай-ақ атқарушы
Басқарма – банк иелерінің, оның акционерлерінің өкілетті органы
Басқарманың ең басты міндеті жұмсалған капиталға қажетті пайда
Басқарманың міндеттеріне мынылар жатады:
банктің стратегиялық мақсатын анықтау;
банктің саясаттарын жасау;
жетекші орынға кадырлар таңдау, осы заманғы банк –
комитеттерді құру, ірі банктерде шешім қабылдау үшін мынадай
қарыздық және инвестициялық операцияларға бақылау жасау, басқарма заңды
банк қызметін мерзімді тексеру;
Басқарма мүшелері өздерінің шешімдері, зияндары, қателіктері, банктер туралы
Сонымен басқарма коммерциялық банктегі акционерлер жиналысының нұсқауына сәйкес
Басқарма төрағасы банктің бірінші жетекшісі болып табылады және
банктің қызметіне қатысты барлық меселелер бойынша бұйрықтар шығару
барлық мемлекеттік және басқа да органдарда, басқа банктерде,
банктің мүлкіне және қаражаттарына ие болу;
банктің штаттық жұмысшыларының саны мен құрылымын бекіту;
еңбек келісімшарты бойынша банктің лауазымды тұлғаларымен келісімдер жасасу.
Ревизиялық комиссия банк қызметіне қаржылық есептің дұрыстығы жағынан
Несиелік комитет – бұл несиенің берілуіне байланысты қорытынды
Несиелік комитет мынадай міндеттерді орындайды:
несие алуға берген клиенттің өтінішін және несиелік қызметкердің
несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім
несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формаларын анықтайды;
несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;
несиені қайтаруды қатамасыз ету тәсілдеріне талаптар белгілейді;
несиелеу шартын бекітеді (несиелік лимит, несиелік желі);
берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
банктің несиелік стратегиясын жасайды;
несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
несиелік комитеттің мәжілісінің хаттамаларына тіркеу кітабын жүргізеді.
Қызмет бөліміне: кадр бөлімі, заң бөлімі, күзет бөлімі,
Банктің ұйымдастырылу құрылымының екінші әдісі функционалдық бөлімшелер мен
Банктің ұйымдық құрылымы әрқайсысы белгілі бір міндеттер мен
Жалпы кез келген банктің ұйымдық құрылымы банктік операциялардың
Банктің актив операцияларын жүзеге асыратын негізгі буыны –
Несие операцияларын ұйымдастыратын жылпы бөлімі – ол:
нақты экономикалық жағдайларға байланысты банктің жалпы саясатын және
қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелеу мен қаржыландырудың
несиелік тәуекелді зерттеп, банктік несие операцияларын сақтандыру механизмін
Қысқа мерзімді несиелеу бөлімі – ол:
қарыздар мен қарыздың түріне байланысты банктің несиелік потенциалына
несие алудың қажеттілігін айқындап біледі;
несиені беруді ұйымдастырып, несие істерін жүргізеді;
несие шарттарын жасайды;
клиенттердің несие қабілеттілігін тексереді;
несие қабілеттілік картотекасын жүргізеді;
факторинг операцияларын ұйымдастырады;
Ұзақ мерзімді несиелеу және қаржыландыру бөлімі – ол:
банктің инвестициялық потенциалына қарай несиелеу мен қаржыландырудың негізгі
қаржыландыру мен несие операцияларын ұйымдастырады;
несие бер және қызмет көрсету шарттарын жасайды;
клиенттердің несие қабілеттілігін тексеріп, несие қабілеттілігік картотекасын жүргізеді;
клиенттің инновациялық ісіне байланысты несиелейді және клиенттің инновациялық
клиенттің тапсыруы бойынша қаржыландыруды ұйымдастырумен шұғылданады;
ұзақ мерзімді жобаларды ендіру үшін серіктер іздестіруде және
Халықты несиелеу бөлімі – ол:
тұтыну тауарларын сатып алуды және тұрғын үй салуды
несие карточкасын береді;
халыққа басқа да көптеген қызмет көрсетеді.
Банкаралық операциялар бөлімі Ұлттық банкпен, басқа да коммерциялық
Дәстүрлі емес банктік операциялар бөлімі несиелеумен, мысалы, лизинг
Коммерциялық банкте валюта басқармасы маңызды қызмет атқарады. Ол:
валюталық позицияны жүргізеді;
валюта шоттарын жүргізеді;
валюталарды сатып алып және сатады;
қаржыны салымдарға қабылдап, қарыз береді;
тәуекелді сақтандырады.
Бұл басқарманың ерекшеліктеріне байланысты төрт бөлім құрылуы мүмкін:
Депозиттік операциялар басқармасы – банктің өз капиталы мен
банктің депозиттік қаражатын олардың мерзіміне қарай және әрбір
қаражатты дезитке салу үшін шарт жасау;
тартылған қаражатты, оның құрылымын және банк ресурстары, оның
банктің ресурстарын жоспарлау үшін қажетті хабарларды беру.
Қор бөлімі банктің өз қаражатын есептеу мен талдау
банктің қаржылық қаражатын есептеу, оларды талдау және даму
банкке қарайтын бағалы қағаздарды сатып алу және сату
Клиенттерге есептеу-кассалық қызмет көрсету мақсатында банкте есептеу-кассалық басқармасы
Оның нешізгі қызметтері:
шоттарды ашу және есептесуді жүргізу;
кассалық операцияларды өткізу.
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегі банктер өз қызметін жүзеге
Банк филиалы - бұл бас банктің берген құқықтары
Заңға сәйкес, банктер өздерінің филиалын ашу үшін Ұлттық
Шетелдік банктердің Қазақстан Республикасы аумағында филиалдарын ашуға заңмен
Банк өкілдігі - депозит тартудан басқа белгілі бір
Еншілес банк - жарғылық қордың 50% - нан
Есеп айырысу-кассалық бөлімі – ҚР аумағында банктік операциялардың
Бөлімшелер мен филиал тораптарының кеңірек таралуы банкке: бас
Теріс жағы ретінде мұнда бас кеңсе тарапынан бақылаудың
Аталған банк мекемелерінің статусына байланысты олардың қызметі және
Банктің филиалдарды басқару қызметіне төмендегілер кіреді:
қызметін басқару;
несие саясатын және несие операцияларын жүргізуінің дұрыстығын бақылау;
банк жұмыстарының тиімділігін арттыратын жұмыстың жаңа әдістерін ензізуге
Талдау және статистика басқармасы төмендегідей жұмыстарды орындайды:
статистикалық хабарларды жинақтау және талдау;
клиенттерге хабарлама – анықтама қызметтерін көрсету;
банктің қызметі туралы есепті, жоспардың жобасын дайындау;
банктің балансын статистикалық тұрғыдан дайындау;
эксперттік зерттеуді, банкті бағалауды дайындау және орындау.
Кадрлар бөлімі:
қызметкерлердің санын және оларды қолдануды жоспарлайды;
кадрлардың мамандығын көтеруді және оқытуды ұйымдастырады;
еңбекақы қорын басқарады;
қызметкерлерді таңдаумен және орналастырумен шұғылданады.
Заң бөлімі:
нормативтік құжаттарды дайындап, банктің жарғысына өзгерістер енгізеді;
жарғылық шарттардың орындалуын және банктің мәмілелердің дұрыс дайындалуын
шарттардың, кепілдік актісін және басқа іс қағаздарын толтырады;
банктің сот және әкімшілік мекемелеріндегі барлық ісін жүргізеді;
талап арыздарды, пікірлерді, шағымдарды және басқа әр түрлі
банкте туындаған барлық құқықтық мәселелер бойынша қорытынды жасайды.
Нарықтық экономика жағдайында банк қызметінің басты бағытының бірі
Маркетинг басқармасы:
жаңа клиенттермен байланысты қамтамасыз етеді;
іскерлік байланыстың дамуына әсер етеді;
жаңа операциялар мен банктік қызметті енгізуге және дайындауға
нарықтық конъюнктураны зерттейді;
клиенттерге кеңес берумен көмектеседі.
Тексеру бөлімі банктің және оның филиалдарының жұмысының банктің
Коммерциялық банктің ұйымдық құрылымы 2-суретте берілген.
2-сурет. Коммерциялық банктің ұйымдық құрылымы.
2 Қазақстанның коммерциялық банктерінің операциялары мен қызметтерін талдау
2.1 Банктің пассивтік операциялары
Пасссивтік операциялар негізінде банкің ресурстары жинақталады. Сондықтан да
Пассив операциялары – олар өз қарауына әр түрлі
Пассивтік операциялардың мынадай формалары болады:
коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
депозиттік операциялар.
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге таратуға мүмкіндік
Сонымен банктің ресурстары екі топқа бөлінеді:
банктің меншікті қаражаттары;
банктің тартылған қаражаттары;
Банктің меншікті қаражаттары қатарына меншікті капиталы мен оған
Банктің меншікті қаражаттарының банктің үнемі тұрақтылығын ұстап тұруда
Банктің меншікті қаражаттары – банктің экономикалық дербестігін және
Бантің меншікті қаражатына жататындар:
банктің жарғылық капиталы;
банктің резервтік капиталы;
қосымша капиталы және пайда есебінен құрылған басқа қорлар;
сақтандыру резервтері;
бөлінбеген пайдасы;
Банктің жарғылық капиталы – банктің заңды тұлға ретінде
Бағалы қағаз шығару есебінен құрылған банктің жарғылық капиталын
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер мынадай екі ұйымдық формаларды
пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында;
акционерлік банк;
шетел капиталының қатысуымен.
Банктің меншікті қаражатының түріне резервтік қор жатады.
Резертік қор – банк қызметінде пайда болуы мүмкін
Резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Қосымша капиталдар негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылған аударымдар
Арнайы қорлар болса, негізгі қорларды қайта бағалау қоры
Келесі қорға жекелеген банктік операциялар бойынша тәуекелді төмендету
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивидендті төлегеннен кейін
Банктің тартылған қаражаттары активтік операциялар, оның ішінде, несиелік
Банктердің ресурстарының жалпы сомасында тартылған қарадаттар үлесі олардың
Нарықтық қатнастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескі банктік жүйе
Банктік тәжірибеде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау тәсілдеріне байланысты
I топ – депозиттер;
II топ – депозиттік емес тартылған қаражаттар.
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігін депозиттер құрайды.
Депозит – бұл клиенттердің банктегі белгілі бір шотқа
Депозиттік емес тартылған қаражаттар – бұл банктің қарыз
Депозиттік емес банктік ресурс көздері мен депозиттер өзара
Депозиттік емес тартылған ресурстармен көбіне ірі коммерциялық банктер
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуіне дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдары;
бағалы қағаздар.
Талап етуіне дейінгі депозиттер – бұл салым иелерінің
Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге мыналар
мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ әр түрлі шағын коммерциялық
әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қарадат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
Ал кемшілігі – бұл шот бойынша пайыз толенбейді
ақша салу және оны алу кез келген уақытта
шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз
банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны
талап етуге дейінгі депозиттер бойынша коммерциялық банк Орталық
Мерзімді салым (депозит) – белгілі мерзімі бар және
Салым иесі келісілген мерзімнен бұрын алған жағдайда банк
Мерзімді салымдар мен мерзімді депозиттердің ерекшеліктері болады:
есеп айырысу үшін пайдаланылады, әрі мұндай шоттарға ешқандай
шоттағы қаражат баяу айналады;
тұрақты пайыз төленеді;
пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Орталық банк тарапынан
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар
бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер
Отандық банктер тәжірибесінде халық салымдарының бірнеше түрлері қолданылады.
2-кесте
«Максимум Капитал»
Салымның ең аз сомасы 1 жайғасым: теңгемен
2 жайғасым: теңгемен - 2 000 000; Ақш
3 жайғасым: теңгемен - 10 000 000; АҚШ
Сақталу мерзімі 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,15 және 18 ай
Сыйақы төлеу Ай сайын не мерзімнің аяғында
Сыйақы мөлшерлемесі 12 айға дейінгі салымдар бойынша
Қосымша жарнама Қарастырылмаған
Салымды ішінара алу Қарастырылмаған
Салымның мерзімін ұзарту Шарттың қолданылу мерзімі аяқталған
«Максимум Капитал» салымының айрықша ерекшеліктері: бұл депозит шағын,
3-кесте
Салым бойынша сыйақы мөлшерлемелері:
Депозит түрі Валюта түрі Салымның ең
теңге 150 000 0.7 1.0 3.0 3.1
доллар 2 000 0.4 0.5 1.0 1.1
евро 1 000 0.1 0.1 0.1 0.2
Максимум теңге 2 000 000 2.5
доллар 15 000 1.5 2.0 2.5 2.6
Капитал евро 10 000 0.7 1.0
теңге 10 000 000 3.5 4.0 5.5
доллар 70 000 2.0 2.5 3.0 3.1
евро 60 000 1.0 1.2 1.5 1.6
4-кесте
«Максимум Капитал» банкі салымдарын мерзімінен бұрын алған кездегі
Депозит мерзімі/
Валюта түрі 30 күнтізбелік күннен аз
Теңге 0 1.0 3.0
Доллар 0 1.0 1.5
Евро 0 0.1 1.0
Нұрбанк жеке тұлғаларға мынадай салым түрлерін ұсынады: Жалақы
5-кесте
Жалақы максимумы
Салымның ең аз сомасы теңгемен - 5 000;
Салымды ашу мерзімі 3, 6, 9, 10, 12,
Салым бойынша ерекше талаптар депозит кәсіпорындар мен ұйымдардың
Қосымша жарна шектелген, бірақ жарнаның ең аз мөлшері
Салымды ішінара алу қалдық салым сомасының 10% мөлшерінде,
Сыйақы төлеу мерзім соңында
Сыйақы мөлшері 3 айдан 12 айға дейінгі салымға
Салым мерзімін ұзарту шарт мерзімі аяқталғаннан кейін салым
«Жалақы максимумы» салымының айрықша ерекшеліктері: Табыстық ақшаларды сақтау
6-кесте
Салым бойынша сыйақы мөлшері:
Депозит түрі Валюталар түрі Салымның ең аз сомасы
3 ай 6 ай 9 ай 10 ай
ай
Жалақы Теңге 5 000 5,0 6,0 7,5 7,8
Максимумы Доллар 50 3,0 4,0 4,5 4,7 4,8
Тағы бір кеңінен таралған салымның түрі – жинақ
Жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды. Бұл салымдардың түрі
Жинақ салымдарының мынадай ерекшеліктері болады:
ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай да
ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
мерзімді жинақ салымдары;
қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымждары;
ұтыс салымдары;
мақсатты және ағымдық салымдар;
алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталық салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
Қосымша жарна қосатын салымдар – бұл шоттағы қаражатқа
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен, жалақы, зейнетақы, үздіксіз төлемдерді
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік
Депозиттік және жинақ сертификаттары – бұл салым иесіне
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі
Атаулы сертификаттар;
Мәлімдеуші сертификаттар.
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және көрсетілген
Әлемдік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі бар:
Аударылатын;
Аударылмайтын;
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып, уақыты
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықта
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ сертификатының
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын төлеуге
Қазіргі кезде коммерциялық банктер қосымша ақша қаражатын тарту
Банкаралық несие – бұл коммерциялық банктердің бір-біріне беретін
Банкаралық несие бұл басқа ресурстармен салыстырғанда өте қымбат
Банкаралық несиенің бір түріне Ұлттық банктің коммерциялық банктерге
Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі корреспонденттік шотында дебеттік
Күндізгі заем – банктік жұмыс күні ішінде банктердің
Соңғы жылдары коммерциялық банктердің пассив операцияларының бірі еуровалюталық
2.2 Банктің активтік операциялары
Банктің жинақтаған ресурстарын табыс алу және өтімділігін қамтамасыз
Банктердің активтік операциялары негізінен төрт топқа бөлінеді:
ссудалық (несиелік) операциялар;
инвестициялық операциялар;
депозиттік операциялар;
қаржылық операциялар;
Несиелік операциялар – ол банктің несие ресурстарын орналастыру
Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әр түрлі несиелер береді.
Қарыз алушылар категорияларына қарай:
Қаржылық инстуттарға берілетін несиелер:
мақсатты қорларға;
банктерге;
қаржы-несиелік мекемелерге;
Қаржылық емес агенттерге берілетін несиелер:
өнеркәсіп салаларына;
ауыл шаруашылығына;
саудаға;
дайындау ұйымдарына;
жабдықтау-сату ұйымдарына;
кооперативтерге;
жеке кәсіпкерлерге;
Тұтыну мақсатына берілетін несиелер.
Мерзіміне қарай:
қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
орта мерзімді (1 жылдан 3-5 жылға дейін);
ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары).
Тағайындау және пайдалану сипатына қарай:
негізгі қорларға жұмсалатын;
айналым қаражатынажұмсалатын.
Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай:
Қамтамасыз етілген:
кепілхатпен;
кепілдемемен;
кепілдікпен.
Сақтандырылған.
Қамтамасыз етілмеген:
сенім несиесі.
Қайтарылу дәрежесіне қарай:
Стандартты несие;
Күмәнді несиелер;
Үмітсіз несиелер;
Валютамен берілуіне қарай:
ұлттық валютамен;
шетел валютасымен.
Берілу шартына қарай:
тұтыну несиесі;
ипотекалық несие;
овердравт несиесі;
овернайт несиесі;
онкольдық несие;
банкаралық несие;
ломбардтық несие;
лизингтік несие;
рамбурстық несие;
сенім несиесі;
маусымдық несие.
Несиелеу объектісіне қарай:
меншікті айналым қаражаттарын толықтыруға;
материалдық қорлар жиынтығы мен өндіріс шығындарына;
сыртқы экономикалық қызметке байланысты тауарларды экспорттау мен импорттауға;
азаматтардың жеке қызметтері үшін шикізаттар, материалдар және басқа
ломбардтық, кепілдік және ссудалық операцияларға;
театрлар және демалыс үйлерінің кірістері мен шығыстары арасындағы
күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;
тез өтелетін тиімділігі жоғары шараларға.
Банктің инвестициялық операциялары – несиелік операциялардан кейін банкке
Банктің инвестициялық операция жүргізетін бағалы қағаздары екі топқа
Мемлекеттің бағалы қағаздары;
Корпоративтік бағалы қағаздар.
Мемлекеттік бағалы қағаздары табыстылығына қарай үш түрге бөлінеді:
Дисконттық;
Купондық;
Аралас.
Бүгінгі таңда ҚР-дағы екінші деңгейдегі банктердің инвестициялық операцияларға
Сонымен қатар активтерінің бір бөлігін өтімді корпоративтік бағалы
акциялар;
облигациялар;
депозиттік және жинақ сертификаттары;
ипотекалық куәліктер;
депозитарлық қолхаттар.
Осылардың ішінде инвестициялау операциялары акциялар мен облигацияларға байланысты
Акция – бұл акционерлік жарғылық капиталына үлес қосқандығын
Облигация – оның иесінің ақшалай қаражат салғандығын куәландыратын
Банктің активтік депозиттік операциялары өтімділікті қолдау және банктермен
Банктің қаржылық операциялары несиелік операциялар типтес, яғни банкке
Лизинг – бұл лизинг берушінің өзіне тиесілі құрал-жабдықтарды,
Барлық лизингтік операциялар екі түрге бөлінеді:
шұғыл лизинг;
қаржылық лизинг.
Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып келеді.
Коммерциялық банктердің ең көп таралған делдалдық қызметінің бір
Факторинг сатушылардың сатып алушыларға сатылған тауары үшін уақытын
Факторинг операциясы – жабдықтаушының жабдықтаған тауары мен көрсеткен
Факторинг операциясына үш тарап қатысады:
Факторингтік компания;
Клиент;
Кәсіпорын.
Факторинг мәмілесін жүзеге асырудан бұрын толық талдау ижұмысы
Форфейтинг операциясы – форфейтордың, яғни коммер-циялық банктің немесе
Форфейтинг мәмілесінде үш қатысушы болады:
Экспортер, яғни тауарды орта мерзімді несиеге беруші;
Импортер, яғни тауарды несиеге алушы;
Форфейтор, яғни мәмілені қаржыландырушы банк немесе арнайы ұйым.
Форфейтинг операциясының мерзімі 180 күннен 5 жылға дейінгі
Сонымен коомерциялық банктердің активінің бұрыннан қалыптасып және қазіргі
3 Коммерциялық банктердің даму перспективалары
3.1. Коммерциялық банктердің электрондық қызметі
Қазіргі кезде Қазақстанның коммерциялық банктері өз клиенттеріне көптеген
Western Union аударымдары өте тез арада жүзеге асырылады.
Western Union компаниясының жаңа технологиясы ақшаны кез келген
Western Union-ның басқа ақша аударым жүйелерінен артықшылығы:
• дүние жүзі бойынша кең тараған қызмет желісі;
• жіберушіге де алушыға да банктік шот ашу
• Рәсімдеудің жеделділігі, сенімділігі, қолайлылығы және қарапайымдылығы;
• аударымға қоса жазбаша хабар және растама жіберуге
Қолайлылық:
Вестерн Юнион жүйесі қызметін қолдану өте оңай. Аударым
Түскен ақша аударымдары АҚШ долларымен және сіздің қалауыңыз
Жіберетін ақша аударымдары АҚШ долларымен жіберіледі.
Аударым жіберуші адам жіберуші банкке сол филиалдағы тариф
Қосымша қызметтер:
Ақша жіберу кезінде қауіпсіздікті қатаң сақтау үшін немесе
Сіздің қалауыңыз бойынша қолданыстағы тарифтерге сай жекелей өтем
• Банк Алушыны аударым жібергені туралы хабардар ете
• Аударым Алушыға чек түрінде жеткізілуі мүмкін (чек
• Сіз ақшамен қоса 20 сөзден тұратын қысқаша
Вестерн Юнион - ақшалай аударымдар дүние жүзі бойынша
Американдық Вестерн Юнион компаниясы 1871 жылдан бері ақша
Компанияның көптеген шетелдік серіктестерімен бірігіп құрған Халықаралық жедел
Ақша аударымын жіберу үшін «Ақша жіберуге арналған» бланкті
Тиісті бөлімдерге жазып толтырыңыз:
• аударым сомасы жазбаша және санмен;
• алушының толық аты;
• жіберушінің толық аты;
• жіберушінің телефон нөмірі;
• жіберушінің мекенжайы.
Бланкке қол қойыңыз. Операторға жеке басыңызды растайтын құжатты,
Он саннан тұратын тексеру нөмірі бар, алушыға хабарландыруға
қосымша төлемге мынадай қызметтер көрсетіледі:
• телефон немесе телеграфтық хабарламалар;
• қысқаша хабар жіберу;
• ақша аударымының сомасына чек жеткізу.
Қосымша төлемге көрсетілетін қызмет түрлері жіберілген ақша түскен
Ақша аударымын алу үшін «Ақша алуға арналған» бланкті
Тиісті бөлімдерге жазып толтырыңыз:
• өзіңіздің толық атыңыз;
• өзіңіздің мекенжайыңыз;
• жіберушінің толық аты;
• жіберушінің телефон нөмірі (егер сіз оны білсеңіз);
• күтілетін сома;
• аударым жіберілген қала және ел;
• он саннан тұратын тексеру нөмірі (егер сіз
Бланкке қол қойып. Операторға жеке басыңызды растайтын құжатты
Сонымен бүгінгі күнде Қазақстанның коммерциялық банктері өз даму
Қазақстанның кейбір коммерциялық банктері бүкіл әлем бойынша банк-корреспонденттердің
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, коммерциялық банктер – нарық экономикасында қаржылық
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің банк секторындағы ағымдағы жағдай
Қазіргі кезде банк жүйесіндегі тұрлаулылық артуда. Ағымдағы жылғы
Банктердің жиынтық активтері 30%-ға 2,2 трлн. Теңгеге дейін
Банк жүйесінде резиденттер депозиттерінің жалпы көлемі ақпан –
Осыдан мынандай қорытынды жасауға болады, яғни жыл сайын
Жалпы жұмыс барысында Қазақстан Республикасының банктiк жүйесi екi
Жалпы елiмiздiң банк жүйесi нарықтық экономика жүйелерi iшiндегi
Қазіргі кезде 2003-2015 жылдарға арналған индустриялы-инновация стратегия негiзiнде
Болашақта Қазақстанның банктері әлі де үлкен жетістіктерге
Осыған байланысты елiмiздiң екiншi деңгейлi банктiк қызметтерiн ииновациялау
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Н.Ә. Назарбаев., “Қазақстан, – 2030” ұзақ мерзiмдi даму
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. 2-шi
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие.
Баян Көшенова, Оқу құралы / Ақша, несие, банктер,
Ақша, несие, банктер: Оқулық / Ғ.С. Сейiтқасымов.
Современные коммерческие банки. Усоскин В.М. 1994 М.
“Қазақстан Республикасының Ұлттық банкi туралы” ҚР-сы Президентiнiң
“Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметi туралы” ҚР-сы
Банки Казахстана, 2003 г. №12; “Банковскаы система Казахстана
Банки Казахстана, 2005 г. №1; “О некоторых аспектах
Вестник КазНУ, экономическая серия, 2005 г. №4; “Проблемы
Мырзабеков Ш. Қазақстанның банк жүйесi ТМД көлемiнде бiрiншi
Банктер және басқа қаржы ұйымдары туралы мәліметтер
2
Акционерлердің
жалпы жинилысы
Бақылау кеңесі
Ревизиялық
комиссия
Төраға
орынбасарлары
Қызметтер
Басқарма
Департементтер
бөлімдер
Басқарма
төрағасы
Несиелік
комитет
Басқару
бөлімдері
Валюта басқармасы
Тексеру комитеті
Есептеу- операциялық басқарма
Делдалдық операциялар басқармасы
Несие комитеті
Несие басқармасы
Қызмет көрсету бөлімдері
Депозиттік операциялар басқармасы
Басқарманың
төрағасы
Банктің
басқармасы
Акционерлер
жиналысы