Қазақстан Республикасының Ғылым және
Білім Министрлігі
Экономика кафедрасы
Курстық жұмыс
Тақырыбы: «Кәсіпкерлік қызметтегі несиелендіруді ұйымдастыру»
Ғылыми жетекшісі: _______________
Орындаған:
Жоспар
Кіріспе...................................................................................................................3
1 Қәсіпкерлік қызметтегі несиелеуді ұйымдастырудың
теориялық негіздері............................................................................................5
1.1 Кәсіпкерлік қызметтегі несиелеудің мазмұны және түрлері...................5
1.2 Қәсіпкерлік қызметтегі несиелеуді ұйымдастырудыңпринциптері
мен әдістері .......................................................................................................8
2 «Алматы Құс» ААҚ-ның несиелеуді
2.1 «Алматы Құс» ААҚ-ның шаруашылық қызметін талдау......................11
2.2 «Алматы Құс» ААҚ-ның несиелеуді
3 Несиелеуді ұйымдастыруды жетілдіру жолдары.....................................19
3.1 Кәсіпкерлік қызметтегі несиелеуді
3.2 несиелеуді ұйымдастырудағы шетел тәжірибиесі.................................20
Қорытынды......................................................................................................23
Әдебиеттер тізімі............................................................................................24
Кіріспе
Еліміздің нарықтық экономикаға өткеніне аз уақыт болғанымен,
Сондықтан да республика экономикасын тұрақтандыру үшін тек табиғи
Кеңес Одағы кезінде үлкен қарқынмен жұмыс істеген зауыт,
Адам Смиттің экономиканың қозғаушы күші «халықтың жинақ ақшасы»
Екінші деңгейлердегі банктарда шығарылған халықтың жинақ ақшасын экономиканың
Қазақстан Республикасының нарықтық экономиканың қатынастарға көшуіне байланысты елдің
Қазір Қазақстан Республикасының экономикасының негізін кіші, орта және
Менің курстық жұмысымның негізгі мақсаты ─ Қазақстан Республикасындағы
Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде несиелеудің теориялық жақтары, қазіргі
Бұл курстық жұмыстың зерттеу объектісі «Алматы Құс» ААҚ-ы
1 Кәсіпкерлік қызметтегі несиені
ұйымдастырудың теориялық негіздері
Кәсіпкерлік қызметтегі несиелеудің мәні, мазмұны және түрлері
Несие ─ нарықтық экономиканың тірегі ретінде экономикалық дамудың
Несиенің пайда болуын өнімдерді өндіру сфераларын емес, олардың
Несие ─ бұл пайыз төлеу және қайтару шартында
Несие ақшалай капиталдың ссудалық капиталға өтуін қамтамасыз ете
Несие мен ссуданың арасында да өзара айырмашылықтар
Экономикалық категория ретінде несие ─ кәсіпорындар, ұйымдар мен
Несие экономикадағы орны мен ролі, оның атқаратын қызметтерімен
Қайта бөлу;
Айналыс шығындарды үнемдей;
Айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;
Капиталдық шоғырлануын жеделдету;
Ғылыми-техникалық прогресті жеделдету, т.б.
Несиенің формалары, оның құрлымымен және белгілі бір дәрежеде
Несиенің формасы ─ бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың
Несиенің екі формасы бар: тауарлы және ақшалай. Мұндағы
Коммерциялық несие ─ бұл қарыз берушінің қарыз алушыға
Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылығы мынандай:
Қарыз беруші ретінде банктік мекемелер емес, яғни тауарды
Коммерциялық несие тек қана тауар формасында беріледі;
Қарыз капиталы өнеркәсіптік немесе сауда капиталымен байланысты;
Коммерциялық несиенің орташа құны сол кезеңдегі банктік пайыз
Қарыз беруші мен қарыз алушының арасындағы несиелік мәміленің
Банктік несие ─ бұл банктік мекемелерден қарыз алушыларға
Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әртүрлі несиелер береді, олар
І Қарыз алушылар категориясына қарай:
1. Қаржылық институттарға берілетін несиелер;
Мақсатты қорларға
Банктерге
2. Қаржылық емес агенттіктерге берілетін несие;
Өнеркәсіп салаларына
Ауыл шаруашылығына
Саудаға
Дайындау ұйымдарына
Жабдықтау-сақтау ұйымдарына
Кооперативтерге
Жеке кәсіпкерлерге
ІІ Мерзіміне қарай:
Қысқа мерзімді (1 жыл)
Орта мерзімді (1 жылдан 3-5 жылға дейін)
Ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары)
ІІІ Тағайындау және пайдалану сипатына қарай:
Негізгі қорларға жұмсалатын
Айналым қаражаттарына жұмсалатын
ІV Қайтару дәрежесіне қарай:
Стандартты несие – қайтару уақыты жетпеген, бірақ қайтуында
Күмәнді несиелер – қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған
Үмітсіз несиелер – қайтарылу уақыты кешіктірілген мерзімі
V Берілу шартына қарай:
1. Тұтыну несиесі – жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын
2. Ипотекалық несие – қозғалмайтын мүліктерді кепілге ала
3. Овердравт несиесі – клиенттің шотынан қаражатты шегеру,
4. Овернайт несие - өтімділікті қорғау мақсатында
5. Онкольдық несие – кредитордың алғашқы талабы бойынша
6. Банкаралық несие – банктердің бір-біріне беретін несиесі;
7. Ломбардтық несие – тез іске асатын бағалы
8. Лизингтік несие – құрал-жабдықтарды жалға алумен байланысты
9. Рамбустық несие – шикізаттарды ішке алып кіру
10. Сенім несие – банктің сеніміне кірген, төлем
11. Маусымдық несие – жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен
Кәсіпкелік қызметтегі несиелеуді ұйымдастырудың принциптері мен
Несиелеу принциптері несиенің мәнін және қызметтерін, сондай-ақ несиелік
Несиелік принциптері негізінде нгесиелік процесс, яғни банктік несиелердің
Қазіргі несиелік қатынастар ұйымдастыру принциптері екі топқа бөлінеді:
І топқа – жалпы экономикалық тәртіптегі принциптер:
Несиенің мақсаттылығы
Несиенің дифференциалдығы
ІІ топқа – несиенің мәнін бейнелейтін принциптер:
Несиенің мерзімділігі
Несиенің қайтарымдылығы
Несиенің төлемділігі
Несиенің қамтамасыз етілуі
Қазіргі несиенің дифференциалдық принциптерінің мазмұны өзгерген десе болады.
Мерзімдік – белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне негізделген
Несиенің төлемділігі – бұл несие беруші қарыз алушыға
Қазіргі банктердің несие үшін сыйақы мөлшерлемесін белгілеуде ескерілетін
Орталық банктің коммерциялық банктерге беретін несиелер бойынша белгіленетін
Банкаралық несие бойынша орташа сыйақы мөлшері;
Өз клиенттеріне депозиттік шоттар бойынша орташа сыйақы мөлшерлемесі;
Банктің несиелік ресурстарының құрылымы тартылған;
Несиеге деген сұраныс;
Несиенің сұралатын мерзімі мен түрі, нақтырақ айтсақ банк
Еліміздегі ақша айналысының тұрақтылығы.
Сонымен бірге, пайыз мөлшерлемесіне объективтік және экономикалық, сол
Жай сыйақы есептеу формуласы мынандай түрде беріледі:
І=i x P x n/360 x 100
Мұндағы:
i – сыйақы мөлшері
P – қарыз қалдығы
n – сыйақы есептелетін кезеңдегі күндер саны
I – жай сыйақа сомасы
Несие бойынша есептелетін күрделі сыйақы есептеу формуласы мынандай:
I=P x [(1+i/1200)n-1] (1.2)
Мұндағы:
i – сыйақы мөлшерлемесі
P – несиенің бастапқы сомасы
I – барлық мерзімге есептелетін сыйақы сомасы
n – аймен берілген несиенің ұзақтығы
Несиелеудің келесі бір принципі ─ берілетін несиелердің материалдық
Бұл аталған несиенің қағидасы көзге көрінгісіз, себебі қамтамасыз
Несиелеу әдістері ─ несиенің берілу және қайтарылу ерекшеліктерімен
Қазіргі банктік тәжірибиеде несиелеу әдістерінің үш түрі қарастырылады:
Айналым бойынша несиелеу әдістері
Қалдық бойынша несиелеу әдістері
Айналым қалдық
Айналым бойынша – несиелеу барысында несие несиелеу объектісінің
Қалдық бойынша ─ несиелеу базасында несие несиеге деген
Айналым және қалдық бойынша несиелеудің іс жүзінде ұштасуының
2 «Алматы Құс» ААҚ-ның несиелеуді
ұйымдастыруын талдау
2.1 «Алматы Құс» ААҚ-ның шаруашылық қызметін
талдау
«Алматы Құс» ААҚ 1998 жылдың 13 наурызында Алматы
1996 жылдың мамыр айында мемлекеттік меншік бойынша Алматы
1997 жылдың тамызында сенімдік басқару міндеттемелерін толық орындауына
1996 жылдың қарашасы мен 1997 жылдың ақпанында
«Сеймар» концерні сенімдік басқарудан кейін барлық құс фабрикаларының
1998 жылдың көктемінде 4 құс фабрикасының активтерінің бірігуі
1998 жылдың қыркүйегінде «Концерн Сеймар» 4 құс фабрикасының
Қазіргі кезде «Алматы Құс» ААҚ-ның «Сеймар» сауда белгісімен
Акционерлік қоғамның негізгі қызметтерінің түрі:
Құс өнімін өндіру және сату;
Ел қолданылатын тауарларын өндіру және сату;
Көтерме және жеке сауда;
Сыртқы экономикалық қызмет.
Төменгі кестеде Акционерлік қоғамның құрылтайшылары
(акционерлері) берілген.
Кесте 1. «Алматы Құс» ААҚ-ның құрылтайшылары
Құрылтайшылар Мекен-жайы Үлесі,%
Сеймар ААҚ Алматы, Бөгенбай к,62 0,82%
«Айна Д.Т.» ЖШС Алматы қ 8,05%
Мамиров Махмуд Алматы, Заря Востока 12,92%
«Центральный Депозитарий» Алматы, Әйтеке би 67 34,28%
Алматы қаласы және облыс бойынша ақиқатты монопольдік статус
«Алматы Құс» «Сеймар» сауда маркасы арқылы жұмыртқа мен
Кесте 2. «Алматы Құс» ААҚ-ның бәсекелес болып
Ұйым атауы Баға (теңге) Өнім үлесі,%
Алматы Құс 127-150 74,6%
Ақ құс 120-145 14,2%
Бент 135-160 3,0%
Бертра 130-155 2,6%
Далия 127-155 1,7%
Басқалары 125-155 3,9%
«Алматы Құс» ААқ өз өнімін тек отандық нарықта
Кесте 3. «Алматы Құс» ААҚ-ның импортерлары
Импортерлардың атауы Мекен-жайы Жалпы үлесі,%
Hy-LineInternational company USA 50265 West des Moines LA
Инструментальный завод «Сибсельмаш» Россия, г. Новосибирск, ул.Станционная 38
OFFICINI FACCO company Italy Via Venice 3035010 Marsango
Бұл кестеден көріп тұрғанымыздай Қазақстанда шығарылатын тауарлар аз
«Алматы Құс» ААҚ-ның негізгі көрсеткіштері келесі кестеде берілген.
Кесте 4. «Алматы Құс» ААҚ-ның 2003-2004 ж.ж.
№ Көрсеткіштер Өлш
бір 2003 2004 Ауытқу
+;- %
1 Өткізілгендайынөнімкөлемі мың
тг 285153 339890 52737 119,2
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны мың тг 150657
3 Жалпы табыс мың тг 134496 149491 14995
4 Кезең шығындары мың тг 108152 89623 -18528
5 Негізгі қызметтен түскен табыс мың тг 26344
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс мың тг
7 Салыққа дейінгі жиынтық табыс мың тг 39952
8 Таза табыс мың тг 27966,4 52861,2 24895
9 Негізгі қордың орташа құны мың тг 151173
10 Қор қайтарымдылығы тг 1,9 1,3 -0,6 68,2
11 Қор сыйымдылығы тг 0,5 0,8 0,3 146,7
12 Сату рантабельділігі % 9,8 15,6 5,8 -
13 Өнім рентабельділігі % 10,8 18,8 8,1 -
Кестені қарастырсақ 2 жылдағы мәліметтер арасында біршама айырмашылықтар
1-ші көрсеткіш ─ өткізілген өнімнен түскен табыс 2003
2-ші көрсеткіш ─ өткізілген өнімнің өзіндік құны базалық
3-ші көрсеткіш ─ жалпы табыс 2003 жылы 134496
4-ші көрсеткіш ─ кезең шығындарына тоқталатын болсақ,
5-ші көрсеткіш ─ негізгі қызметтен түскен пайда. Бұл
6-ші көрсеткіш ─ негізгі емес қызметтен түскен
8-ші көрсеткіш ─ таза пайда. Кестеден көріп отырғанымыздай
9-ші көрсеткіш ─ негізгі қордың орташа құны. Бұл
10-ші көрсеткіш ─ қор қайтарымдылығы. Базалық жылы бұл
11-ші көрсеткіш ─ қор сыйымдылығы. 2003 жылы бұл
13-ші көрсеткіш ─ өнімнің рентабельділігі. Базалық жылы 10,8
2.2 «Алматы Құс» ААҚ-ғы несиелеуді ұйымдастыруды
талдау
Төлем қабілеттілікті сипаттайтын негізгі көрсеткіштері несие қабілеттілікті көрсетеді.
төлем қабілеттілігін және өтімділігін;
айналым капиталын тиімді пайдалануын;
шаруашылық айналамдағы меншікті айналым қорларының бар
кәсіпорынның рентабельділігін бағалау қажет.
Несие қабілеттілікті талдау кезінде көптеген көрсеткіштер қолданылады. Оның
Ал енді «Алматы Құс» ААҚ-ның балансы бойынша барлық
Ағымдағы өтімділік коэффициенті = ағымдағы активтер /
2003ж = 856450/721446 = 1,98
2004ж = 3496106/592955 = 5,9
Бұл көрсеткіш 2-ден артық болуы керек. Бұл көрсеткіш
Мобильдік коэффициенті = ағымдағы активтер / жалпы активтер
2003ж = 856450/1882364 = 0,46
2004ж = 3496106/4131830 = 0,85
Бұл коэффициент қарызды өтеудегі қаражаттың үлесін сипаттайды. Коэффициенттің
Ұзақ мерзімді тартылған қарыз-қаражат коэффициенті = ұзақ мерзімді
2003ж = 13289/1134007+13289 = 0,01
2004ж = 2021419/1517456+2021419 = 0,57
Бұл көрсеткіш өндірісті ұлғайтуда және жаңартуда компания қаншалықты
Қаржыландыру коэффициенті = меншікті капитал / тартылған капитал
2003ж = 1134007/ 734735 = 1,54
2004ж = 1517456/2614374 = 0,58
Өзіндік қаражаттар есебінен активтердің қандай бөлігін қаржыландыратынын көру
Қарыз және өзіндік қаражат қатынасы = қарыз қаражаты
2003ж = 734735/1134007 = 0,65
2004ж = 2614374/1517456 = 1,72
Бұл дегеніміз компанияның өзіндік қаражаттың әр 1 теңгесіне
Активтердің табыстылығы = ( таза табыс / барлық
2003ж = (27966,4/1882364)*100% = 1,49
2004ж = (52861,2/4131830)*100% = 1,28
Активтердің табыстылығы жалпы активтердің 100 теңгесіне 2003 жылы
Тәуелділік коэффициенті = меншікті капитал / шағын капитал
2003ж = 1134007/1882364 = 0,6
2004ж = 1517456/4131830 = 0,37
Біз жоғарыда ең негізгі көрсеткіштерді қарастырып, «Алматы Құс»
Кесте 5. «Алматы Құс» ААҚ-ның банктерден алынған
Банктің атауы Валюта түрі Несие сомасы Пайыздық мөлшерлемесі
«Альянс Банк» ААҚ USD 184271 11 2007
«Нұр Банк» ААҚ USD 6000000 14 2008
«Нұр Банк» ААҚ USD 536840 14 2008
Облигациялар USD 18510000 10 2006
Барлығы
25881111
Кестеден көріп отырғанымыздай «Нұр Банк» ААҚ-ның пайыздық мөлшерлемесі
Кесте 6. «Алматы Құс» ААҚ-ның несиені төлеу
Мерзімі валютасы Несиелер
сомасы Пайызы
2003ж 4 тоқсан USD 4,867 13,7%
2004ж 1 тоқсан USD 7,300 13,7%
2004ж 2 тоқсан USD 156,238 13,7%
2004ж 3 тоқсан USD 6,257 13,7%
2004ж 4 тоқсан USD 615,632 13,7%
2005ж USD 2,321386 13,7%
2006ж USD 3303092 13,7%
2007ж USD 2857389 13,7%
2008ж USD 1524041 14%
Барлығы
10769202 13,7%
Кестеден көріп отырғанымыздай несиелеудің пайызы 13,7% құрап отыр.
3 Кәсіпкерлік қызметтегі несиелеуді
ұйымдастырудың жетілдіру жолдары
Кәсіпкерлік қызметтегі несиелеуді
ұйымдастыруды жетілдіру
Кәсіпкерлік қызметтегі несиелеуді жетілдіру жолдары негізінен банктік қызметпен
Бұл пайыздық мөлшерлеменің жоғары екенін жоғарыда келтірілген мәліметтерден
Несиелеуді жетілдіруде менің ұсынғым келген ұсынысым несиелеу мерзімін
Алдағы үш жылда Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті несиелендіру көлемі
Сонымен қатар, қазіргі кезде ТМД елдерінің ішінде Қазақстан
3.2 Несиелеуді ұйымдастырудағы шетел тәжірибиесі
Шет дамыған елдердің тәжірибиесі мынаны көрсетеді: кәсіпкерлік қызмет
Шет елдерде клиенттердің несиелік қабілеті туралы ақпараттар жинауға
Мысалы, фирма «Дан энд Бред форд» 3 млн.
Банктердің несие бойынша зиянға ұшырауына біршама әсер ететін
Кесте 7.
Ішкі фактордар 67% Сыртқы факторлар 33%
Ақпаратпен қамтамасыз етудің жетіспеушілігі 22% Компанияның банкроттылығы 12%
Несиеге деген өтінішті оқып үйрену барысында-ғы ақпаратты дұрыс
Алдын ала ескерту белгісіне кеш көңіл бөлуі және
Қамтамасыз етілудің сапасының нашарлығы 5% Ұрлық алдау 4%
Несиелік тәуекелдерді төмендетудің ең басты тәсіліне потенциалды қарыз
Шетелдік банктердің тәжірібиесінде қарыз алушының несиелік қабілетін жете
Қарыз алушыға кандидатты бағалау жүйесінде ағылшынның клирингтік
PARSER:
P-person ─ потенциалды қарыз алушы туралы ақпарат
A-amount ─ сұрайтын несие сомасының негіздемесі
R-repayment ─ несиені қайтару мүмкіндігі
S-security ─ қамтамасыз ету құралы
E-expediercy ─ несиенің мақсаттылығы
R-remuneration ─ несиені беру тәуекелі үшін банктің пайыз
CAMPARI:
C-character ─ қарыз алушының беделі
A-ability ─ қарыз алушының бизнесін бағалау
M-means ─ несиеге деген қажеттілікті талдау
P-purpous ─ несиенің мақсаты
A-amount ─ несие сомасының негізделуі
R-repayment ─ несиені қайтару мүмкіндігі
I-insurance ─ несиелік тәуекелден сақтандыру әдісі.
Американдық банктер тәжірибиесінде потенциалды қарыз алушыларды дұрыс таңдай
Character ─ (қарыз алушының сипаты)
Capacity ─ (қаржылық мүмкіндігі)
Cash ─ (ақшалай қаражаты)
Collateral ─ (қамтамасыз ету)
Conditions ─ (жалпы экономикалық жағдай)
Control ─ (бақылау)
Қарыз алушының сипаты бұл оның беделін жауапкершілік
Қарыз алушының қаржылық жағдайы оның несиені қайтару қабілетін
Ақшалай қаражаты. Жалпы қарыз алушының алған кешені қайтаруының
1. Нақты ақшалар тасқыны
2. Активтерді сату
3. Қаржыларды тарту
Көрсетілген көздердің кез келген несиені қайтаруға арналған қаражаттың
Қортынды
Жалпы несиелеу Қазақстан Республикасы халқының әл-ауқатын көтеруге, кәсіпкерлікті
Сонымен біз курстық жұмыста несиелеуді ұйымдастыруды талдап өттік.
Бұл курстық жұмыста «Алматы Құс» ААҚ-ның
Сонымен қатар өнімкөлемі өсіп, оны өткізуден түскен табыс
Бұл курстық жұмыста алға қойылған мақсаттардың барлығы орындалды
Пайдаланылған әдебиеттер:
1) Мақыш С.Б.
Алматы: Маркет, 2004ж
2) Калиева Т.Т
Қаржы-қаражат, №3,1997ж.
3) Мақыш С.Б.
Алматы: Маркет,2004ж
4) Көшенова Б.А.
Алматы: Экономика,2000ж
5) Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә.
Алматы: Экономика, 2003ж.
6) Лапуста М.Г.,Старостин Ю.Л. Малое
Москва: Инфра-М, 2005г
7) Жолдасбаева Г.Ө.
Алматы: Экономика, 2002ж.
8) Савицкая В.Г.
Москва,2000г
9) Кредитование малого бизнеса
Банки Казахстана,№8,2003г
10) Под ред. Лаврушина О.И
Москва:Финансы и Статистика,1998г
11) Под ред. Сафронова, Зайцева Н.Л.
Москва, 2004г.
12) Дюсембаева К.Ш. Анализ финансового положения
Алматы: Экономика, 1998г
13) Новые подходы к определению возможности представления
2