Мазмұны
Кіріспе............................................................................................................ 5-9
І. Макроэкономикалық модельдерді
1.1. Макроэкономикалық модельдердің
1.2. АD – AS, IS
1.3. Филлипс қисығы,
ІІ. Экономикалық өсудің
2.1. Қазақстан Республикасының
2.2. ҚР – ның макроэкономикалық
2.3. Экономикалық проблемаларды
арқылы шешу............................................................................................. 39-45
Қорытынды.................................................................................................. 46-51
Пайдаланылған әдебиеттер.................................................................... 52-53
Кіріспе
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан
КСРО – ның әкімшілік - әміршілдік
Қазіргі кезде макроэкономикалық
Бірақта елде халықтың
Қазіргі кездегі негізгі
Жалпы экономикалық өсім
Егерде осыларды ескере
Шикізат байлықтары өткен
Қазақстан стратегиялық маңызы
Қоғам дамуының сапалық түрде
Соңғы жылдары
Әлемдік нарыққа шикізат
Салықты төмендетіп, сыртқы
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей
Қазақстанға қазба байлықтарын
Үкімет соңғы кездері
Қазақстан экономикасының тағы
Қазақстан, 2000ж. Еуропаның
І. Макроэкономикалық модельдерді
1.1. Макроэкономикалық модельдердің
Макроэкономика экономиканы жалпы
Бір фирманың әрекетін
Макроэкономикада ашылған заңдар
Экономикалық ілімді макро
Кейнстің еңбегі, оның
Модель - бұл
Модельде екі топ
Модельді құру жүйесі
дерін байланыстыратын қызметті
Модельдер қысқа мерзімді
Сонымен, макроэкономикалық модель
Экзогенді айнымалылар – алғашқы ақпараттар,
Модельдің көмегімен қамтамасыз
Шеңберлі ағым үлгісі,
Сонымен бірге, статистикалық
Макромодельдер де микрошешімдер
Макромодельді құрып жатқан
Жалпы экономикалық тепе –
Нақты өмірде тепе –
Қоғамдық ұдайы өндірістегі
Бірінші рет осындай
Қазіргі батыстық экономикалық
Барлық тұлғалар арасындағы
Бастапқы және соңғы
(Сурет – 1).
Сурет – 1. Экономикалық
Игіліктердің ақшалай формада
Фирмалар үкіметке тікелей
Осы процестің үнемі
1.2. AD – AS, IS
Тауарлар және игіліктер
Екінші көзқарасты жақтаушылар
Бұл көзқарастар түбегейлі
Алдымен кең анықталған
Жабық экономикада соңғы
Y1 = C1 + I1 + G1
Нақты пайыздық мөлшерлеменің тұтынуға
Y1 = C1 + I1 + G1
Классикалық экономика теориясы
Екіншіден, егерде осы жағдай
Кейнс кресі үлгісі
Бөлімнің мақсатты нақты
Кейнс моделінде бұл
Бұл бөлімнің міндеті,
Ақша нарығында пайыздық
А. Хансеннің 1949 жылы
IS – LM үлгісі (инвестиция –
Сондықтан да, IS – LM
Инвестициялар пайыз мөлшерлемесінің
AD = C (Y) + I (R)
Ал ұсыныс, Кейнстің
AS = C (Y) + S (Y)
Тауар нарығындағы тепе –
I (R) = S (Y)
Берілген теңдеуді ДЖ. Кейнс
I (R) = S (R)
Төмендегі теңдеу классикалық үлгідегі
IS – LM моделінің
1) Y = C + I +
2) C = a + b (Y –
3) I = e – d ·
4) Xn = g – m´ ·
5) M/P = k
Модельдің ішкі айнымалылары:
Ү (табыс), С (тұтыну), І (инвестиция),
Үлгінің сыртқы айнымалылары:
G (мемлекеттік шығындар), Ms
Эмпирикалық коэффициенттер:
(a, b, e, d, g, m, n, k, h)
Қысқа мерзім кезеңінде
Ұзақ мерзім кезеңінде
(Y = Y*), баға деңгейі
IS қисығы тауар
IS қисығы басқа
2 суретте қор жинағы
2 – сурет. Қор жинағы
3 – сурет.
Инвестиция функциясы
3 – суретте инвестиция
4 – суретте IS қисығы
Жоғарыда айтылған тұжырымды
Төмендегі шарттар орындалғанда
1) Таза экспорт
2) Тұтынудың шекті
3) Салық салудың шекті
4) Импорттаудың шекті бейімділігі
Мемлекеттік шығындар G –
LM қисығы ақша
LM қисығының графигі
LM қисығының
5 - сурет. Ақша нарығы.
Төмендегі шарттар орындалғанда
1) ақшаға сұраныстың
2) ақшаға сұраныстың
Баға деңгейінің төмендеуі
Үлгідегі тепе – теңдік IS
Салыстырмалы тікше LM
Жатық LM қисығы
Тікше орналасқан
Тікше орналасқан IS
11 – сурет.
1.3. Филлипс қисығы, Лаффер
Классикалық мектептің экономистері нарықтық
30-шы жылдардың “Ұлы
30 жылдардың тәжірибесі классиктердің
Кейнсиандық модель баға
Кейнсиандық тұжырымдама, сонымен бірге,
Егер тұтас сұраным
Бұл модельден шығатын
Кейнс, өзін-өзі реттейтін рычагтарды
Тепе-теңдікке тек жоспарлы
«Табыс – шығын» моделі, оны
Тұтас шығындар
C + I + G + X
)) 45º
Табыс, шығарым
12 - сурет . Кейнс
С – тұтынушылар тауарларына сұраным;
І – инвестициялық сұраным;
G – үкімет шығындары;
Х- таза экспорт;
Осы модельді құру үшін
Егер өндіріс көлемі
Алайда Кейнс мыналарды
1. Сұраным азайғанымен, бағаның
2. Ақшаға сұраным
3. Экономикалық шешім қабылдау
Экономиканы мұндай жағдайдан алып
Кейнстің есептеуінше бай
Инвестицияның тіпті болымсыз
Инвестициялар өскенде, бастапқы ақшалай
Бірінші эффектіден басқа,
Инвестициялардың өсімшесіне
Кейнс инвестициялардың мультипликаторына
Кейнсиандық тұжырым
Салықтардың инвестициялық қызметке
А. Лаффер осы
Бұл теорияға сәйкес
Сөйтіп, қисық сызық
Табыс салығының мысалы
Берілген қисық абцисс
Бірақ А нүктесінен
Іс жүзінде t салықтың
Лаффердің қисық сызығына
t
100%
t'
0
13 - сурет. Лаффердің
Жеке табыс салығын
Қазіргі жағдайда “монетарлық
Филлипстің анықтауынша,
Филлипс есептеулерінің теориялық
Р
Р2
Р3
Р1
U
U2
14 - сурет. Филлипс
Егер қалыптасып отырған
Батыс тәжірибесі
Стагфляцияны Филлипс қисығы
Филлипс қисығын жұмыссыздық
ІІ. Экономикалық өсудің математикалық
2.1. Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Президентінің
Экономикалық өсудің
Жалпы экономикалық өсудің
Неоклассикалық және неокейнсиандық
Бірқатар зерттеушілер артта
Экономикалық өсудің қазіргі
Экономикалық өсу теориясын
Домар теориясына сәйкес
Инвестиция және табыс,
Е. Домар моделі өсу
Акселератор принципі бойынша
Көбінесе екі осы
Бірақта осы модельдерде
Сондай – ақ, Домар
1920 – 1950 жылдары Харрод
Нобель сыйлығының лауреаты
Харрод – Домар модельдерімен
- модельдің өндірістік
- негізгі капиталдың
- еңбек ресурстарының динамикасын
- тұтыну деңгейін
- өндірістік функция
- қорлану бірқалыптылығы (инвестиция) а
- табыс V,
- жұмысқа қамту
- еңбексақтағыш техникалық
Жоғарыда келтірілген шарт
V = F(K,L) = LF(K/L,1) = LF(K)
Солоу моделі біздің
Тағы бір маңызды
Өткен ғасырдың екінші
Р. Лукастың экономикалық
Ерекше ынта туғызатын
Сонымен ұзақ мерзімді
2.2. Қазақстан Республикасының
Еліміздегі сыртқы экономикалық
1 - график 2001-2006 жылдар аралығындағы ЖІО динамикасы.
Нақты ЖІӨ - нің өсуі
2 - график
2001-2006 жылдар аралығындағы экономикалық жекелеген салаларындағы өндіріс көлемінің динамикасы,
өткен жылғы жылғы %-бен
ЖІӨ өндірісіндегі негізгі
Кесте 1
Жалпы ішкі өнімнің құрылымы,
Көрсеткіштер 2001 2002 2003 2004 2005 2006
ЖІӨ, барлығы 100 100 100 100
Тауар өндірісі 44,9 43,8
Қызмет көрсету өндірісі 49,4 50,5 51,8
Таза салық , ҚДЖӨҚ 5,7
Қазақстандық экономиканың ішкі
Сол уақытта, қайта
- шығарылатын өнімге
- бәсекеге қабілетті
- қаржы қаражатының
- жоғары салықтарды;
- шикізатқа, материалдар
- білікті жұмысшылардың
2001 – 2006 жылдар
Мұнда қор нарығы
Экономикалық өсуді қолдау
Ел экономикасының өсуіне
3– график
Негізгі капиталға инвестициялардың өсу қарқыны, өткен жылғы %-бен
Негізгі капиталға қаражат
2006 жылы құрылыс
Қор нарығы 2006
Қаржы министрлігінің қазынашылық
Қазіргі кездегі негізгі
Қазақстан Республикасы Статистика
Кесте 2
Қазақстан Республикасындағы ЖІӨ
(қорытындыға пайызбен, ағымдағы
Тауар өндіру 1990 жылы
Оның ішінде:
өнеркәсіп 20,5
ауыл шаруашылығы 34,0
құрылыс 12
қызмет
көрсету
Мәлімет көзі: Қазақстан
Кесте 3
Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптің
Салалар 1991 жыл 2000 жыл 2004
Мұнай өндіру
Мұнай өңдеу
Көмір өндіру 3
Химия және мұнай химиясы
Металлургия 14,9 20,3
1 және 2
Осылайша табиғи ресурстарды
Жалпы экономикалық өсім
Егерде осыларды ескере
Алдағы 2 – 3 жылда
2000 – 2006 жылдары
Шикізат тауарлары экспортын
Тауарлардың таза экспортынынан
Нәтижесінде 2006 жылы
Жалпы Қазақстандағы экономикалық
Кесте 4
Негізгі әлеуметтік – экономикалық көрсеткіштердің
Көрсеткіштер 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Жыл аяғындағы халық саны 99,9 100,1
Жұмыспен қамтылғандар саны 108,0 100,2 104,1 102,8
Жұмыссыздар саны 86,1 88,5 97,3 98,0 97,2
Жұмыссыздық деңгейі 10,4 9,3 8,8 8,4 8,1 7,9
Орташа айлық жалақы 120,4 117,5 113,8 122,5
Жалпы ішкі өнім 113,7 109,8 109,3 109,6
Түпкілікті тұтыну шығысы 109,9 100,8 111,3 113,3
Өнеркәсіп өнімі 113,8 110,5 109,1 110,4 104,6 103,4
Ауыл шаруашылық өнімі 117,3 103,4 102,1 99,5
Негізгі капиталға инвестициялар 144,7 110,6 116,6 123,1 122,2
Тұрғын үйлерді іске қосу 123,7 103,9
Бөлшек сауда тауар айналымы 115,7 108,2
ТМД елдерімен сыртқы сауда айналымы 117,5 88,0 132,0
Сыртқы сауда айналымы, ТМД - сыз 104,0
Мәлімет көзі: Қазақстан
2006 жылғы қаңтар – наурыз
2005 жылғы әлемдік
Соңғы жылдарда Қазақстан
2006 жылғы наурызда
2.3. Экономикалық проблемаларды
Қазіргі уақытта экономикада
Нысандарды қаржыландыру мен
Белгілі бір әлеуметтік
Әлеуметтік – экономикалық нысандар немесе
Дескриптивті модельдер экономикалық
Дескриптивті модельдер фактілік
Басқарусыз модельдерге ел
Дескриптивті сапалы модельдерді
Дескриптивті модельдеудің маңыздылығы
Экономикалық математикалық модельдерді
Мақсат қою. Бұл
Мақсат қою - модель
Мақсатты формализациялау. Формализация
Модельдеу әдісін таңдау.
Модельді құру процесі
Модельдеудегі жүйелік амал.
Қазіргі уақытта нысандарды
Жүйелік амал экономикалық математикалық
Нысанды модельдеудің
Нысанның барлық басты
ерекшеліктері мен қасиеттерін
Оларды белгілі бір
Олардың өзара байланысы
көрсету;
Нысанды зерттеу мақсатын
нақты қою;
Мақсатқа жету критерийлерін
Қойылған мақсатқа сай
есепке алынуы тиіс
Мақсатқа жету әдістері
Осыған қажетті ресурстарды
Зерттеуді немесе модельдеуді
Жүйелік амал модельдеудің
тәсілдерін талдауға, қайсыбір
Макроэкономикалық модельдер материалдық
Микроэкономикалық модельдер
Теориялық модельдер экономиканың
Статистикалық модельдерде нақты
Біз жұмыс негізінде
Динамикалық модельдер. Көптеген
Осындай көрсеткіштердің арасындағы
Әдетте динамикалық модельдерді
1. Үлестіру лагі бар
2. Авторегрессиялық модельдер –
3. Трендтік және
Үлестіру лагі бар
Yt = α – β0 xt +
Мұндағы:
Үt - нәтижелік фактор
xt - түсіндіруші фактор
xt-1… xt-k - түсіндіруші
εt - кездейсоқ
α;β - бағаланатын
t - ағымдағы уақыт
k - лаг
Үлестіру лагі бар модельде
Үлестіру лагі бар
Алмон моделінің негзінде
βі = а0 + а1і + а2і2 + ...аmim
Полином дәрежесінің таңдауы
Авторегрессиялық модельдің жалпы
Y t = β 0 + β 1 x
Мұндай модельдерді жеке
xt- кездейсоқ ауытқулар
мүмкіндігі;
нәтижелік фактордың лагтік
корреляциялануы.
Бұл жағдайда ЕКА
Көрсетілген корреляцияны тегістеуге
Трендтік және - циклдік
Динамикалық модельді талдауда
Жалпы түрде динамикалық
Y t = U t + V t
Y t - нәтижелік фактор,
U t - динамикалық
V t - циклдік
E t - кездейсоқ компонент,
Z t - динамикалық
η t - басқарушы
Динамикалық қатарды зерттеу
Динамикалық процесс талдауы
- Z t компоненттерімен
- басқару компоненты
- үнем компоненты
- мерзімдік компонент
- кездейсоқ компонент
Динамикалық модельдер көмегімен
Болжауды ұзақ және
Тәуелді өзгермелінің болашақтағы
Қорытынды
1993 жылдың қарашасынан
Республика экономикасының шикізаттық
Әлеуметтік бағдарланған экономиканы
Бүгінгі уақытта жалпы
Алайда, экономиканың нақты
Теңгенің бекіне бастауы
Біздің іс жүзінде
Осы, әсіресе соңғы жылдары
Егер 1994 жылы ұлттық
Бұл кезеңде орташа
2007 жылғы қаңтардан
Біздің іс жүзінде
Кез келген дерлік
Егер тапшылық дәуірінде
Кез келген отбасы
Бүгінде елдің тұрғын
Қазақстандықтардың тұрғын үй
Қазақстанда нақ осылай
Демографиялық салада ахуалдың
Мемлекеттік инвестициялар дәйекті
Тек 2005 жылдың
Қазіргі уақытта ғылымды
Тұтастай алғанда, біз
Ұзақ мерзімді стратегияның,
Бұл орайда, мен
Талдаулар көрсетіп отырғандай,
Қол жеткізген
Бірақ ұлттың бәсекеге
Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі -
Әлбетте, біздің бәсекеге
Сондықтан да елімізді
Біз осы міндет
“Қазына” орнықты даму
Экономиканың одан әрі
Мемлекет бұған
2007 жылдың 1
Біз сондай – ақ
Біз ұлттық инновациялық
Жалпы құны 84
Технологиялық ақпаратты таратуға
Біз Еуропадан Қытайға,
“Электрондық үкіметті”
Қазақстанның өркендеуі
Қазіргі уақытта біздің
Біз оңтайлы, тепе –
Егер де мемлекет
Барлық межелерге қол
Ал бұл белең
Таяу Шығыстағы және
Оларға қарсы күрестің
Қазақстанның ТМД, ЕурАзЭҚ,
Ең таяу уақыттарда
Барша орталықазиялық
Әлбетте, инновациялық
Сондықтан да біздің
Экономиканың өркендеуімен
Өкінішке орай, қазіргі
Қазақстан Еуразия
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Н.Қ. Мамыров., М.Ә. Тілеужанова.
2. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030.
3. Агапова Т.А., Серегина С.Ф.
4. Күлекеев Ж.Ә., Есенғалиева
5. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева
6. Ж. Дильдебаева., “Экономика
7. “Әлемдік экономика” ,
8. Шеденов Ө.Қ., Байжомартов
9. С. Райымқұлұлы .,
10. Қ.Қ. Ілиясов., С. Құлпыбаев.
11. Негізгі әлеуметтік – экономикалық
12. Осипова, Г. Михайловна ., “Экономикалық
13. Я. Тинберген, Х.
А.Қ. Қошанов. Алматы 2004 жыл.
14. Оспанов, С. “Экономикадағы
15.Әлжанова, Н. Шәріпқызы., “Экономикалық математикалық
16. Сарварова, А. ХХІ ғ.
17. Нұрғалиев, Ө. Қазақстанның
18. Ж. Дильдебаева, “Экономикалық проблемаларды
19. Л: А. Бимендиева, Ш.П. Жылжақсынова., “Экономикалық
20. А. Айтжанова., Н. Тілегенов., “Жаңа
21. Ө. Нұрғалиев., “Қазақстанға
22. Ж. Байпақбаев., “Қазақстан
23. Ө. Нұрғалиев., “Қазақстанның
24. К. А. Мадыханова., “Еліміздегі
25. Н.Ә. Назарбаев, “Жаңа әлемдегі
5
ресурстар нарығы
үкімет
фирмалар
үй шаруашылығы
өнім нарығы