Кіріспе ------------------------------------------------------------------------------
I. Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорын
қалыптасу қызметінің маңызы.
1.1. Кәсіпорын табысы және оның экономикалық мәні----------------------
1.2. Кәсіпорын табысының түрлері және
оны есептеудің әдістері------------------------------------------------------------
II. Кәсіпорын табыстылығын талдау.
2.1. Өнімді өткізуден түскен пайданы талдау------------------------------
2.2. Кәсіпорын пайдасының бөлінуін және пайдалануын
бақылау --------------------------------------------------------------------------------
2.3. Кәсіпорын қызметі пайдалылығын талдау-------------------------------
III. Кәсіпорын табысын молайту жолдары----------------------------------
Қорытынды -----------------------------------------------------------------------------
Қолданылған әдебиеттер ------------------------------------------------------------
Кіріспе
Қазақстан орталықтандырылған жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға өтуі
Өркениетті мемлекеттерде экономикалық қаржыландырудың басты жолы – кәсіпкерлік
Республикамызда кеңестік дәуірдегі мемлекеттік кәсіпорындар, зауыттар мен фабрикалар
Еліміздің экономикасын қайта түлетіп, әлеуметтік – экономикалық әлеуетті
Нарықты экономика жағдайында кәсіпорынның табысты болуының
Ұлттық тарихымызда тамырын тереңге жайған нарықтық
I.Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорын табысының қалыптасу қызметінің маңызы.
1.1.Кәсіпорын табысы және оның экономикалық мәні.
Табыс – төтенше таралған, кең түрде қабылданатын, сонымен
Кәсіпорынның табысы олардың акивтерінің артуы немесе капиал меншігінің
Кәсіпорынның жалпы табысына ақшалай түсім тауарларды
Жиі қолданылатын «таза табыс» ұғымы жалпы табыс және
Экономикалық теорияда табыс деп, тұрақты және нарықтық субъектілердің
жалпы табыс (ЖТ) –бұл тауарлардың белгілі мөлшерін сатудан
Орта табыс(ОТ) – жалпы табысты (ЖТ) өнім өшемінің
ОТ= ЖТ / К
- Шекті табыс (ШТ)- бұл өнім өлшемін
ШТ= ЖТ/К
Шекті табыс шығарған әрбір қосымша өнім өлшемінің
Таза пайда экономикалық санатының маңызды және кез
Әрбір кәсіпорынның жиынтық көрсеткіші пайда түсімі болып табылады.
Шынында да, кәсіпорын қорлануының мөлшері неге байланысты? Егер
Пайда жоспары бағалар мен келісім- шарттар, салыстырмалы және
Пайда, белгілі бір нысандарды орындайды.
Біріншіден, кәсіпорын қызметінің нәтижесіне жетуде экономикалық тиімділікті сипаттайды.
Екіншіден, пайда ынталандыру нысанына ие болады.Оның
Үшіншіден, пайда бюджеттің түрлі деңгейін қалыптастырудың бірден –
Кесте №1 Кәсіпорынның табыстарын қалыптастыру.
Нарықтық экономика жағдайында пайданың маңызы орасан зор. Оны
Кәсіпорынның пайдасы әр түрлі қызмет есебінен алынуы мүмкін.
өнімді сатудан, қызмет атқарудан, қызмет көрсетуден түсетін пайда;
негізгі қорларды, сол сияқты басқа да кәсіпорынның мүліктерін
өткізуден тыс операциялардың қаржы нәтижелері.
Кәсіпорынның пайдасы екі көрсеткішке байланысты: өнім бағасы және
Пайда :
өндірісті ұлғайтудың көзі болып табылады;
ресурстарды пайдалану деңгейін және оларды үлестірудің оңтайлығын сипаттайды;
инновациялық технологияларды инвестициялауды ынталандыру.
Пайданың түрлері және оны есептеудің әдісі:
Жалпы пайда = жалпы табыс - өндіріс шығындары
Экономикалық пайда = жалпы табыс – барлық ресурстардың
Бухгалтерлік пайда = жалпы табыс – оның шығындары
Таза экономикалық пайда= бухгалтерлік пайда - өндірістің анық
Таза пайда =жалпы пайда – салықтар,міндетті төлемдер
Қалыпты пайда= капиталға нормативті қайтарым –кәсіпкерлік табыстың мөлшері
Шаруашылық пайдасы = қалыпты пайда – экономикалық пайда
Шекті пайда = шекті табыс – шекті шығындар
1.3. Кәсіпорын табысының түрлері.
Өндірістік капиталдардың қалыптасуы кәсіпкерлік қызмет бастауының объективті алғышарты
Өндірістік капиталды пайдаланудың нәтижесі арнайы қаржылық көрсеткіштермен
Бөліністің классикалық сызбасында түсім – ақша –
Түсім – ақшаны одан әрі болу негізгі капиталдр
Түсім –ақшаның ауқымы кәсіпорынның, фирманың өнім өндіру мен
Кәсіпорын табысының түрлері::
өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден түскен табыс;
үйлерді, ғимараттарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді, олардың құнын
сату операцияларынан тыс табыстар, оның ішінде:
пайыздар бойынша табыстар;
дивидендтер;
тегін алынған мүлік пен ақша қаражаты;
мүлікті жалға беруден түскен табыс;
роялти;
мемлекеттік бюджеттен алынған жәрдемақыларды қоспағанда, заңды тұлғалар алған
кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе кәсіпорынды жабуға келісім бергені
банк және сақтандыру ұйымдарының резервтік қорларының мөлшерін азайтудан
қарызды жабудан түскен табыстар;
негізгі құрал-жабдықтарды сатудан түскен табыстар;
амортизациялық аударымдар және негізгі құрал-жабдықтар бойынша шегерістер жасау.
Тауарларды (жұмыс, қызмет көрсету) өткізуден түскен табыс
Егер Қазақстан Республикасының трансферттік бағаларды қолдану кезінде мемлекеттік
Тауарларды (жұмыс, қызмет көрсету) өткізуден түскен табыс:
тауарлар толық немесе ішінара қайтарылған кезде;
мәміле шарттары өзгергенде;
өткізілген тауарлар (жұмыс, қызмет көрсету) үшін бағалар, өтемдер
теңгемен төлеген кезде өткізілген тауарлардың (жұмыс, қызмет көрсету)
Табысты түзету аталған өзгерістер болған салық кезеңінің қорытындысы
Үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді өткізу
Құн өсімінен түсетін табыс үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ
Амортизациялауға жатпайтын активтерге:
жер учаскелері;
құрылысы аяқталмаған обьектілер;
орнатылмаған жабдық;
салық төлеуші тауарларды өндіруде, жұмыстарды орындауда, қызметтер көрсетуде
бағалы қағаздар;
кез-келген ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлғаға, консорциумдарға қатысу үлесі;
Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданылған
инвестициялық салық преференциялары бойынша құны шегерімге жатқызылған, инвестициялық
Өсім аталған активтерді сату құны мен олардың баланстық
Активтер өткізілген айдың бірінші күнінде бухгалтерлік баланста көрсетілген
Кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды өткізу кезінде
Бағалы қағаздарды өткізу кезіндегі құн өсімі мыналар:
борыштық бағалы қағаздарды қоспағанда, бағалы қағаздар бойынша -
борыштық бағалы қағаздар бойынша - өткізу күніндегі дисконт
Дивидендтер - акциялар
Сыйақы - кредиттер үшін;
Оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан
Бағамдық айырма (оң, терiс) - шетелдiк валютамен жасалған
Бұл айырма бухгалтерлiк есепте ұлттық валютамен жасалған операцияны
Роялти – мынадай құқықтар үшiн төленеді:
біріншіден, пайдалы қазбаларды өндiру және техногендiк құралымдарды қайта
екіншіден, авторлық құқықтарды, бағдарламалық қамтамасыз етудi, патенттердi, сызбаларды
Ортақ үлестік меншіктен түсетін табысты бөлу кезінде алынатын
Қатысу үлесі - жеке
Банктер жасаған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар
Борышкер банктің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге
II. Кәсіпорын табыстылығын талдау.
2.1. Өнімді өткізуден түскен пайданы есептеп шығару
Өнім өткізуден алынған түсім –ақша (қосылған құнға салынатын
Жалпы аталған құрамды бөліктер кәсіпорынның балансық пайдасын немесе
Қазақстан Республкасында бухгалтерлік есептің сандарары бойынша «Өнім (жұмыс,
Өнімді өткізуден алынған табыс пен оның өзіндік құны
Кәсіпорынның жұмысын сипаттайтын маңызды көрсеткіш - өнімнің
Өнімнің өзіндік құнын талдау объектілері:
жалпы және шығындар элементтері бойынша тауарлы өнімнің
тауарлы өнім 1теңгесіне кеткен шығындар
салыстырмалы тауарлы өнімнің өзіндік құны
жекелеген бұйымдардың өзіндік құны
шығындардың бөлек элементтері мен баптары.
Кәсіпорында өнімнің өзіндік құнын есептеу және жоспарлау шығындардың
Өнімнің өзіндік құны, яғни өнімді өндіру мен
Өнімнің өзіндік құнының маңызды жалпылама көрсеткіші-
Бұйым құнының төмендеуі
Өнім құрамындағы ассортименттік жылжулар
Энергияның жүк тасымалдауға тарифтік өзгеруі
Өнімге көтерме бағалардың өзгеруі
Тауарлы өнімнің өзіндік құнын төмендетудің барлық резервтерін
Жұмысшылардың еңбек өнімділігін жоғарлату;
Жалақы бойынша тікелей шығындарды салыстырмалы төмендету;
Озат техниканы және технологияны енгізу.
Өнімнің өзіндік құнын есептеп шығару төмендегідей тәртіппен жүзеге
шығын мақсатына, негізгі қордың мазмұнына қарай есептеу объектілеріне
өнімнің өзіндік құны, негізгі өндіріске қызмет көрсететін көмекші
өндірістік шығынның есептеу объектісі бойынша жалпы сомасы анықталады;
ауыл шаруашылығы кәсіпорындары бойынша егін шаруашылығы және мал
Өнімнің өзіндік құнын есептеуде мына төмендегі екі бағыт
• өзіндік құнның калькуляциясы;
• шығын сметасы.
Өзіндік құнның калькуляциясы — өнімді өндіру мен оны
Калькуляция баптарының тізіміне төмендегілер жатады:
шикізат және материалдар;
қайтармалы қалдықтар;
сатып алынатын бұйымдар мен жартылай фабрикаттар. Сырттағы кәсіпорындар
технологиялық мақсаттарға арналған отын және энергия;
өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы;
әлеуметтік қажеттіліктерге аударылатын жарналар;
жалпы шаруашылық шығындар;
жарамсыз өнім шығындары;
жалпы өндірістік шығындар.
Шығын сметасы — шығынның экономикалық белгілері бойынша жасалады,
1. Өнімдерді өндіру және сатуда шығын сметасы негізінде
Мұндағы:
Птп — жоспарлы уақытта шығарылған тауар бойынша пайдасы;
Цтп - жоспарлы уақытта өткізілетін бағамен шығарылған тауардың
Стп — жоспарлы уақытта шығарылған тауарлардың толық өзіндік
2. Өнімді өткізуден келтірілген пайданы былай да есептеп
Мұндағы:
Прп — сол уақытта өткізуге байланысты өнімдер бойынша
Врп — сатылатын бағамен өнімді өткізуден түсетін жоспарлы
Срп — сол уақытта өткізілетін өнімнің толық өзіндік
Мұндағы:
Прп — жоспарлы уақытта өнімді өткізуден түскен пайда;
По1 - жоспарлы уақыттың бастапқы кезеңінде өтпей қалған,
Птп — сол кезеңдегі жоспарлы шығарылған өнімдердің тауарлы
По1 - дайын өнімдердің жоспарланған кезеңде өткізуге болмайтын
Кесте№2 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыру жүйесі
2.2.Кәсіпорын пайдасының бөлінуін және пайдалануын бақылау.
Пайданы үлестіру объектісі кәсіпорыннның баланстық пайдасы болып
Пайданы үлестірудің принциптері:
Кәсіпорынның өндірістік – шаруашылық және қаржы қызметі нәтижесінен
Мемлекет алған пайданың бөлігі салық және алым ретінде
Салықтан кейінгі кәсіпорынның қарауында қалатын пайда мөлшері
Кәсіпорынның қарауында қалатын пайда әуелі кәсіпорынның одан әрі
Кәсіпорынның қарауында қалатын барлық пайда екі бөлікке
Бөлінбеген пайда кен мағынада пайда ретінде тұтынуға
Кәсіпорындарда пайданы үлестіру және пайдалану тәртібі оның жарғысында
Табысты бөлу қолданып жүрген салықтар мен басқа міндетті
Пайданы бөлу тәртібі салық салудың заңмен белгіленген сызбаларына
Әуелде әртүрлі негіздемелер бойынша баланстық (жалпы) пайданы көбейтуге
Басқа мөлшерлемелер бойынша бөлек салық салынатын пайда немесе
Жергілікі бюджеттерге төленген салықтар мен алымдар шығарылады;
Резерв және оған ұқсас қорларға аударылған аударымдар ескеріледі.
Әр түрлі нұсқаларда баланстық пайдадан басым мақсаттарға
Жүргізілген түзеуден кейін салық салынатын пайда алынады, оған
Табыстың бөлу тәртібі де салық салудың қолданылып жүрген
Басқа сызбаларда бұл шығындар жалпы табысқа кіріктіріледі және
Кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы – шаруашылық қызметінің нәтижелері
Операциялық қызметтен ( шаруашылық жүргізуші субъектінің нгеізгі қызметін
Инвестициялық қызметтен (ұзақ мерзімді активтердің құрамы мен мөлшеріндегі
Қаржылық қызметтен ( меншікті капитал мен қарыз қаражаттарының
Бағыттардың әрқайсысы бойынша ақша қаражаттары түсімдерінің
Табысты (пайданы) бөлудің негізге алынатын қағидаттардың бірі –
Табыстың (пайданың) сан қырлы мәні, маңызы экономиканың нарық
Бүгінгі шаруашылық жүргізуші субъектіде табыстар мен пайданың
Жалпы алғанда, табыстар құн көрінісінде алынған игіліктерде
Жалпы табыс кәсіпорын иелерінің табысы және жалдама қызметкерлердің
Тауар айналысы сферасының салаларында (сауда, қоғамдық тамақтану,
« Түсім – ақша» атауының орнына көбінесе
Саудада жоспарлау мен есеп жүргізудің практикасында жалпы
2.3. Кәсіпорын қызметі пайдалылығын талдау.
Тиімділік деп, кәсіпорын қызметі тиімділігінің ең басты экономикалық
кәсіпорынның тапқан пайдасының өндірістің негізгі және айналмалы қорларының
кәсіпорынның тапқан пайдасының сатылған өнімнің өзіндік қатысы.
Кәсіпорын қызметінің тиімділік деңгейін бағалау үшін алынған нәтижеге
Практикада пайдалылық мөлшерін өлшеу екі нұсқада пайдаланады. Бұл
Пт = Ө( Б – Қ) / Нқ
Мұнда: Ө - өнім көлемі;
Б - өнім өлшемінің бағасы;
Қ - өзіндік құн;
Нқ – негізгі өндірісік қорлардың құны;
Ақ – айналмалы қаражатың көлемі.
Практикада кәсіпорын қызметінің бірнеше пайдалылық көрсеткіштері
Өнімнің пайдалылығын барлық сатылған өнімнің және оның
Өндіріс қорларының пайдалылығы баланстық пайданың негізгі өндірістік
Кәсіпорынның жұмсалым пайдалылығы оның қарауындағы мүліктердің
Кәсіпорынның жеке қаржысының пайдалылығы оның қарауындағы мүліктердің
Пайданы қалыптастыруға ықпал ететін несие бойынша процент
Басқа кәсіпорындардың үлес қосуынан түскен табыстар;
Құнды қағаздардан түскен табыстар;
Алынған айыппұлдан асып түсу, өсімақы төлемнің тұрақсыздығы.
Шығынның белгілі бір мөлшерін мейлінше тиімдету – шаруашылықы
Егер кәсіпорын ішкі шаруашылық резервтерін тауып, пайдаланудың негізгі
Рентабельділік немесе тиімділік неміс тілінен алынған "пайдалы" немесе
Рентабельділік деңгейін анықтаудың екі бағыты бар:
• кәсіпорынның пайдасы;
• ағымдағы шығындарының (өзіндік құн) немесе авансталынған салымдардың
Бұл екі өлшем өзара авансталынған салымның айналым жылдамдығының
Мұндағы:
Р — пайда;
Р'1 Р'2 - пайда мөлшері (бірінші жөне екінші
Фа Фө - авансталынған және өзіндік құн қорлары;
Айналым саны:
яғни
Кәсіпорынның рентабельділік мөлшері мына төмендегі формула бойынша есептелінеді:
мұнда :
Ц — өнім бірлігінің бағасы;
С — өнімнің өзіндік құны;
П — өнім көлемі;
Қо — негізгі өндірістік қордың құны;
Қақ — айналым қаржысының көлемі.
Рентабельдиік көрсеткіштері:
1. Өнім рентабельділігі - өткізілген барлық өнімдермен және
• Бірінші жағдайда, бұл өнімдерді шығарудан және оларды
• Екінші жағдайда, рентабельділік өнімнің жекелеген түрлері бойынша
2. Өндірістік қор рентабельділігі негізгі өндірістік қордың (баланстық
3. Кәсіпорындагы салымдар рентабельділігі — оның өнімділігіне қатысты
Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалылығы
Табыстылықтық абсолюттік көрсеткіші – бұл пайдалар немесе
Табыстар дегеніміз – қаржының келуі немесе активтердің құнының
Табыстылықтың көрсеткіштер жүйесі ең алдымен қаржылық нәтижелердің абсолюттік
Табыс жинақталған түрде шаруашылық жүргізудің нәтижесін, жанды
Нарық жағдайында табыстық рөлі айтарлықтай артты. Нарықтық
Сонымен табыс кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін бағалаудағы
Функциялардың және олардың өзара шарттылығындағы бірлігі табысты шаруашылықты
Табыстылық өз қызметтерін тиімді орындай алу үшін келесідей
Жуықтаудың белгілі бір дәрежесінде өнім бағасы еңбектің
Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау
Табысты бөлу механизмі белсенді рөл атқарады және
Табысты тиімді пайдалану тек қаржы тұтқаларының жүйесінде (аморизациялық
Табыстылықтың абсолютті мөлшері кәсіпорынның қаржы шаруашылық қызметінің
Табыстылықтың көрсеткіштерін талдау міндетеріне мыналар жатады:
Табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерінің жоспарының орындалуын бағалау;
Таза табыстың қалыптасуының құрамдас элементтерін зерттеу;
Табысқа әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және
Табысты бөлу бағыттарын, пропорцияларын және тенденцияларын зерттеу;
Табыстың өсу резервтерін анықтау;
Табыстылықың әр түрлі коэффициенттерін және олардың деңгейлеріне әсер
III. Кәсіпорын табысының экономикалық тиімділігін молайту мәселесі.
Кәсіпорын қызметінің экономикалық тиімділігін молайтудың басты шарты –
Таза пайда экономикалық санатының маңызды және кез-
Әрбір кәсіпорынның жиынтық көрсеткіші пайда түсімі болып
Нарық жағдайында табыстың рөлі айтарлықтай артты. Нарықтық экономикаға
Сонымен табыс кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін бағалаудағы
Кез – келген кәсіпорын табыс көлемін молайту үшін,
Бизнес –жоспардың бірінші бөлімі – бұл өнімді (қызметі)
Бөлімде мына сұрақтарға жауап берілуі тиіс:
Сіздің өніміңіз (қызмет) қандай тұтынуды қанағаттандырады?
Сіздің өніміңізден (қызмет) қандай пайдалы тиімділік алуға болады
сіздің өніміңіз бәсекелестің тауарынан қандай айырмашылығы бар?
Пайдалы тиімділік бұл не үшін қолданылатынын анықтайды.
2. Сату нарығын сараптау, ол үшін тауар және
Сараптау жұмыстарында мына жағдайларға баса назар аударылуы
сатып алушылар сіздің тауарыңызды қандай көлемде пайдаланады, үнемі
өнімнің барлық партиясын сату үшін немесе қызметтің бір
Сатып алушылар сіздің тауарыңыздың баға деңгейіне қалай қарайды,
3.Бизнес – жоспардың үшінші бөлімі – бәсекелестердің мүмкіндіктерін
4. Төртінші бөлім – бұл маркетинг жоспары. Маркетингтің
5. Өндіріс жоспары – барлық өндірістік процестің бейнесі.
Негізгі міндеті – кәсіпорынның жағдайына қарай,
6. Ұйымдық жоспары. Мұнда әркімнің өз ісін кіммен
7. Қаржылық жоспар, бұған кіретіндер:
Қаражат көздерін анықтау;
Ұйымның қызметіне қажетті сату көлемін болжау;
Ақшалай шығындар мен түсімдердің балансы;
Табыс және шығындардың кестесі;
Кәсіпорынның актив және пассив балансының жынтығы;
Шығынды аз жұмсауға қол жеткізу жолдары.
Міне, осындай құжатты жолдарды пайдалану өте тиімді,
Кәсіпорын қызметінің табыстары:
сыртқы, бұларға кәсіпорын әсер ете алмайды;
ішкі, бұлар кәсіпорын қызметкерлерінің ұйымдастыру жұмыстарын жүргізудегі қабілеттеріне
Сыртқы (әлеуметтік) және ішкі (технологиялық) фактор-лардың өзгерулеріне
Кәсіпорын қызметіне әсер ететін сыртқы факторларға мыналар жатады:
халық қажеттілігінің өлшемі мен құрылымы;
халықтың табыстары мен жинақтарының деңгейі;
саяси тұрақтылық және ішкі саясаттағы бағыттар;
ғылым мен техниканың тауар өндірісі процесі мен
мәдениет деңгейі, яғни тұтыну формасы мен дағдылары;
халықаралық бәсеке, мәселен, шетел фирмалары бір кездерде
Кесте№3 Кәсіпорынның табыстылығына әсер ететін негізгі факторлар.
Қорытынды
Қорыта айтқанда, кәсіпкерлік қызметтің табысты болуы –экономиканы өркендетудің,
Кәсіпкерлік қызметті кеңінен дамыту айтуға оңай болғанымен,
Кәсіпкерлік қызметтің жүзеге асуына мүмкіндік бермей отырған, оны
Кәсіпорынның дамуын анықтайтын және оның қызметінің нәтижелі болуы
Егер белгілі бір кезеңде қажет болып отырған өнім
Жалпы қорыта келгенде, мемлекет кәсіпорынның табыстылығын жоғарлату
Мемлекеттің тағы бір кәсіпкерлікті қолдау мен қорғау
Өндірістік, шаруашылықтық, коммерциялық және басқа да қызмет
Құқықтық қамтамасыз етілген және инновациялық бағытта ұйымдастырылған кәсіпкерлік
Қолданылған әдебиеттер.
Қазақстан Республикасының «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы» Заңы.
Қазақстан Республикасының «Шаруашылық әрекеттер мен іскерлікті дамыту
В.Д.Грибов, В.П.Грузинов. Экономика предприятия. М.1998
Экономика предприятия:Учебник для вузов. Под. Ред. В.Я.Горфинкеля. М,:Юнити,1998.
Экономический рост предриятий Республики Казахстан. Под.общ. ред. Н.К.Мамырова.
КрымоваВ. «Экономикалық теория» кестелі оқу құралы, Алматы,2003.
Керімбек Ғ.Е.,Үмбеталиев А.Д. «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік» Астана:Фолиант,2005.
«Бухгалтерлік бюллетені» журналы.№ 3 қаңтар 2004
Қаржы-қаражат 3/2002г.
Қаржы- қаражат 3/2003г.
Қаржы – қаражат 3,4/2006г.
өткізуден тыс операциялардан алынған табыс (шығыстарды алып тастағанда)
Басқадай өткізуден алынған табыс
Өнімді сатудан түскен табыс
өнімнің өзіндік құны
Акциздер
Қосылған құн салығы
Өнімдерді сатудан түскен табыс
Негізгі қорларды және басқа да мүліктерді, қалдықтарды сатудан
Өсімақы, тұрақсыздық ақы, айыппұл
Жалға алғаны үшін төлем
Құнды қағаздар дивидендтері
Өнім өткізудің негізгі көрсеткіштері
Пайдалану процесі
Техникалық параметрдің тұтынушы талабы мен сәйкестігі
Экономкалық көрсеткіштер
Пайдалану жұмыстары
Эргономикалық
Әлеуметік көрсеткіштер
Экологиялық
Эстетикалық
Сервистік көрсеткіштер
Тұтынушылар қолданар техникасының құны. Кәсіпорынның баға саясаты.
Негізгі факторлар
Сыртқы
Ішкі
Ғылым мен техниканы дамыту
Мәдени жағдай
Инфляция
Саяси тұрақтылық
Демография
Борышқор кәсіпорындардың қаржылық жағдайы
Қаржы, несие салық саясаты
Кәсіпорынның дамуындағы үйлесімділік
Халық табысының деңгейі
Еңбекті ынталандыру
Басқару әлеуеті
Өндірістік әлеует
Шығынның деңгейі
Маркетинг және өнімді ұтымды сатуды ұйымдастыру
Кәсіпорынның мақсаты мен қызмет принциптері
Кәсіпорынның табысы
Өнімді сатудан түскен табыс
Басқадай өткізуден алынған табыс
өткізуден тыс операциялардан түскен табыс
өнімді дайындау процесі
Техникалық
Қуаттылығы
Өнімділігі
Сенімділігі
Технологиялығы
Стандарттық деңгейі
Экономикалық
Өзіндік құны
Еңбек сыйымдылығы
Тұтынушының әлеуметік талаптарын қанағаттандыру
Өнімнің сапасы
4