Кәсіпорында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру ерекшеліктері


Кәсіпорында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру ерекшеліктері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В0506 «Экономика»
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..............................4
1 ЕҢБЕКАҚЫ ТӨЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ...........6
Нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорындарда еңбекақы төлеудің қоғамдағы маңызы............................6
1.2 Еңбек нормаларының және еңбекақы жүйесі жөніндегі параметрлерді
Кәсіпорынның еңбекақы төлеу жүйелері және нышандары.........25
2 КӘСІПОРЫНДА ЕҢБЕКАҚЫ ТӨЛЕУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ТАЛДАУ.....................34
2.1 «Қазақмыс» корпорациясының әлеуметтік-экономикалық жағдайы....34
2.2 «Казахмыс» корпорациясы жұмыскерлерінің еңбекақы төлеуді ұйымдастыру ерекшеліктерін
2.3 Қазақстан Республикасының еңбекақы төлеу бойынша көрсеткіштерін талдау................................49
3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНДУСТРИАЛДЫ-ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КӘСІПОРЫНДАРДА ЕҢБЕКАҚЫ ТӨЛЕУДІ
3.1 Еңбекақы төлеудің шетел тәжірибесі және оны анықтайтын
факторлар жүйесін Қазақстанда пайдалану қажеттілігі..........59
3.2 Қазақстан Республикасындағы еңбекақыны ұйымдастыруды
жетілдіру бағыттары..........................67
ҚОРЫТЫНДЫ.............................76
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..................78
КІРІСПЕ
Елбасы Н.Ә. Назарбаев биылғы жылғы жолдауында «Болашақтың іргесін
Ұлттық әл-ауқат деңгейі жөнінен әлем мемлекеттерінің рейтингінде Қазақстан
Біздегі орташа айлық жалақы 5 жарым есеге, зейнетақының
Үстіміздегі жылы біз зейнетақылар мен стипендиялар көлемін, бюджеттік
Екі жыл қатарынан біз оларды 25 пайызға ұлғайтып
«Нұр Отан» партиясының Халықтық тұғырнамасында жоспарланғанындай, 2012 жылға
Алда тұрған онжылдықтың аса маңызды міндеті – Қазақстанның
Біздің мемлекеттік әлеуметтік саясатымыздағы басты басымдық халықтың жұмыспен
Сондықтан мен 2020 жылға қарай жұмыссыздық деңгейі 5%-дан,
Әлеуметтік қызметтер тек мұқтаж адамдарға көрсетіліп, қазіргі заманғы
2015 жылға қарай базалық зейнетақы төлемдері ең төменгі
Біз өз іс-әрекетімізде дәйектілікті ұстнамыз. Өткен жылы зейнетақылар,
Республикалық бюджетте үстіміздегі жылы да зейнетақыларды 1 қаңтардан
Өткен жылғы экономика өсімінің оң серпінін шәкіртақылар мен
Еңбек ұғымы тауар өндіруде және қызмет көрсетудегі барлық
Еңбекақы жөніндегі саясат кәсіпорында басқарудың құрамды бөлігі болып
Еңбекақы бұл жұмыскеге оның еңбегі үшін сапасына, санына
Жұмыс күші бұл қызметкердің өміріне қажет және оның
Бір елдің өзінің ішінде әр қилы мамандықтағы қызметкерлер
Жалақы өндіріс жағдайы мен рыноктық конъюктураға да тәуелді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты болып индустриалды – инновациялық даму
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі болып – Қазақстан Республикасындағы
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды және
1 ЕҢБЕКАҚЫ ТӨЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ
1.1 Нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорындарда еңбекақы төлеудің қоғамдағы
Еңбекақы төлеудің маңызын, қызметкерге еңбек міндетін орындағаны үшін
Еңбекақы төлеудің негізінде еңбекақы төлеудің шекті өнімділігімен шектелінетің,
Әлуметтік экономикалық категория бойынша еңбекақының маңызын қызметкерлер мен
Қызметкер үшін еңбекақы оның жеке табысының негізі және
Жұмыс беруші үшін еңбекақы өндіріс шығындары болып саналады.
Еңбекақы кәсіпорын қызметкерлері үшін маңызды ынта және еңбек
Жалақы – тұтынушылар табысының басым көпшілігін құрайды, сондықтан
Жалақы еңбек бағасы, оның дәрежесі мен динамикасы рыноктық
2. Жалақы жұмыс күші- тауардың бағасы, еңбектің бағасы
Жалақының екі тұжырымдамасы да ағылшынның саяси экономикасының классиктері
А.Смит еңбек пен жұмыс күші арасындағы айырмашылықты ашып
Жалақы еңбек бағасы. Олай болатыны жұмысшы жалақыны өз
Номиналды және нақты жалақыны ажырата білу керек. Номиналды
Жалақы негізгі екі нысанда мерзімді және келісімді түрде
Өнеркәсібі дамыған елдерде жалақының негізгі нысандарымен бірге жұмысшының
Жалақының дәрежесі мен динамикасы. Жалақының мөлшеріне әсер ететін
Жалақы өндіріс жағдайы мен рыноктық конъюктураға да тәуелді.
Еңбек рыногы рыноктың бір түрі, онда бәсеке жетілмеген
Жалақының мөлшері мен динамикасына еңбекке деген ұсыныс ерекше
Өтінім - еңбек нормалары және/немесе еңбекақы жүйесі жөніндегі
Материалдар - еңбек нормалары мен еңбекақы жүйесі жөніндегі
Еңбек нормасы (уақыт, қызмет көрсету, өндіру) - техниканың,
Қызметтеріне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді (бағаларды, алым ставкаларын) мемлекеттік
Еңбек жөніндегі уәкілетті орган - еңбек жөніндегі уәкілетті
Жалақының номиналды және шынайы түрлері болады.
Номиналды – жалақы дегеніміз жалдамалы еңбектің қызметкері өзінің
Шынайы жалақы алған ақшаға сатып алуға болатын өмірлік
Ұжымдық еңбекақы төлеу шартында жалпы ұйым бойынша еңбекақы
Жеке еңбекақы төлеу шартында көрсетілген еңбекақы төлеу мөлшері,
Еңбекақы екі бөліктен тұрады: негізгі және қосымша.
Негізгі – бұл қызметкерлерге нақты жұмыспен өтеген уақыты
а) жұмыс істеген уақытына тарифтік ставкалар, қызметақы, келісімді
б) қызметпен өткен жылдар үшін үстеме;
в) жұмыс жағдайының өзгеруіне байланысты кесімді ақы алушыларға
г) кесімді ақы алушыларға үдемелі бағалаулар бойынша қосымша
д) ақшалай және натуралды сыйақылар және сыйақы берудің
е) мерзімнен тыс уақыттағы жұмыс үшін қосымша ақы;
ж) түнгі жұмыс үшін қосымша ақы;
з) жұмысшының кінәсі жоқ тұрып қалуға төлемдер;
Қосымша - бұл қызметкердің кәсіпорында жұмыс жасаған уақытына
а) балалардың тамақтандырушы аналардың жұмысындағы үзіліс уақытына төлем;
б) жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарына төлем;
в) мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындауға жұмсалған жұмыс
г) негізгі және қосымша демалыстар уақытына төлем;
д) пайдалынылмаған демалыстар үшін өтемақы;
е) шыққанда берілетін жәрдемақы.
Қызметкерлер жалақыдан басқа әлеуметтік сақтандыру қаражаттары есебінен еңбекке
Негізгі және қосымша жалақылар жалақы қорын құрады.
Жалақы қорының құрамына жалақының барлық түрлері, әртүрлі сыйақылар,
Кәсіпорынның жоспарымен белгіленген, жалақы төлеу шығыстарының сомасы жалақының
Еңбекақы төлеудің ақшалай және заттай нышандары бар.
Еңбекақы төлеу негізгі және қосымша түрлерге бөлінеді.
Негізгі еңбекақыға мынадай төлемдер жатады:
мерзімділік, үдемелі және кесімді еңбекақы төлеу кезінде орындалған
еңбектің қалыпты жағдайынан ауытқуымен байланысты төлемдер, яғни мерзімнен
қызметкердің кесірінсіз тоқтап қалулар үшін төлемдер;
сыйлықтар, сыйлықақылы үстемелер және т.б.
Қосымша еңбекақыға ұжымдық келісім шарттарда және еңбек туралы
демалыс уақыттарына ақы төлеу;
мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындаған уақыттары үшін
кішкентай балалары бар аналарға жұмыстағы үзілістері үшін ақы
жасөспірімдерге белгіленген жеңілдік сағаттарға ақы төлеу.
Өнеркәсіп кәсіпорындарында тарифтік жүйені қолдану.
Жұмыстың негізгі түрлерінің толық сипаттамасынан тұратын және өнеркәсіптің
Тарифтік мөлшерлеме – бұл жұмыс уақытының бірлігі үшін,
Тарифтік тор – бұл разрядтардың және оған меншіктелінген
Лауазымды жалақы қызметкерлердің атқаратын қызметтеріне байланысты бекітілген еңбекақының
Кәсіпорында еңбекақыны төлеуді ұйымдастыру үш өзара байланысты және
тарифтік жүйе;
еңбекті нормалау;
еңбекақы төлеудің нышаны.
Тарифтік жүйе әр түрлі топтағы және категориядағы қызметкерлердің
Тарифтік жүйеге:
сағатына немесе күніне еңбекақы мөлшерін анықтайтын тарифтік жүйе;
еңбекақы төлеудегі жұмыстың және жұмысшылардың әр түрлі разряд
тарифтік тормен сәйкес жұмысшылардың және жұмыстың разрядтарын анықтауға
Жұмысты тарифтеу – бұл еңбек түрлерінің күрделілігіне тәуелді
Тарифтік разряд қызметкердің біліктілігін және еңбек күрделілігін қамтып
Еңбекті тарифтеу және тарифтелуразрядының қызметкерлерге иемденіп кетуі қызметкердің
Тарифтік жүйе – бұл атқарылатын еңбектің түріне, қиындығына,
Тарифтік – біліктілік анықтамалар бірінші санатты тарифтік ставка
жұмыс пен жұмысшылардың кәсіби Біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамасы;
өндірістік саладағы жетекшілердің, лауазымды басшылардың, қызметкерлер мен
бюджет аясындағы лауазымды қызметкерлердің біліктілік анықтамасы.
Жұмыс пен жұмысшылардың кәсіби Біріңғай тарифтік–біліктілік анықтамасы (БТБА)
Жұмыскерлерді тарификациялау, яғни оларға кәсіби білімі мен еңбекке
Еңбекақыны төлеудегі тарифтік тор - еңбекақы төлеудегі сараланған
Тарифтік тор – тарифтік коэффициенттердің санаттық өсімін әрі
Шекті санаттағы тарифтік коэффициенттер арасындағы қатынас диопозон деп
Тарифтік ставкалар – бұл жұмыс уақытының бірлігіндегі еңбекақының
Тіст = Тст * КіТ,
мұндағы, Тст - 1-ші санаттағы тарифтік ставка;
КіТ - і-ші санаттағы тарифтік коэффициент.
1-ші санаттағы тарифтік ставка сағаттық, күндік және айлық
Еңбекақыға қосылатын аудандық коэффициенттер еңбекақыны реттеудің аудандық механизмі
а) Еңбекақының аудандық коэффиценті. Ол жалпы кәсіпорынның немесе
ә) Зиянкесті аймақтардағы үздіксіз өтілі үшін еңбекақыға қосылатын
Еңбекақыны аудандық реттеу мемлекеттің шаруашылық субъектілеріне, жұмыс беруші
Жалпы өндірістерде қосымша ыңталандыру арқылы, яғни жоғары біліктілігі
Кәсіпорында тарифтік жүйенің кез-келген элементін заңдық нормаларға сәйкес
1.2 Еңбек нормаларының және еңбекақы жүйесі жөніндегі параметрлерді
Нарық жағдайында тауар ретінде еңбек өнімінің нарығы мойындаған
Еңбек қатнастарын реттеудің нормасы болып тарифтік келісімнің және
Реформада міндетті төлемге жататын мемлекеттік әлуметтік норматив тәрізді
Ең төменгі еңбекақының экономикалық мағнасы өнімді еңбектегі және
Еңбекшілер табысын кепілденген деңгейін қорғауды жүзеге асыратын бірінғай
Осының нәтижесінде, оның базалық бөлігі болып, халық шаруашылығының
Еңбекақы күрделі еңбекті жақсы ынталандыру үшін, кәсіпорындарда жауапкершіліктің
Сонымен Қазақстанның қазіргі жағдайында, еңбекақыны реттеудің және жоспарлаудың
кәсіпорынның нарықтық қызметінің және оның пайдалылығының нәтижесі;
кәсіпорынның кадрлыық саясатының есебі;
мамандыққа байланысты қызметкерлердің арасындағы, облыстар, аймақтар арасындағы жұмыссыздықтың
кәсіподақтардың бәсекелестердің және мемлекеттердің әсерлері;
байланыс саласындағы кәсіпорындардың саясаттары және т.б.
Кәсіпорында еңбекақыны төлеуді оңтайлы ұйымдастыру қызметкерлердің қызметін және
Еңбекақы төлеудің оңтайлы ұйымдастырылуының мақсаты кәсіпорынның шаруашылық қызметінің
Көптеген Қазақстандық кәсіпорындарда еңбекақы төлеуді ұймдастыруының негізіне мынадай
еңбектің саны мен сапасына байланысты еңбекақыны жүзеге асыру;
кәсіпорынның салалық және аймақтың қажеттіліктеріне, еңбек жағдайына, қызметкердің
нақты еңбекақының ретті жоғарылауы, яғни көрсетілген еңбекақының өсу
еңбек өнімділігі өсу қарқынының орташа еңбекақының өсу қарқынынан
Еңбек нормаларын және еңбекақы жүйесі жөніндегі параметрлерді келісу
еңбек жөніндегі уәкілетті органға - мемлекеттік тіркелімге, тіркелім
еңбек қатынастарын реттеу саласындағы жергілікті атқарушы органға -
Өтінімге қажетті материалдар қоса беріледі.
Ұйым ұсынған өтінімді еңбек жөніндегі уәкілетті орган келіп
1) жұмыс тобын құруға және тексерілетін субъектіге барып
2) іріктемелі сараптамалық зерттеу жүргізуге еңбекті нормалау және
3) ұйымнан соңғы екі жылдың қосымша материалдарын (еңбекақы
Еңбек нормаларын және еңбекақы жүйесі жөніндегі параметрлерді қарау
жобаларға ескертулер мен ұсыныстар болған кезде ұйымға оларды
Ұйым көзделген материалдарды ұсынбаған жағдайларда өтінімді қарауға қабылдаудан
осы Ереженің барлық талаптары орындалған жағдайда ұйымның еңбек
Уәкілетті орган бекіткен еңбек нормаларының (қағаз және электрондық
Еңбек нормаларын және (немесе) еңбекақы жүйесі жөніндегі параметрлерді
Ұйымның еңбек жөніндегі уәкілетті органға ұсынатын еңбек нормаларын
1) ұсынылып отырған материалдардың тізбесі;
2) еңбек нормаларының жобасы;
3) ұсынылған еңбек нормаларының негіздемесі (технологиялық, еңбек (өндірістік)
4) еңбек нормаларының жобасын әзірлеу барысында Ұйым пайдаланатын
5) бұдан бұрын қолданыста болған техникалық нормаларды уақытша
Ұйымның еңбекақы жүйесі жөніндегі параметрлерді келісу туралы еңбек
ұсынылатын материалдардың тізбесі;
ұжымдық шарттың көшірмесі;
Ұйым қызметкерлерінің еңбекақы төлеу және оларды ынталандыру туралы
4) ағымдағы кезеңге арналған Ұйым қызметкерлерінің еңбекақы қорын
5) қызметкерлердің, оның ішінде әкімшілік персонал бойынша штаттық
6) бекітілген штат кестесі мен қызметкерлердің лауазымдық қызметақы-ларының
7) Ұйым персоналының саны (негізгі өндірістік және қосалқы
8) ағымдағы кезең мен соңғы екі жылға арналған
Ұйым персоналының санаттары Бухгалтерлік есеп стандарттарына және әкімшілік
Материалдар екі данада ресімделеді, олар кітапшаланған, нөмірленген болуға,
Еңбек нормасының құрылымы бірізді және ол 3 бөлімді:
«Жалпы бөлім» бөлімінде; еңбек нормаларының нысаны; нормативтердің қызметкерлердің
«Еңбекті ұйымдастыру» бөлімінде: жұмыстардың қандай нормативтік құқықтық актілерге
«Нормативтік бөлім» бөлімінде жұмыстың мазмұны (операциялардың жалпы атауы
Келісуге ұсынылатын еңбек нормаларға қойылатын негізгі талаптар
Ұйымда тиісті құрылым болған жағдайда ұйым еңбек нормаларын
еңбекті нормалау жөніндегі нормативтік материалдарды әзірлеуді жүзеге асыратын
басшы мен қызметкерлердің кәсіптік білігін, білімін (диплом, сертификат),
еңбекті нормалауды ұйымдастыру саласындағы білікті кадрлармен, мамандармен қамтамасыз
басшы қызметкерлердің заңда белгіленген тәртіппен өтелген немесе алынбаған
басшы қызметкерлердің ұйымды басқаруды жүзеге асыру кезеңінде оларды
әзірлеушінің қаржылық жай-күйі туралы банк анықтамасының болуын;
әзірлеушінің салық төлеу жөніндегі міндеттемелерін орындағаны туралы тиісті
шаруашылық жүргізуші субъектінің (әзірлеушінің) құрылтай құжаттарының, тіркелуі туралы
Еңбек нормалары прогрессивті, кешенді негізделген, талап етілетін дәлдік
Еңбек нормаларының қолданылу мерзімін ұзартуды еңбек жөніндегі уәкілетті
Қорытындылай келе қызметкерлер еңбек нормаларын орындауы үшін Ұйым
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» заңға сәйкес,
Жеке еңбек шарттың мазмұны. Жеке еңбек шартында:
тараптарлардың реквизиттері:
жұмыс беруші заңды тұлғаның толық атауы және орналасқан
жұмыс берушінің тегі, есімі, әкесінің аты және қызметі,
қызметкердің есімі, әкесінің аты, жеке басын куәләндіратын құжаттың
еңбек міндеті ;
жеке еңбек шартының мерзімі;
еңбек міндеттерін жүзеге асыру басталатын күн;
еңбек жағдайларының сипаттамалары, қызметкерлерге ауыр дене жұмысын немесе
жұмыс уақытымен демалыс уақытының режимі;
еңбекақы төлеу және еңбекті қорғау жағдайлары;
жұмыс берушінің құқықтарымен міндеттері;
қызметкердің құқықтары мен міндеттері;
жеке еңбек шартың өзгерту, бұзу және ұзарту тәртібі;
өтемақылар төлеу мен кепілдіктер беру тәртібі;
тараптардың жауапкершілігі көрсетілуі тиіс.
Жеке еңбек шартының мерзімі
Жеке еңбек шарты:
белгісіз мерзімге;
белгілі бір мерзімге;
белгілі бір жұмысты орындау уақытына немесе жұмыста уақытша
Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымы
Ұжымдық шарттыың мазмұның келіссөздер жөніндегі екі жақты комиссияда
Ұжымдық шарт:
оның қолданылу мерзімі туралы;
орындалуын бақылау тәртібі туралы;
шарт талаптарының орындалмағаны үшін жауапкершілігі туралы;
өзгерістермен толықтырулар енгізу тәртібі туралы ережелерді қамтиды.
Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімі мен аясы. Ұжымдық шарт
Ұжымдық шарт қайта ұйымдастыру кезеніңде өз күшін сақтап
Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімі оған өзгерістер мен толықтырулар
Жұмысшының айлық жалақысының мөлшері жұмысшының біліктілігіне, жұмыстың қиындығы,
Жұмыс уақытының нормасын нақты кезеңде атқарған және еңбек
Жалақының минималды мөлшерін бекіту:
келесі қаржы жылына сәйкес Қазақстан Республикасының республикалық бюжджет
жалақының минималды стандарты сәйкес жылға арналған Қазақстан Республикасының
өзінің қызметтік міндеттерін (еңбек нормасын) атқарушы жұмысшының сағаттық
еңбек, ұжымдық келісім-шарт және (немесе) жұмыс берушінің актісі
Сағаттық еңбек ақы төлемі. Еңбек, ұжымдық және (немесе)
Жалақыны индекстеу. Жалақыны көтеруге, Қазақстан Республикасының сәйкес жылға
Нарықтық экономикаға көшумен байланысты еңбекақы төлеу саясатында көптеген
Ең төмен еңбекақы мөлшері 2010 жылы 14952 теңге
Айлық есеп көрсеткіші 2010 жылы 1413 теңгені құрап
Бұл көрсеткіштің мөлшері мемлекеттік бюджет заңында тағайындалады. Сондықтан
Шаруашылық субъектісінің түріне қарамастан әрбір қызметкердің кірісі субъект
Жалақының номиналды және шынайы түрлері болады.
Номиналды – жалақы дегеніміз жалдамалы еңбектің қызметкері өзінің
Шынайы жалақы алған ақшаға сатып алуға болатын өмірлік
Ұжымдық еңбекақы төлеу шартында жалпы ұйым бойынша еңбекақы
Жеке еңбекақы төлеу шартында көрсетілген еңбекақы төлеу мөлшері,
Еңбекақы екі бөліктен тұрады:
- негізгі
- қосымша
Негізгі – бұл қызметкерлерге нақты жұмыспен өтеген уақыты
а) жұмыс істеген уақытына тарифтік ставкалар, қызметақы, келісімді
б) қызметпен өткен жылдар үшін үстеме;
в) жұмыс жағдайының өзгеруіне байланысты кесімді ақы алушыларға
г) кесімді ақы алушыларға үдемелі бағалаулар бойынша қосымша
д) ақшалай және натуралды сыйақылар және сыйақы берудің
е) мерзімнен тыс уақыттағы жұмыс үшін қосымша ақы;
ж) түнгі жұмыс үшін қосымша ақы;
з) жұмысшының кінәсі жоқ тұрып қалуға төлемдер;
Қосымша – бұл қызметкердің кәсіпорында жұмыс жасаған уақытына
а) балалардың тамақтандырушы аналардың жұмысындағы үзіліс уақытына төлем;
б) жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарына төлем;
в) мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындауға жұмсалған жұмыс
г) негізгі және қосымша демалыстар уақытына төлем;
д) пайдалынылмаған демалыстар үшін өтемақы;
е) шыққанда берілетін жәрдемақы.
Қызметкерлер жалақыдан басқа әлеуметтік сақтандыру қаражаттары есебінен еңбекке
Негізгі және қосымша жалақылар жалақы қорын құрады. Жалақы
Кәсіпорынның жоспарымен белгіленген, жалақы төлеу шығыстарының сомасы жалақының
1.3 Кәсіпорынның еңбекақы төлеу жүйелері және нышандары
Еңбекақының жүйелері және нышандары өз алдына еңбектің нәтижесін
Мақсаттың ішінен басты нәрсе болып еңбек өллшемі арасындағы
Мерзімді ақы төлеу кезінде еңбек өлшемі пайдаланылған уақыт
Кесімді ақы төлеу кезінде еңбек өлшемі жұмысшының өндірген
Еңбекақы төлеудің кесімді немесе мерзімді нышанын таңдау бірнеше
қолданылатын жабдықтын сипатына;
технологиялық процестің ерекшелігіне;
еңбекті және өндірісті ұйымдастыруға;
материалдық және еңбек ресурстарын пайдалануға;
өнім сапасына қойылатын талаптарға байланысты.
Қазіргі кезде еңбекақының мерзімдік сыйлық және жай мерзімдік
Еңбекақы төлеудің барлық формалары мен жүйелері тарифтік жүйе
Еңбекақы төлеудің кесімді формасы. Кесімді еңбекақыны есептеу кезінде
Еңбекақының кесімді формасы келесідей жүйелерге бөлініп, қарастырылады:
Тікелей кесімді;
Кесімді – сыйақылы;
Кесімді – үдемелі;
Жанама кесімді;
Аккордты;
Аккордты – сыйақылы;
Ұжымдық кесімді және т.б.
Кесімді еңбекақыны есептеудің негізгі тауар бірлігіне кеткен кесімді
Еке = Тст/Нсжс немесе
Мұнда, Тст - атқарылған жұмыстың сағаттық тарифтік
Тсм - ауысым ұзақтығы, сағат;
Нсжс және Нсмөндір - 1
Еңбекақының кесімді формасы жеке тұлғалық және ұжымдық болады.
Ж кес = Тст*Нөнд
Мұндағы, Нөнд - өнім бірлігін жасап шығаруға
Еңбекақы есептеудің тікелей кесімді жүйесі бойынша кесімді бағалама
Екес= Ркес * В
Мұндағы, Екес - кесімді еңбекақы, теңге;
В - өндірілген өнім саны (көлемі), өнім бірлігі.
Еңбекақы есептеудің кесімді-сыйақылы жүйесі бойынша тікелей кесімді бағаламадан
Екес.сый = Екес + Есый немесе
мұндағы, Екес.сый - кесімді сыйақылық еңбекақы
Есый - бекітілген көрсеткіштерді орындағаны (асыра орындағаны)
Cпайыз - сыйақылық көрсеткіштерді орындағы үшін тағайындалған
Еңбекақы төлеудің үдемелі кесімді жүйесінде бекітілген норма шегінде
Жанама – кесімді жүйе негізгі өндіріске қызмет көрсететін
Аккордтық жүйеде еңбекақының жалпы сомасы жұмысты атқарғанға дейін
Ұжымдық кесімді жүйеде әр жұмыскердің еңбекақысы бүкіл
Еңбекақы төлеудің мерзімді формасы. Еңбекақы төлеудің мерзімдік формасы
жай мерзімді;
мерзімді – сыйақылы;
окладтық;
келісім шарттық.
Жай мерзімді жүйеде еңбекақы белгілі санаттағы жұмыскердің тарифтік
Еай = Тсағ * Cнақ
мұндағы, Cнақ - бір айдағы нақты
Жұмыскердің күндізгі тарифтік ставка бойынша бір айлық еңбекақысы
Мерзімді- сыйақылы жүйеде жалпы жай мерзімді еңбекақыға жұмыстың
Емер.сый = (Тсағ * Снақ) + Есый
Емер.сый = (Тсағ * Снақ) +
мұндағы Есый - сыйақы беру көрсеткішін орындағаны
Спайыз – сыйақы беру көрсеткішін орындағаны үшін сыйақы
Окладтық жүйеде еңбекақы тарифтік ставка бойынша емес,
Лауазымдық айлық оклад – айналысатын лауазымына сәйкес бекітілген
Кәсіпорында кәсіпорын басшысымен жұмыскердің қызметіне байланысты штаттық кесте
Нарық жағдайында еңбекақы төлеу принциптері өзгеруде, еңбекақы жұмсалған
Еңбекақы төлеудің жай мерзімдік жүйесінде жұмысшының табысы белгілі
Мерзімдік сыйлық жүйесі кезінде белгіленген көрсеткіштерді асыра орындағаны
Еңбекақы төлеудің кесімді нышаны бірнеше жүйелерге бөлінеді:
тікелей кесімді;
кесімді сыйлықақы;
үдемелі кесімді;
жанама кесімді;
аккортық.
Тікелей кесімді жүйе кезінде еңбекке ақы өндірілген өнімнің
Еңбекақы төлеудің аралас жүйесі мерзімдік және кесімді еңбекақы
Еңбекақы төлеудің тарифсіз жүйесінде қызметкерлердің табыстары ұжым жұмысының
Еңбекақы төлеудің тарифсіз жүйесін қолданушы ұйымның тәжербиелік қызметінде
Жұмысшы күші шығындары еңбекақы төлемімен шектеліп қалмайды. Сондай-ақ,
Еңбекақыны төлеу қоры – бұл жұмыскер мен қызметкердің
Еңбекақы төлеу шығынының жоспарлық көлемі немесе еңбекақы төлеу
Өнімнің (жұмыстың) бірлігіне шаққандағы еңбекақы нормативі (Неңб) негізінде:
ЕТҚжос = Неңб.ақы * Qi
мұндағы, Qi – натуралды (құнды) көрсеткіштегі жоспарланған өнім
Өнім көлемінің өсімінің әрбір пайызына шаққандағы еңбекақы қорының
ЕТҚжос = ЕТҚбаз + ЕТҚбаз (Неңб * Ө)
мұндағы, Ө - өнім көлемінің өсімі;
Неңб - өнім көлемінің өсімінің әрбір пайызына шаққандағы
Жұмыскердің саны (Жтізім) және қосымша мен төлемдерді қоса
ЕТҚтөл = ЕТжыл * Сое
Еңбекақы қорын есептеу кезінде жоғарыда келтірілген ЕТҚ әдістері
Тарифтік ЕТҚ кесімді-жұмыскер мен мерзімді-жұмыскердің еңбекақысынан тұрады. Кесімді
ЕТҚкес = Р * N * K
мұндағы, Р - өнім бірлігіне шаққандағы кесімді бағалама;
N – бағдарлама бойынша өндірілген өнім саны (көлемі);
К – жоспарлық тапсырманы орындау коэффициенті.
Тарифтік ставка бойынша атқарылған жұмыс мерзіміне шаққандағы мерзімді-жұмыскердің
ЕТҚмер = Н * Тст * К
мұндағы, Н – жұмыс көлемі, норма – сағат;
Тст – атқарған жұмысы үшін орташа сағаттық тарифтік
К – жоспарлық тапсырманы орындау коэффициенті.
Жоспарлық ЕТҚ алу үшін тарифтік қорға сағаттық, күндік,
Сағаттық ЕТҚ тарифтік ЕТҚ мен нақты жұмыс істеген
Күндік ЕТҚ сағаттық ЕТҚ мен ішкі ауысымдық үзілістермен
Еңбекақы төлеу шығысының құрамына (немесе еңбекақы төлеу қорына)
Кәсіпорының көптеген шығыстары не еңбекақы төлеу қорына, не
Еңбекақы төлеу қоры айға, тоқсанға және жылға анықталады.
Орташа сағаттық еңбекақы (ОСЕТж) жұмыскермен атқарылған адам-сағаттың (Тас),
ОСЕТж = ЕТҚс / Тас
Орташа күндік еңбекақы (ОКЕТж) жұмыскердің адам-күн есебіндегі атқарылған
ОКЕТж = ЕТҚкүн / Т а. күн
Орташа күндік және орташа айлық еңбекақы арасындағы өзара
ОКЕТж = ОСЕТж * t c * K
мұндағы, t c - жұмыс күнінің орташа
K 1 – еңбекақының күндізгі қорын қосымша төлемдер
K 1 = ЕТҚкүн / ЕТҚсағ
Орташа айлық еңбекақы (ОАЕТж) жұмыскерлердің орташа тізімдік санының
ОАЕТж = ЕТҚай / Сот
Орташа айлық және орташа күндік еңбекақы төлеу арасындағы
ОАЕТж = ОКЕТж * t
Мұндағы, t күн - жұмыс кезеңінің
K2 - еңбекақының айлық қорын қосымша төлемдер
K 2 = ЕТҚай / ЕТҚкүн
Еңбекақы деңгейі арасындағы қатынасты зерттеу арқылы осы өнеркәсіптің
Басқа категориядағы жұмыскерлердің орташа айлық (орташа жылдық) еңбекақысы
ЕТҚ = ЕОД * С
Төмендегілер арқылы еңбекақы қорына әсер ететін әр факторды
еңбекақы төлеу деңгейінің өзгеруі;
өндіріс көлемінің немесе еңбек өнімділігінің өзгеруіне байланысты жұмысшылар
Қазіргі кезде кәсіпорынның таза пайдасы мен еңбекақының бір
еңбекақы төлеу қоры – барлық жұмыскердің еңбекақысын төлеу
табыс (дивидендтер, пайыздар) – кәсіпорын мүлкі мен еңбек
ақшалай төлемдер мен марапаттаулар.
Жұмысшылардың орташа табысы мен орташа еңбекақысын ажыратады. Жалпы
2 КӘСІПОРЫНДА ЕҢБЕКАҚЫ ТӨЛЕУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ТАЛДАУ
«Қазақмыс» корпорациясының әлеуметтік-экономикалық
жағдайы
«Казахмыс» корпорациясы Қазақстан Республикасының 1994 жылы 22
«Казахмыс» корпорациясы серіктестіктің Жарғысы және ҚР қолданыстағы Заңдары
«Казахмыс» корпорациясы қызметтің мынандай түрлерін көрсетеді:
35 КвТ-ға дейінгі электробағдарламалардың әуедегі және кабельді желілерін
көшелерді жарықтандыру желілерін салу;
баспана және өндірістік объектілерін монтаждау;
өндіру және жөндеу;
бұрыннан бар және жаңадан енгізілген энергия жүйелерінің объектілеріне
жөндеу-құрылыс және монтаждық жұмыстар;
құрылыс материалдарын өндіру және тарату;
экспортты-импортты операциялар;
ақылы, соның ішінде тұрмыстық қызмет көрсету;
коммерциялық-делдалдық қызмет;
сату-сатып алу қызметі;
ҚР заңдарына қайшы келмейтін қызмет түрлері.
Лицензиялауға жататын басқа қызметтерді жүзеге асыру үшін серіктестік
«Казахмыс» корпорациясының ұйымдастыру құрылымы бір-бірімен тығыз байланысты бөлек
Кәсіпорынның негізгі бағыты және мақсаты: құрылыс және енгізу
«Казахмыс» корпорациясының басқарушы органдары. «Казахмыс» корпорациясы серіктестіктің ағымдағы
«Казахмыс» корпорациясы – ол электро-құрылыс қызметін көрсетіп қана
«Казахмыс» корпорациясы құрылыс бизнесінде бірлестікке жоғары сапалы қызметтер
«Казахмыс» корпорациясында есепке жауап беретін және қаржылық операцияларды
1) Барлық ақша қаражат ағынының есебі. Кәсіпорынның барлық
2) Сыртқы ақша қаражаты ағынының есебі. Яғни, Кәсіпорын
«Казахмыс» корпорациясының құрылымдық бөлімшелеріндегі ақша қаражатының ағымын реттеу.
4) «Казахмыс» корпорациясының шығындарының және кірістерінің жалпы есебі.
Экономикалық бөлімде қаржы бойынша екі маман бар. Оның
Кәсіпорынның қызметін талдау. Серіктестіктің меншігі негізгі қорларды құрайды,
құрушының салымдары;
оның қызметінен түскен кірістер;
заңда тыйым салынбаған басқа да негіздер.
Жарғылық капиталы 250 000 (екі жүз елу мың)
ВЛ – 6КвТ электр құрылыс. Тапсырыс беруші: «Гүлден»
«40 лет Казахстана» ПС Айыр пунктіне дейін ВЛ-10КвТ
Шахтинск қаласында ПП ортақ үй құралдарының есебін орнату.
Астана қаласының Иманов көшесі бойынша жиырма екі қабатты
ПС «Никольское» 220/110/35/ 6 КвТ салу. Тапсырыс беруші:
Сорғыш су дуалынан тосқауылға дейін ВЛ-10 КвТ салу.
Өңдеу және қалыптастыру бойынша жабдықтауға сүйеніп ОРУ-110 КвТ
Аман тосқауылында АБЗ сыртқы жарықтандыру ТП-630 КВ басқару
ТП 76 ТП 7 дейін ВЛ-10КвТ салу. Тапсырыс
Осы жолмен 1999 – 2003 ж.ж. аралығындағы «Казахмыс»
Бүгін Қазақмыс Тобы (Қазақмыс ПЛС) 2009 жылдың төртінші
2009 жылдың 12 айы ішінде меншікті концентраттан катодты
Топтың энергетикалық бөлімшесінің өндірісі Қазақстан мен Ресейдің өнеркəсіптік
Жыл соңында Топ «Самұрық-Қазына» ұлттық əл-ауқат қорымен өндірістік
Қазақмыс ПЛС Бас атқарушы директоры былай деп түсіндірді:
2010 жылы компания 300 мың катодты теңгерімдегі мыс
Қазақмыс Тобы (Қазақмыс ПЛС) табиғи ресурстарды өндіру жəне
Қазақмыс Тобы, қатарына 15 кеніш, 10 тау-кен фабрикалары
2009 жылы ол меншікті рудасынан барлығын қоса алғанда
Бұл өндіріс ішкі қажетіне электр энергиясын жеткізумен жəне
Қазақмыс Тобы басқа да металлдардың ауқымды көлемін, оның
Қазақмыс əлемде ең ірі деген төртінші күміс өндіруші
2007 жылының шілдесінде сатылып алынған «Eurasia Gold Inc»
Қазақстандағы ең ірі теңгерімді қуаттылығы 4000 МВт болатын
«Kazakhmys Petroleum» бөлімшесі 2007 жылдың сəуір айында иелігіне
Соған қоса, Қазақмысқа алдын ала мыстан жəне мыс
Топ айналымға қабілетті FTSE-100 компаниялар тізіміне кіреді. Топтың
Қазақмыстың стратегиялық мақсаты – Орталық Азияда ауқымды табиғи
2.2 «Казахмыс» корпорациясы жұмыскерлерінің еңбекақы төлеуді ұйымдастыру ерекшеліктерін
«Казахмыс» корпорациясында 1388 қызметкер бар, оның ішінде 8
Кесте 1
2006-2008 жылдар аралығындағы еңбек ақы төлеуге жұмсалған қаржы
№ Атауы 2006ж
(мың, теңге) 2007ж
(мың, теңге) 2008ж
(мың, теңге)
1 Есептелген 4 293 000 5 643
2 Зейнетақылық есептеулер 429 300 485 591 466
3 Салықтар 200 000 245 573 220 824
4 Төлемге 3 663 700 4 912 558
Барлығы 8 586 000 11287444 10684636
Біздің ойымызша, бұл нарықта Саран қаласының көшелерін жарықтандыру
Көрнекілік үшін өзімнің дипломдық жұмысымда «Казахмыс» корпорациясының есептік
Өндірістік қызмет. «Казахмыс» корпорациясы жобаны таратудан басқа ЖШС
электромонтажды жабдықтарды өндіру және өтім жұмыстарымен;
құрылыс материалдарын және құрылымдарды дайындау және тарату
халыққа кез келген ақылы қызмет көрсету, ұйымдарға және
ҚР қолданыстағы заңына қайшы келмейтін басқа да қызметтерді
«Казахмыс» корпорациясы қолданыстағы заң негізінде шығаратын өнімдерін сертификаттайды
Басқару жүйесі өзара байланысты қызметтерінен тұрады: жоспарлау, есеп
Жаңа өндірістік міндеттерін, құрылыс және жарықтандыру жүйесінің бәсеке
Жалпы жаңа жұмыс орындарын құруға есептеліп шығарылып жатқан
«Казахмыс» корпорациясына қарасты «Энергия и К» жауапкершілігі шектеулі
Бір сменадағы жұмысшылардың саны станоктар санына тең болуы
Әрбір операцияда істейтін жұмысшылар разряды мен жалақысы былай
Штампышы – Жалақы=25860*1,45=37497 теңге
Сырлаушы – Жалақы=25860*1,3=33618 теңге
Жинаушы - Жалақы=23780*1,3=30914 теңге
Кесте 2
«Казахмыс» корпорациясына қарасты «Энергия и К» ЖШС қызметкердің
№ Атауы Саны
1 2 3
1. Директор 1
2. Бас инженер 1
3. Сауда бойынша директордың орынбасары 1
4. Бас есепші 1
5. Экономист 1
6. Құрылысшы 1
7. Жабдықтырушы инженер 1
8. Бөлімшенің бастығы 1
9. Механика инженері 3
10. Ұста 4
11. Есепші 6
12. Хатшы 1
13. Қоймашы 3
14. Монтаждау бөлімшесі 15
15. Металл құрылғысының бөлімшесі 8
16. Темір қаңқаларының бөлімшесі 8
17. Механикалық бөлімше 3
18. Шеберхана 2
19. Металл өнімдерінің және жабдықтардың бөлімшесі 3
20. Жөндеу бөлімшесі 6
21. Жинастырушылар 3
22. Күзетшілер 10
23. Жүгізушілер 10
Барлығы 93
Ораушы – Жалақы=25860*1,45=37497 теңге
Өңдеуші – Жалақы=25860*1,6=41376 теңге
Құрастырушы – Жалақы=25860*1,75=45255 теңге
Дәнекерлеуші – Жалақы=25860*1,6=41376 теңге
Тексеруші – Жалақы=25860*1,75=45255 теңге
Бұйымды әкетуші – Жалақы=25860*1,15=29739 теңге
Осы есптеулердің қорытындысы төмендегі кестеге жазылады.
Әрбір разрядтың жалақысы разрядтың коэффициентіне сәйкес болу керек.
Жалпы цехтағы айлық жалақы былай есептеледі:
Кесте 3
Негізгі жұмысшылар саны және жалақының есебі
Операция Жұмысшының мамандығы Разряд Разрядтық
коэф. Жалақы, теңге
1 Штампышы 4 1,45 37497
2 Сырлаушы 3 1,3 33618
3 Жинаушы 5 1,3 30914
4,5 Ораушы 4 1,45 37497
6 Өңдеуші 5 1,6 41376
7 Құрастырушы 6 1,75 45255
8 Дәнекерлеуші 5 1,6 41376
9 Тексеруші 6 1,75 45255
- Бұйымды әкетуші 2 1,15 29739
Қорытынды, мың теңге 109 мың теңге
1. Шикізат әкелуші
Жалпы айлық жалақы =9*7600=68400 теңге
2. Штампышы
Жалпы айлық жалақы =9*11020=99180 теңге
3. Сырлаушы
Жалпы айлық жалақы =9*9880=88920 теңге
4. Жинаушы
Жалпы айлық жалақы =9*9880=88920 теңге
5. Ораушы
Жалпы айлық жалақы =18*11020=198360 теңге
6. Өңдеуші
Жалпы айлық жалақы =9*12160=109440 теңге
7. Құрастырушы
Жалпы айлық жалақы =9*13300=119700 теңге
8. Дәнекерлеуші
Жалпы айлық жалақы =9*12160=109440 теңге
9. Тексеруші
Жалпы айлық жалақы =9*13300=119700 теңге
10. Бұйымды әкетуші
Жалақы=9*8740=78660 теңге
Бұл есептеулердің қорытындысы төмендегі 4-кестеге жазылады.
Көмекші жұмысшыларға қоймашылар, жүкші, станок реттейтін және жөндейтіндер,
Көмекші жұмысшылардың жалақысы негізгі жұмысшылар жалақысынан артпау керек,
Кесте 4
Кәсіпорын цехындағы негізгі жұмысшылардың еңбекақысы
Жұмысшының
мамандығы Бір сменадағы жұмысшылардың саны (барлық конвейрлерде) Барлық
Шикізат әкелуші 3 9 68400
Штампышы 3 9 99180
Сырлаушы 3 9 88920
Жинаушы 3 9 88920
Ораушы 6 18 198360
Өңдеуші 3 9 109440
Құрастырушы 3 9 119700
Дәнекерлеуші 3 9 109440
Тексеруші 3 9 119700
Бұйымды әкетуші 3 9 78660
Қорытынды, мың теңге 1080
Қазақстан Республикасы Заңының 5-ші бабы «Қазақстан Республикасындағы мереке
Кесте 5
Кәсіпорынның көмекші жұмыскерлерінің әртүрлі разряды бойынша еңбекақыны есептеуі
Мамандық Бірінші сменада Екінші сменада Үшінші сменада Разряд
Қоймашы 1 - - 3 47620 47620
Жүкші 2 2 2 2 35510 213060
Станок реттейтін 1 1 1 3 47620
Станок жөндейтіндер 1 1 1 3 47620 142860
Жұмысшылар 1 1 1 2 37510 112530
Электриктер 1 - - 4 40730 40730
Күзетшілер 1 1 1 2 31510 94530
тазалаушылар 2 2 2 1 27400 164400
Шофер 4 2 2 3 34620 276960
Қорытынды, мың теңге 1235,5
Қазақстан Республикасында барлық мереке күндерге демалыс беріледі.
Заңның 56-шы бабының 3-1 бөлімінде бекітілгендей мұсылмандық күнсанау
Ұлттық мереке 16-17-ші желтоқсан – Егемендік күн;
Мемлекеттік мерекелер 1-2-ші қаңтар – Жаңа жыл;
8-ші наурыз – Халықаралық әйелдер күні;
21, 22, 23-ші наурыз – Наурыз мейрамы;
1-ші мамыр – Қазақстан халқының бірлестік күні;
9-шы мамыр – Жеңіс күні;
30-шы тамыз – Қазақстан Республикасының Коституция күні.
Аптасына 40 сағат жұмыс істейтін мекемелерге келесі жұмыс
аптасына бес күн жұмыс істеушілерге – 8 сағаттан
аптасына алты күн жұмыс істеушілерге – бес жұмыс
Мекемеде аптасына 36 сағат жұмыс істейтін мекемелерге келесі
аптасына бес күн жұмыс істеушілерге – 7 сағат
аптасына алты күн жұмыс істеушілерге – 6 сағаттан
Аптасына алты күн жұмыс істейтін мекеленің бір күндік
2009 жылы жұмыс нормасы:
Аптасына 40-сағат жұмыс істелсе:
бескүндіктер – 2000,00 сағат (250 * 8,00);
алтыкүндік – 2010,00 сағат (250 * 7,00+52 *
аптасына 36-сағат жұмыс нормасы:
бескүндіктер – 1800,00 сағат (250 * 7,20);
алтыкүндік – 1812,00 сағат (302 * 6,00)
«Қазақстан Республикасының мерекелер туралы» Заңының нормаларын ескере отырып
бескүндік жұмыс істеушілер үшін мереке күндер демалыс (сенбі,
16-шы желтоқсан – 18-ші желтоқсанға.
алтыкүндік жұмыс істеушілер үшін мереке күндер демалыс (жексенбі)
16-шы желтоқсан – 18-ші желтоқсанға. Алыкүндік үшін мереке
Алты күндік жұмыс істеушілерге орташакалендарлық жұмыс күндері 2009
Кесте 6
Жұмыс уақытының 2009 жылғы балансы
ай, тоқсан, жарты жылдық, 9 айлық, жыл календар
40-сағаттық жұмыс аптасы 36-сағаттық жұмыс аптасы
1-ші жұлдыздан бастап ай соңына дейінгі жұмыс кестесі
5 күндік 6 күндік 5 күндік 6 күндік
күн күн сағ. күн сағ.
күн сағ. күн сағ.
қаңтар 29 21 168 25 167 21 151,20
ақпан 28 20 160 24 160 20 144
наурыз 29 20 160 25 165 20 144
І квартал 86 61 488 74 492 61
сәуір 30 21 168 25 167 21 151,20
мамыр 29 21 168 25 167 21 151,20
маусым 30 21 168 26 172 21 151,20
ІІ квартал 89 63 504 76 506 63
І жарты-
жылдық 175 124 992 150 998 124 892,80
шілде 31 22 176 26 174 22 158,40
тамыз 30 22 176 26 174 22 158,40
қыркүйек 30 20 160 25 165 20 144
ІІІ
тоқсан 91 64 512 77 513 64 460,80
9 айлық 266 188 1504 227 1511 188
қазан 30 22 176 26 174 22 158,4
қараша 30 22 176 26 174 22 158,4
Желтоқ-сан 29 18 144 23 151 18 129,60
ІV
тоқсан 89 62 496 75 499 62 446,40
жыл 355 250 2000 302 2010 250 1800,0
Орта айлық баланс 29,58 20,83 166,67 25,17 167,5
Өндірістік күнтізбекте жұмыс уақытының нормасы ай бойынша, тоқсан
Еңбек жайлы есеп беруде көп салалы қызмет атқаратын
Ал өнеркәсіп орындарында қызмет істеушілер мынадай екі топқа
Өнеркәсіптің өндірістік жұмысшылары мен қызметкерлері.
Өнеркәсіптік шаруашылық субъектісінің балансындағы өндіріске жатпайтын ұйымдардың жұмысшы
Атқаратын қызметтеріне қарай кәсіпорындар мен ұйымдардың, яғни шаруашылық
Есеп берген кезде қызметкерлер тобы басшылар, мамандар және
Басшылар қатарына директор, ректор, президент, меңгеруші және тағы
Мамандар қартарына инженерлер, техникалық қызметтегі адамдар және тағы
Басқа да қызметкерлер қатарына - құжаттарды дайындайтын, есеп
2.3 Қазақстан Республикасының еңбекақы төлеу бойынша көрсеткіштерін талдау
Ғаламдық қаржы дағдарысы ел экономикасына соншалықты кері әсер
Әкімшілік мемлекеттік қызметшілерге еңбекақы төлеуге қатысты. «Мемлекеттік қызмет
Мемлекеттік қызметкерлердің жалақысын өңірлік саралауды енгізуге ұсыныс бірдей
Бюджет саласының қызметкерлеріне еңбекақы төлеуге қатысты. «Азаматтық қызметшілерге,
Өңірлер бойынша тұтыну себеті деңгейіне сәйкес мемлекеттік бюджеттен
Өз кезегінде, бұл зейнетақылар мен әлеуметтік төлемдерге өңірлік
Осылайша, бюджет саласындағы қызметкерлерге жалақы төлеудің бірыңғай жүйесіне
Бүгінгі таңда өңірлерде жалақының барабарлығы мен өмір сүру
Сонымен бірге, 2008-2010 жылдарға арналған жалпы сипаттағы трансферттерді
Өңірлік үстемақылар белгілеу жалақы тағайындау процесін әкімшілендіруді қиындатуға;
Жергілікті өкілді органдардың 2001 жылдан бастап «Қазақстан Республикасында
Осылайша, облыс мәслихаттары ауылдық елді мекендердегі бюджет саласының
«Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңға сәйкес мемлекет тұрғын
Сондықтан, жергілікті мемлекеттік органдардың қазірдің өзінде жергілікті бюджеттердің
Еңбекақы бойынша мерзімі өткен берешектер 10,6 млн. теңгеге
Өзара есеп айырысуы туралы 2008 жылғы 1 шілге
Міндеттемелер бойынша жалпы берешек сомасындағы үлес салмағы өңдеуші
Кесте 7
2009 жылғы экономикалық қызмет түрлері бойынша қызметкерлердің орташа
Орташа айлық атаулы жалақысы Нақты жалақы индексі, пайызбен
теңге пайызбен
өткен айға өткен жылдың айына өткен айға өткен
Экономикалық қызметтің барлық түрлері бойынша 82 779 123,8
Ауыл шаруашылығы, аң аулау және орман шаруашылығы 36
Балық аулау, балық өсіру 31 603 102,3 117,9
Өнеркәсіп 105874 131,9 113,2 131,1 106,5
Құрылыс 106659 109,7 115,1 109,1 108,4
Сауда; автомобилі, тұрмыстық бұйымдар, жеке пайдаланатын
Қонақ үйлер мен мейрамхана 76 311 115,2 103,0
Көлік және байланыс 114364 134,6 109,6 133,8 103,2
Қаржы қызметі 176563 133,2 104,3 132,4 98,2
Жылжымайтын мүлікпен операциялар, жалға беру 136678 127,0
Мемлекеттік басқару 75 638 133,2 132,7 132,4 125,0
Білім беру 45165 110,0 120,1 109,3 113,1
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету 50003
Коммуналдық, әлеуметтік және дербес қызмет көрсету 79
Міндеттемелер бойынша мерзімі өткен берешектің (9,4 млрд. теңге)
Еңбекақы бойынша мерзімі өткен берешектің едәуір үлес салмағы
Еңбекақы бойынша мерзімі өткен берешектер мына: жылжымайтын мүлік
2008 жылғы 1 шілге есеп берген кәсіпорындар мен
Дебиторлық берешектің басым бөлігі экономикалық қызмет түрлері бойынша
Дебиторлық берешек құрылымының 16,8%-ын (72,7 млрд. теңге) сатып
2009 жылғы желтоқсандағы жалдамалы қызметкерлердің жалақысы. 2009 жылғы
Кесте 8
2008-2009 жж. Қазақстан Республикасындағы еңбекақы
Орташа айлық атаулы жалақы Нақты жалақы индексі, пайызбен
теңге пайызбен
өткен кезеңге өткен жылғы тиісті кезеңге өткен кезеңге
2008 жыл 60734 - 114,1 - 97,5
2009 жыл 67639 - 111,4 - 103,8
Қазақстан Республикасы Статистика агеннтігінің Статистикалық жұмыстары жоспарына сайкес
Жұмыс күшіне жұмсалған шығындар Қарағанды облысы бойынша 262369,4
Бір қызметкерге жұмсалған шығындар Қарағанды облысы бойынша –
Қызметкерлермен жұмыс істелген 1 сағатта жұмсалған шығындар құны
Еңбек құнының жалпы индексі (ЕҚИ 1) Қарағанды облысы
Ынталандыру сипаттағы төлемдерді қоспағандағы еңбек құны индексі (ЕҚИ
Сурет 1. 2009 жылғы желтоқсандағы өңірлер бойынша қызметкерлердің
орташа айлық атаулы жалақысы
Тек қана жалақы қорын қоса алғандағы еңбек құны
Қызметкерлердің әлеуметтік қорғалуына жұмсалатын шығыстарды есепке алатын еңбек
Сонымен бірге, Мемлекет басшысының 2008 жылғы 7 ақпанда
2010.ж. наурызында бір қызметкердің орташа айлық атаулы
2010 ж. наурызында жалдамалы қызметкерлердің жалақысының –өсуі
Атаулы мағынада қызметкерлер жалақысының жоғары деңгейі өнеркәсіпте (146,4мың
Ең төменгі жалақы - ауыл шаруашылығы қызметкерлерінде (23,5
2009ж.
Сурет 2. 2009-2010ж. жалдамалы қызметкерлердің еңбекақысы, теңге
Өнеркәсіп салаларының ішінде ең жоғары жалақы кен өндіру
Атаулы мағынада , ең жоғары жалақы Қарақия ауданында
Негізгі табыс көзі ретіндегі еңбекақының өсуі халықтың өмір
Сондай-ақ еңбекақы көлемін арттыруды шексіз жүзеге асыруға болмайтындығын
Жалақылардан ұстап қалулар мен төлемдер.
Жалақыдан ұстап қалу тек заңда көзделген жағдайларда жүргізіледі.
Қызметкердің жалақысынан бухгалтерия ұсталымдарының мынадай түрлерін ұстап қалады:
Табыс салығын;
Орындаушы қағаздар бойынша;
Несие сатып алынған тауарлар үшін тапсырмалар мен міндеттемелер
Жазбаша тапсырмалар, жеке сақтандыру шарттары бойынша;
Егер шаруашылық субъектісі кәсіподақтардың немес тәуелсіз кәсіподақтардың федерация
Жалақы есебінен берілген авансты өтеу;
Жеке тұрын – үй құрылысына берілген несиені өтеу
Жұмысшының жазбаша келісімі бойынша шауашылық субъектісіне тиесілі тұрғын
Демалыстың өтелмеген күндері үшін;
Кәсіпорынға келтірілген зияндыөтеу;
Айыппұлдар мен мойнындағы ақша;
Ведомстволық мектепке дейінгі мекемелерде балаларды ұстау үшін.
Табыс салығын ұстау. «Салық және бюджетке төленетін басқа
Халықтың соттың шешіміне, нотариалыд органдардың атқарушы жазуларына, өтем
Несиеге сатылған тауарлар үшін ұстап қалу саудаласушы ұйымның
1 - әдіс. Субъект банктен (немес өз құжаттары
2 - әдіс. Сауда жасаушы ұйымның жазбаша тапсырма
Материалдық залалды (кемшілік, ұрлық – қарлық) өтеу бойынша
Кәсіподық жарналарын ұстап қалу айға есептелген жалақының барлық
Берілген жоспарлы және жоспардан тыс аванстар сақтандыру қағаздарының
Қызметкерлермен есеп айырысуды рәсімдеудің тәртібі. Депоненттелген жалақының есебі:
Есеп айырысу және есеп айырысу - төлем ведомостері
3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНДУСТРИАЛДЫ-ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КӘСІПОРЫНДАРДА ЕҢБЕКАҚЫ ТӨЛЕУДІ
3.1 Еңбекақы төлеудің шетел тәжірибесі және оны анықтайтын
Әлем елдері экономикаларының бәсекеге қабілетті болуының басты алғышарты
Қазіргі таңда әлемнің көптеген дамыған елдерінде, атап айтсақ,
Осылайша, еліміздің аумақтарындағы бизнестің бәсекеге қабілеттілігін арттыру еңбек
Кесте 9
Ақша күйіндегі еңбек өнімділігі, еңбек өнімділігі/орташа еңбекақы
Елдер 1996 1998 2000
Австрия 2,16214 2,19968 2,37886
Ұлыбритан 1,56840 1,60384 1,56555
Германия 1,31447 1,32196 1,26610
Ирландия 2,07598 2,29225 2,51203
Испания 0,01083 0,01115 1,78756
Қазақстан 2,64552 2,43435 2,43073
Қытай 1,59584 1,49544 1,32257
Корея 1,31093 1,41812 1,31961
Ресей 3,21087 3,27055 2,96417
АҚШ 1,77869 1,74108 1,69630
Франция 1,93329 2,00762 2,00944
Швеция 2,04784 2,41249 2,41515
Швейцария 1,81258 1,40817 0,97662
Жапония 2,18458 2,15129 2,14354
Е с к е р т у -
Еңбектің капиталмен қарулану деңгейі – екінші маңызды көрсеткіш.
Әлем елдері үшін ғаламдық бәсекеге қабілеттілікті арттыруда маңызды
Жаңа техника мен жоғары технологиялар негізгі капиталдың негізгі
Қазірдің өзінде дамыған елдерде жұмыс аптасы 25-30 сағатқа
Еңбек (және капитал) өнімділігі – жалпы ішкі өнім
Экономиканың дамуындағы басты алғышарт – еңбек өнімділігінің артуы
Жалпы, еңбектің капиталмен қарулануы орташа жылдық еңбекақының өсуіне
,
Адам басына шаққандағы ЖІӨ артуы біріншіден, экономикаға қосымша
Әлем елдері ішінде экономика қарқыны бойынша алдыңғы қатарды
Бұл жерде келтірілген сандық көрсеткіштер автомобиль жасап шығару
,
ал американдық жұмысшылардың өнімділігі келесідей:
(23)
Мұндағы AP(Average Product)-орташа өнімділік деңгейі.
Мұндай айырмашылықтың болу себебі неде? Неліктен жапон жұмысшысы
Орташа еңбекақы автомобиль жасау саласындағы американдық жұмысшылар үшін
Американдық М.Р.Байе еңбегінде жапондықтар мен американдық жұмысшылардың еңбек
американдық жұмысшылар үшін AP=F(K,L) / L=0,06 (4), ал
жапондық жұмысшылар үшін AP=F(K,L) / L=0,09 (5).
Сондай-ақ, Байе екі ел жұмысшыларының еңбек өнімділігіне талдау
Бұл сұрақтың жауабын мысалда көрсетілген екі елдің еңбек
Яғни, Жапонияда еңбек өнімділігінің көп болуы олардың жұмысшыларының
Екі жақтылық қағидаты негізінде экономикалық басқару жүйесінің негізгі
Сондай-ақ, еңбекті барынша үнемдеу жиынтық еңбек өнімділігі өсімінің
(24)
теңдеуінен байқауға болады. Бұдан келесідей формуланы алуға болады:
(25)
(6) формуланың оң жағы негізгі капиталдың еңбек өнімділігіне
E = r коэффициенті инновациялық даму деңгейінің көрсеткіші,
Бұл теңдеу еңбек төлемінің өнімділігі өсімін q индикаторын
Еңбек пен негізгі капитал шығындарын бір өлшемге келтіру
Кесте 10
Еңбек төлемі өнімділігінің өсімін факторларға жіктеу: еңбек төлемінің
Еңбек төлемі өнімділігінің өсімі - q, %
Дамыған елдер тобы, 17000 АҚШ долл. (50)
2006 100,0 54,1 48,8
2005 100,0 60,5 41,9
2004 100,0 80,3 20,8
Жапония
2006 100,0 48,9 55,2
2005 100,0 45,4 58,8
2004 100,0 43,9 60,7
Қазақстан
2006 100,0 81,4 15,3
2005 100,0 69,5 22,5
2004 100,0 46,4 42,9
Әрине, жоғарыда қарастырылған экономикалық индикаторлардың өзара тәуелділіктерін Жапония
Қорытындылай келе, мемлекеттің әл-ауқатын көрсететін адам басына шаққандағы
3.2 Қазақстан Республикасындағы еңбекақыны ұйымдастыруды жетілдіру бағыттары
Еңбекақы төлеуді жетілдіруді ұйымдастырудың мақсаты бұл – жұмысқа
Еңбекақыны ұйымдастыру жүйелерін жетілдіру мақсаты болып келесілер саналады:
Нарықтық механизмнің дамуы еңбекақыны төлеудің динамикасы мен көлемі
Еңбекақы төлеу мөлшерінің объективті факторлармен байланысын оны қалыптастыруға,
Минималды тұтыну бюджетіне минималды еңбекақы төлемімен базалық лауазымдық
Жұмыскерлердің кәсіби-біліктілік және ұйымдық, аймақтық, экономикалық іс-әрекеті бойынша,
Еңбекақы төлеуді реттеу әдістерінің жан-жақты келісім шарт мақсатымен
Жұмысшылардың еңбекақысын сатып алу мүмкіндігін қалпына келтіру;
Мөлшерлеудің тығыз қарым-қатынасын еңбек өнімділігінің төлемінің деңгейі мен
Жұмыс берушілер мен олардың ұйымдарының, жұмысшылар мен кәсіподақтардың
- Қандай да бір дискриминациясыз еңбекақыны жұмысшыларға тең
- Салық салынатын табыс базасында белгіленген минималды жіберілетін
-Инфляциялық процесс кезінде еңбекақының сатып алу мүмкіндігін қорғау.
Еңбекақыны ұйымдастыруды жетілдірудің негізгі бағыттары
Қазақстан Республикасында еңбекақыны реттеудің және ұйымдастыруын жетілдіруінің белгіленген
1) Нақты еңбекақы көлемін радикалды жоғарылату. Еңбекақыны радикалды
2) Еңбекақыны реттеу және нарықтық механизмін әзірлеу. Еңбекақыны
3) Еңбекақыны төлеу саласында мемлекеттік минималды кепілдіктерді жоғарылату.
заң тәртібімен белгіленген минималды еңбекақы;
нормадан ауытқуда (зиянды, қауіпті және ауыр жұмыста, шамадан
ауыр табиғи-климаттық жағдайда жұмыс істегені үшін төленетін төлем.
азық түліктік және азық түліктік емес тауарлардың негізгі
кезең бойынша еңбекақыны төлеудің ең төменгі ұйғарымдық мөлшерінің
негізгі кәсіби-біліктілік топтардағы жұмыскелердің еңбекақы төлемінің ең төменгі
еңбекақы төлемінің ең төменгі мөлшердегі индекстеуінің жалпы тәртібі;
Мемлекеттік регламентация ұсынылған көрсеткіштерге сәйкесті нормативті-қүқықтық актілерін қабылдау
Еңбекақы реттеудегі ұжымдық-келісімділіктің ролін күшейту.
Еңбекақыны төлеудің шарты және нарықты механизмді регламенттеудің мөлшері
жақтардың байланысу келісімдерінің түрлерін, мәртебесін және атқаратын қызметтерін
сөйлесудің бастапқы нүктесі болатын әлеуметтік мемлекеттік кепілдіктерді жасау;
барлық ұжымдық-құқықтық формадағы шаруашылық субъектілерінің шарттық еңбекті реттеуіне
ұжымдық шарттарда және келісімнің әрбір түрімен талқыланатын сұрақтар
барлық деңгейдегі ұсынылған жұмысшылар органдары мен жұмыскерлерді қалыптастыру;
ұйымдық және басқа да деңгейдегі еңбек қатынастарын ұжымды-
Бас келісімде қабылданған ұсынысты көрсету келісім бойынша.
еңбекақы бойынша нормативті немесе құқықтық актілерді жетілдіруі;
еңбекақының ең төменгі үлесінің шекарасын жалпы ішкі өнімге
ең төменгі еңбекақының индексация тәртібі мен мөлшері;
жұмыскерлерге минималды өтемақы төлемдерінің мөлшері;
ең төменгі ұйғарымдағы мөлшердің қызметкерлер мен басшылардың, мамандардың,
ең төменгі тұтынушылық бюджет пен еңбекақы мөлшерінің арасындағы
Салалық, аумақты-салалық және корпоративтік келісімдерде мақсатты түрде қарастыру:
бірінші разрядтық салалық тарифтік ставкасына;
зиянды, қауіп-қатерлі және ауыр еңбек жағдайында, сонымен қатар
үстеме мен қосымша төлемнің ынталандыруы және өтемақының ең
Аумақтық келісім төмендегі сұрақтардың шешімін өз құрамына кіргізеді.
аймақтағы ең төменгі мөлшердегі еңбекақыны белгілеу;
біртұтас методика бойынша аймақтық ең төменгі тұтынушылық бюджетін
бюджеттік және өндірістік саладағы еңбекақыны төлеудің деңгейіндегі арақатынас;
Еңбекақының аумақтық реттеуін жетілдіру.
Бұған дейін заң күйінде болған аудандық коэффициенттің тоқталуы
Аудандық реттеу жүйесінің аймақ бойынша тең мүмкіндікті жұмыс
Шаруашылық субъектілерге ұсынылған құқықтар, мемлекеттік дәрежедегі орналасқан аймақтық
Даму жолында аймақтық кэффициенттердің жүйесінен, Республиканың аймақтары бойынша
Ұжымдық шарттың дәрежесінде:
Бекітілген еңбекақы төлеу саласында келісілген келісім шарттың аса
Еңбекақыны ұжымды-келісімділікпен реттеуді жетілдіру ұйымдастырыл-ған аспектілер қатарының қажеттілігін
Ең төменгі еңбекақыны реттеу. Халықаралық еңбек нормаларының талабына
Ең төменгі еңбекақының мөлшерін анықтаудың негізінде ең төменгі
Ең төменгі түтыну «қаржының» құрамы жұмыскерлер мен жұмыс
Еңбекақы модельдерінің дамуы. Шаруашылықтандырудың нарықтық механизмі шаруашылық субъектілердегі
Экономиканың нарықтық моделі еңбек өнімділігінің жоғары жетістілігін ғылыми-негізделген
Берілген саладағы кәсіпорынның өз беттілігін шектемей, еңбекақы төлеміндегі
Ұйымдағы еңбекақыны жетілдіру үшін ең төменгі әлеуметтік нормативтері.
Экономиканың дамуы жолында жағымсыз тенденциядан өтіп, Қазақстан Республикасындағы
Минималды тұтыну қаржыны – бұл бір ай мерзімінде
Тұтыну қаржыны- бір айға есептелген адамның негізгі тұтынуының
Минималды жанұялық табыс - бұл минималды тұтыну қорының
Минималды тұтыну бюджетінің мөлшерінде, жеке табыстың бекітілген көлемі
Минималды тұтыну бюджетін анықтау механизмі. Минималды тұтыну қаржысының
Минималды тұтыну бюджетін қамтамасыз ету механизмі Әлеуметтік қорғаудың
- асыраушысы немесе қолдаушысы және өз еркімен табыс
- отбасы табысы минималдан кем болған азаматтарға жерге
Салық заңдылығының еңбекақы төлемінің бір бөлімінің өзгерісі.
Жаңа әлеуметтік нормативтерге көшу, салық салудың негізгі еңбек
- заңнамамен бекітілген, минималды еңбекақы мөлшеріндегі салық салынатын
- жұмыс берушінің жұмыскерлерді оқытуына және қайта оқытуына
Заңды және нормативті базаны жетілдіру. Жаңа актілерді дайындау
Қазақстан Республикасының Үкіметі әлеметтік әріптестікпен бірігіп келесі заңдылықтарды
«Қазақстан Республикасының еңбек туралы» заңының құрамына өзгертулер мен
- еңбек нарығында анықталатын еңбекақыны еңбек қызметінің бағасы
- ауыр табиғи-климаттық жағдайда жағымсыз еңбек жағдайында, сонымен
- ең төменгі еңбекақы мөлшерін заң жүзінде әлеуметтік
«Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік әріптестік туралы» Қазақстан Республикасының заңының
шарттардың түрлерін (аумақтық-салалық, корпорациялық т.б.) кеңейту;
әлеуметтік әріптестік жүйесінің барлық деңгейіндегі шарттарында жұмыскерлердің еңбекақы
«Минималды тұтыну бюджеті туралы» Қазақстан Республикасының заңының үлгісін
«Жұмыс беруші органдардың уәкілеттері туралы» Қазақстан Республикасының заңының
«Еңбекақыны қорғау туралы» және «Минималды еңбекақы индексациясының тәртібі
Табиғи-климаттық аймақтар бойынша Республиканың аумағындағы аудандастыру тәртібін жасап,
Кәсіби-мөлшерлеменің сұраунамасы, жұмыскерлердің кәсіптілігі, қызметкерлердің лауазымды біліктілігінің сұрамнамасы
Еңбек нормасын нарықтық жағдайда дамытудың мемлекеттік бағдарламасын дайындау
Еңбекақыны жетілдірудің кезеңдері.
Қазақстан Республикасындағы еңбекақыны реттеуді және ұйымдастыруды жетілдіруін үш-кезеңде
Бірінші кезеңде (2003-2004ж.ж.) құқықтық негізді құру қажет:
«Минималды тұтыну бюджеті туралы», «Минималды индексацияның тәртібі туралы»,
«Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы», «Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік туралы»,
«Еңбекақыны қорғау туралы», «Минималды еңбекақыны бекіту туралы», «Минималды
Үкіметтің нормативтік құқықтық актілер мен Қазақстанның аумағын аудандастыру
Аймақтар бойынша дифференциацияланған ғылыми-негізделген тұтыну нормасына негізделген минималды
Минималды еңбекақының көлемін минималды тұтыну бюджетінің мөлшеріне дейін
Ұжымды-келісімдік және мемлекеттік шаралардың өзара мәні негізінде еңбекақыны
Қазақстан Респупубликасында еңбек кодексінің үлгісін Қазақстан Республикасындағы Үкіметінің
ҚОРЫТЫНДЫ
Қандайда болмасын кәсіпорында өнім шығарудың артуы, соның есебінен
Нарықтық жағдайда еңбекақыға деген көз қарас өзгерудке кім
Тауарды сатудан түскен қаржылар тауар өңдірушілердің еңбектерінің сандық
Жалақының нысаны мен жүйесі жалақының шамасы, еңбектің саны
Кәсіпорында жұмыс істейтің жұмысшылардың еңбек өнімділігінің өсуі ол
Еңбекақы – қызмететушілер мен еңбеккерлердің табыс көзі, оның
Мемлекет басшысының биылғы жылғы жолдауында «Жаңа онжылдық –
Біздің мемлекеттік әлеуметтік саясатымыздағы басты басымдық халықтың жұмыспен
Сондықтан мен 2020 жылға қарай жұмыссыздық деңгейі 5%-дан,
Әлеуметтік қызметтер тек мұқтаж адамдарға көрсетіліп, қазіргі заманғы
2015 жылға қарай базалық зейнетақы төлемдері ең төменгі
Біз өз іс-әрекетімізде дәйектілікті ұстнамыз. Өткен жылы зейнетақылар,
Республикалық бюджетте үстіміздегі жылы да зейнетақыларды 1 қаңтардан
Өткен жылғы экономика өсімінің оң серпінін шәкіртақылар мен
Қазақстан Республикасының конституциясы өзінің құрамында еңбекке арналған баптары
Жазылған дипломдық жұмыс нәтижесінде келесі қорытындылар жазылады:
еңбекақы экономиканы басқарудың маңызды экономикалық тетігі ретінде қолданылады,
еңбек қатынасын реттеуші негізгі заң болып Қазақстан Республикасының
кәсіпорынның негізгі міндеті болып есептелген еңбекақының өнімін өзіндік
еңбек қордан бюджеттен тыс қорларға міндетті аударымдар, сонымен
еңбек есебін ұйымдастыру үшін қызметкерлердің категорияларын бөліп көрсетіп,
қызметкерлер мен еңбекақы бойынша өз мерзімінде және толық
еңбекақының бүгінгі таңдағы есептелу тәртібі;
еңбекақыны есептеуді және еңбекақы бойынша есеп айырысуды автоматтандыру,
еңбекақы бойынша есеп ауырысуды есепке алу бүгінгі таңда
еңбекақыдан белгіленген ұстамдар мен есептеулерді шығару қажет;
еңбекақыдан ұсталынатын жалпы сома 50 % - дан
Сондай-ақ дипломдық жұмыста еңбекақының ұдайы өсуінің, еліміздің экономикасына
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасы Президентінің қазақ халқына жолдауы «Болашақтың іргесін
Баймұханова С. Б., Балапанова Ә. Ж. Бухгалтерлік есеп.-
Таубаев А.А. Кәсіпорын экономикасы. Қарағанды ҚҚЭУ, 2008ж.
Мұхамбетова З.С. Кәсіпорын экономикасы. Қарағанды ҚҚЭУ, 2008ж.
Мырзалиев Б.С., Әбдішүкіров Р.С. «Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті
Галиева Ж.К. Экономика предприятия М. Издательство Московского государственного
Тержанова А.Ж. Экономика предприятия. Караганда, КЭУК, 2008.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандартына сәйкес қаржылық есептілікті жасайтын
Д.Я.Қуатова «Кәсіпорын экономикасы» Алматы 2006
Н.Рязанцева, Д.Рязанцев «1С- Предприятие Зарплата и кадры. Секреты
www.google.kz
Мельдеханова М. Производительность труда и заработная плата –
Ермекбаева Б.Ж. Жеке табыс салығының ауыртпалығын азайтудың жолдары.
Налоговый кодекс Республики Казахстан «о налогах и других
Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы.
(2007 жылғы 28 ақпанындағы № 234 бабында өзгерістер
Қ.К.Кеулімжаев, Н.А.Құдайбергенов «Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» Алматы
Жакупова О.М. Бухгалтерлік есеп принциптері Оқу тәжірибелік
Қазақстан Республикасының Заңы «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Алматы
Грузинова В.П. «Экономика предприятия» М.Банки и Биржи, Юнити
Сергеев И.В. Экономика предприятия М.Инфра-М 2000
В.К.Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В.Радостовец, О.И.Шмидт «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп», Алматы
Кеулімжаев Қ.К., З.Н.Әжібаева, Н.А.Құдайбергенов «Бухгалтерлік есеп принциптері», Алматы
Байзаков С.Б. Глобальная конкурентоспособность: экономические индикаторы и инструменты
Байе М.Р. Управленческая экономика и стратегия бизнеса: Учеб.
http://www.chaskor.ru/p.php?id=1732
ILO, http://www.ilo.org/global/lang--en/index.htm
2