ЖОСПАР
Тарау 1 Парақорлықты тергеудің жалпы сипаттамасы 2
§1. Парақорлықтың криминалистік сипаттамасы және дәлелдеуге жататын негізгі
§2 Парақорлық істері бойынша қылмыстық іс қозғау ерекшеліктері
Тарау 2. Парақорлық істері бойынша алғашқы тергеу әрекеттерінің
§1 Алғашқы тергеу әрекеттері мен жедел ісдестіру шараларының
§2 Арызданушыдан куә ретінде жауап алу 22
§3 Сезіктіні ұстау, жеке тінту жүргізу және жауап
§4 Тінту және мүлікке тыйым салу 31
§5 Почта, телеграф жөнелтілімдерін тұтқындау және оларды алу
§ 6. Тергеу барысында тергеушінің анықтама органдарымен арақатынасының
Тарау 3. Тергеуді жоспарлау және кейінгі тергеу әрекеттерінің
§1 Болжамдар келтіру және тергеуді жоспарлаудың ерекшелігі 40
§ 2. Тергеудің кейінгі сатысында орындалатын тергеу әрекеттерінің
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 49
Тарау 1 Парақорлықты тергеудің жалпы сипаттамасы
§1. Парақорлықтың криминалистік сипаттамасы және дәлелдеуге жататын негізгі
Кез-келген қылмысты тергеу әдістемесін жасаған кезде, соның ішінде
Парақорлықты криминалистік анализдеу үшін
Парақорлық қылмыстық жазаланатын әрекет реті үш немесе екі
______________________
1 Жәкішов Е.Г. Криминалиетическая характеристика н ее роль
• Біріншіден — пара алу көп жағдайда бөтен
• Екіншіден - қылмысқа қатысушылардың біреуі тергеу жүргізуге
• Үшіншіден — лауазымды тұлғалар
• Төртіншіден — кейбір
• Бесіншіден — парақорлық басқа қылмыстарды жасаумен байланысты
Біздің ойымызша айтылған мән-жай мәселені тығырыққа әкелмейді, керісінше
Парақорлықты параны беру ерекшелігіне, пара берушіге ықпал ететін
___________________
1 Криминологая. М. Юридичесвая методика. 325 б.
Бірінші негіз бойынша пара затын беру механизміне қарай
а) Делдалдың көмегімен;
б) оның көмегінсіз1
Криминалистік тұрғыда бұл варианттарды бөлшекті түрде жіктеу маңызды.
Тергеу және сот практикасын жалпылау
I. Делдалдың көмегімен:
а) Пара беруші делдал арқылы пара алушыға
б) (бір-бірімен байланысты емес) бірнеше параберушілер бір
в) Бірнеше пара берушілер (бір-бірімен байланысты емес)
г) Бірнеше пара берушілер бір-бірімен байланысты емес
д) Бірнеше пара берушілер (бір-бірімен байланысты емес)
е) Пара беруші бір делдал арқылы
Әрине тергеу практикасын жалпылауда қылмысты жасауға қатысатын
II. Делдалдың алуда келесі тергеу ситуациялары болуы мүмкін:
а) Пара беруші бір пара алушыға пара
б) Пара беруші бірнеше пара алушыларға пара
______________________
1 Криминалисгика 1988 ж. МГУ 600 б.
в) Бір-бірімен тікелей байланысты емес бірнеше пара
Екінші тергеу ситуациясы қорқытумен ұштасқан (айқын немесе айқын
Үшінші ситуация бойынша парақорлық пара берушінің пайдасына
Жалпы ережеге сәйкес, тергеудің бастапқы сатысында кейінгі сатыларда
Тергеуші, іске шығармашылық түрде қарай отырып, тергеліп отырған
Біріншіден - дәлелдеуге жататын барлық мән-жайлар
Екіншіден — бір қайнар көзден алынған дәлелдемелер іс
Әдетте қылмыс жасалған уақыт пен орынды анықтау кез-келген
Егер лауазымды тұлға параны беру кезінде мен іссапарда
лауазымды тұлға пара алған күні жұмыс орнында болған
Параны беру-алу орны туралы айғақтың шындығын айғақтарды оқиға
Айғақты оқиға болған жерде тексеруді сонымен бірге дәлелдеме
Әдетте пара беруші, делдал немес куә пар берумен
Ереже бойынша оқиға болған жерде айғақтарды тексеруді жүргізбестен
Егер де танушы тұлға пәтердің көлемін, сипатын, есік-терезе
__________________
З.Т. Баранова. Расследовашк взяточничества. Гос.Юр Издат. 1955 ж.
Парақорлық бойынша қорытындыны барлық дәлелдемелерді зерттеу негізіңде ғана
Парақорларда қылмыстың басқа қатысушыларының телефон номерлері, адрестері, аты-жөндерінің
Тергеуші арызданушының лауазымды тұлғаға баруына байланысты мән-жайларды анықтайды
Лауазымды тұлғамен кездесу мақсатыңда жұмыстан сұранған жоқ па,
Мұңдай күнде олар өздерінің туыстарына, жақындарына пара бергендігі
Пара қорқытып алынғанмен де, арызданушыдан сөйлесу кезінде лауазымды
Пара беру туралы ұсыныс қандай нысанда жасалды: пара
Осыған байланысты көршілерінен, туыс-таныстарының қызметтестерінен және т.б. сұрақ,
Кейбір жағдайларда полиция қызметкерлері, әсіресе учаскелік полиция қызметкерлері
_____________________
1 Криминалистика. М. Юрид. лит. 404 б.
Түскен мәліметтер тергеушіде арызданушыдан жауап алмай тұрып болуы
Көбінесе парақорлар әрекеттің кез-келген сатысында қылмысын жасыру
Параны беру-алу тәсілі сонымен бірге парақорлықты жасыру тәсілі
Параны беру және алу ашық және жасырын болуы
Астыртын түрде жиі кездесетін парақорлықтың түріне заңсыз сыйақы
Кейбір жағдайларда пара алушыға пара берушінің еңбек және
Мысалы: сот практикасы пара алушыға санаториге туристік жолдама,
Лауазымды тұлғаға материалдық емес сипаттағы (мінездеме, ұсыным т.б.)
_________________________________________________
1 Гришаев Ответстве.нность за дачу взягки. 1986
Осындай сипаттағы істерді тергеу кезінде тергеуші сыйға тартушы
Тергеу және басқа да шараларды жүргізу шешімі тергеушінің
Пара осылайша бірнеше тәсілдер арқылы берілуі мүмкін. Сондықтан
Парақорлықты жасыруға бағытталған құжаттарды алып, қарап шығып жалақы
_______________________________
2 Гришаев. Ответственностъ за дачу взятки 1986
Тергеу жүргізу кезінде іс жүзінде жұмыс істемеген адамның
Пара алушыдан жауап алу кезінде ол қандай жұмысты
Соның ішінде айғақтардағы қарама-қайшылықтың себебін анықтау керек.
Зерттеліп отырған қылмысқа жоғарыда келтірілген криминалдық анализ (талдау)
1. Пара алушымен пара берушінің мүддесіне қандай әрекеттер
2. Параны беру жағдайы (уақыт, орын, т.б.),
3. Пара заты,
4. Қылмысқа қатысушылар
________________________________________________
1 Б.В.Коробейников "Борьба с припнсиши и другими искажениями
қатынастары, әрқайсысының нақты өрекеті, олардың мінезіне сипаттама беретін
5. Қорқытып алудың бар немесе жоқтығы.
6. Бірнеше рет пара беру орын
7. Пара алуға
§2 Парақорлық істері бойынша қылмыстық іс қозғау ерекшеліктері
Қылмыстық істі қозғау үшін себептен басқа жеткілікті
негіз болуы керек.
Қазақстан Республикасы ҚІЖК 177 бабында қылмыстық істің қылмыс
Осы негіз бойынша ҚР ҚІЖК 183 бабы уақытылы
а) қылмыстық
ә) қылмыстық істі қорғау үшін жеткілікті негіздерді айқындау;
б) іс бойынша өңдірісті
Алдын ала тексеру тек қана қылмыстық істі онсыз
Мұндай қызмет әр түрлі тәсілдермен жүргізілуі мүмкін:
1 . Танысу тәсілі арқылы;
2. Полицияның жедел іздестіру мүмкіншіліктерін қолдану арқылы;
3. Іс жүргізушілік нысанда.
Алдын ала тексеру тек қажетті материалдарды талап ету
1. Алғашқы материалдарды
2. Сол фактіге байланысты полиция, прокуратура және басқа
3. Танысу кезіңде табылған құжаттарды талап
Алдын ала тексеру қысқа мерзімдерде жүргізілуі керек. ҚР
ҚР ҚІЖК 311 бабында көрсетілген қылмыс белгілері жеткілікті
Парақорлар басталған тексеру жайлы біліп қойып дәлелдемелерді жойып
_____________________________________
1 Б.В.Коробейшков "Борьба с щитисками и другими искикениями
содан кейін ғана ауызша арызды рәсемдеу хаттамасын толтырумен
Парақорлық қылмыстық қозғау және алғашқы тергеу әрекеттері туралы
Бірінші топқа пара алу немесе беру фактісі туралы
Екінші топқа пара алу — беруді жанама растайтын
_______________________________________
2 В.В.Степанов "Расследование взятничество". Саратов: 1986г. 11 бет.
Егерде пара беруді көрсететін жеткілікті негіздер болса, қылмыстық
Осыған байланысты процессуалдық тұрғыдан қарағанда пара беру туралы
Сонымен бірге пара беру парақорлықтың басқа нысандарымен (пара
Кейбір жағдайларда тергеуші бір істі тергеуі кезінде онымен
ҚР ҚІЖК 175 бабы 1 бөлім 5 тармағы
Парақорлық туралы арызды тексеру кезінде лауазымды тұлғаның пара
Қылмыстық істі дұрыс қозғау ҚР ҚІЖК 37 бабында
Тарау 2. Парақорлық істері бойынша алғашқы тергеу әрекеттерінің
§1 Алғашқы тергеу әрекеттері мен жедел ісдестіру шараларының
Кез келген қылмысты соның ішінде парақорлықты тергеуде жақсы
Е.П.Ищенконың айтуы бойынша "Қылмысты тергеудің алғашқы сатысыңда тергеу
Қылмысты тергеудегі алғашқы тергеу және басқа әрекеттер деп
Бұл жерде дайыңдық жұмыстарына ерекше көңіл бөлінуі керек.
Сонымен қатар пара берілетін уақыт пен орын туралы
Жоғарыда көрсетілген мән-жайларды тек жеделдестіру шараларымен ғана емес
_________________________________
1 Ищенко Е.П "Проблемы первоначального этапа расследования преступлений".
Егер қылмыс болуы мүмкін жер ашық территорияда болса
Қылмыстық істі қарағаннан кейін тергеуші ҚР ҚІЖК 194
Бұл сатыдағы алғашқы тергеу әрекеттерін жүргізу тәртібі алғашқы
Парақорлық істері бойынша алғашқы тергеу әрекеттері келесі мақсаттарды
1. Жедел іздестіру шаралары негізінде алынған мәліметтерді, алдын
2. Дәлелдеу пәніне байланысты парақорлықты әшкерелейтін жаңа мәліметтер
3. Парақорлыққа қатысты тұлғаларды анықтау және оларды ұстауға
4. Парақорлардың қылмыстық ізін,
5. Бірін-бірі сілтеуді болдырмау үшін жасалған қылмыс туралы
6. Парақорлардың одан кейінгі қылмыстық жолын
_____________________________________
1 Селиванов А.Н. "Первоначалные следствие действия". М.:1969г.
Тергеу тәжірибесіне сәйкес парақорлық бойынша келесі тергеу әрекеттері
1. Арызданушыдан жауап алу.
2. Қылмысқа қандай да болса
3. Парақорды ұстау, оның
4. Жеке тінту.
5. Пара затын және құжаттарды қарау.
6. Сезіктіден жауап алу.
7. Лауазымды тұлғаның пара берушінің мүддесіне қаңдай
8. Мүлікке тиым салу (парақорлардың мүлкін іздестіру).
9. Куәлардан жауап алу.
Қалыптасқан тергеу ситуациясына, жеке істерді ерекшеліктеріне қарай басқа
§2 Арызданушыдан куә ретінде жауап алу
Арызданушыдан куә ретінде жауап алу кезіндегі анықталуы тиіс
Бірақ осыған қарамастан арызданушыдан жауап алу кезінде бірінші
Пара алушының қызметтік әрекеттері белгілі арызданушыдан жауап алған
Егер пара заты ретіңде қаңдай да бір зат
Пара заты қандай да бір мата немесе қағазға
Айта кетейік қылмысқа қатысушылар басқаларға қарағанда парақорлыққа себеп
Пара беруші болып табылмайтын арызданушыдан келесі жағдайлар анықталады:
- Парақорлық туралы мәліметтердің қайнар
- Қандай фактілердің негізінде парақорлық деген шешімге келді
- Параны беру-алу арызданушыға нақты мәлім бе, немесе
- Ол өзінің мүдделерімен
- Кім параны алды, кім оны берді немесе
- Парақорлық қатысушыларын тани ма, егер таныса олармен
-Пара затын біле ме, білсе өз көзімен көрген
- Пара қандай әрекеттерді жасау үшін
- Парақорлық туралы басқа
Парақорлық істері бойынша жауап алудың ерекшелігі болып
Белсеңді турде жауап алуды жүргізе отырып тергеуші бірінші
Мұндай әрекеттер маңызды дәлелдемелер әлі жиналмаған және қылмыстың
Пара алу фактісі туралы ақпарат бар тергеуші келесі
Кейбір жағдайларда парақорлық жалған құжаттарды ұсынумен байланысты болады.
_________________________________
1 Б.В. Коробейников. Борьба с преступниками и другими
2 Криминалистика. М. Юрид. лит. 1933
§3 Сезіктіні ұстау, жеке тінту жүргізу және жауап
Қылмыскерді жеке тінту барлық тұлғаны ұстаған және қамауға
Жеке тінту кезіндз іске тура қатысы бар заттардан
1. Үй-жайлардағы
2. Ол
Жеке тінту нақты жағдайға байланысты бірден ұсталғаннан кейін,
Жеке тінтуге көшпестен бұрын, ережеге сәйкес, тінту жүргізуші
Тінтуді қалталарын қараудан бастаған жөн, содан кейін тінтілушінің
Ұстау кезінде тұлғаны тінтіп шыққаннан кейін, ол ұсталғанжер
Парақорларды қылмыс жасау үсінде ұстау, олардың қылмыстық әрекетінің
Осы әр түрлі топтардың арасындағы хабар беру белгілеріне
Нақты бір жағдайға байланысты бақылау тобының бір немесе
______________________________________________________________________________
1 В.И. Попов. О взаимодействий следственного аппарата прокуратуры
Ұсталушылар қарсылық көрсете алмау үшін, қылмыс болған жерден
Жоғарыда көрсегілген тактикалық операцияларды жүргізудің 2 негізгі жолы
Пара беруші (делдал) және пара алушыны бір уақытта
Осы операцияны жүргізу кезіңде парақорлық қатысушыларьшың біреуіне немесе
Осы әрекеттерді жүргізгеннен кейін арызданушы мен ұсталған адам
Сезіктіден (айыпталушыдан) жауап алу кезінде жетістіктерге жету мақсатында
_____________________________
1 А.Р. Ратанов. Судебная психология для следователей.
Парақордан жауап алу уақытын тандаған кезде тергеуші мынаны
Егер бірнеше сезіктілерден жауап алу қажеттігі туып тұрса,
"Бірінші кезекте жасаған қылмысын тез әшкерелейтін жанама қатысушылардан
Жауап алу кезінде тергеуші барлығына бірдей қарау керке.
______________________________________
1 А.Г. Фелипов. Первоначальные следственныс действия при расследований
ҚР ҚІЖК 216 бабы жауап алушы сезіктіге оған
отырғандығыш түсіндіруі міндетті дейді. Сонымен қатар ҚР ҚК
Тергеуші іс материалдарын, жауап алынушының тұлғасын және басқа
1 Криминалистика. М. Юрид. лит. 1988 ж. 426
§4 Тінту және мүлікке тыйым салу
Парақорлық бойынша жүргізілетін тергеу әрекетінің бірі тінту болып
А.Р. Ранинов тінту жүргізу кезінде келесі сұрақтар шешіледі
а) Заттай және жазбаша дәлелдемелерді табу және
б) Кінәліні және оны іздеуді жеңілдететін материалдарды
в) Залалдың орнын
ҚР ҚІЖК 123 бабына сай құжаттар, егер олардағы
Пара беруші немесе пара алушыға қатысты тінту жүргізу
а) жедел-іздестіру органдарымен
б) тінту объектісі туралы мәліметтер жинау;
в) тінту жүргізілетін тұлғалар туралы мәліметтер жинау;
г) ізделініп жатқан заттың сипаты туралы мәліметгер
д) тінтуге қатысатын тұлғаларды тандау;
е) тінту жүргізілетін кезде қолданылатын техникалық құралдарды
ж) тінту жүргізу уақытын анықтау.
Парақорлық қылмыстарын тергеу әдістемесің бір ерекшелігі, бұл санаттағы
Тергеуші жедел-іздестіру қызметкерлеріне тапсырма бере отырып, өзіне белгілі
Дайындық жұмыстарынан соң тергеуші нақты тінтудің өзіне көшеді.
Жұмыс істеу кезінде тінтілуші тұлғаға басқа біреулермен байланысуға
Егер тергеушіге ізделініп жатқан заттың орны жариялауға болмайтын
Заттар хаттамада олардың санын, салмағын, көлемін, материалын, жекешелендіретін
Азаматтық талап арыз бен болуы мүмкін мүлікті тәркілеуді
Мүлікке тыйым салу тінтумен бірге жүргізілгенмен, ол жеке
Пара алушының жасырын және т.б. мүлкі туралы мәліметтерді
Мүлкіне тыйым салынуы мүмкін тұлғалар ҚР ҚІЖК 161
жанұя мүшелерінде немесе басқа да тұлғаларда пара заты
Мүлікке тыйым салынғаны туралы тергеуші хаттама толтырады, ал
§5 Почта, телеграф жөнелтілімдерін тұтқындау және оларды алу
Зерттеліп отырған санаттағы істер бойынша почта-телеграф жөнелтілімдерін тұтқындау
Өзінде бар материалдарды тексере отырып, дәл кімнің, парақордың
Парақорлар өзінің жөнелтілімдерін тексеру мүмкіндігін біле отырып, парақорлықтың
Хат алмасу парақорлар әр түрлі елді мекенде тұратын
Қажетті мәліметтер алғаннан кейін почта-телеграф жөнелтілімдерінен тоқтамды алып
§ 6. Тергеу барысында тергеушінің анықтама органдарымен арақатынасының
Тергеу барысында тергеуші мен анықтама органдарының ара
Парақорлық қылмыстары бойынша тергеуші анықтама органына келесі тапсырмаларды
Қылмыскерді іздеу және ұстау, пара ретінде берілген материалдық
Қылмыскерді ізін суытпай іздеу, жергілікті жерді тексеру, куәларды
Өз бетінше жедел іздестіру шараларын жүргізумен қатар анықтама
Анықтама органдарының қызметкерлерін тергеу әрекетін жүргізуге тарту қажеттігі
Тарау 3. Тергеуді жоспарлау және кейінгі тергеу әрекеттерінің
§1 Болжамдар келтіру және тергеуді жоспарлаудың ерекшелігі
Парақорлық қылмыстары бойынша тергеуді жоспарлау жалпы және жеке
Проблемалық ситуацияны — ізделіп жатқан зат белгісіз және
Тергеу және сот тәжірибесінде жалпылай шешілуі қиын проблемалық
Жоғарыда көрсетілген мән-жайлардың біріншісін анықтамау, қоғамға қауіпті жасырын
Аталған қылмыстар тобына жалпы тән нәрсе оларды ашу
1 Драпкин Л.Я. Разрешение проблемных ситуаций в процесее
жасырып сипатта болады немесе сырттай заңды сипатқа иеленеді
Осы айтылғандардың барлығы парақорлықты тергеу кезінде болжамдар тізбегінің
Болжау қылмыстық әрекетінің барлық фактілері мен эпизодтарын, пара
2. Іс жүзіндегі болжамдар базасының қалыптасу сипатының спецификалық
3. Парақорлық істері бойынша болжам құрудың ерекшелігі сонда,
4. Басқа істерге қарағанда жедел-іздестіру болжамдарының маңызы
5. Зерттеліп отырған қылмысты жасаған сезікті тұлғаларға байланысты
6. Кері болжамдардың спецификалық
7. Тергеудің алғашқы
Парақорлық қылмыстарын тергеу кезінде мынадай болжамдар құрылады және
пара алу шын мәнінде орын алған, бірақ жалған
ақша қаражаты лауазымда тұлғаға заңға сәйкес берілген (қарызын
лауазымды тұлғаға пара берілген жоқ, жала жабу орын
пара алу шын мәніңде қылмыстық іс қозғауға негіз
лауазымды тұлға басқа тұлғаның мүддесіне белгілі бір заңды
Кейбір жағдайларда парақорлық қызметтік жалғандық, заңсыз кәсіпкерлікке қатысу
Келтірілген болжандар тергеушінің дәлелдемелерді жинауға байланысты жұмысының бірізділігіш
Тергеуді жоспарлау алғашқы сатына, ерекше жағдайда болады (алдын-ала
Сондықтан да алғашқы тергеу әрекеттерін жоспарлау кезінде тергеуді
1 Криминалистика. М. Юрид. лит. 1989 ж. 602-603
Жекешелігі (индивидуальность) және динамикалық. Жекешелік
Жиналған дәлелдемелер материалына байланысты жоспар өзгеріледі, толықтырылады, ал
Тергеуді жоспарлаудың жалпы қағидалары- жекешелік пен динамикалық, өзінің
а) жалпы іс
б) нақты ситуациадан шығатын дәлелдемелерді жинау үшін қажетті
в) белгісіз болып отырған мән-жайларды айқындау үшін болжамдар
г) жиналған дәлелдемелерді бағалау жүргізіледі, оның негізінде
д) іс бойынша шешім білдіретін (айып тағу
Тергеудің алғашқы сатысыңда бір-бірімен байланысты, жүйеге келтірілген және
Тергеудің құрылымдық жоспары жобамен келесі схема бойынша құрылады:
- жоспарланған шараны өткізу уақыты;
- Тергеу әрекетін өткізу орны;
- Орындаушы, ол
Тергеуші бір немесе бірнеше болжамдарды тексеру барысында жиналған
1 Расследование хищений государственного и общественното имущества совершенных
§ 2. Тергеудің кейінгі сатысында орындалатын тергеу әрекеттерінің
Жоғарыда көрсетілген тергеу әрекеттерінен (екінші тарауды қараңыз) басқа
Әдетте парақорлық қылмыстары куәларсыз, жасырын түрде жасалады. Бірақ
Тергеу практикасына сай зерттеліп отырған санаттағы қылмыстар бойынша
Кейбір жағдайда істің мән-жайына сай тергеу процесі кезінде
Кейбір жағдайда дактилоскопиялық сараптама тағайындау қажеттігі туындауы мүмкін.
Жауап алынған тұлғалардың айғақтарында айтарлықтай қайшылықтар болуы мүмкін
Сонымен қатар осы санаттағы қылмыстар бойынша тану үшін
Өте сирек жағдайда парақорлық қылмыстары бойынша қандай да
Тергеудің осы сатысында сезіктіге айьш тағылып, пара алушыдан
1 Сезіктіден жауап алу кезінде анықталуы тиіс мән-жайлардың
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Жәкішов Е.Г. Криминалистическая характеристика и ее роль
Криминология. М. Юридическая методика.
Криминалистика 1988 ж. МГУ
З.Т. Баранова. Расследования взяточничества. Гос.Юр Издат. 1955
Криминалистика. М. Юрид. лит.
Гришаев. Ответстве.нность за дачу взягки. 1986 ж.
Гришаев. Ответственностъ за дачу взятки 1986 ж.
Б.В.Коробейников "Борьба с принципами и другими искажениями отчетности"
В.В.Степанов "Расследование взятничество". Саратов: 1986г.
Ищенко Е.П "Проблемы первоначального этапа расследования преступлений". Красноярск:1987г.
Селиванов А.Н. "Первоначалные следствие действия". М.:1969г.
12. В.И. Попов. О взаимодействий следственного аппарата прокуратуры
А.Р. Ратанов. Судебная психология для следователей. ВШ
А.Г.Фелипов. Первоначальные следственные действия при расследований хищений имущества.
Турчин Д. "Взяточники изоблачены" 1983г.
Драпкин Л.Я. Разрешение проблемных ситуаций в процесее расследования.
17. Расследование хищений государственного и общественното имущества совершенных
Турчин Д. "Взяточники изоблачены" 1983г. 52-53 бет.