Мазмұны
Кіріспе...............................3
1. Бөлім Қожа Ахмет Ясауидің діни-философиялық, педагогикалық көзқарасының қалыптасып,
1.1. Қ.А.Ясауидің өмір жолы мен шығармашылығы.............11
1.2. Қ.А.Ясауи еңбектерінің тәлім-тәрбиелік мәні.................27
2. Бөлім Қожа Ахмет Ясауи мұраларын оқу-тәрбие үрдісінде қолдану
2.1. Үздіксіз білім беруде Қ.А.Ясауидің педагогикалық мұраларын
ендіру .....................39
2.2. Мектептегі тәрбиелік іс-шараларда Қ.А.Ясауидің тағылымын пайдалану тәжірибесінен..........................55
Қорытынды..............................67
Пайдаланылган әдебиеттер тізімі................70
Қосымшалар
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының көкейкестілігі.
Бүгінгі таңда еліміз алдыңғы қатардағы өркениетті елдермен терезесі тең
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтің «Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика
Әлемдік білім кеңістігіне толығымен кірігу, білім беру жүйесін халықаралық
Тәуелсіз елімізде оқушы жастарды бүгінгі күн талабына сай ұлттық
Әрбір қоғам өзінің даму барысында зиялы қайраткерлерінің педагогикалық ақыл-ойын,
Жоғарыда айтылған ғұлама ғалымдардың өскелең жасөспірімдер тәрбиелеудегі озық педагогикалық
Бұрынғы кезеңдегі тәлім-тәрбие мәселелерін ғылыми зерттеу жұмысына қазіргі ТМД
Ұлттық тәлім-тәрбие саласының сан-алуан мәселелері біздің еліміз жағдайында да
Соңғы жылдары жекелеген ғұлама ғалым, ағартушы педагогтардың педагогикалық рухани,
Бұл ретте түркі дүниесінің оның ішінде халқымыздың бүкіл рухани
Құл Қожа Ахмет Ясауи - өз дәуірінің әдеби-мәдени өмірінде
Қ.А.Ясауи өзінің бүкіл жарқын қабілетімен талантын, күш жігерін түркі
Демек оның педагогикалық ой-пікірлеріне, рухани-адамгершілік, мағнауи мұраларына зер салу
Көрнекті ұлы ғұлама ғалымның танымдық тәрбиелік мәні орасан зор
Осы тұрғыдан алғанда, біздің таңдап алып отырған тақырыбымыз бұл
Қожа Ахмет Ясауи шығармашылығы, рухани адамгершілік, мағнауи мұралары философиялық
Оның Алланы сүю, туған жерге, тілге, дінге, ділге, Отанға
Алайда Қ.А.Ясауи шығармашылығындағы рухани адамгершілік, имандылық, инабаттылық, елжандылық, патриоттық,
Демек, аталған қайшылықтың шешімін табуда ұлы ғұлама ғалым, ұстаздың
Педагогикалық әдебиеттерде ұлы ғұлама-ғалым ұстаздың педагогикалық ой пікірлерінің зерттелмеуі
Зерттеудің мақсаты: Қожа Ахмет Ясауидің шығармашылық, рухани адамгершілік, мағнауи
Зерттеудің міндеттері:
- Қожа Ахмет Иаасауидің өмірлік, қоғамдық қайраткерлік, ақындық, ойшылдық,
- Қожа Ахмет Ясауидің хикметтеріндегі, шығармаларындағы, педагогикалық ой-пікірлеріне талдау
- Қожа Ахмет Ясауидің хикметтері мен рухани адамгершілік, мағнауи
- Қожа Ахмет Ясауидің педагогикалық ой-пікірлерін жалпы білім беретін
Зерттеу пәні: Қ.А.Ясауидің педагогикалық мұралары және оларды оқу-тәрбие үрдісіне
Зерттеу объектісі : Қожа Ахмет Ясауидің әдеби-қоғамдық, ғылыми танымдық,
Зерттеудің ғылыми болжамы: Егер, Қожа Ахмет Ясауидің шығармаларындағы рухани
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: Жеке тұлға теориясы, іс-әрекет
Жеке тұлғаның дүниетанымын қалыптастыруда адам, қоғам, табиғат туралы ой-пікірлердің
Зерттеудің жетекші идеясы: Жеке тұлғаны қалыптастырып дамытуға арналған Отандық
Зерттеу көздері: Келешек өскелең жас ұрпаққа білім мен тәрбие
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы мен теориялық мәні:
- Қ.А.Ясауидің өмір жолы мен шығармашылығындағы ұлттық тәлім-тәрбиелік идеяларға
- Қ.А.Ясауидің педагогикалық мұраларындағы білім және тәрбие берерлік мәні
- Қ.А.Ясауидің діни-философиялық, педагогикалық көзқарасы айқындалды;
- Қ.А.Ясауидің педагогикалық мұрасы үздіксіз білім беру жүйесіне ендіріліп,
Зерттеу жұмысының практикалық мәні:
Тәрбие сағаты бойынша әдістемелік нұсқау ұсынумен, зерттеуден алынған нәтижелермен,
Зерттеудің әдістері: Тарихи философиялық, психологиялық, әдебиет-танымдық, тарихи-педагогикалық және әдістемелік
Зертеудің негізгі кезеңдері:
Бірінші кезең: әдіснамалық, ғылыми, психологиялық, педагогиалық, философиялық, тарихи, әдебиеттерге
Екінші кезең: Қожа Ахмет Ясауидің тәлім-тәрбиелік ой-пікірлерін белгілі бір
Үшінші кезең: теориялық қағидалар дайындалып, зерттеу жұмысымыздың нәтижелелігі тексерілді,
Зерттеудің базасы: Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы, Жаңақала ауданының
Зерттеу жұмысының құрылымы: Кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер
I Бөлім. Қ.А.Ясауидің діни-философиялық, педагогикалық көзқарасы
1.1. Қ.А.Ясауидің өмір жолы мен шығармашылығы.
Қ.А.Ясауи оғыз қыпшақ тілдерінде сөйлейтін түркі халықтарының бастауларының бірі
Қ.А.Ясауи бабамыздың өмірбаянын қысқаша талдап өтетін болсақ, бабамыздың арғы
Жер үстінде өлмес бұрын тірі өлдім,
Алпыс үште сүндет деді естіп білдім.
Жер астында бар жаныммен құлдық қылдым,
Естіп оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.
Жарандардан пайда, көмек ала алмадым,
Жүз жиырма беске кірдім, еш нәрсе біле алмадым
Хақтағалаға құлшылық қыла алмадым,
Естіп, оқып жерге кірді Құл Қожа Ахмет.
«Хикмет» шумақтарында айтылғандай 63 жасында жер астына түскендігі, 125-ке
Мұндай күйзеліске ұшырау себептеріміз, біріншіден кешегі Қожа молда, дін
Қ.А.Ясауи алғашқы білімді өз әкесі Ибрахим Шайхтан алады. Одан
Жиырма жеті жасында пірі – ұстазы Хамаданиді табады. Оның
Қ.А.Ясауидің мұншалықты жоғары дәрежеге көтерілуіне себеп болған әрине біріншіден
Қарашаш ана балаларының тәрбиесіне өте көп көңіл бөлетін болған,
Қ.А.Ясауидің Халифалары және жолын қуушы ізбасарларына келетін болсақ, ол
Бұлардан басқа, көптеген шәкірттерімен жолын қуушылары да бар. Олар
Сонымен қатар, түркі тілдес халықтардың ішінен Ясауиден кейін Хаким
Түркі халықтары алғашқы халық болып қалыптасқанда олардың тілдері де,
Жоғарыда айтып өткендей, Ясауидің біраз еңбектері баспадан түркі тілдерінде
Енді осы ғұламаның бізге қалдырған өшпес рухани мұраларынан үш
I. Түркішенің жандануы
Үш қызметтің біріншісі болып табылатын, түркішенің жандануы. Қожа Ахмет
Қостамайды ғалымдар біз сияқты түркіні,
Арифтардан есітсең ашар көңіл мүлкіні.
Аят, хадис мағынасы түркі болса керемет,
Мағынасын ұққандар жерге қояр бөркіні.
Міне осылай аят, хадистерді түркі тілінде ұғындырсақ халық дінге
Бүкіл Түркістан, Қорасанда Ясауидің «хикметтерін» түркі тілінде жатқа айтатын
2. Исламның түркілер арасында таралуы.
Қожа Ахмет Иассаиудің екінші қызметі исламның түркілер арасында таралуы
3. Тура мұсылмандық түсінігі
Қожа Ахмет Ясауидің үшінші қызметі, Ислам дінінің тура жолымен
Енді Ясауидің дүниетанымдық негіздерін жеті принципке бөліп қарастырайық.
Қожа Ахмет Ясауидің дүниетанымдық негіздерінің жеті принципі.
1. Алланы сүю /Тәңірге ғашықтық/.
2. Ықылас пен шын жүректілік.
3. Адам сүйіспеншілігі.
4. Білім.
5. Асқа құрмет.
6. Әйел-еркек жұптылығы.
7. Жақсы көру /дінге, тілге, ұлтқа, жынысқа бөлмей/.
Міне осындай жеті принципке бөліп жеке жеке талдап қарастырып
1. Алланы сүю /Тәңірге ғашықтық/.
Қожа Ахмет Ясауи хикметтерінің негізгі сарыны осы Алланы сүюге
«Тән сөйлемес, жан сөйлемес, иман сөйлер»
Яғни Ясауи «Иманды» сөйлеткен, ғашықтық жайында мына шумақтардан оқуға
Ғашықтық жолында күндіз-түні жылағандар,
Жаннан безіп белін бекем байлағандар.
Қызмет етіп Хақ сырын ұғынғандар,
Түн ұйқыны арам қылып налан болар.
Осылай ғашықтар туралы жырлаған, ғашықтық жолының ауыр, қиын екендігін
Қайда жүрсең көңіл жұмсақ сыпайы болғын,
Көре қалсаң мүсәпірді сырлас болғын.
Махшар күні тәңірге жақын болғын,
Менменсіген халайықтан қаштым міне.
Мәдинеге Расул барып, болды ғаріп,
Ғаріптікте азап тартып, сүйді жанып.
Жапа тартып, жаратқанға келгені анық,
Ғаріп болып ауыр жолды бастым міне.
Ғашық есігін мәулім ашты, маған сыйлы,
Топырақ қылып әзі бол деп мойынымды иді.
Қара нөсер қарғыс оғы келіп тиді,
Найза алып жүрек баурым сұқтым міне.
Ділім қатты, тілім ащы, өзім залым,
Құран оқып бой ұсынбас Жалған ғалым
Жаным құрбан, аямаймын жоқ дүр малым,
Хақтан қорқып отқа түспей күйдім міне.
Міне осындай сарынмен «Хикметтер» тереңдеп кете береді. Мұндағы негізгі
Ия достар, пәк махаббатты мақсат еттім,
Бұл дүниені дұшпан етіп жүрдім міне.
Жағамды ұстап хазіретке сиынып келдім,
Ғашық жолында мәнсұр сипат болдым міне.
Ғашық жолында ғашық болып Мәнсұр өтті,
Белін буып, Хақ сүймекті бекем тұтты.
Жәбір-жапа, қорлауды көп есітті,
Ей, мұсылман, менде Мәнсұр болдым міне.
Міне осылай Мәнсұрдың көрген қиыншылықтардың, оны дарға «Әнә Әлхақ»
2.Ықылас пен шын жүректілік
Ықылас тек Алланың ризашылығы үшін құлшылық ету, «өзімен сөзі»
Дін Алла үшін, тек Алла үшін мұндай Алла үшін
Дін жолына, тек қана адамдардан мал-мүлік алып, баю үшін,
Алпыс үшке жасым жетті, өттім ғапыл,
Хақ әмірін бекем тұтпай болдым жаһыл.
Ораза, намаз қаза қылып болдым кәпір,
Иман іздеп жақсыларға жеттім міне.
Яғни, әрбір өткізіп алған күнәлерін еске алып, солардан арылу
Жалған атақтан арылып сәби болдым,
Алла атын айта-айта ашық болдым.
Аллаға бар жаныммен адал болдым,
«Фанафи Алла» мақамына салдым міне.
Бұл жерде Аллаға бар жаныммен адал болдым «Фанафи Алла»
Хикмет сөздерін тереңірек талдасақ бұл сопылықтың ақиқат құлшылығы қиын
Қожа Ахмет Ясауи Ғұлама бір жүйеге салып, оны түсіндіргсн.
Ахмет Ясауи жолында риякерліктен қашу ең негізгі мәселе, ең
Құран да мынадай аят келтірілген,
«...Намаз қылушылардың сиқына қара... олар намаздарынан бос қалғандар... рияға
Міне мұндай адамдар, қай заманда болса табылады, Ясауи соларды
3. Адам сүйіспеншілігі.
Бірінші сүю, Аллаға махаббат болса, екінші сүю Алланың сүйіп
Жалаңаштар мен аштарға қанағат болған Мұхаммед,
Кемтарлық көрген үмбетке шапағат болған Мұхаммед.
Түнде жатып көз ілмей тілейтұғын Мұхаммед,
Ғариппенен жетімге құрмет қылған Мұхаммед.
Ғарсы-күрсі базарына қамқор болған Мұхаммед.
Сегіз пейіш бәріне ие болған Мұхаммед.
Жетім, пақыр, ғаріпке пана болған Мұхаммед.
Осылай Мұхаммед /с.ғ.с/ пайғамбардың адамдарды қалай сүйетіндігін жырлай отырып
4. Ясауидің білім туралы түсінігі.
Жоғарыда айтып өткендей, сопылық жолға түсу үшін үлкен-үлкен төрт
1. Әуелі иман келтірмек, Хақ тағаланың бірлігіне, барлығына, сипатына
2. Екінші - намаз оқымақ тұрар.
3. Үшінші - ораза тұтпақ тұрар.
4. Төртінші - Зекет бермек тұрар.
5. Бесінші - хаж тәуап қылмақ тұрар.
6. Алтыншы - мүлайім /сыпайы/ сөйлемек тұрар.
7. Жетінші - Ғылым /білім/ үйренбек тұрар.
8. Сегізінші – Хазірет Расул сәлләллаһу тағала әлейһи уәссаләмнің
9. Тоғызыншы - Әмірі мағруфты мүлтіксіз орындамақ тұрар /шариғат
10. Оныншы – Нәһи мүнкәр қылмақ тұрар. /жаман істерден
Сонымен жоғарыдағы он мақамнан көрініп тұрғандай, «Білім «шариғаттың ең
Мәдениетіміздің, діліміздің, дініміздің, тарихымыздың негізгі іргетасы болған ислам діні,
Таассуптан өз дінін жоғары санау, басқа діндегілерге дұшпан болу,
Міне осындай кәусар бұлақтап сусындаған Қожа Ахмет Ясауи де
5. Асқа құрмет. Аса пен істің қасиеттілігі.
Асқа құрмет қай заманда болса да бірінші орында тұрған.
Сопыларда асқа құрмет туралы мынадай тұжырымдар бар. Әулиеліктің бірнеше
Асқа құрмет өз қасиетін ешқашан жоймаған. Қандай бір мұсылман
Шайқылар туралы Ясауи өз «Хикметтерінде» мынадай өсиет қалдырған. Шын
Жалпы осы айтқандардың бәрін іске асыру үшін адам баласы
Құл Қожа Ахмет, нәпсіден ұлық бәле болмас,
Жер мен көкте тағам берсең әсте тоймас.
Топырақ болып жерде жатса кәпір болмас,
Нәпсі тиған хор қыздарын құшар достар,
Нәпсі жолына кірген кісі расуа болар,
Жолдан азып тояр жұртта қалар.
Жатса тұрса шайтанменен бірге болар.
Нәпсіні теп, нәпсіні теп, ей пәтшағар,
Нәпсің сені ақырында торға салар,
Діннен қуып, жаксылықтан ада қылар,
Өлер кезде иманыңнан жұрдай қылар,
Ақылға ерсең ит нәпсіден безер болғай.
Әрбір істе Алланы естен шығармаңдар, бәрінен де бұрын нәпсіні
6. Әйел мен еркек теңдігі, жұптылығы
Әйел мен еркек Ясауи ұғымында тең, олар өндірісте, жұмыста,
Құранда, хадисте әйелдердің физикалық, биологиялық ерекшеліктерін тәптіштеп, талдап түсіндіріп
7. Жақсы көру
Бұл тақырыпта негізгі қарастыратын мәселе теңдік, түсіністік, ортақ тіл
Ясауи өз хикметтерінде залымдар егер жәбір берсе Алла дегін
Достық, туыстық және махаббат адамзат баласы үшіи бүгінгі таңдағы
Ең негізгі жүзеге асыратын іс – адамға деген сүйіспеншілік,
Қазіргі таңдағы дамыған технологияның жан-жақты барлық мүмкіндіктері мен салаларын
Қожа Ахмет Ясауидің, Қажы Бектас әулиенің, Сары Салтұқтың және
Бұларды іске асыра алсақ, келесі ғасыр тек қана ғылым
Міне сондықтан да, Қожа Ахмет Ясауи іліміне, руханиятына, түркі
1.2. Ясауи еңбектерінің тәлім-тәрбиелік мәні.
Қазіргі таңда Еліміздің мектептері мен жоғары оқу орындарында жаппай
Менің хикметтерім,
Алладан пәрмен.
Оқып ұққанға бар.
Мағынасы - «Құран» - деп, өз хикметтерінің Алла тарапынан
Мәселен, оның әрбір еңбегімдегі отбасы, ақыл-ой, дүниетанымдық, адамгершілік, эстетикалық,
Сонымен, негізінен біз қандай еңбектерімен таныспыз, соны қарастырып шығайық.
Екінші еңбегі, «Пақырнама және Мүнажатнама» бұл шығармасында бұдан алдын
Үшінші еңбегі, «Мират-ул-Қулуб», бүл шығармасы жақында Швецияның Упсала деген
Төртінші болып, Ясауи өміріне байланысты аңыз әңгімелер мен хикметтер
Сонымен Ясауидің бірінші еңбегі «Диуани хикмет».
«Диуани хикмет» сол замандар бойы ел аузында айтылып қол
Ахмет Ясауи тәрбиесінің адамға ықпал ету күшіне сенді, адамгершілігі
Адамгершілік қалыптарын ұсыну сол кездегі ойшылдардың алдында тұрған аса
Қ.А.Ясауи мұраларындағы «Даналық кітабында» негізінен төрт ғақлия мадақталады.
1. «Шариғат» - ислам заңдары мен әдет-ғұрыптарынын негіздері, яғни
2. «Тариқат» - сопылық ой мақсаттарды насихат - өсиет
3. «Мағрифат» - дін жолын танып, оқып білу, яғни
4. «Хақиқат» - құдайға құлшылық ете білу, яғни бүкіл
Құл Қожа Ахмет, әрбір сөзің дертке дәрмен,
Тәліптерге баян қылсам, қалмас арма.
Төрт мың төрт жүз «Хикмет» айттым хақтан пәрмен,
Пәрмен болса өлгенімше сөйлесем мен.
Міне осылай өмір кезеңдерінде хикметтерінде айтып өткен. Ал енді
Келесі еңбегі «Пақырнама және мұнажатнама» деп аталады. Пақырнамасында сопылық
Ал енді, «Мұнажатнамасына» келетін болсақ, ол екі шумақтан
Біріншісінде Аллла тағала мүнажат етуді өсиет еткен болса, екіншісінде
Келесі еңбегі «Мират-ул Қулуб». Бұл шығармасында Иассахи негізіне шариғат,
Келесі бір еңбек Ясауи өмір кезендеріне байланысты аңыз-әңгімелер мен
Жалпы Ясауидің өмір кезеңі үлкен-үлкен үш кезеңнен тұрады. Бріншісі
Ясауи үшін Хақ жолы дененіміз адамның рухани кемелдікке жету
Иман болды Хақ тағала тағатынан,
Кешпек керек бүл дүниенің рахатынан.
Яғни иман Хақ Тағатынан пайда болғандықтан, рухани әлемге тиесілі
Ясауи түсінігінде, адамның кісілік келбеті, ішкі жан дүниесінің сәулесі,
Иман - Алла Тағала құдіретімен барлық адамдарға тиесілі нұр,
Хақ тағала адамға иманды сыйға тартардан бұрын алдымен осы
Имандылықтың екінші негізі сабырлық, төзімділік, шыдамдылық қасиеттерінем тұрады. Осы
Адам өзінің қайраты, тәубесі арқылы өмірдегі таңдауын өмір сүру
Ясауи хикметтерінде Алла тағала рақымды, кешірімді, адам баласы қаншама
Ахмет Ясауи хикметтерінде ғаріптің ахуалын ғаріп түсінеді, жәбірленгеннің жанын
Рақымды болу, мейірімді болу адамның аяушылық, сезімталдық сияқты ең
Ясауи үшін имандылықтың басты шарты – адал болу, шынайы
Қожа Ахмет Ясауи адамды жалған дүние тұзағынан сақтанып, нәпсінің
Бұл дүниеден ақыретке қылар сапар,
Бұл дүниеден азық алсаң, болар қадір.
Қожа Ахмет амал, иман, білгір қадір.
Иманменен қылған сапар ғаріптік жоқ.
Яғни бұл өмір адамгершілік қасиеттердің жиынтығы болып табылатын иман
Ахмет Ясауи еңбектеріндегі адамгершілік, имандылық, инабаттылық, әдептілік т.б. тәрбиелер
Сонымен халықтың адамгершілік, имандылық сипаттары ғасырлар бойы қалыптасқан және
Адамгершілік, имандылық тәрбиенің мазмұнын моральдық кодекс, сондай-ақ педагогикалық білімдердің
Мысалы, адамгершілікке тәрбилеудің негізгі әдіс-тәсілдеріне түсіндіруді жатқызуға болады. Оның
Адамгершілікке, имандылыққа тәрбиелеудің үлкендер яғни алдыңғы аға буындар үлгісі,
Халық педагогикасында адамгершілікке, имандылыққа тәрбиелеудің аса бай жолдары белгілі
Қандай халық болса да оның ұлттық үрдісі, өзіндік әуені,
Сондықтан да сан тасырлар бойы халықтың өзімен бірге жалғасып,
Қайырымдылық адам баласының тәрбие мен тәлім арқылы қалыптасатын мінез-құлықтардың
Ел, дүние, халқымызда қайырым жоқ,
Патшаменен Уазірдерде әділет жоқ.
Дәруіштердің дұғасында қасиет жоқ,
Түрлі бәле халық үстінде жауды достар.
Ақыр заман ғалымы залым болды,
Ізгі тілегін үзбеген ғалым болды.
Алланы айтқан дәруіштің жолы болды,
Ғажап сұмдық заман болды достар.
Міне, осылай, қайырымдылық пен зұлымдылық туралы өз хикметтерінде Ясауи
Мінекей, мұның бәрі ақылмен білімнің шолақтығынан туындайтындықтан барынша жылдамырақ
Қазы, имам болғандар – нақақ жала қылғандар,
Есектей болып жегіліп, жүк астында қалады.
Пара алған әкімдер арамдықпен жүргендер,
Өз бармағын өзі шайнап, өкінішпен қалады.
Тән сөйлемес, жан сөйлемес, Иман сөйлер,
Жаннан кешкен, шын гашықтар хақты көздер.
Ғұламаға қызмет қылып жолын түзер,
Сол ғашықты халыққа сұлтан қылар.
Міне бұл «Хикмет» шумақтарынан шындық пен өтіріктің арасы анық
Адамгершілік, имандылық тәрбиенің көзі міне, осыда жатқан сияқты. Негізінде
«Диуани хикмет» (Қ.А.Ясауи) еңбегінің мазмұндық сипаты
Қ.А.Иассауи еңбегі Тәлім-тірбиелік ой-пікірі Тәрбиенің мазмұны Тәрбие берудегі іс-әрекеттерді
«Диуани хикмет» «Шариғат» - ислам заңдары мен әдет-ғұрыптарының негіздері,
«Тариқат» - сопылық ой-мақсаттарды насихат-өсиет ету. Яғни жыр өрнектері
2 бөлім. Қ.А. Ясауи мұраларын оқу-тәрбие процесінде қолдану жолдары
2.1. Білім беру барысында Қожа Ахмет Ясауи мұраларын пайдалану
Қазіргі таңда, жеделдету мен демократияландыру жаңғдайларында Қазақстан Республикасындағы басты
Бұл жөнінде Республикамызда көптеген мемлекеттік құжаттар жарияланды. Білім Министрлігінің
«Бүгінгі таңда жастарға әлемдік ғылым мен прогресс деңгейіне сәйкес
Міне осы тұрғыдан қоғамға жан-жақты білімді, жоғары мәдениетті, шығармашылықпен
Оқушыларды адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру жағдайында белгілі бір жүйе немесе
Тәрбие үрдісінде адамгершілік құндылықтарын қалыптастырудың педагогикалық шартттарын акнықтамас бұрын,
Сондықтан оқушылардың адамгершілік құндылықтарын қалыптастырудың деңгейі мына төмендегідей педагогикалық
1) тәрбие үрдісі оқушылардың адамгершілік құндылықтарды игеруіне бағытталса:
2) оқушылар адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру мақсатында рефлективтік іскерлік дағдыларды
3) оқушылар жеке тұлғаның және әлеуметтік мәні бар адамгершілік
Демек, оқушылардың адамгершілік құндылықтарының қалыптасуының педагогикалық шарттарының мәнін ашу
Тәрбие үрдісі оқушылырдың адамгершілік құндылықтарды меңгеруге бағытталуы тиіс. Құндылықтарды
Ю.К.Бабанский (1983ж) және В.В.Воронов (1999) ұсынған осы құрамды бөліктердің
Республикамызда соңғы жылдары білім беру жүйесінде жүргізіліп жатқан реформалық
Адамның бойында жеке тұлғалық қасиеттердің пайда болуы ізгілік мәдениетінің
«Баланың мәдени дамуындағы кез-келген қызмет екі түрде пайда болады
Адамгершілік құндылықтардың қалыптасуындағы оқушылардың өзін-өзі тануы жүзеге асатын тәрбиенің
Халықтық және дәстүрлі педагогикада жас бүлдіршіндер дүниетанымын қалыптастыру және
Жан-жақты білімді мәдениетті дамыған жеке тұлға, ең алдымен бір
Бір жасымда әруақ маған үлес берді,
Екі жаста пайғамбар келіп көрді.
Үш жасымда шілтен келіп халімді білді,
Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.
Төрт жасымада хақтағала Мұстапа барді құрма,
Жол көрсеттім адасқанды салдым жолға.
Қайда барсам Қыдыр бабам бірге жолда,
Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.
Бес жасымда шариғатқа белімді будым,
Дін жолында ораза ұстап әдет қылдым.
Күндіз түні зікір айтып тәубе қылдым,
Сол себептен алпыс үште кірдім жерге
Алты жаста тура қаштым халайықтан,
Көкке шығып дәріс үйрендім мәлейіктен.
Киім киіп ынтық болдым шын көңілден,
Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.
Жеті жаста Арыстан бабам іздеп тапты,
Әр сырымды көрген сайын бүркеп жапты.
«Биихамдиллаһи» көрдім деп ізімді өпті,
Сол себептен алпыс үште кірдім жерге.
Міне осы хикмет шумақтарын оқып жаттатып, талдап түсіндіріп отырады.
Ясауи жастайынан дүниедегінің бәріне құрметпен қараған. Солардың ішінде ұстазға,
Құтты заманның саф, таза бұлақтарынан сусындаған Қожа Ахмет медреседен
Жолда кездескендерге бірінші болып сәлем бергенде жоғары әуезбен дауыстан
Оқушылардың, яғни бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымын қалыптастыруда да Ясауи
Жалпы білім беретін мектептерде оқу-тәрбие жұмысын жақсарту және білім
Жан-жақты мәдениетті жеке тұлға ең алдымен біртұтас дүниетаныммен рухани,
Мектеп оқушыларының ұлттық дүниетанымын, рухани, мағнауи байлығын қалыптастыруда қазақ
Түркістан қаласында Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университетінде
Біріншіден, аталмыш университетте «Дінтану» мамандығы бар. Екіншіден: барлық факультеттер
1) сәбилік кезеңі яғни отбасы тәрбиесі;
2) балабақша жасындағы кезең;
3) бастауыш мектеп жас;
4) орта мектеп;
5) жоғары оқу орны;
6) ғалым ғұламаларға арналған мектеп;
7) жалпы оқырман қауымға арналған мектеп.
Осылай жіктемейінше Ясауи еңбектерін жете түсіну қиын. Тізбек жеті
Орта мектеп оқушы жастарының ұлттық дүниетанымын, рухани байлықтарын қалыптастыру
Оқушыларға арналған анықтамалық әдебиеттер мен оқу құралдары жетіспейді, кейбірі
Негізгі біздің алға қойған мақсатымыз: «Құл Қожа Ахмет Ясауидің
1. Этнопедагогика
2. Этнопсихология
З. Дінтану
4. Ясауитану
Оқушыларды рухани дамыту мәселелері.
Ясауи бабамыз өзінің баға жетпес құнды да мәңгілік өшпес
«....Сондай жаратқан Раббыңның атымен Оқы! (1) Ол, адам баласын
Міне осы жоғарыдағы бастапқы бес аят. Хыра тауында Мұхаммад
«Бір сағат білім іздену, үйрену түн бойына намаз оқып,
Осы сынды білім, ілім туралы Әл-Фараби бабамыздың жалынды да
Қазіргі кезде қоғамымыздың ертеңгі болашығы, бүгінгі жас өскелең ұрпақтың
Қазіргі таңда жоғары оқу орындарында студент жастарды тәрбиелеу ісінде
Бұл тұрғыдан Елбасымыз 18 ақпан 2005 жылғы халыққа жолдауынан
- Қазақстан діни сенім-наным бостандығын қамтамасыз етіп, конферессиялар барлық
- Қазақ халқының моральдық және рухани құндылықтарын одан әрі
«Мәдени мұра» бағдарламасын іске асыруды жалғастыра беру, сөйтіп өткенді
Рухани адамгершілік, имандылық, инабаттылық тәрбиесіндегі негізгі басты қажетгі мәселе
Сонда ғана ол өздігінен жетілу, даму жолына түседі. Рухани-адамгершілікке,
1. Өзін-өзі бақылау.
2. Өзін-өзі бағалау.
3. Өзін-өзі тәрбиелеу.
4. Өзін-өзі тану
Келешек өскелең ұрпақты жетілдіру дамыту үшін мектептерде бағдарламаға сәйкес
Ұлы ғұлама, екінші ұстаз, шығыстың Аристотелі атанған Әл-Фарабидің жас
Рухани адамгершілікке тәрбиелеу ісі білім берумен ғана шектелмейтіні анық.
1. Ақылы жоқ адам
2.Ақылды адам
3. Зерек адам
4.Кемел адам
5. Ғарши адам.
Мұндағы бірінші-ақылы жоқ адам белгілі еш нәрсенің мәнісіне бара
«Адам бұл дүниеге қонақ, сондықтан ол артына ылғи да
Балаларды тәрбиелеу - мемлекеттік зор маңызы бар іс. Еліміздің
Жас буындарды ұлттық рухта тәрбиелеуде біздің елдің мектептері шешуші
Егеменді еліміздің жастарының жоғары моральдық қасиеттері олардың Отанға деген
Балаларды тәрбиелеу мәселесі ата-аналарды терең ойландырады. Әрбір ана, әрбір
Бірақ та, «...Балаларын сүюді - мұның өзін тауық та
Отбасында балаларды дұрыс тәрбиелеу аса жауапты және күрделі іс.
Әсіресе, балаларды ең жоғарғы моральдық қасиеттерге ие болуға қалай
Балалар мен жастарды адамегершілікке тәрбиелеудің көптеген құралдары мен әдістерінің
Отбасында балаларды әдепті тәрбиелеудің міндеті тәрбиелік әсерлердің әдістері мен
Сендіру дегеніміз жағымды моральдық қасиеттерді қалыптастырып, тиянақты ету мақсатымен
Жаттықтыру, ягни жағымды істермен әрекеттердің көп қайталануы, балаларды ұлттық,
Адамгершілікке тәрбиелеуде балаларға әсер етудің бұдан басқа әдістері мен
Бірақ балаларды жоғарыда аталған құралдармен әдістердің көмегімен тәрбиелеудің өзі
Ясауи өмірі желісімен жазылған ауызекі хикаяттар мен аңыз әңгімелерді
Сондықтан да біз Ясауи бабамыздың асыл мұраларын келешек жас
Осы түрғыдан Түркістан шаһарында жайласқан көптелген жоғары оқу орындары
2.2 Тәрбиелік іс-шаралар негізінде Қожа Ахмет Ясауи еңбектерін қолдану
Елімізде егемендіктің жылы лебі ескен шақта Қ.А.Ясауи шығармаларына, тағылымына
Ясауи ілімі - моральдық практикалық маңызы тұрғысынан бүгінгі ғылым
Қожа Ахмет Ясауи - күнделікті өмірде болып жатқан әрбіс
Қаламгер ғұлама ғалым қараңғылықтан халықтың көзін ашудың қаншалықты қиын
Ана тақырыбы - ғұлама ғалымның басты тақырыптарының біріне айналған.
Оқу білімге құмарлық, имандылық иірімдері, инабаттылық, адамгершілік қасиет, адал
Ғұлама ғалым рухани-адамгершілік, мағнауи мұраларында адам, қоғам, еңбек, тәрбие,
«Қай халықтың болса да қоғамдық өсу, өркендеу жолында көтеріле
Ана тілі дегеніміз - сол тілде жасаған, жапсап келе
Түркістан пірі шығармашылығындағы келесі ең бірінші орындаған маңызды тақырыптардың
Имандылық тәлімдері негізінен діни тағылымдар мен халықтық педагогика арқылы
Қазіргі әлемдік жаһандану, жаңару кезеңінде жастарды бүгінгі күн талабына
Тәлім-тәрбие жұмысымен айналысытын ата-аналардың, мамандардың, педагог-ғаламдардың, мектеп мұғалімдерінің кәдесіне
Оқулық шәкірттің бас оқу кітабы, әрі көпшіліктің , оқырман
Сондықтан зерттеу жұмысымызда Қ.А.Ясауи шығармашылығының жете айтылмай келе жатқан
Бұған сөз маржанының - зергерінің бай әдеби-мәдени рухани адамгершілік,
Ахмет Ясауидің рухани-адамгершілік, мағнауи мұралары тұнып тұрған ғылым, әрі
Сұхбаттарда, кездесулерде, дәрістерде тек негізгі баяндамашылар мен қосалқы баяндамашыларды
Қ.А.Ясауи Отан сүйгіштік тәрбиеге ерекше көңіл бөлген. Ғұлама ғалым.
Ал имандылыққа тәрбиелеу - қайырымды, қаһарман, шешен, өнерпаз, еңбекшіл,
Еңбек тәрбиесі адамның адамгершілік қасиеттелрін дамытып, ақыл-оймен қалыптастырады. Ұрпақты
Жеке адамды тәрбиелеуде, әсіресе, отбасының әсері өте зор. Сондықтан
Мұның бәрі хикметтері мен қатар басқа да рухани-адамгершілік, мағнауи
Қазіргі уақыттағы оқушыларды тәрбиелеу ісінде олардың ішкі жан-дүниесі мен
Бала мен мүғалім арасындағы қарым-қатынастағы рухани адамгершілік байланысын орнатып,
Е.Н.Ильиннің «Оқушының рухани дүниесі мұғалім үшін негізгі зерттеу нысаны
Мектептегі тәрбие жұмысындағы негізгі мәселе - оқушылардың «субъект-субъект» аралық
- тәрбие үрдісі оқушылардың рухани адамгершілік қасиеттерді игеруіне бағытталса;
- оқушылар рухани адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру мақсатында әрекеттік, іскерлік
- оқушылар жеке тұлғаның және әлеуметтік мәні бар рухани
Оқушыларды рухани адамгершілікке тәрбиелеуде, білім беру барысында Қ.А.Ясауи еңбектерін
Мектептегі оқу-тәрбие үрдісінде Ясауи мұраларын қолдану қандай деңгейде жүзеге
Оқу-тәрбие процесінде Ясауидің ұлағатты тағылымын жетілдіру үшін, оқушыларды экскурсияға
Мысалы, Алматы қаласының Қ.А.Ясауи атындағы №123 орта мектептің мұғалімі
Сабаққа қажетті көрнекіліктер (жазылып ілінген)
Түркістан екі дүние есігі ғой,
Түркістан - екі дүние бесігі ғой.
Тамаша Түркістандай жерде туған
Түркістанның тәңірі берген несібі ғой...
2.Қожа Ахмет Ясауи суреті, оқушылар жазған рефераттар.
а. Қожа Ахмет өмірінен
ә. Қожа Ахмет кесенесі
б. Диуани хикметтер
в. Отырар қаласы
г. Арыстан баб
д. Ясауи өмірінен
ж.Тайказан
3. Ясауи кесенесі.
4. Кітаптар, «Түркістан», «Мұсылмандық қағидалары», «Түркі халықтарының әдебиеті», «Диуани
Радиохабар:
Тыңдаңыздар: Тыңдаңыздар:
Келесі тыңдайтындарыңыз мектеп оқушыларына арналған «Айгөлек» хабары. Бүгін біз
Біздер мектеп алдында бір топ бастауыш сынып оқушыларын кездестірдік.
Тілші: Сәлеметсіңдерме балалар, қай сыныпта оқисындар
Дауыс: «4»в» сыныпта оқимыз.
Тілші: Сіздердің мектептеріңіз Қожа Ахмет Ясауи бабаларыңның атын алып
Дауыстар: Білеміз.
Тілші Ал онда мен сендерді тыңдайын.
1-оқушы Қ.А.Ясауи Исфиджабта дүниеге келген. Сол қалада балалық, жастық
2-оқушы. Анасының есімі – Қарашаш, әкесі Ибраһим, сол кезде
3-оқушы: Бірақ, ол әке шешесінен жастайынан жетім қалып, әпкесі
4-оқушы. Жастайынан өте зерек, білімді, дінге берілген Қожа Ахмет
5-оқушы. «Диуани Хикмет» даналық кітабын жазды.
6-оқушы. 63 жасында жер асты қылуетке түскен.
Тілші. Тағы не білеміз, тағы не білеміз... Осы кезде
Мұғалім. Ия балалар, біздер бабамыз жайлы білетіндігімізден білмейтіндігіміз көп.
1-жүргізуші. Қожа Ахмет Ясауи бабамыздың балалық шағынан көрініс.
2-жүргізуші. Қатысушылар, Автор, Ыбырайым ата, Бала Ахмет.
Автор. Қожа Ахметтің әкесі Ибраһим ата, дін жолын ұстаумен
Ахмет. Неге шоқиып отырсыз, аяғыңыз ауырмай ма, деп -
Әкесі.Егінімді зиянды шөп басып кетіпті, соны тазалап отырмын дейді
Ахмет Өйтіп аяғыңызды ауыртқанша «пайдалың қал, зияндық шық» демейсізбе,
Әкесі, әкеңді әулие деп пе едіңіз, менде ондай касиет
Ахмет Орныңыздан тұрыңызшы дейді. Е, Алла, тілегімді қабыл ал,
Автор, Сонда әлгі қаулап өсіп тұрған қалың, зиянды арам
Мұғалім.
Ясауи бабамыздың даналығы өзінің «даналық» кітабында айқын көрінеді. Онда
1-оқушы, Мғрипатта - ғылым, білімді жырлайды.
2-оқушы, Тариқатта - о дүние, құдайға құлшылық етудің жол
3-оқушы Хақиқат - сопылық туралы ілім.
4-оқушы Шариғатта - мұсылмандық жолының заңдары айтылады.
1-жүргізуші Қожа Ахмет бабамыз имандылықтың туын жоғары көтеріп, имансыздық
5-оқушы
Есің болса өкпелеме жалғанға
Ертеңіңді алдағыңды арманда.
Пенде болсаң түзет мінез құлқынды
Бой алдырма қызықтарға бір күнгі
6-оқушы
Әулиелер нәтижесіне де қызығар,
Әр сәт сайын имандары бұзылып
Атақ абырой, даңқ қана ойлары
Шен шекпенге үйір келер бойлары.
7-оқушы
Базбіреулер дүниені өткінші деп ойлайды,
Қасиетті кісілердің ісін көзге ілмейді.
8-оқушы
Әр нәрсеге алаң болып теңселме,
Имансыздан қайыр күтпе өлсең де.
Мұғалім, Сонымен бірге «Даналық кітабында» білімді меңгеру, ақыл парасатқа
-сөзде де, істе де төзімділік,
-шыдамдылық,
-жақсы мен жамамның парқын айыра білу,
-азға қанағат ету,
-әділет псм қайырымдылық айтылады,
-ал надандықты, сараңдылықты, дүние құмарлылықты сынап мінейді.
Мұғалім,
Ясауи даналығының жоғары үлгісі қандай жағдайда болмасын сабырлықтан айырылмау,
9-оқушы,
Залым егер жәбір қылса, Алла дегің,
Қолың жайып, дұға оқып, мойын сұңғыл,
Құдай тілек бермесе сабыр қылғың
Хақтан естіп бұл сөздерді айттым міне
10-оқушы, Сабырлық білдіру, адамдық қадір-қасиетті жоғары биікке көтере білу
11-оқушы,
Қожа Ахмет бабамыз өзінің 46-хикметінде былай дейді,
Дүние менікі дегендер -жаһан малын алғандар
Құзғын құстай арамға белшесінен батқандар.
Пара алған әкімдер - арамдықпен жүргендер.
Өз бармағын өзі шайнап өкінішпен қалады.
Жылы жұмсақ жегендер, әсем киім кигендер,
Алтын тақта отырса да топырақ астына түседі.
Сенген құлдар - адамдар, садақамен тұрады.
Дүние мүлкін сарп етіп жұмақ қорын құшады.
Мұғалім, Ия балалар, Ясауи бабамыздың даналығын байқаймыз. Бұл хикметінде
Тәрбие сағаты соңында келген қонақтарга сөз беріледі. Реферат жазған,
Бұл тәрбие сағатына талдау жасауға келетін болсақ, тәрбие сағатының
Осыдан көріп отырғанымыздай, Ясауитану сабағының мектептерде енгізілуі көптеген жемісін
№ Сабақтың тақырыбы Сағат Мерзімі Қайталау Қосымша әдебиеттер, көрнекілік-тер
1 - тоқсан
1 Кіріспе 1 6.09
2 Сопылық ілімі 1 13.09 Сопылық
ілім
туралы тест жұмыс-
тарын
жүргізу Тарихи суреттер. Сол
заманіъі мешіттердің
суреттерін
көрсету
3 Сопылық ілімінің шығу тарихы
20.09.
4 Сопылық ілмінің мәні 1 27.09
5 Сопылық ілімінің ұғымы мен мен түсініктері 1 4.10.
6 Өткенді қайталау 1 11.10.
7 Ясауи қалаған түркі сопылығы 1 18.10.
8 Түркі халықтарының Ясауиге дейінгі әлеуметтік саяси жағдай 1
9 Бақылау жұмысы 1 1.11.
II - тоқсан
10 Ясауидің өмірбаяны 1 15.11
Ясауидің
өмірі мен шыгармалар
жайында дсбат жүргізу
Буклеттер
жасау,
еңбектері
жазылған
кітаптарды
көрсету
11 Өмір сүрген дәуірі 1 22.11
12 Ясауи ілімінің маңызы 1 29.11
13 Ясауи іліміндегі Құран мен Сүннет орны 1 6.12.
14 Ясауи ілімінде Таухид 1 13.12
15 Өткенді қайталау 1 20.12.
16 Зікір туралы түсінік 1 27.12.
17 Ғибадат туралы түсінік 1 29.12
18 Рух туралы түсінік 1
19 Нәпсі. Қалып. Көңіл. Қылует. 1 29.12.
20 Бақылау жұмысы. 1
III -тоқсан
21 Тандамалы хикметтер 1 11.01
Хикметтерді
Мәнерлеп оқу тұрғысында сайыс
өткізу
Зікірлер
жазылған
үнтаспаны
оқушыларга
тыңдату,
суреттер
көрсету
22 Хикметтен үзінді 1 18.01
23 Ясауидің шығармашылығы 1 25.01
24 Өткені қайталау 1 1,02
25 Көңілдің айнасы 1 8.02
26 Пақырнама 1 15.02
27 Насабнама 1 15.02
28 Диуани хикмет 1 22.02
29 Диуани хикметті жаттау 1 1.03
30 Бақылау жұмысы 1 7.03
IV - тоқсан
31 Ясауиде кемел адам түсінігі 1 5.04
Тарихи
деректерді көрсету, плакаітар,
үнтаспалар пайдалну
32 Кемелдікке жетідің «қуатгы махаббат жолы»
12.04
33 Кемелдікке жетудің «дерт» түсінігі 1 19.04
34 Өткенді қайталау 1 26,04
35 түсінігі 1 3.05
36 Шаригат
10.05
37 Тариқаттүсінігі 1 17.05
38 Ақиқат мәні 1 25.05
Рухани адамгершілікке тәрбиелеу ісі білім берумен ғана шектелмейтіні анық.
Орта мектеп оқушы жастарының ұлттық дүниетанымын, рухани байлықтарын қалыптастыру
Оқушыларга арналған анықтамалық әдебиеттер мен оқу құралдары жетіспейдк кейбірі
Сондықтан да біз Ясауи бабамыздың асыл мұраларын келешек жас
1 Алғы сөз
2 Алла тағала қүдіретті күш
3 Мұхаммад /с.ғ.с/ Пайғамбар жалпы адамзатқа келген Алла елшісі
4 Төрт «Шаряр» және Шариф, Саиид әулеттері
5 Мұхаммад Ханафияның дүниеге келуі
6 Қожа Ахмет Ясауи шежіресі
7 Қожа Ахмет Ясауи ұстаздары
8 Сайрам тарихының қысқаша тарихы
9 Түркістан тарихынан қысқаша мағлұматтар
10 Қожа Ахмет Ясауи және оның өмір кешкен заманы
10.1 Өмірі мен шығармалары
Диуани Хикмет
10.2 Өмір кешкен заманы
Қожа Ахмет Ясауи және тасаууф
10.3 Тасаууфтың қысқаша тарихы және негізгі ұғымдары
11 Қожа Ахмет Ясауидің тасаууф түсінігі
11.1 Қожа Ахмет Ясауидің үш қызметі
11.2 Түркішенің жандануы
Исламның түркілер арасында таралуы
12 Тура мұсылмандық түсінігі
12.1
Қожа Ахмет Ясауидің дүниетанымдық негіздеріндегі жеті
принципі
12.2 Алланы сүю
13 Ықылас және шын жүректілік
13.1 Адам сүйіспеншілгі
Ясауидің білім туралы түсінігі
13.2 Асқа құрмет ас пен істің қасиеттілігі
13.3 Әйел мен еркек теңдігі, жұптылығы
13.4 Жақсы көру (дінге, тілге, ұлтқа, түрге, жынысқа қарамай)
13.5 Ясауи тариқатының мақамдары.
13.6 Ясауи дің Шаригат, Тарикат, Мағрифат және Ақиқат түсінігі
Пайдаланылған әдебиеттер
Абуов А., Ақиқат жаршысы, Түркістан, 2000
Ақназар Х,З., Қазақстандағы ислам дінінің таралу ерекешеліктері, Алматы, 1986
Алтынсарин Ы., Мұсылмандық тұтқасы, Алматы, 1991
Атик М.К., Суфизм, Түркістан, 2000
Атик М.К., Дәуренқұлов Қ. Мырзабеков М. Сыртқы бөлім студенттері
Алтай Х., Құран Кәрім қазақша мағына және түсінігі, Мәдина
Ахмет Яссауи сәулет ғимараты, Алматы, 1988
Ахметбек А.,Қожа Ахмет Иассауи, Алматы,1998
Бұлұтай М.Ж. Ата-баба діні:Түркілер неге мұсылман болды?,Алматы,2000
Байсопы Қ; Жебесін Г.,Адамзат тарихындағы ең ұлы махаббат, Алматы.1998
Бреки А.Х;Кескіоғлу О., ауд: Дағайқызы С., Соңғы пайғамбар Хазірет
Есім Ғ; Артемьев А; Қанаев С;Біләлова Г., Дінтану негіздері,
Гүнгөр Һ. Дінтану жіне діндер тарихы лекциялары, Түркістан, 2000
Дәуітұлы С., Диуани Хикмет хақында, Алматы, 1998
Жармқхамедов М., Қожа Ахмет Яссауи және Түркістан, Алматы, 1999
Жәмішұы Ә., Мұхтасар, Алматы, 1992
Жолдыбайұлы Қ., Ақиқат шуағы, Алматы, 2004
Зейбек Н.К., Яссауи жолы, Анкара, 1998
Яссауи Қ.А. (қазақшаға ауд.Жармұхамедұлы М., Дәуітұлы С., Шафиғи М.)
Яссауи Қ.А. (қазақшалаған: Ибатов, Ә.М.,Жандарбек, З., Нұрманов А.Ш.) Хикметтер,
Исаұлы М; Жолдыбайұлы Қ, Ислам
2