ЖОСПАР
Кіріспе.......................................................................................................................3
I МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІ, ТҮСІНІГІ..................................................................................................................5
1.1 Мемлекеттік басқарудың әлеуметтік-экономикалық тиімділігі, түсінігі мен бағалау
1.2 Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыруда есепке алынатын факторлар...............................................................................................................10
ІІ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ДАМЫТУДАҒЫ ТИІМДІ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.......................................15
2.1 Қазақстан Респуликасындағы Мемлекеттік басқару тиімділігін арттырудағы демократияландырудың
2.2 Аймақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын дамытудағы тиімді басқару жүйесінің
2.3 ҚР Үкіметінің мемлекеттік басқару жүйесін жаңартуға бағытталған
ҚОТЫТЫНДЫ.......................................................................................................26.
ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..........................................................27
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасындағы әкімшілік реформалардың басымдылықты бағыттары мемлекеттік басқару
Осыған байланысты Еліміздің Президенті Н.Ә. Назарбаев Қазақстанның 2030
Қазақстан Республикасы егемендік алған кездің алғашқы жылдарында-ақ мемлекеттік
Қазақстан кең көлемді территорияны иеленеді, осыған байланысты еліміздің
Мемплекеттік басқарудың тиімді жүйесін құруға қойылып отырған жаңа
Елбасымыз “Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мелекеттік саясаттың
Курстық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік басқару
Курстық жұмыстың обектісі – Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік басқару
Осы тақырыпқа байланысты жұмыс жасаған мынадай авторларды атап
Жұмыстың бірінші бөлімінде Мемлекеттік басқарудың әлеуметтік-экономикалық тиімділігі, түсінігі
І МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІ, ТҮСІНІГІ
1.1 Мемлекеттік басқарудың әлеуметтік-экономикалық тиімділігі, түсінігі мен бағалау
Мемлекеттік басқарудың тиімділік мәселесі қазіргі кездегі ғылым мен
«Қызмет тиімділігі» түсінігі кез келген қызмет түріне, оның
«Қызмет тиімділігі» түсінігі мемлекеттік басқару теориясында жеткілікті деңгейде
Жалпы тиімділік екі жағдайда: біріншіден, қол жеткен нәтиже
Әр түрлі мемлекеттік органдар және жергілікті өзін-өзі басқару
Орталықтандырылған жоспарлы экономикада өндірістік тиімділікке қатты көңіл аударылды.
Нарықтық қатынастарға өту аталған жағдайда өзгертеді, бірақ басқарылатын
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде өнімді өндіру жеткіліксіз, оны
Қоғам үшін өндіріс, бөлу және айырбас кезеңдерімен қатар
Әлеуметтік тиімділік – бұл қоғамның қандай да бір
Әлеуметтік тиімділік кез келген еңбектің маңыздылығын, ұтымдылығын және
Әлеуметтік тиімділік жоғары сапа мен қазіргі заманғы технико-технолгиялық
Мемлекеттік басқару жайлы жоғарыда аталғандар онымен атқарылатын іс-әрекеттің
Мемлекеттік басқару қызмет түрі ретінде басқа басқару түрлерінен
Мемлекеттік басқарудың тиімділігі қабылданған шешімдердің іске асырылуын «шығындар
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылайтын болсақ, мемлекеттік басқару тиімділігінің түсінігіне
Мемлекеттік басқарудың тиімділігі нәтижелер мен қол жеткізген қоғамдық
Сонымен «мемлекеттік басқарудың тиімдігінің» категориясы келесідей түсініктер
«Мемлекеттік басқарудың тиімділігінің» түсінігін анықтағаннан кейін тиімділік өлшемдерін
Жүйенің, яғни мемлекеттік басқарудың субъектілері мен басқарушы объектілерінің
Мемлекеттік басқару қоғамдық, ұжымдық және жеке қажеттіліктердің, мүдделер
Басқарудың жалпы әлеуметтік өлшемдеріне (критерилеріне) келесілерді жатқызуға болады:
а) өзінің сәйкес түрлері бойынша әлемдік параметрлермен салыстырылатын
ә) БҰҰ-ң әдістемесі бойынша есептелетін ұлттық байлықтың қарқыны
б) жан басына шаққандағы және әр түрлі категориялардың
в) қоғамдық қатыныстардың тәртіптілігі, қауіпсіздігі және сенімділігі, олардың
Аталған мемлекеттік басқарудың жалпы әлеуметтік тиімділігінің өлшемдері қоғамдық
1.2 Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыруда есепке алынатын факторлар.
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыру мәселесі бүгінгі таңдағы өзекті
Мемлекеттік басқарудың тиімділігінің жалпыжүйелік факторлары келесі факторлар тобын
мемлекеттік стратегиялық мақсаттары, негізгі құндылықтары, қоғамдық
мемлекеттік билік пен басқару жүйесін ұйымдастыру және
мемлекеттік аппараттың жағдайы, оның басымды нысандары, халықтың
Қоғамның экономикалық, саяси, әлеуметтік
Әрбір саяси жүйеге өзінің құндылықтар жүйесі тән екені
Кеңестік құндылықтарды артқа тастап, жаңа саяси режим батыс
Мемлекеттік басқарудың тиімділігінің келесі негізгі факторы: билік пен
Мемлекеттік аппараттың жағдайы, оның қызмет сапасы, халықтың билік
Мемлекеттік басқарудың тиімділігі жоғары кәсіби біліктілігі, инновциялық ойлау
Қазіргі заманғы радикалды бюракратия мемлекеттік басқарудың тиімділігінің факторы
Мемлекеттік аппаратты қалыптастыру және оның қызметін демократиялық (тиімділік)
Атқарушы билік органдарының қызметіне қоғам тарапынан демократиялық бақылау
Мемлекеттік билік пен басқару аппаратының қызметі ұйымдастыру
Заңда мемлекеттік қызметкерлердің санаты көрсетілген, мемлекеттік қызметті атқару
Дегенмен де мемлекеттік қызметті ұйымдастыру мен кадр мәселесі
1- сурет. Мемлекеттік билік тиімділігінің факторлары
Сондықтан мемлекеттік қызмет тиімділігін арттыру үшін бірқатар міндеттерді
республикалық және аймақтық деңгейлер үшін мемлекеттік қызметкерлердің лауазымдық
мемлекеттік қызметкерлерді әзірлеу, білімін жетілдіру және еңбегін бағалаудың
мемлекеттік қызметкерлерді тәртіптік және материалдық жауапкершілікке тарту тәртібі
Қоғамның экономикалық, саяси және әлеуметтік тұрақтылығы мемлекеттік басқарудың
Мемлекеттің біртұтастығы мен қоғамның бірлігі – мемлекеттік басқару
II ӘЛЕУМЕТТІК – ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ДАМЫТУДАҒЫ
2.1 Қазақстан Респуликасындағы Мемлекеттік басқару тиімділігін арттырудағы демократияландырудың
Мемлекеттік басқару тиімділігін арттыруды қамтамасыз етудің өзекті бір
Қазіргі әлемде мемлекет үрейлі машина емес, азаматтарға қызмет
Әлемдік жария басқару ғылымының жетістіктері арнасында қазіргі кезде
Мемлкеттік басқаруды демократияландру үрдісі мемлекеттік басқару билігінің мазмұны
Тағы да бір айтып кететін жай – мемлекеттік
- мемлекеттік басқару міндеттерін орталықсыздандыру; бұл тәсілге көшкендегі
- мемлекеттік басқару өкілдерін шоғырландыру. Бұл
- шешімдер қабылдау барысында басқаруды демократияландыру тәсілі
- мемлекеттік басқару органдарының қызметіндегі демократияландырудың бір тәсілі
- мемлекеттік басқару органдарының азаматтық институттар алдындағы сайлануы,
- мемлекеттік басқару органдарының барлық деңгейіндегі қызметінің бағдарламасы
Қазіргі кезде мемлекеттік басқару туралы қолда бар заңдарға
Алайда, көптеген басқару органдары демократиялық тәсілдерді әлі де
Атап айтатын болсақ, жергілікті жерде жария тыңдаудың тақырыбы
Мемлекеттік басқаруды демократияландыру үрдісі сатылап өрістейтін шаруа.
2.2 Аймақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын дамытудағы тиімді басқару жүйесінің
Аймақ белгілі бір территорияда қалыптасып, нарықта өндіруші,
Егер тек аймақтың экономикалық даму жағдайын қарастырғанның өзінде,
- өндіріс пен
- қоғамның әлеуметтік, институционалдық және әкімшілдік
- қоғамдық
- дәстүр
Бүгінгі таңда әлемнің көптеген елдеріндегі және оның аймақтарындағы
Аталған мақсаттардың ішіндегі - аймақтық экономиканы тиімді басқару
аймақтардың жеке шекараларын айқындау;
аймақ пен мемлекет арасында өзара іс-әрекет аясын қалыптастыру
республиканың билік органдарының аймақ экономикасын дамытуға қатысты
ҚР-ндағы әкімшілдік-аймақтық құрылымдардың құқықтары мен міндеттерін
Аймақтың экономикасын басқарудың экономикалық- құқықтық түрі келесі бағыттардан
аймақтық табиғи ресурстарды бөлістіруде жалпы қағидалардың орындалуын қадағалау;
мемлекеттік қаржылардың аймақ аралық бөлістіру көздерін анықтау;
жергілікті қаржылардың бөлістірілу қағидаларын тиімді жүзеге асыру;
мемлекеттік және жергілікті билік органдарының өз міндеттемелерін дұрыс
аймақ экономикасының мамандандырылған салаларының әлсіз және басым бағыттарын
Аталған бағыттардың әр қайсысы да аймақтың саяси және
Экономист ғалымдардың тұжырымдамасында экономиканы басқару тиімділігін бағалауда мемлекеттің
аймақ экономикасын басқару әдісі;
аймақтық жиынтық өнім көлемінің деңгейі;
Облыстық экономикасын басқару мемлекетімізде жүзеге асырылып отырған
Келесі кестеде (кесте1) Жамбыл облысының аймақтық жиынтық өнім
Кесте 1 - Аймақтық жиынтық өнім көлемінің
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Өсу
%
Облыс бойынша
ЖӨ., млн тенге 4411,0 10754,0 43351,6 50456,4
58 717,3
78 886,3
86932,7 1,9есе
-Өнеркәсіп 7258,1 10238,9 11341,1 12186,6 16935,1 19782,7 21800,5
-ауыл шаруашы-
лығы, аң аулау, балық, орман шаруашылық
тары 1188,2 7793,2 9381,7 10441,5 12974,1 16660,4 18359,8
-құрылыс 57,9 1121,9 577,4 571,9 686,3 1838,6 2026,1
Транспорт және байланыс саласы 6473,8 3679,6 7436, 8
7916,5
11 728,7
12 925,1 50,08
- сауда (ішкі, сыртқы) 6653,8 4202,5 1968,4 5
5 369,1
6 298,2
6 940,6 4,3
-басқа да қызмет түрлері 11784,4 9717,9 12746,8 14286,2
22 577,7
24880,6 2,1есе
Мәлімет көзі: Стат.ежегодник Жамбылской области за 2007г. [14]
Кесте 1 мәліметтері бойынша қарастырылып отырған 2001-2007 жылдар
аймақтағы өнеркәсіп өнімдерін өндіру 2000-2006 жылдар аралығыда
бірі облыстағы шағын және орта бизнес субъектлерінің санының
ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіретін шаруашылық субъектлердің санының артуы;
аймақтағы қаржы институттарының қызметінің дамуы;
Аймақ экономикасы салыстырмалы түрде алғанда дамуы жағынан біршама
аймақ экономикасын басқаруда қалыптасып отырған үш деңгейлік басқару
Аймақтағы өнім өндірісін дамыту;
Экономиканың барлық салаларында шикізат базасын өндіруді
Аймақтық мақсатты бағдарламалардың жүзеге асырылу нәтижелерін қадағалау (Аумақтық
Аймақтағы бәсекелестіктің дамуына және шағын және орта бизнестің
өңдеуші салалардың қосалқы ресурстарын максималды пайдалану;
аймақтық өнім өндірісінде кластерлік жүйені дамыту;
Аталған бағыттармен қоса тағы да ескере кететін жайт,
2.2 ҚР Үкіметінің мемлекеттік басқару жүйесін жаңартуға бағытталған
Үкіметтің экономикалық саясатының барлық бағытының арасында әкімшілік реформа
Үкімет әкімшілік реформаны іске асырудың бастапқы кезеңін жүзеге
Реформа аясындағы жұмыстар алты блок бойынша жүргізіледі.
Бірінші. Мемлекеттік қызметті реформалау.
Бұл блок бойынша мемлекеттік қызметті құқықтық-ұйымдастыруды қамтамасыз етуге
Биылғы жылғы наурыздағы Президенттің Жарлығына сәйкес, мемлекеттік органдардың
Мысалы, Премьер-Министр Кеңсесінде аппаратты оңтайландыру жүргізілген, енді
Еңбекақыны арттыру мемлекеттік қызметшілердің өз жұмысында нақты нәтижеге
Мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысының жаңа жүйесі жалпы алғанда, мемлекеттік
Басшылардың алдына нақты міндеттер қою және ол міндеттердің
Мемлекеттік қызметті реформалау аясында, сондай-ақ саяси және әкімшілік
Бұл әр салада стратегиялық мәселелерде шешім қабылдауда мемлекеттік
Жауапты хатшы саяси басшылық шешімін қабылдауды, сондай-ақ ұйымдастырушы-басқарушылық
Жауапты хатшы жоғары әкімшілік қызметіндегі лауазым иесі ретінде
Үкімет тарапынан мемлекеттік қызметке функциялық талдау жасау жөнінде
Мемлекеттік органдар әзірше бәсекелестікті шектеу және кәсіпкерлерді жосықсыз
Осыған байланысты салалық реттеуіш функциясын орындайтын алқалық органдар
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша биылғы жылы телекоммуникация мен
Мемлекеттік қызмет жүйесі ашық болуы тиіс, яғни атқарушы
Екінші. Мемлекеттік жоспарлауды жетілдіру
Биылғы жылғы қаңтардағы Парламент палаталарының бірлескен отырысында еліміздің
Корпоративтік басқарудың осы заманғы жүйесі жеке сектор тәрізді,
Бәрінен бұрын, әрбір министрлік, агенттік және әкімдіктер өз
Нақты мақсатты индикаторға қол жеткізу Үкімет пен мемлекеттік
Барлық мемлекеттік органдар мен өңірлердің мұндай жүйеге көшуі
Осылайша Үкімет деңгейінде бекітілетін орталық және жергілікті мемлекеттік
Басқарудың мұндай жүйесіне көшу мемлекеттік органдардың басшыларының дербес
Мемлекеттік органдарда стратегиялық жоспарлау жүйесін енгізу елімізде стратегиялық
Үшінші. Бюджеттеу, нәтижені бағдарлау
Бюджеттеу жүйесін реформалау мемлекеттік ресурстар шығысының тиімділігіне бақылауды
Сонымен бірге, мемлекеттік органдарға бюджеттік қаражатты бөлу және
Бұл үшін бюджеттік классификацияға өзгерістер енгізіледі, есеп және
Төртінші. Мемлекеттік қызмет көрсету сапасын арттыру
Мемлекеттік қызмет көрсетуде қолданыстағы жүйенің негізгі кемшілігіне тоқталсақ,
Мұндай кемшілікті болдырмау мақсатында, Үкімет тарапынан мамырдың аяғына
Осыдан кейін барып, мемлекеттік қызмет көрсетудің барлық саласында
Мемлекеттік қызмет көрсету сапасын арттырудың принциптері мынадай:
- әрбір мемлекеттік мекемеде қызмет көрсететін тұтынушы шеңберін
- маңызды сұранысты табу және көрсетілетін қызметті қанағаттандыру
- көрсетілетін қызметтегі кемшіліктерді табу мақсатында халықпен тікелей
- қызмет реестрі мен сапа стандарты туралы халықты
- қызмет түрлері мен оны ұсыну жолдарың таңдауды
- қызмет көрсету және шағымданушы процесінде тиісті ақпаратқа
- халықтың шағымын шешудің тиімді тәсілдерін қамтамасыз ету.
Осы блок аясында, сондай-ақ «Электронды Үкіметті» құру жөнінде
Электронды Үкімет және әкімдіктер инфрақұрылымын құру жөнінде жүргізіліп
Бұл жұмыстың маңыздылығына келсек – мемлекеттік қызмет көрсету
Мұндай бағалау ісіне социологиялық сауалнама жүргізумен шұғылданатын мамандандырылған
Бесінші. Оңтайландыру және экономиканың мемлекеттік секторын басқару тиімділігі.
Осы блок аясында мемлекеттік сектордағы барлық кәсіпорында корпоративтік
Мемлекеттің экономикалық қызметке қатысуын оңтайландыру жөнінде жұмыстар жалғасын
«Самұрық» және «Қазына» мемлекеттік холдингілерде корпоративтік басқаруды енгізу
Бұл тәжірибе барлық мемлекеттік холдинктерге, ӘКК (СПК) мен
Алтыншы. Мониторинг және экономиканың мемлекеттік секторы мен мемлекеттік
Әкімшілік реформа нәтижесіне талдау жүргізу үшін және мемлекеттік
Мұндай тетік айқындалған көрсеткіштер жүйесіне негізделеді, яғни басқару
Мұндай тетікті енгізу стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлауды
Бағалау мынадай талаптар бойынша жүргізіледі:
мемлекеттік органдар қызметінің стратегиялық мақсаттар мен
мемлекеттік, салалық, өңірлік және бюджеттік бағдарламаны іске
мемлекеттік қызмет көрсету тиімділігі мен сапасы;
мемлекеттік активтерді басқару тиімділігі;
бюджеттік қаржыландыру тиімділігі;
ұйымдастыру құрылымының тиімділігі;
кадрды басқару және технологиялық ресурстарды қоса алғанда,
тәуелсіз аудит нәтижесіне анализ;
Осылайша бағалаудың мұндай жүйесін енгізу ашықтықты және қаржылық
Мемлекеттік қызмет көрсету стандарты бекітіліп, жарияланғанда, халық пен
Әкімшілік реформа іс-шаралары жүйелі жүргізілетен болады. Ең басты
Бұлар – Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі, Денсаулық
ҚОРЫТЫНДЫ
Мемлекеттік тиімділігін қамтамсыз ету қай кезде де, қай
Мемлекеттік басқарудың тиімділігі нәтижелер мен қол жеткізген қоғамдық
Қазіргі дағдарыстан шығуда мемлекеттің тимді басқаруының мәні зор.
Алдағы жаһадану жағдайында мемлекеттік басқару міндеті мен ролі
Мемлекеттік басқару тиімділігінің түсінігіне оның мақсатты бағытталған және
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясы.Алматы, 1997
Толемісов Орынбасар «Реформалардың экономикалық тиімділігін және мемлекеттік
Мусатаева А.А. «Мемлекеттік басқарудың теоретика-әдістемелік негіздері» // Актуальные
Жатқанбаев Е.Б. Мемлекеттік басқарудың теориясы және практикасы. Алматы,
Атаманчук Г.В. Теория государственного управления. Москва, 1997г.
Ихданов Мемлекеттік басқару теориясы. Оқулық Алматы 2009
Әбікен Тоқтыбеков «Мемлекеттік басқаруды жетілдірудің жолдары: тұжырымдамалар мен
Әбікен Тоқтыбеков «Басқарудың қыры мен сыры» // Ақиқат
К.Е. Кубаев «Эффективное государственное управление» Монография Алматы
К.Е. Кубаев экономическая модель эффективного государство // Евразийское
Уткин Э.А.,Чистобаев А.И. Основы региональной экономики Санкт-Петербург, 1998
Бердалиев К.Б. Основы управления экономикой Казахстана. – Алматы:
Кубаев К.Е. Теория системы экономического управления //
Стат.ежегодник 2007ж
www.kyzmet.kz .
27