Мазмұны
Кіріспе
1.Қаржының мәні, атқаратын қызметі және рөлі
1.1 Қаржы ұғымы, мәні мен қажеттілігі
1.2 Қаржының атқаратын қызметі
2.Инфляция экономикалық құбылыс ретінде
2.1Инфляция мәні және түрлері
2.2 Инфляцияға қарсы саясат шаралары
3. Қаржы және инфляция
3.1Қаржы мен инфляцияның өзара байланысы
3.2 Қазақстандағы инфляция деңгейі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Нарықтық қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан да оларды
Сыртқы сауда көрсеткіші көңілде күй ойнатып, еліміздің байлығын
Теңге тұңғыш айналымға түскен жылдары Ұлттық банкте де,
Елдегі инфляциялық процесс, оның себеп-салдары, оған қарсы күрес
Инфляция дегеніміз – айналымдағы ақшаның шамадан тыс көбейіп,
Бірақ қайсыбір елдерде оның даму үрдістері экономиканың даму
1.Қаржының мәні, атқаратын қызметі және рөлі
1.1. Қаржы ұғымы, мәні мен қажеттілігі
Қаржы («қолма-қол ақша», «табыс» ұғымын білдіретін орта ғасырдағы
Бүгінде қаржы терминін күнделікті қолданысқа енгізген авторды
Қаржы туралы жұмыстың («Афин республикасының кірістері туралы») алғашқы
Аристотельдің (б.э.д. 384-322 жж.) қаржы саласындағы көзқарасы оның
Қаржының мәні, оның даму заңдылықтары, тауар-ақша қатынастарын қамту
Түрлі қоғамдық-экономикалық формациялар қаржысының айырмашылығы негізінен мына себептерге
әр түрлі қоғамдық формацияға қоғамның өзіне меншікті таптық
кез келген қоғамдық-экономикалық формацияларда қаржы билеуші таптың мүдделерін
өндірістің жаңа әдісі шаруашылық қатынастардың жаңа жүйесін тудырады.
егер мемлекет басқару органы ретінде қалыптасқан өндірістік қатынастардың
Құн категорияларының жүйесінде қаржы белгілі орын алады және
Қаржының пайда болуының бастапқы шарты ақша қатынастарымен ортақтастырылған
Тауар өндірісінің негізі тауар өндірушілерінің экономикалық оқшауланушылығын шарттастыратын
Ұдайы өндіріс процесінің үздіксіз жалғасын жататын белгілі өндіру,
Қоғамдық өнімнің нақтылы іске асырылуының екі нысанының болу
Қаржы ғылыми ұғым ретінде қоғамдық өмірде сан алуан
Экономикалық өмірде қаржының сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әр
«Қаржы» ұғымы ақша нысанындағы қоғамдық өнімді бөлумен байланысты
Экономикалық жұмыс істеуінің нарық жағдайында мемлекет тауар-ақша- қатынастарын
Қаржы – ақша қатынастарының жиынтығы, олардың ажырағысыз бөлігі,
Жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табысты жасау, бөлу
Алайда қаржы ақша қатынастарының бүкіл сферасын қамтиды деп
Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да, функциялары жағынан да
Ұдайы өндіріс процесінің түрлі стадияларында жеке экономикалық категориялардың
Ақшаның нақты қозғалысы ұдайы өндіріс процесінің екінші және
Екінші стадияда ақша нысанындағы құнның қозғалысы тауарлардың қозғалысынан
Ұдай өндіріс процесінің өндіру мен тұтыну стадияларында мұндай
Қаржының іс-әрекет етуінің жиынтық қоғамдық өнімді бөлу стадиясында
Қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу
Жалпы қоғамдық өнім
Б ө л у
Ш ы ғ ы н д а р
с
v
Материалдық
Шығындар
Еңбекке ақы төлеу
Қосымша
өнім
Ұлттық табыс
Қайта бөлу
Орынды толтыру қоры
Тұтыну қоры
Қорлану қоры
Нәтижесінде өнімнің бір бөлігі жаңа толық айналымға түседі,
Қарастырылған процестер қаржы қатынастарының күрделі тоқайланысуын, олардың басқа
1.2 Қаржының атқаратын қызметі және рөлі
Қаржының мәні, іс-әрекет механизмі және рөлі оның функцияларынан
Қаржыға қатысты функция осы экономикалық категорияға тән қызмет
Қаржы басқа тым жалпы категориядан – ақшадан туындайтын
Қазіргі уақытта қаржының бөлгіштік және ұдайыөндірістік тәрізді екі
Бөлгіштік қатынастардың ерекше сферасы ретінде қаржының міне ең
Жалпы қоғамдық өнімнің құны (оның ақша нысанында), сонымен
Қарамағында мақсатты арналымның қорлары қалыптасатын ұдайы өндірістік процестің
Қаржының көмегімен бөлгіштік процесс қоғамдық өмірдің барлық сфераларында
Бөлу функциясы қаржы құралдарын қоғамдық жалпы өнім мен
Қаржының бөлгіштік функциясының іс-әрекеті оның мәнінен: жиынтық қоғамдық
Қоғамдық өнімді бөлу алғашқы және кейінгі, немесе қайта
Алғашқы бөлу кезінде жиынтық қоғамдық өнімнің жалпы көлемінен
Қайта бөлу салалық, сондай-ақ аумақтық тұрғыдаға шаруашылық жүргізуші
Қаржы көмегімен ұлттық табысты бөлу және қайта бөлу
қаржылық-бюджеттік әдіс. Ол бюджетке табыстарды алғанда және бюджеттен
несиелік-банктік әдіс. Ол уақытша бос қаржы ресурстарын жұмылдыруды
Қоғамдық өнімді құндық бөлудің процесі мемлекет белгіленген қаржы
Ұлттық табысты қаржы көмегімен қайта бөлудің негізгі мақсаттары
өндірістік емес саланы қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету; бұл
елдің жеке экономикалық аймақтары арасында қаржы ресурстарын мақсатты
Қарсы ресурстарын маңызы зор прогрессивті салалардың айырықша дамуын
Қаржы ресурстарын ұтымды түрде сала ішінле бөлу, ол
Сөйтіп, ұлттық табысты қаржы көмегімен бөлу жіне қайта
Қаржының қоғамдық өнімді бөлу және қайта бөлу процесіне
Демек, қаржы бөлгіштік функция арқылы ақшалай табыстарды қалыптастыру
Қорытындысында қоғамдық өндірістің барлық қатысушыларының нақтылы еңбек үлесі
Қаржы ұлттық табыс құрамындағы бастапқы табыстарды да, түпкілікті
2.Инфляция экономикалық құбылыс ретінде
2.1 Инфляция мәні және түрлері
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция көптеген бері өмір сүріп
Инфляция термині ақша айналысына қатысты 19 ғасырдың орта
Инфляцияның дәстүрлі ең жалпы анықтамасы – тауар айналымының
Инфляция – ақша жүйесінің дағдарысты жай күйі.
Ақшаның құнсыздануы мына факторларға себепші болады:
айналысқа артық ақшаның шығарылуы;
қолайсыз төлем балансы;
үкіметке сенімнің жоғалуы.
Ұзақ уақыт бойы инфляцияны монетарлық құбылыс деп санай
Бүгінгі инфляция бағаның өсуі нәтижесінде ақшаның сатып алу
Инфляцияның ішкі және сыртқы факторларын айыра білу қажет.
Дүниежүзілік құрылымдық дағдарыстар басқа елдерге инфляцияны экспортқа шығаруға
Сөйтіп, көпфакторлы процесс ретінде т инфляция – бұл
Инфляцияның іс-әрекет қаржы проблемаларымен байланыстырып отыру қажет, өйткені
белгілі бір салық нысандары мен әдістерін қолдану;
инфляциялық сипаттағы шараларды мемлекеттік бюджет арқылы қаржыландырудың ауқымы;
мемлекеттік бюджеттің тапшылығын жабудың әдістері;
мемлекеттік берешектің көлемі.
2.2 Инфляцияға қарсы саясат шаралары
Инфляцияның өрістеп, күшеюі экономикалық және әлеуметтік қарама-қайшылықтарды асқындырып
Инфляция кезінде мемлекет іс-қимылының екі нұсқасы болады:
1) бейімделу саясатын жүргізу немесе инфляцияға бейімделу;
бұл кезде табыстарды, жалақыны, пайыздық өлшерлемелерді, инвестицияларды индекстеу
компаниялар мен фирмалар қысқа мерзімде жобаларды өткізеді, жеке
2)инфляцияны төмендету немесе басу жөнінде инфляцияға қарсы шаралардың
Инфляцияны жою жөніндегі шаралардың кешені қоғамның іс-әрекет етуінің
Сұраным инфляциясын жоюға ақша және фискалдық саясатты пайдаланудың
Инфляцияға қарсы саясат – инфляциямен күреске бағытталған экономиканы
Дефляциялық саясат – мемелкеттің шығындарын азайту, немесе несие
Кірістер саясаты – бағаға және жалақыға оларды толықтай
Инфляцияға қарсы саясат ақшалай ұсынымды шектеудің әр түрлі
1.Орталық банктің нақты ақша эмиссиясын қысқарту арқылы айналыстағы
2. Барлық несие ресурстарын қымбаттату және оларға қол
3. Кредит мультипликаторын қысу және коммерциялық банктердің
4. Сондай мақсаттарда Орталық банктің кредиттерін тікелей қысқарту.
Инфляцияға қарсы фискалдық саясат салықтарды көбейту, мемлекеттің шығыстарын
Салық саясаты инфляция жағдайында екі өзара байланысты, бірақ
біріншіден, мемлекеттік бюджеттің теңдестігіне жету және тапшылығын жою
екіншіден, экономиканың бастапқы буындарында – өндіріс пен айырбас
Инфляцияға қарсы салық саясаты жанама салық салуды қысқартуда
Сондықтан инфляция кезінде тұтынуға салық салуға акцентпен жеңілдіктеудің
Мемлекеттің шығыстарын қысқарту бұл процесті бюджет сферасына да,
Қазіргі уақытта инфляциялық таргеттеуді енгізуге дайындық шеңберінде мынадай
3. Қаржы және инфляция
3.1 Қаржы мен инфляцияның өзара байланысы
Нарықтық экономика кезінде қаржы инфляциялық процеске бірқатар факторлар
Бірінші фактор - мемлекет шығыстарының өсуі, бұл
Екінші фактор-табысқа, пайдаға салынатын салықтың көбеюі. Салықтың едәуір
Үшінші фактор-бюджеттердің ұзақ уақытты тапшылықтары (өндірістік емес шығындардың
Инфляция қарсы қатынастарын да өзгерістерге ұшыратады. Біріншіден, инфляция
Екіншіден, инфляция қаржы ресурстарын құнсыздандырады және салық түсімдерін
Үшіншіден, инфляциялық процесс мемлекеттің берешегі проблемаларын шиеленістіреді.
Сөйтіп, қаржы мен инфляция өзара тәуелді болып келеді
Қаржы қатынастары мен инфляциялық процестердің бір бағыты келеңсіз
Төмен инфляция немесе оның болмауы ұлттық шаруашылықтың түрлі
Инфляцияны бағалау және өлшеу үшін бағалар индексінің көрсеткіші
Іб1-Іб0
Инфляция қарқыны =--------------------*100
Іб0
Қазақстанда тұтыну тауарларының бағасы мен қызметтер көрсетудің тарифтері
1990-1;1992-2,5; 1993-30,6; 1994-22,7; 1995-1,60; 1996-1,39; 1997-1,17;1999-1,18; 2000-1,13.
Дүниежүзілік практикада егер инфляцияның қарқынын жарты жыл ішінде
Инфляциялық процестің қуаттылығын бағалауды және инфляцияның түрлерін мынандай
бағалар өсуінің қарқыны бойынша:
баяу – баға жылына 10 пайыз өскенде; бұл
өршімелі – баға 100 пайыз шегінде өскенде; ақшаның
әсіреинфляция – баға жүздеген пайызға өскенде, баға мен
теңдестірілген және теңдестілірмеген инфляция; теңдестірілген инфляция кезінде
болжаулық дәрежесіне қарай:
күтілген, болжалды және күтілмеген;
Қаржы мен инфляцияның өзара байланысын инфляцияның екі типі
Бірінші жағдайда, ол заңи және жеке тұлғалардың ақша
Екінші жағдайда, кәсіпорындардың еңбекке ақы төлеуге, кредиттер бойынша
Нарықтық экономиканың механизмі – бәсеке мен тиімсіз кәсіпорындардың
Монополяландырылған экономикада бұл механизм әрекет етпейді. Өйткені өндіруші-кәсіпорынның
Жалпы инфляцияның себептері базистік қатынастардың қарама-қайшылықтарынан, экономикадағы үйлесімсіздіктер
Инфляция сыртқы экономикалық қызмет тарапынан арандатылуы мүмкін, бұл
Экспортталатын инфляция тауарлар мен қызметтер көрсетуге экспорттық бағаның
Инфляцияның көріну нысаны – ақшаның құнсыздануы мен өнімге,
Инфляцияның табиғаты ақшаның онымен салыстырмалы тұлғаланатын тауар ауқымынан
3.2 Қазақстандағы инфляция деңгейі
Қазақстан қазір 167 әлем елдерімен сауда серіктестіктеріне қол
Теңге тұңғыш айналымға түскен жылдары Ұлттық банкте де,
Елдегі инфляциялық процесс, оның себеп-салдары, оған қарсы күрес
Бюджет шығыстары саясатында тағы да бір көңіл аударатын
Сыртқы сауда, инвестиция, төлем балансы, ақшалай несие саясаты,
Сыртқы саудадағы экспорттың импорттан басым көлемде дамуының нәтижесінде
Егер кен орындарын инвестициялау, жабдықтау, барлау, игеру саласында
Сыртқы қарыздардың екінші деңгейдегі банктер қарыздарының инфляциялық процестерге,
сыртқы қарыз 2000-2005 жыл аралығында үш еседен артық
Осыған байланысты бізде шет ел инвестициясына зәрулік күшті,
Инфляциялық қауіпті сейілту, тауар-қызмет ұсыныстарын ілгерілету және қазақстандық
Орталық Азиядағы макроэкономикалық көрсеткіштер жоғары болып тұр. Қазақстан,
Ақшаның сандық теориясының оппоненттері дәлелдегендей, егер ұлттық экономиканың
Қорытынды
Қаржы саясатының қырсыздығынан инфляция орын алып отыр деуге
Курстық жұмыстың тақырыбына байланысты қаржы мен инфляция өзара
Алғашқы бөлімде жалпы қаржының мәніне, оның атқаратын қызметіне
Қаржының пайда болуының бастапқы шарты ақша қатынастарымен ортақтастырылған
Екінші бөлімде инфляция табиғатын талдап, оған қарсы жүргізілетін
Үшінші бөлімде тақырыпқы байланысты қаржы мен инфляцияның өзара
- мемлекет шығыстарының өсуі;
- табысқа салынатын салықтың көбеюі;
- бюджеттердің ұзақ уақытты тапшылықтары.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Балабанов А.И., Балабанов И.Т. Финансы. Учебное пособие.-Петербург:
2. Құлпыбаев С. Және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу
3. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаева С. Оқулық. – Алматы:
4. Финансы. Учебное пособие (под ред. Проф. А.М.
5. Финансы, деньги, кредит. Учебник. Под редО.В.Соколовой. –М.:ЮРИСТ,2001.