КІРІСПЕ
Туризм – әлемдік экономиканың құлдырауды білмейтін, ең тұрақты дамып
Туризм еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуын жеделдетумен қатар өлкеміздің абырой-беделін арттыруға
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты – бұл елдің мәдени, тарихи
Негізгі мәселелеріне еліміздің тарихи-мәдени, табиғи ресурстарды пайдаланудағы мәселелерін
Осы тақырыпты таңдаған себебім, туризмді дамытуда маңызды орын алады.
Туризм кәсіпкерлікпен, іскерлікпен айналысу үшін даму болашағы зор экономика
Бұл тақырыптың өзектілігіне келетін болсақ, біздің еліміздің туризмді дамытуға
Ең бастысы қазақ қонақжай халық ретінде туризмге нағыз керек
Қонақтардың көбейгені жатар орын мен тамақтандыру, мәдени және байланыс
Жан-жағын заңғар тау қоршаған Алакөл мен Жалаңашкөлдің суы мен
Жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден
Кіріспеде тақырыптың өзектілігі негізделеді және дипломдық реттеудің мақсаты мен
Бірінші бөлімде туристік ресурстардың мәні мен маңызы ашылады және
Жұмыстың теориялық-әдістемелік негізі – туристік ресурстарды пайдаланудың көпжылдық қорытынды
Дипломдық зерттеуде нормативтік және заңшығарушылық құжаттар, мақалалар, кітапхана құжаттары
Туристік ресурстар және оны пайдаланудың теориялық негіздері
1.1 Туристік ресурстардың мәні мен маңызы және олардың жіктелуі
Белгілі бір территориялардың туризм дамуы үшін қолайлығы мен
Қазіргі заманғы туризм осы ресурстардың орналасу ерекшеліктері мен сапасын
Л.А.Багрова, Н.В.Багров, В.С.Преображенский анықтамасы бойынша табиғи ресурстар бұл –
ҚР Статистика агенттігінің жіктемесі бойынша табиғи ресурстарға парк, мемлекеттік
Парк – ағашты, көкмайсалы алабы бар, табиғи және мәдени-рекреациялық
Мемлекеттік табиғи қорық – табиғи процестерді, бір үлгідегі және
Мемлекеттік ұлттық табиғи парк – ерекше экологиялық, рекреациялық және
Мемлекеттік табиғи резерват – ландшафттық және биологиялық алуан түрлілікті
Хайуанаттар паркі – хайуанаттар паркіне бөлінген, туристердің келуіне ашық
Шипажай ісі бойынша туристік ресурстар объектілер ретінде үшке бөлінеді:
Туристік ресурстар кешенінде тұрғылықты пунктерде және аралық территорияларда орналасқан
Әлеуметтік-экономикалық ресурстарға тарихи-мәдени нысандар (ескерткіштер мен ескерткіш жерлер, мұражайлар,
Материалдықтар өндіріс құралдарының жиынтығын және қоғамның дамуының әр тарихи
Тарих пен мәдениет ескерткіштерін маңызды белгілер бойынша бес негізгі
Археология ескерткіштері – бұл қалашықтар, қорғандар, ежелгі баспаналар, бекіністер,
Архитектура мен құрылыс ескерткіштеріне тән объектілер: архитектуралық ансамбльдер мен
өнер ескерткіштеріне монументалды, бейнелеу, безендіру-қолданбалы және өнердің басқа да
Құжатты ескерткіштер – мемлекеттік билік пен мемлекеттік басқару органдарының
Әлеуметтік-экономикалық рекреациялық ресурстарға адамдардың тарихы, мәдениеті мен қазіргі қызметімен
Туризм мақсаты үшін қолайлы табиғи және әлеуметтік-экономикалық жағдайлары бар
Табиғи кешендердің туристік-рекреациялық ресурстар тобына өтуі келесідей жүргізіледі:
1. Табиғи кешендер шынайы құрылымдар болып табылады, туристік сұраныстың
2. Туристік сұраныстың пайда болуы табиғи кешендердің зерттеу мен
3. Қоғамдық қажеттіліктердің іс-әрекетімен құралдар мен еңбек енгізу күшімен
4. Туристік сұраныс көлемінің ұлғаюы қасиеттері аз табиғи кешендердің
Осыған ұқсас процесс әлеуметтік-экономикалық объектілердің экскурсиялық-рекреациялық ресурстар тобына өтуі
Туристік-рекреациялық ресурстар – тарихи ұғым, өйткені ғасырдан ғасырларға ресурстардың
Туризмнің әр түрінің ресурстары спецификалық сипатқа ие. Санаториялы-шипажайлы демалыс
Сауықтыру демалысы күткен нәтижені тудыратын жағымды және жайлы климаттық
Спорттық туризм және санаттағы саяхаттар үшін өтімділік пен кедергілердің
Туристік-рекреациялық ресурстардың маңызды сипаттамаларына келесілер жатады:
Қорлардың көлемі (минералды су дебиті, құнды рекреациялық территориялар ауданы,
Ресурстардың таралу ауданы (жағажай өлшемі, территорияда судың, орманның болуы,
Мүмкін пайдалану кезеңі (жағымды климат кезеңінің, шомылу кезеңінің ұзақтығы,
Ресурстардың көп бөлігінің территориялы қозғалмайтындығы;
Салыстырмалы түрде төмен болатын капиталсыйымдылық және пайдалану шығындарының жоғары
Табиғатты саналы пайдалану нормаларын сақтауда және рекультивация мен жайғастыру
Қазіргі кезде демалыс пен туризм ресурстарының мынадый жіктемесі де
Туристік-рекреациялық ресурстар туризмнің территориялық ұйымдастырылуына, туристік аудан мен орталықтың
Елдегі туристік-рекреациялық қызметті территориялық ұйымдастырудың ғылыми негізделген ұзақмерзімді болжау
Туристік өнімді қалыптастыру ретінде әрине туристік ресурстар болып табылады.
Туристік ресурстарды пайдалану және оларды қорғау
Қазіргі кезде ақпараттық технология дамыған соң кез келген ақпаратты
Дүниежүзілік мәдени және туристік қызметті үйлестіру мен стандартизациялауға ЮНЕСКО
Тарих, табиғат пен мәдениет ескерткіштері мемлекеттің ұлттық игілігі болып
Аймақтардың көбісі ежелгі қалалар, усадьбалық және сарай-саябақтық ансамбльдер, өзіндік
Туристік инфрақұрылымның дамуында территорияның тарихи бейнесін жоймау керек. Әрбір
Мәдени-тарихи кешендерді жаңарту кезінде ансамбль принципін және объектілерді жеке
Мәдени, тарихи және табиғи мұра келесі санаттарға бөлінеді:
1. Негізінен туристер пайдаланатын игіліктер (фестивальдар, көріністер, ескерткіштер және
2. Аралас пайдаланатын игіліктер (мәні жоғары емес тарихи ескерткіштер
3. Негізінен жергілікті халық пайдаланатын игіліктер (азаматтық құрылыстар, діндік
Мәдениет пен туризм саласындағы әртүрлі ұйымдардың ұтымды ынтымақтастығын қамтамасыз
Туристік ресурстар тізімін дайындау; әсіресе, мәдени, тарихи, табиғи мұраны
Негізгі туристік аймақтарды және туристік мақсаттағы орындарды анықтау, сонымен
Жасанды және табиғи, материалды және материалды емес объектіліер, сонымен
Жергілікті халық пен туристерді аймақтың мәдени құндылықтарын сыйлауға тәрбиелеуге
Мәдениет пен туризм дамуының жаңа концепциясын біртіндеп бекіту процесінің
Туризмнің дәстүрлі түрлерін дамыту үшін жаңа әдіс мысалы ретінде
Туризм және саяхат бойынша Шығыс Мичиган университеті дәстүрлі мұра
Әр аймақта өзінің бірегей мұрасы бар. Аймақтағы адекват туризмнің
Барабар туризмнің төрт принципі бар:
Жер мұрасын сақтап қалуға белсенді араласу – мәдени, тарихи
Басқа аймақтармен салыстырғандағы жер мұрасының бірегейлігін бөлек атап көрсету;
Жергілікті халықта бірегей мұра үшін жауапкершілік пен мақтаныш сезімін
Жердің бірегей мұрасын қолдану негізінде туризмді дамыту бағдарламасын жетілдіру.
Туризм аймаққа табыс әкелумен қатар, жергілікті халыққа бірегей мұрасымен
Туризмнің табысты дамуы, осыдан, потенциалды туристерді бұқаралық тарту жердің
Әртүрлі қызмет салаларының саяхатқа қатты құштарлықпен туристік бағытқа қызығушылық
Туристік аймақтың тартымдылығына әсер ететін факторлар [5]:
1. Аймақтың инфрақұрылымы;
Мәдени және әлеумметтік сипаттамалары: бейнелеу өнері; музыка мен би;
3. Коммерция мен шоппинг орталықтары;
4. Климат пен табиғат көркемдігі;
5. Аймақтың ашықтылығы;
6. Баға деңгейі;
7. Спорттық рекреация білім орталықтары;
8. Туристерге қарым қатынасы.
Туристік өнімді өндіру туристік ресурстарды мақсатты және рационалды түрде
Туристік қызығушылық нысандары туризм мақсатында қолданылу үшін туристік
Туризм мәдени-тарихи және табиғи ресурстарды қолдануға толық бағытталған. Ол
Бүкіл елдерде дерлік туристік ресурстарды сақтау мақсатында шаруашылық қызмет
Қорғалатын территорияларды ұйымдастырудың ең таралған формаларына шипажайлар мен ұлттық
Шипажайлардың бір-бірімен тығыз өзара әрекет жасайтын негізгі қызмет болып
¦лттық парктерде туризмнің дамуы реттеледі. Реттеу жоспарлық әдістермен (территорияны
Рекреациялық мақсатта ауқымды қолданылатын арнайы қорғалатын территориялар – биосферлі
Туристік ресурстарды игеру мен қолдану туризмнің сәйкес материалды-техникалық
Туризмнің материалды-техникалық базасында негізгі орынды тақырыптық саябақтар алады (ойын-сауық,
Басқа елге барғанда туристер табиғаттың негізгі бөлігі болып табылатын
Әлемдегі әртүрлі аймақтардың мәдениетінің ерекшеліктері адамдарды демалысын қыдырумен
Танымдық туризм саяхаттың бүкіл аспектілерін қамтиды. Бұл
Аймақ ішінде мәдени факторларының дамуы туристік ағымдарды тарту үшін
Мәдени даму деңгейі туристік нарықтағы нақты аймақтың жағымды имиджін
Туристік ресурстарды игерудегі шетелдік тәжірибе
Дүние жүзіндегі ірі туристік орталықтар болып табылатын елдер туризм
Шетелдік елдердің қызмет көрсету сапасы өте жоғары болғандықтан және
Ақпараттық технологияның жетістіктері туризм индустриясында да кең қолданысқа ие.
Көлік инфрақұрылымы туристік ресурстарды пайдалануда маңызды рөлге ие. Шетелде
Шетелде демалу үшін қала сыртына, жағажайға бару міндетті емес.
•
Сызба 1 – ҚР туристік ресурстарын халықаралық нарыққа
Әлемнің дамыған елдерінде және ірі қалаларында экологиялық проблемаларды шешу
Мысалы, Еуропаның бірқатар елдері Еуропалық Одақтың (ЕО) қоршаған ортаны
Қазіргі уақытта ЕО комиссиясы материалдарды жинау, өңдеу, қалпына келтіру
Қазіргі уақытта дамыған елдерде сапалы қалалық кеңістікті құруға, экологиялық
Мәдени жағынан дамуды, демалуды, спорттық іс-шараларды қамтамасыз ету мәселелері
Шетелде туристік индустрия туристік ресурстар базасына негізделеді. Бұл база
Қоршаған ортаның туризм базасы ретінде мәні жоғарылап келеді. БТ¦
Саяхаттарға сұраныстың ойдағыдай көтерілуі индустриалды дамыған елдердегі туристік орталықтардың
Материалды базаны рекреациялық жоспарлау территорияны өзгеше қалыпқа келтіру бойынша
Ауа, жер үсті мен грунт суы, жағажай мен ормандар
Шетелде жергілікті ландшафт пен архитектура ескерткіштерін туристік мақсатта саналы
Осылай, жаңа туристік жоба қоршаған орта жағдайын
Салауатты өмір салтын ұстау тенденциясы арқасында отельдер спорттық тренажерлермен
Көрнекті орындарға барып көру. Әлемдегі табиғи, тарихи-мәдени көрнекті орындарды
Отель-мұражайлардың, яғни әлемдік стандарттарға сәйкескелетін, бірақ ескіліктің қайталанбайтын бейнесін
Экотуризмнің негізгі мақсаты – қоршаған ортаны сақтау. Экотуризмді ұнатушыларға
Танымдық мақсатта қыдырушы туристердің ең көп ағымы Еуропаға, Азияға,
Танымдық туризмге қызығушылықтың артуымен байланысты мәдениет ескерткіштерін қорғау мәні
Тақырыптық туризм басқа туристік мотивтерден жоғары тұратын нақты құбылысқа,
Әлемде туристер зерттемеген жерлер аз қалды. Нағыз романтиктерді Жердің
1985 жылдан бастап туризм мақсатында 46 су асты қайықтар
Ғаламшарымыздың ең тартымды жері – Антарктида. Бұл мұздықтар континентін
Біз танымдық туризмдегі жаңа территорияларды игерудің соңғы жетістіктерін қарастырдық.
Туризм бейбіт, тыныш ортада ғана тұрақты дамиды: саяхатшылар толық
Халықаралық туристік саясат шешімдер мен шаралар түрінде халықаралық туристік
Сызба 2 – Халықаралық ұйымдар
2 Қазақстан Республикасының туристік ресурстары: қоры мен игерілу
2.1 Қазақстанда туристік-рекреациялық ресурстардың жағдайы
Қазақстанның туризмді дамытуға мүмкіндіктері бар. Елімізде 10 мемлекеттік ұлттық
Қазіргі кезде Қазақстанда 25 мың тарих, археология, сәулет және
Біздің елде мемлекет қамқорлығына алынған, ерекше қорғалуға тиісті 25-тен
Соңғы жылдары Катонқарағайда 10 экологиялық-туристік клуб жұмыс істей бастады,
Кесте 1
2005 жылғы табиғатты қорғау мекемелерінің негізгі көрсеткіштері
Есеп берген кәсіпорындар саны Жалпы көлемі, барлығы, га Қызметкерлердің
1 2 3 4 5 6
Қазақстан Республикасы 20 3427092 3012 76814 296592
Ақмола 3 476985 743 10228 87105
Алматы 5 545560 497 29932 108516
Шығыс Қазақстан 4 1434003 1011 1658 48535
Қарағанды 1 90323 164 1437 2141
Қостанай 1 191381 13 6018 35892
Қызылорда 1 16795 26 547 219
Маңғыстау 1 223342 48 5559 416
Павлодар 2 328649 415 5691 13477
Оңтүстік Қазақстан 2 120054 95 814 291
Қазақстандағы ерекше қорғалатын аумақтардың үлесі еліміздің бүкіл аумағының тек
Негізгі және сирек кездесетін хайуанаттардың үлкен саны Алматы (29,9
Алматы (108,516 мың бас), Қостанай (35,832 мың бас) және
өткен жылы табиғи қорғалатын мекемелері жұмысшыларының тізімдік саны 3012
¦лттық парктер мен қорықтар еліміздің әр жерінде орналасқан. Елімізде
Біздің азаматтарымыз үшін жағажайлы туризм қажет болып табылады. Бұл
Жан-жағын заңғар тау қоршаған Алакөл мен Жалаңашкөлдің суы мен
Қазақстан Республикасында 2005 жылы 47 театр, 187 мұражай, 4
Кесте 3
2005 жылы мұражайға келушілер, онда өткізілген экскурсиялар мен дәрістер
Келушілер, мың адам Жетекшісі бар экскурсиялар Дәрістер
1 2 3 4
Қазақстан Республикасы 3525,4 70103 7804
Ақмола 87,0 1753 410
Ақтөбе 175,2 1501 336
Алматы 61,5 4902 361
Атырау 128,7 1848 362
ШығысҚазақстан 546,7 14856 1531
Жамбыл 221,4 2420 228
Батыс Қазақстан 81,7 1574 214
Қарағанды 363,8 6603 794
Қостанай 234,7 2849 377
Қызылорда 100,5 6551 503
Маңғыстау 37,9 737 56
Павлодар 240,4 2884 1016
Солтүстік Қазақстан 106,5 1213 300
Оңтүстік Қазақстан 617,9 11600 791
Астана қаласы 218,4 3344 106
Алматы қаласы 302,2 5468 419
Қазақстан Республикасы бойынша мұражайға 3525,4 келушілер тіркелді, 70105 экскурсиялар
Танымал нысандар ¦лы Жібек жолының қазақстандық бөлігінде орналасқан. Ол
Қазақстандағы туристік ресурстардың игерілуін талдау
Шығыс Қазақстан тауларында аңызға айналған австриялық жол орналасқан. Оның
Барлығымызға жақсы танымал әкімшілік-бюрократиялық кедергілер екінші мәселеге айналып отыр.
Туристік-рекреациялық территорияларды жоспарлау кезінде құндылығы жоғары учаскелерінде шектен тыс
Сызба 3 – Көлік инфрақұрылымының қазіргі жағдайы
Елімізде көптеген тарихи ескерткіштер мен бірегей табиғи орындардың
Алынған нәтижелер бойынша республиканың туристік әлеуеті салмақты. Олардың жүзеге
Кесте 4
Республиканың туристік әлеуетінің салмақты болу себептері
Негізгі себеп Толық емес Бұл себеп емес Жауап бере
1 2 3 4 5
Демалыс үшін тартымды аумақтарда инфрақұрылым мен қызмет көрсетудің төмен
Саланың толықтай бәсекеге қабілетті еместігі 30,0 30,0 35,0 5,0
Туризм сферасында жұмыс істейтін кадрларды пайдалану деңгейінің әлсіздігі 45,0
Табиғи-ландшафтық ресурстардың бұзылуы 15,0 25,0 55,0 5,0
Туристік менеджерлердің туристік бизнесті ұйымдастырудың халықаралық ережелерді білмеуі 40,0
Бірінші кезекте респонденттерге республикадағы туризм саласының потенциалын бағалау ұсынылды.
Қазақстанға туризмнің нәтижелі дамуына әкеп соғатын пайдаға қатысты пікірлерді
Кесте 5
Туризмнің дамуына ұсыныстар
¦сыныстар Иә Белгілі бір жағдайларда Жоқ Жауап беруге қиналамын
1 2 3 4 5
Туризм саласында бірыңғай мемлекеттік саясатты қалыптастыру және бекіту
Туристік бизнестің шаруашылық жүргізетін субъектілердің көп санын құру 20
Туризмнің дамуына биліктің жергілікті органдары мен өңірлердің жұртшылығын
Туристік салада мемлекеттік кәсіпорындардың қатысуын кеңейту 10 40 40
Кіру туризмінде турфирмалардың қызметін қайта бағыттау 25 30 30
Жоғары туризмнің қажеттіліктерімен көлік-коммуникация және басқа қызмет көрсетуші жүйелерді
Кадрларды даярлауды реформалау 35 60 5 -
Тартымды ұлттық парктерді құру 75 25 - -
Кесте 5 жалғасы
1 2 3 4 5
Экологиялық туризмге жағдайлар жасау және объектілерін құрылымдау 70 30
Курорттар мен санаторийлердің қызметін өркениетті деңгейге ауыстыру 85 15
Кейбір сарапшылар әлеуметтік мониторинг кезінде қарастырған мәселеге қатысты қосымша
Кесте 6
Туристік ресурстарды пайдалану тиімділігін SWOT-талдау.
O T
S мамандар даярлау жүйесін қалыптастыру;
туристік ресурстарды белсенді пайдалану мақсатында туризмнің белгілі бір түрлерін
туристік ресурстарды пайдалануда шетелдік тәжірибені игеру;
бизнес ашу арқылы туризм индустриясын дамыту;
мемлекеттік қаржыландыруды күшейту;
халықаралық ұйымдармен, компаниялармен ынтымақтастық
туризм саласындағы кәсіпкерлікті дамыту. экологиялық туризмді дамыту; ЕҚТА-да өндіріс
тағы да ЕҚТА ашып, қаржылық қолдау көрсете білу;
тарихи-мәдени ресурстарды қайта қалпына келтіріп, сақтауға жағдайлар жасау;
Кесте 6 жалғасы
1 2 3
W Халықаралық БАҚ-та Қазақстанның туристік ресурстары туралы деректі фильмдер
жарнамаға мемлекеттік қаржыландыру;
туристік индустриядағы кәсіпорындардың ынтымақтастығы;
жоғары технологияны қолдану арқылы инфрақұрылымды жақсарту;
ұлттық туристік ақпараттық тәуекелден сақтану;
сақтандыру қор жасау;
туристік ресурстарды пайдалануда мемлекеттік кадастр, мониторинг құру;
¦ҚК, әскер, ІІМ жұмысын күшейту;
үй малын егу;
жерімізді көгалдандыру;
эпизоопия ошақтарын үнемі залалсыздандыру.
S – туристік ресурстар мол, саяси тұрақтылық, Қазақстанға қызығушылық
W – беймәлім, туризм индустриясы толық қалыптаспаған, халықаралық жарнама
O – қаржыландыру жеңілдетілді, мемлекеттік қолдау, халықаралық ұйымдардың қолдауы,
T – табиғи эпизоопия, тарихи-мәдени, табиғи ресурстарының нашар жағдайы,
Жібек жолының саяхаттың инфрақұрылымын ұйымдастыру жөніндегі және мәдени мұра
Мамандарды даярлау мәселесі әсіресе ауылдық жерлерде өзекті болып тұр.
Табиғи ресурстарды тиімді пайдалануда экотуризмді дамыту, әлеуметтік инфрақұрылымды күшейту,
Жібек жолы өңірінің магниттік тартуы, әсіресе соңғы он жылдықта
– мәдени туризм саясаты мұраны сақтауды көздеген қызметпен
– мұраны сақтау басым келеді;
– жеке және мемлекеттік секторлар арасындағы серіктестік (ЖМСС) жергілікті
– азаматтық қоғам жағынан мәдени туризмге мүдделіліктің болуы
Жібек жолы өңірі экотуризмді дамыту үшін өңір ретінде елеулі
Туристік-рекреациялық ресурстарды пайдаланудағы мемлекеттік бағдарламалар және мамандарды даярлау
«Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» ҚР Заңында туристік ресурстарға
Бұл заңда туристік қызмет объектілерінің анықтамасы да келтірілген. Туристік
5 – бабында ҚР туристік ресурстарын пайдаланудағы саясатының шаралары
Мемлекеттің тарихи-мәдени ресурстарды сақтау мен пайдалану саясаты «Тарихи-мәдени мұраны
«Ерекше қорғалатын табиғи территориялар туралы» Қазақстан Республикасының заңы мемлекеттік
«Мәдениет туралы» Қазақстан Республикасының заңының жобасы өте қажетті уақытта
Сызба 4 – Мемлекеттік бағдарламалар
2003 жылғы өзінің жолдауында Президент алға қойған міндеттердің бірі
ҚР Президентінің 1998 жылғы 27 ақпандағы Жарлығына орай ЮНЕСКО
2004-2006 жылдарға арналған «Мәдени мұра» бағдарламасы бірқатар ауқымды шаралар
Мәдени мұра бағдарламасының аясында тарих пен мәдениеттің 30-дан
Мұражайларымызда мол мұра жатыр. Жылжымалы ескерткіштер де қалпына келтіру
Осыдан 16 жыл бұрын, дәлірек айтқанда, 1989 жылы Қазақстан
Осы ретте, жалпы саны мыңнан асып жығылатын тарихи-мәдени мұралар
Ақыртас сарай кешенін қорыққа айналдырып, оны мұражайландыру, абаттандыру мен
Осы жылы сәуір айыныңң үшінші жұлдызында мәжілісте «Ерекше қорғауға
Табиғатты қорғау қызметінің нормативті-құқықтық базасы толық қайта қарауды қажетсініп
Кейбір табиғи территориялар, мысалы Қорғалжын, шетелдік гранттар есебінде қаржыландырылады,
Соған сәйкес түзетулер Экологиялық кодекске де енгізу керек. Бірақ
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар - ерекше құқықтық қорғау режимi
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туристердi табиғи және
2001 жылғы 6 наурыздағы Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың тұжырымдамасы
Туризмді дамытудың мынадай негізгі бағыттарынан біз Қазақстанның туристік бейнесін
Тұжырымдамада ¦лы Жібек жолы жобасын әзірлеу міндеті алға қойылды,
Қолға алына бастаған туризм жағдайын Туризм және спорт Агенттігінің
Экономикамыз сәл болса да көтеріліп қазынамызда қаржының ұлғаюына байланысты
Елдің туристік беделін қалыптастыруда республика аймақтарында және шет елдерде
Баға критерийлері
Сапасын бағалау
5 4 3 2 1
Қызмет сапасының бағаға сәйкестігі
өңірдің имиджі
¦сынылған қызметтің түрлері мен сапасы
Қонақ жайлық
Көңіл көтеру мүмкіндігі
Белсенді демалыс
Қонақ үйлер мен мейрамханалар
Жалпы инфрақұрылым:
Жолдар, олардың күйі;
дүкендердің жұмыс режимі,
теміржол тораптары,
телефон байланысы,
жұртшылық пайдаланатын орындар
Әлеуметтік факторлар (қылмыстық ахуал, саяси тұрақтылық және т. б.)
Табиғи жағдайлар: ландшафт,
Экология (сыртқы ортаның ластануы)
Ерекше айлағы шыққан қалалар, елді мекендер, ұлттық мәдени орталықтардың
Тарихи-мәдени ресурстардың жағдайы:
қауіпсіздікпен қамтамасыз ету,
қайта қалпына келтіру,
археологиялық зертеулер
Сызба 5 – Қазақстанның туристік бейнесін бағалау
Қызмет көрсетумен байланысты және табыстылығы едәуір дәрежеде осы
Қазақстанның туристік бейнесін қалыптастыру бағытында: «Беделді көтеруді негізгі іс-шаралары
«Жiбек жолының тарихи орталықтарын қайта өркендету, түркi тiлдес мемлекеттердiң
Бағдарламаның негізгі міндеттерін айта кетуге болады:
1. Көшпелі және отырықшы егіншілік мәдениеттерді және олардың өзара
2. Жібек жолы трассасының объектілерін археологиялық, сәулеттік, қала құрылысы
3. Тарихи және мәдени ескерткіштерді қалпына келтіру және мұражайландыру;
4. Туризм объектілерінің тізбесіне енген жібек жолы трассасының бойындағы
5. Жібек жолының тарихи орталықтарын дәстүрлі салуды жаңғырту (регенерация)
6. Жібек жолында қалалар мен елді мекендерді дәстүрлі салу
7. Жергілікті, өңірлік және халықаралық деңгейлерде және оның барлық
8. Қызметі өнердің дәстүрлі түрлері мен оның бір ізбен
9. Жібек жолы трассасының бойындағы тарихи ландшафтілерді, керуен жолдарын,
10. Өңірлік экономиканың дамуын ынталандыру [24].
Туристік саланы дамыту және 2007-2009 жылдар кезеңіне қойылған мақсаттарға
саланы дамытудың экономикалық және құқықтық тетіктерін әзірлеу;
іргелес мемлекеттермен бірге туризм инфрақұрылымын және халықаралық туристік маршруттарды
«Менің Отаным - Қазақстан» жобасын іске асыруға, сондай-ақ гидтер
Жергілікті халықтың жұмыс бастылығын қамтамасыз ету ету ету;
туристік саланың кластерлік дамуын қамтамасыз ету [25].
3 Қазақстан Республикасында туристік ресурстарды пайдалану тиімділігін арттырудың
ҚР туристік ресурстарды халықаралық туристік
нарыққа жылжыту жолдары
Қазақстан Республикасының туристік ресурстарын халықаралық туристік нарыққа жылжыту үшін
Шетелдік серіктестіктермен ынтымақтастық шетелдік тәжірибені туристік ресурстарды пайдалану тиімділігін
Біздің елімізге туристерді тартуға туристік ресурстардың болуы оң әсер
Туристік ресурстарға апаратын жолдарды жөндеп, көлік инфрақұрылымын дамыту, көлікпен
Екіншіден, ғалымдардың айтуынша, асқақ Алатауымыздың Швейцария тауларынан айырмашылығы аз.
Мамандардың пікірінше, туристердің 90 % басқа халықтың
Әлемдік телеарналардан Қазақстанның әсем жерлері, туристерді қызықтыратын ерекшеліктері туралы
Соңғы жылдары бізде экотуризм дамып келеді. Сұлу табиғатымызды көруге,
Министрлік Қазақстанның туристік ассоциациясымен бірге қоян-қолтық араласып, мемлекет тарапынан
Рекреациялық қызмет зоналарында қызмет түрлерін кеңейту, қызмет
Бұл туризм индустриясын дамытуға зор ықпал етеді және жаңа
Тарихи қазбалар ҚР туристік ресурстарын халықаралық туристік нарыққа жылжытуда
Батыс Қазақстан облысындағы археологтар өз облысының әр ауданын сипаттайтын,
Тарихи-мәдени мұра департаментінің директоры Ербол Шаймерденовтың айтуы бойынша, Қазақстанның
Мемлекеттік табиғи ұлттық парктердің тармақталған желісін жасау тиімдірек болып
ЕҚТА қарқынды дамыту үшін жеткілікті түрде инвестицияларды тартып, қаржы
Ерекше қорғауға алынған табиғи территориялардың жұмысы өз дамуының бастапқы
1. Жаңа ұлттық пакртердің жоспары мен жобаларын жасап жетілдіру;
2. М¦ТП рекреациялық қызметінің аумағында көрсетілетін қызмет түрлерін кеңейту;
3. М¦ТП жанындағы бақылау-қабылдау пункттерін қайта құру;
4. Құрылған және құрылып жатқан М¦ТП тартымдылық белгілері бойынша
5. Туристік маусым кезінде М¦ТП жанында тұратын жергілікті халықты
6. Қызмет көрсету персонал қатарын толтыру және квалификациясын көтеру;
7. ¦лттық парктердің табиғи әсемдігін әлемге жарнамалау мен
Қазақстанды бес ірі туристік аймаққа бөлетін болсақ, туристік-рекреациялық саласында
1. М¦ТП жобаланған жерлерде әлеуметтік инфрақұрылымды бекіту (ауыл
2. Туристік және рекреациялық қызметті үйлестіру үшін облыс, аудан
3. Ауыл жерлердегі туризм жүйесінің кадрларын (гид-аудармашылар, экскурсия жетекшілері,
4. Табиғи-рекреациялық көрнекті орындар бойынша дерек көздерінің жинағы бар
5. М¦ТП-дағы туристік өнімді жүзеге асырудың құқықтық мәселелерінде туристік
6. Туризмдегі неғұрлым жаңа бағыт ретінде экотуризмді дамытуда жеңілдіктер
7. Туристік, рекреациялық қызмет саласындағы заңдардың, жарлықтардың орындалуын қадағалау.
Шетелде «жасыл» туризм 60 – 70 жылдары экологиялық қозғалыстар
Экотуризмді дамытуда су туризмін, тау туризмін, маршрутттық туризмді жетілдіру
Тоғыз жолдың торабында орналасқан Қазақстан үшін экологиялық туризмді дамыту
Алматы қаласында экологиялық туризмнің ақпараттық-ресурстық орталығы ашылды. Ол орталық
Қазақстанда экологиялық туризмді дұрыс жолға қоюға тек өзіміздің сала
Индустрия мен сауда Министрлігі жаңа жоба жасап, әлемнің талдамалы
Қазақстанның әр тұрғыны санаулы минөт ішінде республикамызда орналасқан туристік
Асыл тасты көріктендіруде ЕҚТА маңызы жоғары, яғни келесі жобалар
1. Жібек жолы бойында туризмді дамытудың жобасы (Алтын-Емел М¦ТП,
2. Алтай курортты-рекреациялық аумақты дамыту жобасы (Қатон-Қарағай М¦ТП, Марқакөл
3. Көкшетау курортты-рекреациялық аумағын дамыту жобасы (Көкшетау М¦ТП
4. Солтүстік Қазақстанның су-батпақты жерлердегі және Солтүстік пен Орталық
5. Каспий теңізінің қазақстандық бөлігіндегі туристік-рекреациялық аумағының қалыптастыру мен
Қазақстанның туристік ресурстарын халықаралық туристік нарыққа шығару жолдарына тиімді
«Ақмолатурист» осы есепте көрсетілген экскурсиялардан басқа тағы да көптеген
Туризмнің дамуына еліміздің Орталық Азияның ең қолайлы аймағы -
ҚР туристік ресурстарды игерудегі мәселелерді
шешу және болашағы
Мемлекеттік басқару жүйесін реформалау мәселесіне арналып, 2004 жылғы 17
Соңғы уақыттарда елімізде фитнес-туризм деп аталатын туристік саяхат түрі
Тау-тас пен биік асулармен, өткел бермес қиын шатқалдармен жаяу
Фитнес-туризмді дамытуға қолайлы мүмкіндіктер Қазақстанның қай түкпірінде де бар.
Дегенмен, қазір көп жерлерде ел тұрғындары мұндай сапарларға өз
Туризм индустриясында белсенді демалыс клубтарын ашуға болады: альпинизм, спорттық
Туризм саласында бизнес ашуға жеңілдік несиелер жоқ. Несиенің пайыздық
Шетелдік туристер біздің тауларымызды, әсем табиғатымызды көруге келеді. Тауларда
Туристік ресурстарды тиімді пайдаланудың жолы – экскурсиялар. Туристерді
«Астана – жаңа қала» арнайы экономикалық аймағының аумағында Президент
Бұл экскурсияда Қаржы министрлігі, «Қазмұнайгаз» ұлттық компаниясы, Жоғарғы
Астанада орналасқан мұражайлар бойынша «Еліміздің тарихы»
Президенттік Мәдени Орталығының мұражайында Қазақстан тарихының бұкіл дәуірін қамтитын
Тоталитаризм құрбандарын еске алу мақсатымен Малиновкадағы АЛЖИР мұражайына да
Астанада спорттық-демалыс кешен ашуға көп мүмкіндіктер бар. Есіл өзенінде
Танымал археолог Валерий Волошиннің пікірі бойынша, Ақмола облысы бұрыннан
Ә. Марғұлан атындағы Археология институтының директоры Карл Байпақов өз
Астананы шеңберлеп тұрған археологиялық ескерткіштерді экскурсияға пайдалану балаларды тарихтың
Бұзақты қалашығында қазақ ауылы немесе мұражай ашылса, сонымен бірге
Көкшетау М¦ТП Айыртау аймағының Сырымбет ауылында ХІХ ғасырдың көне
Көкшетау М¦ТП Айыртау аймағының Иман Бұрлық өзені жағасында энеолит
Көкшетау М¦ТП Ботай археологиялық ескерткішіне және Айғаным қонысына экологиялық
Жалпы Ақмола облысында орналасқан тарихи ресурстар көп, яғни танымдық
Оқушы жастардың республикалық «Атамекен» туристік өлкетану экспедициясының жағдайын жақсарту
Қазақстан 2001 жылы «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы заң»
Әр облыста туризмді дамытқанда, біз туристік орталықтың қайталанбас бейнесі
Елдің туристік беделін қалыптастыруда туристік ұйымдар мен Қазақстан Республикасының
Туристік ресурстарды пайдалану және оның тиімділігін арттыру мәселелері туризм
Туристік ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыру, оларды сақтау мен қорғау
ҚОРЫТЫНДЫ
Бүгінгі таңда туризм экономиканың ең жоғары кірісті және үдемелі
Туристік ресурстардың туристік орталық үшін маңызды рөлін ашып көрелік.
Туристік ресурстар жиынтығын екі үлкен топқа бөлуге болады: табиғи
Тарих, табиғат пен мәдениет ескерткіштері мемлекеттің ұлттық игілігі болып
Дүние жүзіндегі ірі туристік орталықтар болып табылатын елдер туризм
Қазақстанның туризмді дамытуға керемет мүмкіндіктері бар. Елімізде 7 мемлекеттік
Біздің елімізде туризмді дамытуда көптеген жұмыстар атқарылып жатыр, бірақ
2003 жылғы өзінің жолдауында Президент алға қойған міндеттердің бірі
ҚР Президентінің 1998 жылғы 27 ақпандағы Жарлығына орай ЮНЕСКО
Қазақстан Республикасының туристік ресурстарын халықаралық туристік нарыққа жылжыту үшін
Әлемдік телеарналардан Қазақстанның әсем жерлері, туристерді қызықтыратын ерекшеліктері туралы
Мамандардың пікірінше, туристердің 90 % басқа халықтың
Соңғы жылдары бізде экотуризм дамып келеді. Сұлу табиғатымызды көруге,
Министрлік Қазақстанның туристік ассоциациясымен бірге қоян-қолтық араласып, мемлекет тарапынан
2007-2009 жылдар кезеңінде туристік ұйымдар мен маршруттар, туризм инфрақұрылымы,
Мемлекеттік деректер базасында әр облыстың бүкіл туристік ресурстары
Туристік ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыру мәселесі қазіргі кезде күрделі
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
И.Т.Балабанов, А.И.Балабанов. Экономика туризма. Учебное пособие. Москва, «Финансы
Р.Раева. Табысты тежемейік // Дала мен қала, № 35
С.Р.Ердавлетов. География туризма: история, теория, методы, практика. Алматы, Каз
Қазақстан туризмі 2004 жылы. Алматы, ҚР Статистика агенттігі, 2005.
В.А.Квартальнов. Туризм. Москва, «Финансы и статистика», 2000. 119 –
Г.А.Папирян. Экономика туризма. Москва, «Финансы и статистика», 1998.
В.А.Квартальнов. Международный туризм: политика развития. Москва, Советский спорт, 1998.
В.С.Сенин. Организация международного туризма. Москва, «Финансы и статистика», 1999.
З.М.Горбылева. Экономика туризма. Учебное пособие. Минск, БГЭУ, 2004.
Т.Бекбергенов. Дамыта, туризм де табыс көзі. Әңгімелескен Д.Кенжалин. //
Ж.Самрат. «Атамекен» - Қазақстан картасы». // Егемен Қазақстан. №28.10.05.
К.А.Ускенбаев, председатель Комитета по регулированию торговой и туристской деятельности
С.Моисеев. Что ищем мы в стране далекой, если все
М.Джилкишинова. Купальные костюмы, толстые бумажники и мелеющие озера. //
«Жібек жолы - Қазақстан» ұлттық компаниясы: Тарихты жаңғырту мен
саяхатты дамыту. // Егемен Қазақстан. 17.09.2003. 4 – бет.
Е. Қосыбаев. Жауапты шаруа, сауапты іс. Сұхбаттасқан С.
Т.Молдақынов, мемлекеттік «Ежелгі Тараз ескерткіштері» қорық-мұражайының директоры. Ақыртас құпиясы:
Т.Рыскелдиев, «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайының директоры. Түлеген Түркістан.
«ҚР-дағы туристік қызмет туралы» ҚР заңы. ҚР Парламентінің жаршысы,
У.Шәлекенов, тарих ғылымдарының докторы, профессор. Мұражайдың мұңы көп. //
Ж.Букина. Не вырубишь топором // Литер, №59 (154), 04.04.06.,
ҚР-нда туризмді дамытудың тұжырымдамасы. ҚР Парламентінің жаршысы, № 10,
Дәулет Тұрлыханов. «Туризм – тұрақты даму кепілі» //
26.09.02. №127 (1132) 2 – бет.
«Жiбек жолының тарихи орталықтарын қайта өркендету, түркi тiлдес
«Жібек жолы: өңірлік ынтымақтастық және даму мақсатында әлеуетті күшейту»
А. Тараков. Наследие веков в открытом мире. // Казахстанская
Л.Еділқызы. Экологиялық туризм. // Егемен Қазақстан, №18,14.04.06., 8 –
Ғ.Дүйсен. Туристская сфера в РК: анализ, оценка и механизм
Туризм – тиімді бизнес, үлкен индустрия. // Егемен Қазақстан,
Қ.Х.Әйтімов, «Астанабасжоспар» МКК бас директоры. Сән және сапа. Әңгімелескен
Саханов Б. История в «кольцах»//Казахстанская правда – 2005. –
Қосымша А
Мәдени-көпшілік объектілері жұмысының 2005 жылғы негізгі көрсеткіштері
Туристік ресурстар Қазақстан Респ.-сы Ақмола обл. Ақтөбе обл. Алматы
Театрлар 47 2 3 1 1 2 2 2
Спектакльдер саны, бірлік 9524 405 668 158 52 525
Келушілер, мың адам 1764894 62700 98600 18083 2978 130125
Мұражайлар 187 11 14 21 13 11 9 4
Келушілер, мың адам 3525,4 87,0 175,2 61,5 128,7 546,7
Хайуанаттар парктері 4 - - - - 1 -
Келушілер, мың адам 481,560 - - - - 12,000
Концерттік ұйымдар 66 3 1 2 6 4 3
Концерттер саны 6321 224 195 123 273 546 211
Көрермендер саны, мың адам 1805,3 23,8 75 9,0 51,9
Кітапханалар 3664 399 186 71 148 267 219 398
Тіркелген оқырмандар,
мың адам 4037733 232,798 232,838 205,310 190,451 345,599 204,967
Луна-парктер мен демалыс парктері 50 1 3 2 2
Мәдени-көпшілік шаралар 1987 - 63 5 80 4 118
Туристік ресурстар Қарағанды Қостанай Қызыл орда Маңғыстау Павлодар Солт.
Театрлар 5 3 1 2 2 3 6 3
Спектакльдер саны, бірлік 1087 639 192 397 217 668
Келушілер, мың адам 221905 96544 31665 38080 53480 86972
Мұражайлар 19 10 8 5 11 10 19 6
Келушілер, мың адам 363,8 234,7 100,5 37,9 240,4 106,5
Хайуанаттар парктері 1 - - - - - 1
Келушілер, мың адам 59,000 - - - -
Концерттік ұйымдар 3 3 2 5 4 2 2
Концерттер саны 1017 288 91 343 1143 180 167
Көрермендер саны, мың адам 556,2 82,6 10,3 48,8 128,9
Кітапханалар 308 378 205 61 241 327 399 25
Тіркелген оқырмандар,
мың адам 455,762 360,711 213,834 82,179 234,605 207,724 467,366
Луна-парктер мен демалыс парктері 7 2 3 2
Мәдени-көпшілік шаралар 1047 40 22 14 199 3 159
Қосымша Б
Мемлекеттік бағдарламалар
16
туристерге ±сынатын ќызмет кµрсету дењгейін кµтеру
туристік ресурстарѓа апаратын жолдарды жµндеу
Б¦¦, ЭКОСОС, ЮНЕП, ПРООН, ЮНКТАД
тиімді экскурсиялар жасау
деректі фильмдер жасау
инвестицияларды тарту
жарнамалау
ЌР туристік ресурстарын халыќаралыќ нарыќќа шыѓару жолдары
Мемлекеттік жєне жеке меншік ќорлар
Туристік индустрия ныњ ±лттыќ ассоциация лары
¦лттыќ туристік єкімшіліктер
Мемлекеттіњ туризм бойынша ‰кіметтік органдары
Мемлекет парламент тері (зањ шыѓарушы органдары)
Б‰кіл єлемдік туристік ±йым
Туризм, халыќаралыќ айырбас пен саяхат сферасындаѓы ‰кімет емес ±йымдар
Туризм саласындаѓы ‰кіметаралыќ ±йымдар
Туризм саласындаѓы аймаќтыќ жєне субаймаќтыќ ынталандыру
Б¦¦-ныњ маманданѓан мекемелері: ВМО, МОТ, ИКАО, ИМО, ВОЗ, ФАО,
Аймаќтыќ экономикалыќ Б¦¦ комиссиялары: ЭСКАТО, ЭКА, ЭКЕ, ЭКЗА, ЭКЛАК
Мемлекеттік баѓдарламалар
ЌР Президентініњ 2003 жылѓы жолдауы
ЌР Президентініњ 1998 жылѓы 27 аќпандаѓы Жарлыѓы
Мєдени м±ра
¦лы Жібек жолында саяхат инфаќ±рылымын дамыту
1. Мєдени м±раныњ саќталуын жєне тиімді пайдаланылуын ќамтамасыз
2. Елдіњ мањызды тарихи-мєдени жєне сєулет ескерткіштерін ќайта жањѓырту
1. ¦лы Жібек жолы тарихи орталыќтарын ќайта жањѓырту
2. Саяхаттыњ инфраќ±рылымын ќ±ру
3. Т‰ркітілдес мемлекеттердіњ мєдени м±расын саќтап, мирасќорлыќпен дамыту
Оњ белгілері
- т±раќты автомобиль, темір жол жєне єуе хабарлары
- тармаќталѓан автомобиль жолдары
- территорияныњ жазыќтыќ жерлердіњ басым болуы
- кµліктік магистральдарыныњ жалпы дамуы
- автокµліктіњ ќолжеткіліктігініњ басымдылыѓы
Теріс белгілері
- ерекше ќорѓауѓа алынѓан табиѓи территориялардыњ (ЕЌТТ) бас магистраль
- жол ќабатыныњ ќанаѓаттандырмайтын жаѓдайы
- баќылауѓа алынбаѓан кењ территория
- М¦ТП жанындаѓы жолдардыњ ±лттыќ жолдар статусыныњ болмауы
ЕЌТТ мањындаѓы кµлік инфраќ±рылымыныњ єлсіз дамуы
Кµлік инфраќ±рылымыныњ ќазіргі жаѓдайы
Мемлекеттік баѓдарламалар
ЌР Президентініњ 1998 жылѓы 27 аќпандаѓы Жарлыѓы
ЌР Президентініњ 2003 жылѓы жолдауы
¦лы Жібек жолында саяхат инрфаќ±рылымын дамыту
Мєдени м±ра
1. Мєдени м±раныњ саќталуын жєне тиімді пайдаланылуын ќамтамасыз
2. Елдіњ мањызды тарихи-мєдени жєне сєулет ескерткіштерін ќайта жањѓырту
1. ¦лы Жібек жолы тарихи орталыќтарын ќайта жањѓырту
2. Саяхаттыњ инфраќ±рылымын ќ±ру
3. т‰ркітілдес мемлекеттердіњ мєдени м±расын саќтап, мирасќорлыќпен дамыту