Курстық жұмыс
Экономикалық теория
Тақырыбы: «Қазақстанның салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері және қызмет
Мазмұны
Кіріспе.................................................................................................
I. Нарықтық экономикада салықтың алатын орны...............................
1.1Салық ұғымы және оның әлеуметтік – экономикалық мәні.........
1.2 Салықтар: типтері және эволюциясы.............................................
1.3 Салық салудың принциптері мен түрлері.......................................
II Қазақстан Республикасындағы салықтар және салық жүйесін ұйымдастыру............................................................................................
2.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің қазіргі заманғы қалыптасу
2.2 Салық алуды ұйымдастыру..............................................................
2.3 Қазақстан Республикасындағы салық түрлері................................
2.4 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі кейбір мәселелер және
Қорытынды..............................................................................................
Қосымша кесте.........................................................................................
Қолданылған әдебиеттер тізімі..............................................................
3
4
4
7
11
15
15
21
24
29
34
36
37
Кіріспе
Мемлекеттік бюджеттің түсімдерінің ең басты көзі – салықтар.
Салық мәлімдемесі төлеушілердің өз табыстарының мөлшері туралы хабары,
Табыс салығын алу белгілі бір төменгі деңгейден басталады.
Қазіргі кездегі салықтардың маңызы мен рөлі мемлекеттік органдарды
Менің курстық жұмысымның мақсаты – Қазақстан Республикасының салық
I Нарықтық экономикада салықтың алатын орны
1.1 Салық ұғымы, тарихы және оның әлеуметтік-экономикалық мәні
Ұйымдық–құқықтық жағынан салықтар – бұл мемлекет біржақты тәртіппен
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар мемлекетпен
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси
Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-ші бабында: заңды түрде белгіленген
Салықтарды ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалығын ) бөлудің
пайда (алынған игіліктер ) қағидаты;
«қайыр көрсету» (төмен қабілеттілігі ) қағидаты.
Алынған игіліктерге және төлем қабілеттілігіне салық салудың қағидаттарын
Салықтың Ұтымды ұйымдастырудың классикалық қағидаттарын бұрын Адам Смит
салық салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс
салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала
әрбір салық салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта
салықты алудың шығындары өте аз юолуы тиіс (үнем
Бұл қағидаттарды пайдалану салық салудағы зорлық-зомбылықты жоқ етті,
Салық төлеуші салық заңнамасына сәйкес салықтың міндеттемелерін толық
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер ресми басылымдарды
Салықтардың әлеуметтік- экономикалық мәні мен мазмұны олар атқаратын
Фискалдық функция- барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның
Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты
Қайта бөлу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір
Мемлекет салық саясатын – салық саласындағы шаралар жүйесін
Нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайындағы салық саясатының негізгі бағыты
1.2 Салықтар: типтері және эволюциясы
Салық, алым, баж және басқа төлемдер деп заң
Мемлекетке түсетін салықтардың, алымдардың, баждардың және басқа төлемдердің
Салық жүйесі мемлекеттің сәйкес заңдылық актілеріне негізделеді. Оның
салықтың субъектісі, немесе, салық төлеуші – арқылы салық
салықтың объектісі – салық есептелетін табыс немесе мүлік
табыстың көзі – есебінен салық төленетін табыс;
салық ставкасы – салық салыну бірлігіне келетін салықтың
Тұрақты, пропорционалдық, прогрессивтік, регрессивтік салық ставкалары болады.
Тұрақты ставкалар – табыстар көлемінің мөлшеріне байланысты емес,
Пропорционалдықтар – салық объектісіне , оның жіктелуіне байланысты
Прогрессивттік ставкалар – табыстың өсіп отыруына байланысты прогрессивтік
Регрессивттік ставкалар – табыстың өсіп отыруына сәйкес регрессивтік
Төлем жасау қабілеттілігіне байланысты салықтар тікелей және данамаға
Тікелей салықтарды салық субъектілері тікелей төлейді. Олар заңды
азаматтарға салынатын табыс салығы және корпорациялардың (фирмалардың) пайдасына
мүлік салығы, осының ішінде меншікке (жерге, қозғалмайтын мүлікке),
Жанама салықтар – бұл белгілі тауарлар мен қызметтерге
үстеме құнға салынатын салық, акциздер (тауар немесе қызметтердің
мұрагерлік салық;
жылжымайтын мүліктермен және құнды қағаздармен жасалатын келісімдерге салынатын
Дамыған елдердегі салық салу тәжірибесіне жүгінсек, салықтардың жетекші
Табысқа салынатын салықтар физикалық тұлғаларға салынатын табыс салығы
Индивидуалдық табыс салығы – бұл жеке табыстар салығы,
Соңғы жылдары табыс салығының ставкасын төмендеу тенденциясы байқалып
Заңды тұлғаларға табыс салығы – корпорациялардың пайдасына салынатын
Корпоративтік салық фирмалардың салық төлемдердің басым көбін құрайды.
Салықтың дамыған елдердің көбінде қолданылатын маңызы жағынан екінші
Дамыған елдердің салық жүйесі салықтарды кәсіпкерлікті қолдап ынталандыру
Жанама салықтың қатарында кеден , баж алымдары жатады.Олар
1.3 Салық салудың принциптері мен түрлері
Салық салу жүйесінің басты буыны – бірінші дүниежүзілік
Салық салу тарихында жоғары пайдаға салық салу деген
Капитал ісінен алынатын салық корпорациялардаың бағалы қағаздарды сату,
Жанама салықтар бүгінде үш түрде көрінеді: акциздер, фискалды,
Фискалды, монопольды салық мемлекеттің монопольды өндіретін тауарларына салынатын
Жанама салықтың қатарына кеден, баж алымдары жатады. Олар
Жергілікті әкімшіліктің қажеттіліктерін өтеуге өз салықтары жетіспегендіктен көптеген
Салық арқылы реттеу әдістері салалардың бәсекелестігін ынталандыруға, капиталдың
Мемлекттік бюджет пен салық ставкасының арасындағы тәуелділік графикалық
Лаффердің қисық сызығы.
II. Қазақстан Республикасындағы салықтар және салық жүйесін ұйымдастыру.
2.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері
«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетке
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде
1991жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде салық жүйесі
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы сәуірдің 24-індегі заң
Салықтардың, олардың төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі
Салық салу объектілері бойынша;
Салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын
Пайдалану тәртібі бойынша;
Объектінің экономикалық белгісі бойынша.
Салықты алатыын және оған билік жасайтын органға қарай
Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты
Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар және
Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау
Бірінші жағдайда салықты есептеу мен оны алу, салық
Мағлұмдамада салық төлеушілер табыстың көлемін, қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді
Жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы мынадай салық төлеушілер:
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлар;
Тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін құрылыс
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнамалық
Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, судьялары табыс етеді.
Салық төлеушіден салық мағлұмдамасын табыс етудің белгіленген
Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жұмыс істейтін ұйымның,
Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік қызметтің сан алуан түрлеріне
Салық есебінің екі әдісі қолданылады:
кассалық әдіс;
есептеу әдісі.
Кассалық әдіске сәйкес табыстар мен шегерімдер жұмысты орындау,
Есептеу әдісі бойынша табыстар мен шегерімдер ақы төлеудің
Қазақстан Республикасының салық жүйесі салықтардың, алымдардың және баждардың
Қазақстан Республикасының салықтарның, салық сипатындағы алымдардың тізбесі мыналарды
1. Салықтар:
1. Корпорациялық табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құнға салынатын салық.
4. Акциздер.
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері.
6. Әлеуметтік салық.
7. Жер салығы.
8. Көлік құралдарына салынатын салық.
9. Мүлікке салынатын салық.
2. Алымдар:
1.Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
2.Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
3.Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді мемлекеттік
4.Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік
5. Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені
6.Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік
7. Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алынатын
8. Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
9. Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру
10. Аукциондардан алынатын алым.
11. Елтаңбалық алым.
12. Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық
13. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік
3. Төлемақылар:
1. Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
2. Жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін
3. Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы.
4. Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы.
5. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
6. Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
7. Раиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
8. Кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
9. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру үшін төлемақы.
4. Мемлекеттік баж.
5. Кеден төлемдері:
1. Кеден бажы.
2. Кеден алымдары.
3. Төлемақы.
4. Алымдар.
Салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
Салық жүйесі өзінің құрамына мемлекеттік салық службасының –
«Салық» және «Салық салу» ұғымдарын ажырата білген жөн:
2.2 Салық алуды ұйымдастыру
Салық салуды ұйымдастыру салық қатынастары нысандарының элементтерін, яғни
Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтарды құру мен
Негізгі салық элементтеріне мыналар жатады: салық субъектісі ,
Салық субъектісі немесе салық төлеуші. Ол – салықты
Салық салынушылар – нақты салық ауыртпалығы түсетін жеке
Салық объектісі. Мүлік пен іс-әрекеттер салық объектілері және
Салық базасы. Салық базасы – салық салу объектісі
Салықтың негізгі базасы мыналар болып табылады:
Табысқа салынатын салық. Бұған корпорациялық табыс салығы мен
Тауарға салынатын салықтар. Олар қосылған құнға салынатын салықтарды,
Капиталға салынатын салық. Оған жер салығы, мүлікке салынатын
Салық мөлшерлемесі. Салық мөлшерлемесі – салық базасының өлшем
Салық кезеңі. Жекелеген салықтар мен басқа да міндетті
Салықпұл – субъектінің бір объектіден төлейтін салық сомасы.
Салық жеңілдіктері – заңнамаға сәйкес төлеушілерді салықтан толық
Салық салынбайтын минимум – салық салудан толық босатылатын
Табыстың есептелген сомасынан шегерілетін шегерімдер (асыраудағы жандарға, мүгедектерге
Салық салынатын табыстың құрамына кіріктірілмейтін сома (мысалы, босату
Салық салудың жеке субъектілері мен төлеушілердің санаттары үшін
Салық жеңілдіктеріне сонымен қатар төлеу мерзцмцн ұзарту және
Жеңілдік кезеңі – салықтар бойынша заңмен белгіленген жеңілдіктердің
Салық төлеушілер мен салық органдарының құқықтары мен міндеттіліктері
Салықтық бақылау– салық службасы органдарының салық заңнамасының орындалуын,
Салықтық бақылау мынадай нысандарда жүзеге асырылады:
Салық төлеушілерді тіркеу есебі;
Салық салу объектілері мен салық салумен байланысты объектілерді
Бюджетке түсетін түсімдерді есепке алу;
Қосылған құнға салынатын салықты төлеушілерді есепке алу;
Салық тексерістері;
Камералық бақылау;
Салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметінің мониторингі;
Фискалдық жады бар бақылау касса-машиналарын қолдану ережелері;
Акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және сату тәртібін
Уәкілетті органдарға бақылау жасау.
Кедендік бақылау агенттігі өз құзыры шегінде Қазақстан Республикасының
Салық құпиясын салық төлеуші және оның қаржы-шаруашылық қызметі
Салық заңнамасын бұзған салық төлеушілерге олардың жасырған сомасын,
2.3 Қазақстан Республикасының салық түрлері.
Қазақстан Республикасының салықтары екі түрге бөлінеді. Олар: жергілікті
Жанама салықтар – жоғарыда атап өткеніміздей, бағаға немесе
Жанама салықтың ішіндегі ең маңыздысы 1992 жылы енгізілген
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Корпорациялық табыс салығы бюджет түсімдерінде едәуір орын
Корпорациялық табыс салығын салу механизмі заңды тұлғалар салықты
Резидент-заңды тұлғаның жиынтық жылдық табысы салық кезеңі ішінде
Жеке табыс салығы. Бұл төлем бойынша қаражаттардың түсімі
Салық салу объектілері бар жеке тұлғалар жеке табыс
Салық агенттері жеке табыс салығын есептеу мен ұстап
Қазақстан Республикасының щегінен тыс жерлерде төленген жеке табыс
Жерқойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері. Қазақстан Республикасының
Техногендік минералды құралымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса, Қазақстан
Жер қойнауын пайдаланушы үшін белгіленген салық режімі тек
Әлеуметтік салық – мемлекетке алынатын салықтардың бірі. Ол
Әлеуметтік салықтан түсетін түсімдер мемлекеттік бюджетке 17% алады.
Қазақстан республикасының резидент-заңды тұлғалары шетелдік заңды тұлғалардың филиалдары
Жұмыс беруші төлейтін ақшалай немесе заттай нысандағы кез
Меншікке салынатын салықтар нарықтық экономика жағдайында мемлекет иелігінен
Салықтардың мөлшерлемелері меншіктің таьыстылығы бойынша емес, сыртқы нышандар
Мнешікке салынатын салықтар қоғам алдындағы салықтыұ жауаптылықты біркелкі
Жер салығы 1992 жылы енгізілді. Жерге салынатын салықты
Мүлікке салынатын салықтар тура нақтылы салыққа жатады, оның
Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды
Мүлікке салынатын салықты төлеудің көзі табыстың мүлікті пайдаланудың
2.4 Қазақстан салық жүйесіндегі кейбір мәселелер және оны
Қандай да болмасын мемлекеттің салық жүйесі негізінен екі
Қазақстандағы салықтардың атқаратын реттеуші қызметіне кеңінен тоқталсақ, оның
Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында болашақтағы мемлекетіміздің
Үкімет басшысының хабарлағанындай, 1999 жылдың қорытындысы бойынша, мұнайды
Осындай көлеңкелі экономиканың келеңсіз әрекеттерінен еліміздегі күнделікті тұрмыстық
Аталған кемшіліктерді жою үшін, ең алдымен салық заңына
Жер қойнауындағы табиғи байлықтарды өндірушілердің табыстары әлемдік бағаға
Аталған кемшіліктерді жою үшін шикізатты өндірушілерге салынатын табыс
Егер экспортталатын шикізаттың әлемдік бағасы күрт төмендепкетсе, онда
Сонымен, шикізатты экспорттаушыларға қолданылып келген үстеме пайдаға салынатын
Аса бір ойландырып жүрген мәселенің бірі – жеке
Республикамызда өмір сүріп отырған жалақылары төмен азаматтар үшін
Осындай объективті және субъективті жақтарды ескере отырып, келесі
Сонымен, егер республикамыздың салық жүйесіндегі жеке тұлғаларға салынатын
Қорыта айтқанда, жоғарыда аталған ұсыныстарды жүзеге асыру қиынға
Қорытынды
Сонымен тақырыбымды қорыта келсем, салық – мемлекеттік бюджеттің
Мемлекетке түсетін салықтардың, алымдардың, баждардың және басқа төлемдердің
1991ж. желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде салық жүйесі
Қазақстан Республикасының салық жүйесі салықтардың, алымдардың және баждардың
Салық төлеушілердің жекелеген санаттары – арнаулы салық режімі
Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтарды құру мен
Қазақстан Республикасының салық түрлері: жанама салықтар, корпорациялық табыс
1-сызба. Салық механизмінің элементтері
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
А.Д.Байдүйсенов. // Қаржы және қаражат // 2001, №4,
Ә.Е.Өтембаев. “Экономикалық өсімге кепіл болатын құжат” //
Б.Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, Ү.Байжомартов. //Нарықтық экономика негіздері// Алматы, 2000
Б.Медешов. //Нарықтық экономика теориясына кіріспе // Алматы, 1998
Г.Д.Митюгина. “Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы бойынша жеңілдіктер
Е.Б.Жатқанбаев. //Аралас экономика негіздері// Алматы, 2000 ж.
Е.Смайлов. “Салық мәдениеті – салықты дұрыс төлеп, адал
З.Кәкімжанов. “Салық кодексіндегі соңғы өзгерістер еліміздің экономикасына оң
Н.Чернягина. “Көлікке салынатын салық” // Бухгалтер бюллетені //
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
С.Құлпыбаев, Қ.Қ.Ілиясов. // Қаржы // Алматы, 2003
Я.Әубәкіров, К.Нәрібаев, М.Есқалиев. //Экономикалық теория негіздері// Алматы, 2004,
- 15 -
Салық салу қағидаттары
Салық түрлерінің жиынтығы
Салықты болжамдау мен жоспарлау
Салық
элементтері
Ақпараттық қамтамасыз ету
Салықтарды алудың әдістері
Салық құқығы мен заңдылығы
Салықтарды
басқару жүйесі
Салықтардың
есеп құралдары
Салықтық
бақылау
Салық
механизмі