Мазмұны
Кіріспе ................................................................................................... 3-бет
Жалпы менеджмент жүйесінде сапаны басқару ..........................
Сапаны жаппай басқару (TQM) .....................................................
Сапаны басқарудың жапон әдісі ....................................................
4. Еуропаның сапаны басқару әдісі
5. Сапа басқарудағы ұлттық тәжірибе
Қорытынды .......................................................................................... 20-бет
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ......................................................
Кіріспе
Соңғы онжылдықта ғылыми-техникалық қатынаста дамыған мемлекеттерде
Қазіргі уақытта әр түрлі еңбек өнімдеріне
Бұл жүйенің басқа ғылыми тәртіптерден айырмашылығы
«Метрео» түбірі халықаралық лексиконда көп қолданылады.
«Квалиметрия» термині өте ыңғайлы болып келеді:
Квалиметрияда екі термин жиі қолданылады, олар:
Екеуі екі түрлі мағынаны береді. Квалиметрияда
Сонымен, өлшеу – шаманы өлшеммен анықтау
Қазіргі уақытта өнім сапасын көтеру –
Өнімдердің көптеген түрлерін өткізудің қиындығы оның
Капиталистік елдерде, нарыққа күресе отырып, әр
Мысалы қырынатын лезвие шығаратын «Жилетт» фирмасы
Өнімді бағалауда сапаны ескерудің орындылығын экономистердің
Осы кезеңде өнім сапасын бақылауда объективті
Дегенмен, қорытындылағанда, бүгінгі таңда квалиметрияның келісті
1. Жалпы менеджмент жүйесінде сапаны басқару
Сапаны басқару теориясымен танысқан уақытта негізінде
Сапаны басқару дайын өнімнің шығу сапасынан
Сапаны басқаруда санақ басы ретінде алынған
1950 жылдардың ортасына дейін сапаны басқару
Сапаны басқару облысы, әсіресе бақылау әдістері
басқару функциясын сипаттау;
басқару принциптерін дамыту;
басқару ұйымын бір жүйеге келтіру.
Бірақ сапаны басқару мен жалпы менеджменттің
Сапаны жалпы (жаппай) бақылау моделі (Total
Сапаны жаппай бақылау
Этап 1. Сапаны зерттеу
Этап 2. Сапаны қолдау
Этап 3. Сапаны жетілдіру
Фейгенбаумның сапаны жаппай бақылауын практикада жапонияның
Демингтің осы саладағы қызметінің арқасында жапонияның
Деминг, ауытқушылықтың ізіне түсу және оның
Деминг, бұл бағалау «қорқыныш атмосферасын тудырады,
Мақсаттың тұрақтылығын сақтаңыз
Жаңа философия қабылдаңыз: төмен сапалы өнімдердің
Бірігіп бақылау жасаудан бас тартыңыз
Өнім бағасына негізделген партнерліктен бас тартыңыз,
Өндіріс құрылысы мен қызмет көрсетуді үнемі
Тәлімгерлік пен оқуды кәсіпорынға енгізіңіз
Басқару функциясы санды көрсеткіш пен сапаның
Қорқынышыңызды басу, қызметкерлеріңіздің ашық айтуына дағдыландырыңыз
Кәсіпорын қызметкерлері мен бөлімдер арасына барьер
Ұрандардан бас тартыңыз
Жиынақы сандық көрсеткіштерден бас тартыңыз
Қызметкерлердің кәсіптік мақтаныш сезімін қолдаңыз
Кәсіпорында қызметкерлердің өзіндік жетілдіру және оқуын
Кәсіпорын басшылары сапалы ойларды жүзеге асыру
Деминг бірінші кезекте процесс пен жүйенің
Джуран сапаны көтерудің 10 жолын ұсынды:
сапалы жұмыс талабының болуының негізін
белсенділікті үнемі жетілдіру мақсатын алға қою
кәсіпорындарда қойылған мақсаттарға жету талабын қою,
кәсіпорынның барлық қызметкерлеріне білімдерін жетілдіруге мүмкіндіктер
проблемаларды шешуге арналған жобаларды орындау
кәсіпорын қызметкерлерін қол жеткзілген табыстар туралы
жұмыс сапасын жақсартуға үлес қосқан қызметкерлерді
қол жеткізілген жетістіктер туралы мәліметтер тарату
жетістіктерді тіркеу
кәсіпорындағы жыл бойғы жеткен табыстарды бекіту,
Филипп Б. Кросби ұсынған сапаны жетілдірудің
кәсіпорын басшыларының сапа идеясы туралы нақты
сапаны жақсарту мақсатында қызметкерлердің ұжымдық саясатын
сапаны бағалау мен ағымдағы мәселелерді сапалы
сапа бағасын анықтау
сапасыз жұмыс бағасын анықтау және бұл
сапасыз жұмысқа жол бермеу
«нөлдік ақаулар» бағдарламасымен жұмыс істейтін арнайы
«нөлдік ақаулар» бағдарламасын іске асыратын қызметкерлерді
«нөлдік ақаулар» күнін өткізу және кәсіпорынның
қызметкерлердің мақсатқ жету мотивациясы
ақаумен жұмыс істеуге мүмкіндік бермейтін жағдайлар
мақсатқа жету жолында ерекше көзге түскен
кәсіпорынның сапа Одағын құру, ол мамандар
сапаны жетілдіру үшін 1-13 пункттерді үздіксіз
Қолданылатын принциптердің көбісі (оның ішінде Демингтің
Джон Рэббит және Питер Бергх Жаппай
тұтынушының сұранысына қарай бейімделу
үрдіс пен оның нәтижесін бағдарлау
жұмысқа қатысу мен жауапкершілікті басқару
үзіліссіз жетілдіру
жұмысшыға байланысты проблемалар 20%-дан аспау керек
өлшеулерді өткізу
жұмыстың сапасын жақсартуды ұжымдық ұйымдастыру.
1980 жылдан бастап ұйымның жеке функционалды
2. Сапаны жаппай басқару (TQM)
Сапаны жаппай басқару – басқару практикасы
Сапаны жаппай басқарудың негізгі мақсаттары:
кәсіпкердің тұтынушы талаптарын қанағаттандыруға бағытталған саясаты
кәсіпкерлік сапаны мақсатқа айналдыру
кәсіпорынның барлық ресурстарын қолдану
TQM моделінің негізгі элементтері схемада көрсетілген:
Жоғары басқаруды қамту
Шешімдердің
фактілерге негізделуі
Тұтынушыға
акцент
жасау
Тұрақты түрде
жақсару
Суретте көрсетілгендей TQM-нің ең негізгі басты
жоғарғы басшылықтың қатысуы: ұжымда сапаның стратегиясына
Тұтынушыға акцент жасау: компанияның барлық қабілетін
Жұмысқа барлық қызметкерлердің қатысуы: негізгі мақсатқа
Үрдістерге назар аудару: үрдістерге (оларды басты
Тұрақты түрде жақсару: тұрақты түрде және
Шешімдердің фактілерге негізделуі: компанияның барлық шешімдерін
Сапаны басқару – жедел дамып келе
кәсіпорынның тұтынушыға ыңғайлануы
басшылықтың ролі
қызметкерлерді тарту
үрдістік көзқарас
басқаруға жүйелі көзқарас
тұрақты түрде жетілдіру
фактілерге негізделген шешімдерді қабылдау
тауар әкелушілермен өзара пайдалы қатынас
TQM-нің концепциясын пайдаланатын ұйым әрдайым мәліметтерді
Тұтынушыға бағдар жасау принциптерін іске асыру
тауарға байланысты баға, жеткізу, т.с.с тұтынушының
тұтынушы және басқа да қатысушылардың қажетін
жеке іс-әрекетті түзету мақсатында тұтынушының қанағаттануын
тұтынушылармен өзара қатынасты басқару
Компания пайдаларға өнімнің жақсару мақсатымен өнімнің
«Кері байланыстың» практикада кеңінен қолданылып жүрген
басқа өндірушілердің ұқсас тауарларымен салыстырмалы түрде
негізгі каналдар бойынша өткізілетін әдетте жасау
Тұтынушының күтуі жайында мәліметтер жинағының және
Алдын-ала сіз дайындаған сауалнаманың көмегімен тұтынушыға
Тұтынушының жеке сұрағы (телефон арқылы) жылдам
Тұтынушылар ұжымындағы топпен талқылау 8-12 адамнан
Тұтынушыларды тыңдау мен оларға бақылау жасау
Тұтынушыларды 2 топқа бөлуге болады: сыртқы
Сыртқы тұтынушылар төмендегідей болып көрінеді:
компания өнімдерінің соңғы пайдаланушылар (сенімді адамдар)
аралық тұтынушылар (өнімді пайдаланушылар мен компания
ірі немесе орташа тұтынушылар (мекеменің немесе
Ішкі тұтынушылар таныстырылуы мүмкін:
Өнімнің ішкі пайдаланушыларымен – бұлар компанияның
Компания бизнесінің негізгі пайдаланушылары негізгі топты
Басшылықтың ролінің басым болу принципі төмендегідей
мінез-құлықтағы белсенділік
ішкі ортаның өзгерісіне түсінушілік және әсер
келісім-шарт иеленуші барлық қатысушыларының талаптарына назар
ұйымның болашағының анық көрінуін жасау
мақсатқа жету үшін стратегияны орындау, мақсатты
ұйымның барлық дәрежедегі этикалық принциптерін және
сенімділікті орнату және ұйымдағы қорқынышты түп
қызметкерлерді қажетті қажетті қаржымен және жауапкершілікті
қызметшілерді рухтандыру және марапаттау, жалпылама жұмыстарға
ашық және әділ түрдегі тасымалдауларға жағдай
қызметкерлерді оқыту, жетекшілікке алу
Басшылықтан бастап қатардағы қызметкерге дейінгі барлық
Араласу принципі келесі әрекеттерде жүзеге асады:
проблемаларды шешу кезіндегі жауапкершлікті өз мойнына
жақсарту мүмкіндіктерін іздеудегі белсенділік
профессионализмді көтеру үшін іздеу белсенділіктері
ұйым қызметкерлерінің тәжірибе алмасуы
тұтынушы үшін құндылықты құру
рационалдық және шығармашылық
тұтынушы мен қоғамда ұйым туралы түсініктің
ұйым қызметкерлерінің, олардың осы ұйымның бір
қызметкерлердің ұйым жұмысына толық араласуы жеке
Тұтынушының сапалы өніммен қанағаттануы әрбір өнімі
Үрдіс дегеніміз – ресурстарды ұжымдастыру.
Үрдіс дегеніміз – ұжымдастырылған қызмет.
Үрдіске ене отырып, TQM екінші анықтамадан
Әрбір үрдісте шекаралар бар, бастысы –
Үрдістер әрбір компанияда үшке бөлінеді:
жеке адаммен орындалатын өздік үрдіс;
компанияның көрсететін және оның басшыларының, бөлімдерінің
компанияның қызметін горизонталынан кесіп өтетін және
Кез-келген үрдістің сол үрдіс жұмысының жақсартылуын
Назарды көбінесе үрдіске аудару нәтижесінде басты
Үрдістерді басқарудың негізгі көрсеткіштері:
үрдісті іске асыруға кеткен қаржы
үрдістің ұзақтылығы
үрдістің сапа көрсеткіштері
Үрдісті принципті жүзеге асыру үшін ұйымда
қажетті нәтижеге жету мақсатында тиімді үрдісті
үрдістің «кіру» мен «шығу» жолдарын
ұйымның функцияларымен үрдіс туралы келісу
болуы мүмкін қауіпті бағалау
процесті басқаруда жауапкершілік пен міндеткерлікті, есеп
керекті нәтижеге жету мақсатында үрдістің шешуші
Бұл принциптің негізінде өнімді шығару мен
Барлық ұйымдарда мейлі ол кәсіпкершілік мекеме,
Ұйым қызметінің эффективтілігін өзара байланысты үрдістердің
Жүйені басқару принципі төмендегі іс-әрекеттер арқылы
белгіленген мақсаттарға әсер ететін процестерді белгілеу
мақсатқа жету үшін оптималды әдіс арқылы
жүйедегі процестер арасындағы өзара байланысты түсіну
бағалау мен аттестация негізінде жүйені үздіксіз
басымдылық қызметінде ресурстардың келісімділігін орнату
Стратегиялық жобалар мен оларда интеграцияланған жобаларды
Ұйым пайда болған проблемаларды анықтаумен ғана
Тұрақты жетілдіру принципі келесі түрде жүзеге
ұйымның әрбір қызметкеріне тұрақты түрде өнімді
анықталған сапалық міндеттерді арнайы бақылаумен алмастыру
барлық процестердің өнімділігі мен эффективтілігін тұрақты
профилактикалық іс-әрекеттерді мадақтау
ұйымның барлық қызметкерлерін керекті оқу, методика
Сапаны басқарудың жапон әдісі
Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін Жапонияда
Жапонияда барлық кәсіпорындарда бірыңғай жүйені қалыптастырған
1. тұтынушылардың қажеттіліктерін анықтау
2. тұтынушылардың қандай зат сатып алатындығын
3. жоғары сапаға жету жолындағы шығындарды
4. мүмкінболатын кемшіліктерді анықтап, олардың алдын
5. түзету шараларын алдын-ала ойластыру
6. тексеру қажеттілігін болдырмау.
1967 жылғы сапаны басқаруға арналған 7-нші
1. сапаны басқаруға барлық билік тармақтарының
2. мамандарды дайындау мен сапа әдістерін
3. сапа үйірмелерінің қызметі
4. басқару қызметін инспектірлеу
5. статистикалық әдістерді қолдану
6. сапаны басқарудың жалпыұлттық бағдарламалары.
Жапон мамандарының көзқарастарына сәйкес сапа басқарудың
жоғарғы биліктегі басшылардың пассивтілігі мен олардың
белгілі қадамдардың жаңа инновацияларға қарағанда тиімді
басқалардың жаңа көзқарасын есепке алмау
көпшіліктің байырғы феодалды көзқарастан арылмауы.
Жапония сапаны басқаруда жеке инструменттерді ойлап
сапаны қамтамасыз ету процесіне фирманың әрбір
сапаны бағалауда статистикалық әдісті қолдану
мотивация жүйесін құру
мамандардың жетілдірілуін мадақтау
төменгі иерархиялық басқару сатысында сапа үйірмелерін
белгілі проблеманы шешуге қызығушылық танытқан мамандардан
сапаны қамтамасыз ету мәселесін жалпыұлттық мақсатқа
Жапондық сапа басқару жүйесінде 4 деңгейлік
Әлі белгіленбеген қажеттіліктерге толыққанды сәйкестілік
Нарық сұраныстарына сәйкестілік
Эксплуатацияның қажетін өтейтін
Стандарттың қажетіне сай келетін
Сапаны басқаруда жапондық үлгілердің түрі:
сапа үйірмесі
«бес нөлдік» жоспары
JIT (Just-in-time) жүйесі
КАНБАН ЖҮЙЕСІ
Атақты Демингтің коллегасы профессор Коару Исикава
Жапонияда қазіргі сапа үйірмесі - әртүрлі
ерікті қатысу
жиналыстардың жиілігі
мәселені тыңғылыұты шешу
талқылау кезінде сапа мәселесін бағалауды мәлімдеу.
Сапа үйірмесі Жапонияда кең тараған. Ең
Үйірме сапасы ұйым қызметкерлерін марапаттау мен
Тергеу анализінің
жүргізілуінің себебі
Үйірме сапасы қамтамасыз
етеді
Фирма қызметкерлерінің
бір-бірімен тығыз байланысы
Жапон өндірісінде «бес нөлдік» жоспары үлкен
алдыңғы операциядан алынған ақаулы өнімді қабылдау
ақау шығатын жағдай жасау
ақауы бар өнімді келесі операияға жіберу
технологияға өзгеріс енгізу
қателерді қайталау.
«Бес нөлдік» жоспарды адамның ресурстарын пайдаланбай
Өнімнің пайдасы өндірістің берілген нормадағы жоғарғы
Жоғарыда айтылып кеткен принциптердің бәрі ойдағыдай
Канбан жүйесі тұрақты тұтынушы табылған кезде
сапаны қатаң бақылау
белгіленген уақытта тұтынушыға өнімнің жеткізілуі
ақаулықтарды болдырмайтын құрал-жабдықтарды реттестіру
жеткізушілер санын қысқарту
тез арада немесе жедел түрде құрайтын
1970 жылдан бастап Жапонияның сапа басқару
Еуропаның сапаны басқару әдісі
Кез келген компания өз бетінше бір
EFQM-нің методика әдісінің қолданылуы Еуропада сапа
тұтынушының қанағаттануы
іскерлердің қанағаттануы
қоғамға әсер етуі
EFQM-нің негізгі шарттарының бірі – компанияның
Бизнесті ұлғайту үшін EFQM-нің қолайлы жүйе
EFQM моделі келесі түрлерге шоғырланады:
назардың барлығы тұтынушыға аударылған
жеткізушілермен бірлестік
мамандардың білімдерінің жетілдірілуі мен олардың іске
фактілер мен процесстер
үздіксіз жетілдіру мен новаторлық
басқару және мақсатқа жету
өзара жауапкершілік
қорытындыларды жинақтау
Істелген жұмыс нәтижесінің мақсатына жету үшін
Көптеген критерилер EFQM-де 2 топқа бөлінеді:
жасалынып жатқан іс-шаралар
нәтижелер
Критерилерді көру үшін арнайы кестелер бар
«Жасалынып жатқан іс-шаралар» критерилері компанияның проблемаларды
Топтың критериі «нәтиже» мақсатына жетті немесе
компанияның нәтижеге жетуі
компанияның алдына қойған мақсатты орындауы
делдалдардың нәтижеге жетуі
басты компанияның өзіндік нәтижеге жетуі.
Сенімді көрсеткіштері жинақталған ақпарат міндетті түрде
Бүгінгі таңда ұлтаралық сыйлық беру сапа
Сапа басқарудағы ұлттық тәжірибе
Алдыңғы қатарлы іскерлікті дамыту туралы сөз
БИП (ақаусыз өнімнің шығарылуы) концепциясы
КАНАРСПИ (алғашқы өнімнің сапа, сенім, ресурстары)
НОРМ концепциясы
КСУКП (сапалы өнімді басқарудағы аралас жүйе)
БИП – бұл ақаусыз жұмыстың концепциясы.
Өзінің жауапқа тартылатынын білген жұмысшы ақаулықтың
КАНАРСПИ жүйесі Горький атындағы авиациялық зауытта
универсалдылық (өнеркәсіптің басқа да салаларында қолдануға
өнімнің сапасын кешенді түрде қамтамасыз ету
өнім сапасын арттыру мен өнеркәсіптің тәжірибе-конструкторлық
шығарылатын өнімнің сапасының жан-жақты тіркелуін ұйымдастыру
өндіру кезеңінде өнім сапасына үлкен
тұтынушылардың өнімді жетілдіруге деген ынтасын туғызу
1960 жылдардың ортасында Ярославльдің «Автодизель» атты
Басты назар двигательдің құрылуына және технологиясына,
1970 жылдардың бірінші жартысында Львов облысындағы
Кәсіпорын шығаратын өнім сапасын жоғарғы және
өнімнің жоғары сапалы түрлерін табу мен
өндіріске жаңа өнімнің уақытында жеткізілуі
моралді ескірген өнімді өндірістен шығару
шығарылатын өнімді жетілдіру мен модернизацияның нәтижесінде
Өндірістің сапа басқару кешенді жүйелерін қолдану
сапаны бағалау мен стандарттаудың басты және
сапаны басқару жүйесін құру мен жетілдіру
сапаны басқару жүйесін ұйымдастыруға деген формалды
сапаны басқару әдісіне мамандарды дайындау қажеттілігінің
сапаны басқару ісінің өнеркәсіп басшыларына емес
жоғары сапалы өнімнің шығарылуының қатаң бақыланбауы
өнеркәсіптің материалды-техникалық, технологиялық, метрологиялық деңгейде толық
ТМД елдерінің сапаны басқару жүйесінің ең
Алайда, бұндай жүйе өнім сапасын басқарудың
Қорытынды
Өкінішке орай, қазіргі кезде ТМД елдерінің
Айтып кеткеніміздей, соңғы жылдары ТМД мемлекеттерінде
шетелдік премиялармен сиысуды қамтамасыз ету
ТМД елдерінің спецификасын максималды түрде ескеру
Тағы бір есте сақталуы тиіс жәйт
Жапония мен АҚШ өндірушілер арасындағы бәсекелестікті
Бұндай тәжірибені біздерге неге қолданбасқа?
40-жылдары құрылған Халықаралық стандарттау ұйымы (ИСО)
Уақыт өтсе де, сапаны басқару мәселесі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Монографиялар мен зерттеулер:
Вахрушев В. Принципы японского управления.- М.:
Воскобойников В. Новые подходы к управлению
Гличев А.В. Современное представление о механизме
Мишин В.М. Проектирование систем качества конкурентоспособной
Руководство по качеству./Воронежское акционерное самолетостроительное общество.-
Туровец О.Г., Попов В.Н. и др.
Фомин В.Н. Квалиметрия. Управление качеством. Сертификация.-Ось-89-2005,
Ильенкова С.Д., Ильенкова Н.Д., Ягудин С.Ю.
Хамханова Д.Н. Основы квалиметрии. Учебное пособие.-
Интернет ресурстары:
http://www.dist-cons.ru/modules/qualmanage/section2.html
http://www.bizoffice.ru/article_print.php?id=286
1