Кіріспе…………………………………………………………………….. 3
I тарау. Алгоритмнің программалау негіздеріндегі ролі
Алгоритмдеуді кәсіптік орта білім беру курсында оқытудың
Алгоритм туралы ұғым……….……………….……………….…
Блок-схема түрінде алгоритмдердің бейнеленуі……….………
II тарау. паскаль тілі программасын оқытудың әдістемелік
Паскаль тілі программасының негізгі ұғымдары……………….
Сызықтық құрылымды алгоритмдерді және тармақталу алгоритмін программалау ………….
Циклдік құрылымды алгоритмдерді программалау……………..
Бір және екі өлшемді жиымдар……………………………..…….
Графикалық объектілерді программалау…………………………
Процедуралар және функциялар……………………………..…..
Символдық шамалармен жұмыс ………………………………..
IІI тарау. паскаль тілі программасын оқытудың
Деңгейлеп оқыту.................................................. ………………
Жаттығуларды шешу жолдары, cабақ жоспары, тест тапсырмаларын
Паскаль тілі программасын оқытуда интелект-
«Программалау негіздерін» оқытудағы көп нұсқалық әдіс ……
Программалау тілдерін оқытудың модульдік технологиясы……
Программалау тілдерін оқытуда дидактикалық материалдарды пайдалану
Қорытынды……………………………………………………………….
Пайдаланылған әдебиеттер…………………………………………….
Қосымшалар………………………………………………………………
Кіріспе
Қазіргі заманда адам көп істі компьютер пайдалану арқылы
Қазіргі қоғам өміріндегі алгоритмдеудің ролі оны пайдаланудың
«Информатика және есептеуіш техника негіздері» пән ретінде қалыптасқан
Информатика пәні негізінен мынадай тақырыптарды қамтиды:
• «Алгоритм», «программа» ұғымы.
• Алгоритмдерді қарапайым тілде, блок-схема түрінде жазу.
• Паскаль тілінде мәліметтерді сипаттау, программалар құру, оларды
• Әр түрлі операторларды жазу, функциялар мен процедураларды
Қазіргі кезде Паскаль тілі кез-келген күрделі есептерді шығара
Біздің негізгі мақсатымыз – кәсіптік орта білім беру
Күнтізбелік жоспар бойынша Паскаль тілін оқытуға (алгоритмдерді
Жобаның өзектілігі: Сондықтан оқушылардың материалды толық меңгеруге- сағаттардың
Практикалық маңызы: Қосымша мұғалімдерге арналған әдістемелік оқулық, ал
I ТАРАУ. АЛГОРИТМНІҢ ПРОГРАММАЛАУ НЕГІЗДЕРІНДЕГІ РОЛІ
1.1 Алгоритмдеуді кәсіптік орта білім беру жүйесінде курсында
Бүгінгі күн талабына сәйкес кез келген сала мамандары
Программаға қажетті негізгі қасиет – дамыған алгоритмдік ойлау
Жалпы алгоритм ұғымы информатикада ақпарат сияқты іргелі ұғымдар
Сонымен алгоритм дегеніміз атқарушы нақты мақсатқа жету үшін
Алгоритмді компьютерде орындау үшін оны программа түрінде жазып
Командалар тізбегін – программа деп атауға болады. Программалық
Электронды есептеуіш машинада алгоритмдеуді оқытудың екі жағы бар:
Алгоритмдер құрылымының құрылымдық әдісін оқыту.
Өлшемдермен жұмыс әдістерін оқыту.
ЭЕМ – алгоритмді орындаушы болып табылады. Біздің білуімізше
Есептің шешу алгоритмін құру.
Программалау тілінде программа құру.
Программаны өңдеу және тексеру.
Жұмыс алгоритмін сипаттау үшін блок-схемалар мен алгоритмдік тілді
Құрылымдық блок-схема – алгоритм сызбасы алгоритмнің сызба түріндегі
1.2 Алгоритм туралы ұғым
Егер сіз берілген есепті шешу үшін қандай да
Алгоритм деп берілген есепті шешудегі жасалатын әректтерді дәл
1. Алгоритм дискретті информациялармен жасалатын әрекеттерді тағайындайды және
2. Алгоритм біздің қалауымызға қарай өзгертуге болмайтын нақты
3. Бір алгоритмнің өзін бірнеше есептің шешімін
Алгоритмнің мұндай қасиетін көпшілікке бірдейлік, басқаша айтқанда,
4. Әрбір алгоритм белгілі бір бастапқы деректердің болуын
Осы айтылғандардан алгоритім бастапқы деректерді пайдаланып іздеген нәтижеге
Алгоритмнің ең маңызды қасиеті жоғарыда анықталғандық қасиетінде айтылғандай
Сонымен алгоритм туралы мына төмендегідей тұжырымдар жасауға болады:
алгоритмдер әртүрлі есептерді шешу үшін пайдаланылады;
алгоритмді атқарушыдан аз білім талап етілетіндіктен есеп шығаруды
әрбір алгоритм толық аяқталған әрекеттерді орындайтын атқарушыға арналған
атқарушы орындайтын командалардың жиынын атқарушының командалар жүйесі
алгоритмдегі командалар атқарушының командалар жүйесінен алынады;
алгоритмдегі командалар тізбегінің орындалуы алгоритмдік процесс д.а;
алгоритмдегі әрбір команда оның қадамы д.а;
санаулы әрекеттен кейін ғана алгоритмде іздеген нәтижеге қол
алгоритмдегі әрбір әрекет атқарушыға түсінікті және нақты болуы
бірнеше есептің шешімін табу үшін бір ғана алгоритмді
құрылған алгоритмді атқару есептің мазмұнына ой жүгіртіп оны
алгоритм әрбір атқарушыға арналып құрылады;
алгоритмнің командалары атқарушыға түсінікті және орындалатын болуы тиіс;
алгоритмді атқаруды тек адамға емес компьютерге де жүктеуге
Алгоритмнің құрамы дараланып және оның әрекеттері анықталғаннан кейін
Алгоритмдік тілді падалану оны құрушының өзіне ғана түсінікті
Алгоритмді жазудың бірнеше тәсілдері бар.Төменде алгоритмді бейнелеу әдістерінің
Алгоритмді бейнелеу әдістерінің ішінен біз блок – схема
1.3 Блок-схема түрінде алгоритмдердің бейнеленуі
Блок схема компьютерге программалар жасау практикасында кеңінен қолданылатын
Блок деп аталатын мұндай фигуралардың ішіне кезеңдердің мазмұны
Төмендегі 1-кестеде стандартты блок – схема тілінің алфавиті
Басы, соңы блоктарынан басқа әрбір блоктың бір ену
Атқаратын қызметі жағынан блоктар негізгі және қосымша болып
Блоктардың анықтайтын әрекеттері, яғни түсініктер блокты бейнелейтін геометриялық
Деректерді енгізу блогы есептеу есептерін шешуде айнымалылардың сандық
Деректерді өңдеу блогы қандай да бір формула бойынша
Бұл блокта формуланың сол жағында тұрған айнымалылар оның
Шартты тексеру блогы есептелу процесінің барысы тікелей кейбір
Аталуы
Жұмыр
Деректерді енгізу немесе
Параллеограм
Тіктөртбұрыш
кез келген әрекет.
Жоғары жағы
жиектелген
тіктөртбұрыш
Екі шеті
жиектелген
тіктөртбұрыш
Магниттік диск
ендіру және одан оқу
Ия
Шартты тармақталу
Ромб
Жұмыр
Түйін
біріктіру.
Байланыссыз
екі сызықтың
қиылысуы
Блоктарды қосатын
Сызықтар ағыны
бағыттары
Сызықтар
ағынының бағытын
өзгерту
Түсініктеме
блоктарын түсіндіру.
Сызықтық алгоритм
Егер алгоритмнің N қадамы болса және олардың барлығы
Алгоритмнің басы
Мәліметтерді енгізу
Осы алгритмнің барлық N қадамы жоғары-
дан төмен қарай тізбектеле орындалады.
Нәтижелерді шығару
Алгоритмнің соңы
Мысалы, табаны В, биіктігі Н үшбұрышьң ауданын табатын
Тармақталушы алгоритм
Егер алгоритм қадамдарының тізбектеле орындалуы қандай да бір
Алгоритм орындалғанда "иә" немесе " жоқ " деген
Кез келген шарт мынадай үш бөлімнен тұрады:
сол жақ бөлігі;
салыстыру таңбасы;
оң жақ бөлігі.
Мысалдар келтірейік: А > 0, Х < А+С,
Мына төменде алгоритмнің тармақталушының бөлігінің жалпы түрі келтірілген.
егер < шарт >
онда "иә" тармағы
әйтпесе " жоқ " тармағы
бітті
Мұнда егер, онда, әйтпесе, бітті – қызметші
↓
иә
↓
Тармақталу командасы мына тшөмендегідей қысқаша түрде пайдаланылады:
егер < шарт >
онда
"иә" тармағы
бітті
↓
жоқ иә
↓
Шартты тексеру блогын сіздер блок – схемада ромбымен
Мысал үшін ах + вх + с =
↓
↓
↓
↓
иә жоқ
↓
↓
Қайталанушы алгоритм
Егер берілген шамаға тәуелді алгоритмнің белгілі бір тізбектелген
Кез келген қайталанушы алгогритмде ол аяқталу үшін параметр
Мына төменде циклдің басында параметр үшін қойылған шартты
Әзір < шарт >
ЦБ
команадалар тізбегі
ЦС
Мұнда әзір, ЦБ (циклдің басы), ЦС (циклдің
↓
↓
жоқ
↓
↓
Ал мына суретте циклдің соңында параметр үшін қойылған
↓
↓
↓
↓
↓
жоқ
↓
↓
Осы соңғы циклге мысал келтірейік.
S = К К- қосындысын
↓
↓
↓
↓
↓
↓
↓
Алгоритмдерді құрылымын негізге
ала отырып құрастыру
Компьютер есеп шығару үшін алгоритм құру арнайы дағдыны
Түсінікті әрі өте жеңіл қабылданатын болуы;
Алгоритмнің жеңіл тексерлетін болуы;
Құрылымын түгел өзгерпей-ақ өзін модификациялауға мүмкіндік беруі.
Осы аталғандарға қол жеткізу үшін алгоритмдерді құруда оның
Ілесу, тармақталу және қайталану негізге алынады, яғни кез
Блок-схемадан көрініп тұрғанындай бұл алгоритм екі тармақталудың ілесуі
Екінші ілесуде (тармақталу командасының қысқаша түрде жазылуы) у-тің
II ТАРАУ. ПАСКАЛЬ ТІЛІ ПРОГРАММАСЫН ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК
2.1 Паскаль тілі программасының негізгі ұғымдары
Паскаль тілі өзінің қарапайымдылығының және тиімділігінің арқасында дүние
Паскаль тілін 1970 жылы Швейцария ғалымы Н. Вирт
Қазіргі кезде Паскаль тілі қолданбалы программалар жасау үшін
Қазіргі заманда адам көп есепті компьютерді пайдалану арқылы
Қазіргі кезде «алгоритм» ұғымы тек математикалық есеп шешу
Алгоритмнің жеке қадамдардан құрыла алатын қасиеті дискреттігі деп
Алгоритмдерді компьютерде орындау үшін оларды алдын ала жазып
табиғи тілдегі жазылуы;
белгілі бір түйінді сөздер-терминдер (псевдокодтар-жалған кодтар) арқылы қысқаша
Графиктік жолмен (блок-схема арқылы) жазу;
Программалау тілдеріндегі жазылуы.
Бірақ табиғи тілде жазылған алгоритм компьютерде орындалмайды, өйткені
тілдеріне жақындығымен түсіндіруге болады.
Алгоритмдерді графиктік жолмен жазу, кейіннен оны программалау тіліндегі
Кесте 1 Алгоритм блок-схемаларының арнайы белгілері
Іс-әрекеттің аталуы Блок пішімі Атқаратын жұмысы
Процесс
Таңдау
Модификация
Құжат
Енгізу, шығару
Бастау, аяқтау
Қосалқы программа
Түсініктеме
Математикалық өрнектерді есептеу
Есеп шығару жолын таңдау
Цикл (қайталау) басы
Нәтижені шығару, қағазға басу
Мәліметтерді енгізу, (шығару)
Алгоритмдердің басталуы, аяқталуы
Қосалқы программаларға кіру және шығу
Схеманы, формулаларды түсіндіру
Алгоритмдік тіл команда және шамалардан тұрады. Командының өзі
Алг нат Фибоначчи ( нат к)
Басы егер
Онда мән:=1
әйтпесе мән:= Фибоначчи
(к-1) + Фибоначчи (к-2)
болды
соңы
Алг Фибоначчи-цикл( нат к, натz )
Арг к
Рез , z
Басы нат х,у; бүт і
X:=1; z:=1
Егер k>2
Онда і үшін 3-ден к-ға дейін
Цб y:=x x:=z z:=x+y
цс
болды
соңы [14].
Тапсырма қойылымы, алгоритм, бағдарлама тексті, нәтиже (ықшамдалған түрі).
Дұрысы
№135, А
data6 mas
Alpha_1
Паскаль тіліндегі программа үш бөліктен тұрады: тақырып, сипаттау
Кез келген программаның алғашқы жолы PROGRAM сөзінен басталатын
Программаның соңғы және негізгі бөлімі операторлар бөлімі болып
Тілдің алфавиті программаның элементтерін құруда қолдануға болатын символдар
Латын алфавитінің 26 әрпі (ағылшынша A-Z).
10 араб цифрлары: 0 1 2 3 4
Операциялар таңбалары: +,-, *,/, >,0 then
Begin
X1:= (-b-sqrt(D))/2*a;
X2:= (-b+sqrt(D))/2*a;
Writeln (‘X1=’, X1:5:2, ‘X2=’, X2:5:2);
End else
If D