Жоспар
Кіріспе
1 Талшықтар жайлы жалпы түсінік
1.1 Талшықтар.Синтетикалық талшықтар
1.2 Синтетикалық талшықтар
1.3 Синтетикалық жіптерден тоқылған маталар
2 Синтетикалық жіптер (маталар) және олардың құрамы,артықшылығы мен кемшілігі
2.1 Синтетикалық жіптер
2.2 Синтетикалық жіптердің жалпы ортақ кемшілігі
2.3 Синтетикалық жіптің (матаның)жуандығы,тығыздығы, тоқылуы.
3 Синтетикадан тоқылатын жіптермен маталар
3.1 Синтетикадан тоқылатын жібек маталар
3.2 Синтетикалық талшыктарды жуу,бояу.
3.3 Жасанды былғары алу
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Халық шаруашылығының басты міндеті ғылыми техникалық прогресті жеделдету және
Тігін өнеркәсібі халықты сәнді де ұнамды киіммен қамтамасыз етуге
Гигиеналық талаптардың өзі — адам денсаулығын сақтауға бағытталған ауа
Киім жасау үшін талшықтар қолданылады.
Барлық талшықтар таза (табиғи) және химиялық болып үлкен екі
Синтетикалық талшықтардың негізінде де күрделі органикалық косындылар - полимерлер
Жасанды талшықтар алу мүмкіндігін бірінші болып XVII ғасырда ағылшын
Целлюлозалық талшықтардан ең бірінші нитратты жібек (1890 ж.), кейін
Химиялық талшықтар жасанды және синтетикалык болып бөлінеді. Ағаш целлюлозасы,
Зерттеу тақырыбының мақсаты: синтетикалық талшықтардың құрамын,жасалу жолын және артықшылықтары
Зерттеу нысаны-синтетикалық талшықтар өндірісі.
Зерттеу пәні-қазіргі заманғы өндірістегі синтетикалық талшықтар.
Зерттеу тақырыбының міндеттері-синтетикалық талшықтар жайлы
-жан-жақты толық қарастыру;
-оның химиялық құрамын,құрлысын,алыну жолын қарастыру;
Құрылымы: кіріспеден,үш бөлімнен,қорытындыдан қолданылған әдебиеттер тізімінең тұрады.
1 Талшықтар жайлы жалпы түсінік
1.1 Талшықтар.Синтетикалық талшықтар
Талшық деп ұзындығы көлденеңінен көп есе артық иілгіш, жінішке
Ұзына бойына ажырамайтын дара талшықтар қарапайым (элементарлы) деп аталынады
Талшықтардың топтастырылуы
Талшықтарды топтастыру, олардың тегіне қалай алынуына және химиялық ққрамына
Барлық талшықтар таза (табиғи) және химиялық болып үлкен екі
Талшықтардың химиялық құрамы
Минералдық талшықтардың негізі бейорганикалык заттар.
Өсімдік талшықтарының негізі күрделі органикалық қосынды - целлюлоза, яғни
Талшықтардың негізгі қасиеті
Талшықтардың негізгі қасиетіне олардың сызықтық тығыздығы, үзындығы, мықтылығы, созылғыштығы,
1.2 Синтетикалық талшықтар
Синтетикалық талшықтар, өздері жасалған полимерлердін түріне қарай топтасады
Полиамидты талшық. Ресейдегі кең қолданылатын полиамидты талшық - капрон,Германияда
Капрон алудағы бастапқы шикізат - бензол мен фенол (тас
Синтетикалық талшықтар заводында капролактанан капрон
Жылу өткізбейтін қасиеті жоғары іші қуыс капрон талшықтарын, кескінделген
Анид (нейлон) және энанталу процестерінің капрон алу процесінен өзгешелігі
Полиамид талшықтарының формасы цилиндр кейіптес, көзге көрінбес саңылаулары мен
Созған кезде капронның мықтылығы болаттан 2,5 есе артық. Капрон
Талшықтардың қасиетінің негізгі керсеткіштері 1-кестеде келтірілген.
Капрон - құрама жіптер, штапельдік, жеке талшықтар түрінде шығарылады.
1 - кесте
Талшықтардың қасиетінің негізгі керсеткіштері.
Полиэфирлі талшықтар. Лавсан мұнай өнімдерінен алынады. Сондай талшық Германияда
Құрылымы және физико-химиялық қасиеттері жағынан лавсан капронға ұқсас: салыстырмалы
Лавсан таза күйінде тігін жіптерін, шілтер полотноларын, техникалық мақсаттағы
Жалынға ұстағанда лавсан еріп, сары жалынмен түтіндеп жанады.
Полиакрилонитрильді талшықтар. Нитрон тас көмір, мұнай, газды еңдегенде шығатын
Капрон мен лавсанға карағанда нитрон талшықтары қолға жұмсақ және
Нитроннын, жылу сақтау қасиеті жүннен артык.
Нитронның жұмсару температурасы 200-250°С. Ниронды жалынға ұстасақ балқиды және
Таза күйінде нитрон сырт киімдік
Поливинилхлоридті талшықтар. Xлорин этилен не ацетиленнен алынады.
Хлорин серпімді, судың, қышкылдар, сілтілер, тотықтырғыштардың әсеріне шыдамды, шірімейді,
Хлориннің негізгі кемшілігі - жылуға осалдығы. 60°С-де хлорин жылудан
Хлорин жанбайды, жанғанға қосылмайды, Жалынға үстасақ талшықтары жидіп, дустың
Үйкелуден туған электр зарядын бойына жинайтың қабілетіне байланысты оны
Поливинилспиртті талшықтар. Поливинилспиртті талшықтарға жататындар: винол, летилан (Ресеи), винол,
Гигроскопиялық қасиеті жағынан (5-8%) винол мақтаға жақын. Салыстырмалы ұзу
Винол таза күйінде немесе мақта, жүн, вискоздық штапель талшықтармен
Летилан - суда ерімейтін сары түсті поливинил-спиртті талшық. Антимикробтық
2-кесте
Полиолефинді талшықтардьщ негізгі көрсеткіштері
Полиолефиндік талшықтар. Полиолефинді талшықтарға полиэтиленнен және полипропиленчен
Полиолефиндерді синтездеуде бастапқы шикізат болып мұнайды өңдеген-дегі өнім —
Талшықтардын, жылу мен жарыққа төзімділігін арт-тыру үшін полимерге ингибитор
Физико-механикалық қасиеттері жоғарғы болғандықтан полиолефинді талшықтардың химия және микроорганизмдер
Полиуретанды талшықтар. Сызықтық тығыздығы 2 ден 125 текске дейін
Басқа талшықтар араласқан жасанды жіптерден тоқылған маталар.
Басқа талшықтар араласқан жасанды жіптерден тоқылған маталардың негізіне вискоздық
П о п л и н — дәстүрлі жатықбоялған,
«Рамунеле» матасы — баспалық суреті бар, қаттылау, тығыздығы төмен,
«С и г і т е» матасы — тығыз,
«С у з д а л ь» матасы —
Арт. 42670 көйлектік мата — бір түсті, жатық-боялған ацетаттық
1.3 Синтетикалық жіптерден тоқылған маталар
Жібек маталар ассортиментінде синтетикальіқ маталардың өзіндік салмағы жыл асқан
Синтетикалық маталар пішіп-тіккенге киындау. Капрон жіптерінің сызылғыштығының және серпілгіштігінің
Негізі мен арқауы 100% капроннан көйлектік, блуз-калық, жейделік, плащтык,
Текстурленген полиэфир жіптерінен немесе олардың капрон жіптерімен косындысынан әртүрлі
Көйлектік-костюмдік маталар — крептік айқаспамен токылған ауыр, ірі мата.
Арт. 53034 «3 е ф и р» матасы —
Көйлектік маталар — марокена типтес полотнолық айқаспамен тоқылған. Негізіне
Аумақты маталарды өңдеу күрделі — олар пиллинг береді, тіккенде
Астарлық маталар капронның тегіс, бос ширатылған және муслиндік жіптерінен
Курткаларға, плащтар мен пальтоларға кей жағдайда апшымайтын негізгі материалдарды
Капрондық астарлық маталардьщ мықтылығы жоғары, тез тозбайды, апшымайды, бірақ
100% шелоннан баспалық суреті бар, көптеген жеңіл маталар тоқылады,олар:
Басқа талшықтар араласқан синтетикалық жіптерден тоқылған маталар
Бұл топқа кіретіндер: жасанды жіптер қосылған жұқа, тегіс капрон
Құрылымы бедерлі үлкен аумақты маталардын қаңқасы вискоза жіптерінен (30-50%),
П а р ч a — әсерлі, жалтырауық, синтетикалық
Арт. 62173 «РІ с к р и н» матасы
Арт. 62174 «Т е с н а» м а
Арт. 62102 мата - тығыз, қатты, түстес жіптерден алатоқылған
Арт. 62110 жейделік мата - жұка, тегіс, жылтыр, негізіне
Арт. 62176 блузкалық мата - жұқа, тығыздығы төмен, жартылай
Арт. 62154 жейделік-блузкалық мата саржалық немесе репстік айқаспамен күліңгір,
Аумақты капрон жіптерін пайдалану арқауында беті мамық, жұмсақ маталар
Штапельдік маталар
Штапельдік маталар жасанды және синтетикалық штапельдік талшықтардан тоқылады. Штапельдік
Штапельдік маталардын негізі мен арқауы штапель-ліч жштер болуы мүмкін,
Қалыңдығы мен салмағына қарай штапельдік маталарды көилектік, жейделік, костюмдік
Костюмдік-пальтолық штапель маталар ширатылған рштапель жібін үлгілі жіппен
Жейделік, көйлектік-костюмдік, көйлектік штапель маталар жалаңқабат немесе ширатылған штапель
Штапельдік маталардың технологиялық қасиеттері олардың талшықтық құрамына, құрылымына және
Синтетикалық талшықтары бар маталарды ылғал-жылумен өңдегенде өте мұқияттылық керек[19].
Арт. 72282 кейлектік мата - жібек мата сияқты, жылтыр,
Арт. 72286 көйлектік мата - баспалық суреті бар, құрама
Арт. 72317 «Олимпия» көйлектік матасы — жұқа, тығыз, аппреттеліп,өңделген,
Арт. 72318 «Вистра» матасы — тығыз, қатты-лау, майда торкөзді
Арт. 72310 «М орена» матасы — жидітіп салын-ған баспа
2 Синтетикалық жіптер (маталар) және олардың құрамы,артықшылығы мен кемшілігі
2.1 Синтетикалық жіптер
Химиялық талшықтан жасалатын жіптерді шығарудың арқасында тігін өнеркәсібінде колданылатын
Синтетикалық жіптерді пайдалану саласы жыл сайын артуда. Ол тігін
Біздің елде синтетикалық жіптердің ішінде құрама капрон және лавсан
Құрама талшықты лавсан және капрон синтетикалық жіптерін шығару процесіне
Құрылымын өзгертіп және өндеуін жетілдіру арқылы да синтетикалық жіптердің
2.2 Синтетикалық жіптердің жалпы ортақ кемшілігі
Синтетикалық жіптердің жалпы ортақ кемшілігі - жылуға тезімділігінің төмендігі.
Инелердің арнаулы түрлерін пайдаланған жөн: хромдалған, сатылы,
Құрамалы қаңқалық жіптердің мақта талшықтары мен немесе полиноздық талшықтармен
3-кесте
Құрамалы қаңқалық жіптердің мақта талшықтары
Қаңқалық жіптердің езегі капрон немесе лавсан талшықтарынан болуы мүмкін.
2.3 Синтетикалық жіптің (матаның)жуандығы,тығыздығы, тоқылуы.
Матаның созу мықтылығы оның талшықтық ұқрамына, жіптің
Синтетикалық маталар, ширатылған жіптен тоқылып тығыз таза жүн маталар,
Қыртыстауды өңдеу де үлкен әсер етеді. Мақта, штапель, вискоза
Синтетикалық маталар мен синтетикалық талшықтары басым маталардың қиюға қарсылығы
Синтетикалық маталарды пішкенде олардьщ қатты қарсыласуының салдарынан электр пішу
Синтетикалық маталар мен синтетикалық талшыктарды едәуір қосып жасаған маталардан
Синтетикалық талшықтары басым жүн маталар да нашар тартылады. Егер
3 Синтетикадан тоқылатын жіптермен маталар
3.1 Синтетикадан тоқылатын жібек маталар
Талшықтық құрамы, құрылымы және өңдеп-өрнектеу жағынан жібек маталар алуан
Сауда прейскуранты бойынша жібек маталар 8 топ-қа бөлініп, әр
4-кесте
Сауда прейскуранты бойынша жібек маталардың топтасуы.
Ескерту: I - жібек жіптен тоқылған мата; II-жібек жіптер
3.2 Синтетикалық талшыктарды жуу,бояу.
Синтетикалық талшыктардын, жуандығы қарапайым талшықтардың жуандығына және олардың бір
Техникалық талшықтың ұзындығы өсімдіктің сабағының ұзындығына және өңдеген кездегі
Фильерлер құнды металдардан жасалынады. Фильерден шыққан жиі ерітіндісінің сорғаламасы
Құрама тоқыма жіпртерің өндіргенде фильер тесіктерінің саны 24 тен
Қескінді немесе қуыс талшықтарды алу үшін тесіктерінін конфигурациясы күрделі
Штапель талшықтарын өндіргенде фильердің тесіктерінін саны 40 000-ға дейін
Химиялық талшық комбинаттарында бұл картон табақтары бір сағаттың ішінде
Сонан соң сілтілік целлюлозаны күкіртті көміртекпен өңдейді де сілтінің
Целлюлоза ксантогенаты күйдіргіш натрдың 4-5% ерітіндісінде ерігенде жабысқақ жіп
Жіп ерітіндісі 25-30 сағат уақыт 16°С температурада пісіп жетіледі,
3.3 Жасанды былғары алу
Жасанды былғарыны матаға, тоқыма емес немесе трикотаж негізге және
Тікелей әдісте дисперсия немесе полимер ертіндісі негізге тікелей отырғызылады.
Тасымал әдісте полимерді арнаулы жылжитын төсетекке жағады да сонан
Қаландрлық әдісте полимерді негізге жағу үшін арнаулы каландрлар қолданылады[19].
Жасанды былғарылардың ассортименті неше түрлі және ылғи молаюда.
Жұмсақ жасанды былғарылардың аттарын оңайлату үшін төмендегідей қысқартпалар алынған.
Винилжабыл поливинилхлоридті мата, трикотаж немесе жасанды мехқа жағу арқылы
Винилжабылдың сырт көрінісі әдемі, жүмсақ, сер-пімді, драпталуы жақсы, жылуөткізгіштігі
Винилжабылдың кемшілігі сол - бу, ауаны нашар өткізеді, тіккенде
Винилжабыл көктем-күздік маусымдарға арналған пальто, шолақ пальто, куртка, бас
Мата немесе трикотаж негізге отырғызылған күдерілік винилжабыл тасымал әдіспен
Винилуретан жабылдың винилжабылдай емес поливинилуретанды жамылғысы бар. Винилуретан жабыл
Кеуекті полиэфируретан жамылғысы бар жабыл (уретанжабыл) трикотаж немесе түкті
Қеуекті уретанжабыл пальто, шолақ пальто, куртка, сарзфан, юбка, жилет,
Вистрам - түкті матаның бетіне полиуретанды үш қабат -
Кеуекті латекстік жабынғысы бар .Жабыл тасымал әдіспен трикотаж негізде
Қиімдік кеуекті эластожабыл синтетикалық каучук негізге резеңке қоспаны жағып
В о р с и т — вельветон болып
Қеуекті амиджабыл (Жапония шығарады) полиамид ерітіндісін тегіс немесе түкті
Электростатикалық жасанды күдері су өтпейтін пальто, куртка, плащтар үшін
Қүдері жүмсақ, иілгіш, серпімді, су өткізбейді, бірақ үйкеліске тезімді
Жасанды былғары мен жасанды күдеріні
Тіккенде қатты тесіліп түсетіндіктен жасанды былғары мен жасанды күдеріден
Жасанды былғарыдан тігілген киімдердін жылү сақтау қасиетін жақсарту үшін
Жасанды былғары, күдеріден тігілетін бүйымдардың детальдарын кәдімгі пішу құралдарында
Жасанды былғарылардың жана үлгілерін жасағанда біраз талаптарды ескерген жөн.
Оттық тәсіл токыма материалдарды поролонмен біріктіргенде пайдаланылады. Бүл тәсілде
Тігістік әдісте материалдар арнаулы көп инелі машиналарда («Мека», т.
Қосарланған материалдар ассортиментінде поролонмен қосарланған материалдар басым. Оларды
Поролон мен қосарландырылған отандық материалдардың негізгі типтері - ККЖ
ҚКЖ - қосарланған киімдік жылытылған - негізгі материалға желімді
Поролонмен қосарланған материалдардын, қаттылығы, мықтылығы, созылғыштығы, ауа өткізгіштігі, тозбайтындығы,
Поролонмен қосарландырылған материалдардан модель жасағанда бұйымның тік және кен
Тіккен кезде тігіске жиналып қалуын болдырмау үшін полотноның бірқалыпты
Таза дубленкалар сияқты импорттық қосарланған материалдарды өң бетінің қүрылымы
Соңғы жылдары жақа тоқыма технологиясы -тоқыма емес материалдарды шығару
Маталарды тоқыма емес материалдармен алмастыру арқасында арзан да тапшы
Тоқу тәсіліне қарағанда тоқып тігу тәсілінің еңбек өнімділігі 13-15
Тоқыма материалдарын басқадай жаңа әдіспен алудың бірінші әрекеттершін нәтижесінде
Тоқыма емес материалдардың басым көпшілігі талшықты кенептен алынады. Кенептегі
Аэродинамикалық немесе электрлік тәсілмен қалыптастыру арқылы қысқа талшықтары а
Термопластикалық (құрғақтай) тәсілде желімдеп байланыстыратын зат ретінде тез балқитын
Талшықтық шикізат алдын ала қопсытылады, ұйпаланады, қоспаларынан тазарып араластырылады.
«Маливатт» және «Арахне» машиналары жұмыс істеу принциптері жағынан тітпе-тоқыма
Тігу машинасының класына (инелердің ара қашык-тығы), трикотаждық айқаспалардьвд сипатына,
Талшықтық құрамы мен жұмсалар мақсатына қарай тоқыма-тікпе материалдар әр
Талшықтық кұрамы, кұрылымы және өңдеуіне байланысты тоқыматікпе материалдар балалар
Басу тәсілінің негізі талшықтардың киіздену қабілеті, мысалы жылу мен
Қымбат шикізатты пайдалану қажеттігіне байланысты басу тәсілі кең өріс
Инеөткізу тәсілінде кертпегі бар инені тығыздалған кенепке кіргізіп
Ине тесіп өтетін материалдар техникалық мақсаттарға және тұрмыстық мұқтажға
Жоғарыда көрсетілген тәсілдердің екеуі немесе бірнешеуі бірден қолданылса бұл
Тоқыма емес материалдар әртүрлі белгілеріне қарай топталады: талшықтық құрамы
Тоқыма-тікпе полотнолар өзінің физико-механикалық және гигиеналық қасиеттері бойынша киімдік
Жартылай жүнді кенептікпе пальтолыщ полотно бір немесе екіқабатты болып
Ені 120 см спорттық киімге пайдаланатын кенептікпе полотнолар 45%
Ені 120 см екіқабатты пальтолық полотно құрамы әр түрлі
Шұға типтес кенептікпе полотнолар ені 120 см, бір немесе
Жүн аралас кенептікпе костюмдік материалдар 30- 35 (жүндік шикізаттан
Жартылай жүнді тікпе материалдар аяқкиімнін үстін тігу және аралық
Тоқыма емес тікпе материалдардың қасиеті олардың талшықтық қүрамына, қалыңдығына,
Тоқыма емес тікпе материалдардың кемшілігі, негізшен кенеп-тікпелердің, олардың қатты
Жартылай жүнді кенептікпе полотнолардын қайталап жуғанда қалындығы мен салмағы
Кенептікпе мақта материалдардың костюмдік және көйлектік мақсаттағылары 100% мақтадан
Яслилік ассортименттің бұйымдары үшін шығарылған кенептікпе полотнолардың бояуы
Мақта (50-80%) мен вискоза талшықтарының (20- 80%) коспасынан кенепті
100% вискозадан алынатын кенептікпе материалдар; костюм-көйлектік «Новинка» полотносы, «Черемшина»
Құрамында 30% хлорин мен нитрон және 70% вискоздық штапель
Вискоздық штапель талшықтарынан алынған материалдардын ерекшелігі оларды химиялық тазартудан
Кенептікпе материалдардан киімнің моделін қүрьш, конструкциясын жасағанда олардың нашар
Тоқыма-тікпе материалдардың драпталуын маталардың драпталуы сияқты есептейді және анықтайды.
Ұзына және келденең бағыттағы драпталынуы езіне сәйкес маталардікінен төмен.
Кенептікпе материалдардын созылғыштығы, әсіресс келденен бағытта, өзіне сәйкес маталардың
Қорытынды
Талшықтардың түрлері көп. Барлық талшықтар таза (табиғи) және химиялық
Талшықтық шикізат алдын ала қопсытылады, ұйпаланады, қоспаларынан тазарып араластырылады.
Синтетикалық жіптерді пайдалану саласы жыл сайын артуда. Ол тігін
Талшық -ұзындығы көлденеңінен көп есе артық иілгіш, жінішке әрі
Ұзына бойына ажырамайтын дара талшықтар қарапайым (элементарлы) деп аталынады
Синтетикалық маталар пішіп-тіккенге киындау. Капрон жіптерінің сызылғыштығының және серпілгіштігінің
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Технология медноаммиачного волокна. / Под ред. Доктора техн. Наук
Кукин Г.Н., Соловьёв А.Н. Текстильное материаловедение. – Исходные текстильные
Технология производства химических волокон. – Москва, 1965г.
Характеристика химических волокон. – Справочник: Москва, 1966г.
Роговин З. А., Основы химии и технологии производства химических
Книга для чтения по органической химии. Пособие
“Просвещение”, 1975г.
Ермилова В.В., Ермилова Д.Ю. Моделирование и художественное оформление одежды.
Козлов В.Н. Основы художественного оформления текстильных изделий. – Москва:
Платов Ю.Т., Исаев С.М. Цвет, мотив, выбор. – Владивосток:
Беляева-Экземплярская С.Н. Моделирование одежды по законам зрительного восприятия. –
Горина Г.С. Моделирование формы одежды. – М.: Легкая и
Кудимова Л.Н. Проектирование и моделирование коллекций одежды. Учебное пособие.
Пармон Ф.М., Бадеева М.О. Художественное моделирование промышленных образцов: Учебное
Пармон Ф.М. Композиция костюма. Одежда, обувь, аксессуары. – М.:
Черемных А.И. Основы художественного конструирования женской одежды. – Москва:
Нешатаев А.А., Гусейнов Г.М., Савватеева Г.Г. Художественное проектирование трикотажных
Насекин Н.А. «Хлопковое волокно, его добывание и свойства». –
ЦИТП «Основные свойства хлопкового волокна и методы их определения».
«Хлопковое волокн, его классификация, технология, ислледование свойства и пороки».
Ф.Х.Садыкова, Д.М.Садыкова, Н.И.Кудряшова «Текстильное материаловедение и основы текстильных производств».
5