Жоспар
Кіріспе 3
1 Тарау Заттық құқықтың ұғымы, белгілері 5
1.1. Заттардың ұғымы және оны саралау 5
1.2. Заттық құқықтың белгілері 10
2 Тарау. Меншік иесі болып табылмайтын тұлғалардың заттық
2.1. Меншік иесі түсінігі 12
2.2. Меншік иесі болып табылмайтын тұлғалардың заттық құқықтары 16
3 Тарау. Қазақтардың әдет –ғұрып құқығындағы заттық құқық 19
Қорытынды 21
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 23
Кіріспе
Зат дегеніміз – азаматтық құқық тұрғысынан алып қарағанда, адамға
Заттардың қозғалатын және қозғалмайтын деп бөлінуінің заңдық маңызы бар.
Заттар айналымынан еркін берілетін немесе ауысатын, айналымнан алынып тасталатын
Заттық құқық деп - белгілі бір тұлғаның өз қарамағындағы
Заттық құқықтардың мынадай негізгі белгілері болады: заңда бекітілген заттық
Заттық құқық екі үлкен топқа бөлінеді: меншік құқығы және
Меншік құқығы заттық құқықтың жалпы жүйесіндегі негізгі құқықтық институты
Меншік иесінің өзіне тиесілі мүлікті өз қалауынша иелену, пайдалану
Меншік иесі болып табылмайтын адамдардың заттық құқықтарына:
жерді пайдалану құқығы;
шаруашылық жүргізу құқығы;
оралымды басқару құқығы;
заңдарда көзделген басқа да заттық құқықтар (мысалы, сервитуттар) жатады.
Қазақ халқының өз алдына мемлекет болуынан кейін бірқатар заңдар
Өкілетті жақтың немесе өзге жақтардың заң актілері арқылы танылатын
Осы курстық жұмысым кіріспе, 3 тараудан және қорытындыдан тұрады.
1 тарауда заттық құқықтың ұғымы мен белгілерін қарастырылады.
2 тарауда меншік иесі болып табылмайтын тұлғалардың заттық құқықтарын
3 тарауды қазақтардың әдет – ғұрып құқығындағы заттық құқықты
1 Тарау Заттық құқықтың ұғымы, белгілері
1.1. Заттардың ұғымы және оны саралау
Зат дегеніміз - азаматтық құқық тұрғысынан алып қарағанда физикалық
Сондай-ақ азаматтық құқықта заттардың санатына, адамдардың еңбегімен өндірілген немесе
Затты заңдық жағынан саралау (жіктеу) көбіне көп оның табиғи
Азаматтық кодекстің 117 бабына сәйкес заттардың өзі қозғалатын және
етеді. Осының барлығын қозғалмайтын мүлікке құқықтарды және оларға байланысты
Мұдай тіркеу қозғалмайтын мүлікке құқықтардың пайда болуы, ауысуы және
Қозғалмайтын мүлікті мемлекеттік тіркеу тәртібін арнайы заң актісі -
Жермен байланысты емес және заңмен қозғалмайтын мүлік ретінде танылмаған
Қозғалмайтын мүліктің ерекше бір түрі біртұтас зат ретінде ортақ
Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін пайдаланылатын мүліктік кешен құқық
Мүліктік кешендердің басқа бір түрі кондоминиум болып табылады. Тұрғын
Заттар сондай-ақ жеке анықталған белгілер және тектік анықталған белгілер
заттың біреуін талап ете алады[1,13-19 б.]. Азаматтық кодекстің
Иеліктен еркін шығарылатын немесе әмбебап құқық мирасқорлық тәртібімен бір
Азаматтық кодексте айналымнан алынып тасталатын (шығарылған) зат деп азаматтық
Ордендер, медальдар және құрметті атақтың омырауға тағатын белгілері азаматтық
Айналымның белгілі бір мүшелеріне ғана тиесілі бола алатын және,
Берілуге рұқсат етілмейтін заттардың түрлері (айналымнан алынып тасталған заттар)
Заттардың айналым қабілеттілігін алу немесе шектеу тікелей заңның бақылауында
Заңды көзқарас тұрғысынан заттар бөлінетін және бөлінбейтін болып бөлінуі
Күрделі зат ұғымы бөлінбейтін зат ұғымын жуықтайды, күрделі зат
Азаматтық құқықта заттар басты зат және керек-жарақтар болып бөлінеді.
Басты зат және керек-жарақ күрделі зат болып табылмайды, ал
Ерекше азаматтық-құқықтық режимге жемістер, азық-түлік және табыстар ие болады.
Өнім – мүліктің жасанды өсуі, өндірістік пайдалану нәтижесінде алынуы
Затты (заттарды) пайдаланудан немесе өнім шығару әрекетінен алынатын ақшалай
Азаматтық кодекс жануарларды да объект ретінде қарастырады. АК-тің 124-бабына
1.2. Заттық құқықтың белгілері
Заттық құқық деп белгілі бір тұлғаның өз қарамағындағы жеке
Заттық құқықтардың мынадай негізгі белгілері болады: заттық құқықтардың шексіздігі
Заттық құқық шексіз (абсолюттік) құқық түрінде сипатталады. Демек, бұл
Екінші жағынан алғанда, заттық құқықтың шексіз (абсолютті) сипаты басқа
Заттық құқықтың маңызды белгісі оның затқа тікелей үстемдік етуі
Заттық құқықтарды қорғаудың абсолюттік сипаты, яғни заттық құқыққа қол
Затқа нақты билік ету, яғни өз құқығын тікелей, үшінші
Бұл белгі бірқатар жағдайларда заттық құқықтың анықтамасына негіз етіп
Затқа нақты билік ұғымына Г.Ф. Шершеневичтің мынадай пікірі көмектесе
Заттық құқықтың тағы бір ерекшелігі заттың иесі мүлкін басқа
Заттық құқық мекемені меншіктену құқығы басқа адамға ауысқан кезде
Заттық құқық екі үлкен топқа бөлінеді: меншік иесі және
2 Тарау. Меншік иесі болып табылмайтын тұлғалардың заттық
2.1. Меншік иесі түсінігі
Заттық құқық екі үлкен топқа бөлінеді: меншік иесі және
Меншік дегеніміздің өзі материалдық игіліктерді – табиғаттың өнімдері мен
Азаматтық кодекстің 188 - бабында меншік құқығына мынандай анықтама
Меншік иесі өзінің мүлкін сақтауға, қорғауға, өзге адамдардың сырттан
Меншік құқығының мазмұнын меншік иесіне тиесілі иелену, пайдалану және
Кейде заң талаптарына сәйкес меншік иесінен несие берушінің талабын
Иелену құқығы мүлікті нақты иелену мүмкіндігін заң жағынан толықтай
Заң иеленуді заңды, заңсыз, адал ниетті және арам ниетті
Пайдаланудың өкілеттік құқығы дегеніміз – мүліктен оның пайдалы табиғи
Пайдаланудың өкілеттік құқығынан жай пайдалануды ажырата білу керек. Пайдаланудың
Меншік иесі өзінің пайдаланудың өкілеттік құқығын қалай жүзеге асыруды
Заң негізінде немесе басқа да құқылық құжаттарға орай меншік
Билік ету құқығы дегеніміз – мүліктің заң жүзінде тағдырын
Билік етудің өкілеттігі меншік құқығының объектілеріне қатысты мәмілелер жасауға
Нарықта өз орнын табу үшін меншік иесіне билік ету
Әдетте меншік иесі өзінің билік өкілеттігін қалай да жүзеге
Билік ету құқығы затқа меншік иесі болып табылмайтын тұлға
2.2. Меншік иесі болып табылмайтын тұлғалардың заттық құқықтары
Меншік иесі болып табылмайтын тұлғалардың заттық құқықтарына:
шаруашылық жүргізу құқығы;
оралымды басқару құқығы;
- заңдарда көзделген басқа да заттық құқықтар (мысалы,
Шаруашылық жүргізу құқығы мүлікті мемлекеттен меншік ретінде алған және
Шаруашылық жүргізу құқығының объектісі, егер заңдарда өзгеше көзделмесе, кез
Шаруашылық жүргізу құқығының субъектілері заңға сәйкес төмендегідей деп танылады:
Меншік иесі мен кәсіпорын құқықтарының мазмұндары арасындағы
айырмашылық М.К. Сүлейменов сөзімен айтқанда, былай ажыратылады: «тек заңға
«...Шаруашылық жүргізу құқығы меншік иесінің берілген мүлкінің бөлігін иелену,
Оралымды басқару құқығы меншік иесінің қаражаты есебінен қаржыландырылатын мекеменің,
Бұл құқықтың субъектісі қазыналық кәсіпорын немесе кез келген меншік
Қазыналық кәсіпорын мүлкін оралымды басқару құқығының ерекшеліктері. Қазыналық
2) почта, байланыс жүйесі мен және теле байланыстар, жалпы
Оралымды басқару құқығы меншік иесі өз мүлкін басқа адамдарға
Мекемені меншіктену құқығы басқа адамға ауысқан кезде бұл мекеме
«Сервитут» ұғымы Қазақстан Республикасының заңдарында Жер туралы заңның қабылдануына
Сервитуттың субъектілері азамат, заңды тұлға және мемлекет болып табылады.
3 Тарау. Қазақтардың әдет –ғұрып құқығындағы заттық құқық
Қазақтардың заттық құқығы тарихымыздың бөлінбес бөлшегі болып табылады. Қазақ
Баршаға мәлім, қазақ халқының мемлекеттігін қалыптастыру өте күрделі жағдайда
Академик С.Зиманов Қазақтардың заттық құқықтарында мүліктік жауапкершіліктің басым орын
Қазақтардың көне меншік түлерінің бірі қозғалмайтын мүлікке деген меншік
С.З Зиманов қазақтардың көшпелі тұрмысында феодалдық қатынастың негізі ретінде
Қазақтарда дербес мүліктердің меншік иесі отағасы, яғни отбасының
Әкесі қалың мал мәселесін шешуге міндетті еді. Егер ол
Меншік құқығын шектейтін бірқатар принциптер де жерге байланысты. Мәселен,
Әдет – ғұрып құқығы мүліктерді қозғалатын, қозғалмайтын деп бөліп
Көшпелі қоғамда мал экономиканың қайнар көзі болғандықтан қазақтың дәстүрлі
Қорытынды
Сонымен, қорытындылай келе, біз заттық құқық деп - белгілі
Заттық құқық меншік құқығы және меншік иесі болып табылмайтын
Меншік құқығы заттық құқықтың жалпы жүйесіндегі негізгі құқықтық институты
Заттық құқыққа меншік құқығымен қоса жерді пайдалану құқығы, шаруашылық
Азаматтық құқықтық нормалармен реттелетін қоғамдық қатынастар азаматтық құқық объектісі
Затты заңдық жағынан саралау, яғни жіктеу көбіне көп оның
Азаматтық кодекстің 117-бабына сәйкес заттардың өзі қозғалатын және қозғалмайтын
Сонымен қатар, азаматтық құқықтың объектілерінің көбі айналым қабілетті болып
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан – 2030» деп аталатын халыққа
Қазақстан Республикасының «Жер туралы» Заңымен жер пайдалану құқығына заттық
Қазақтардың заттық құқығы тарихымыздың бөлінбес бөлшегі болып табылады. Қазақ
Қорыта айтқанда, меншік иесінің өз мүлкін иелену, пайдалану және
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1) Г.С. Кернебай, Р.Қ. Есенов - Меншік құқығы және
2) Азаматтық құқық. І том жоғары оқу орындарына арналған
3) Агарков М.М. Обязательство по советскому гражданскому праву. М.,
4)Гражданское право. Учебник. Часть – 1./ Под ред. А.П.
5) Ғ. Төлеуғалиев - Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы
6) Қазақ КСР – інің Жоғарғы Кеңесінің жаршысы, 1991,
7) КСРО Жоғарғы Кеңесі мен КСРО халық депутаттары съезінің
8) Сулейменов М.К. Комментарий к Закону РК « О
9) И.У. Жанайдаров. Проблемы реализации права государственной собственности. Алматы:
10) Гражданское право / Под ред. А.Г. Калпина, А.И.
11) Зиманов С.З. Состояние и задачи разработки проблем обычного
12) Гражданское право / Под ред. Е.К. Суханова.- М.,
13) Қ. Омарханов. Қазақ елінің дәстүрлі құқығы. І кітап.
14) Қазақстан Республикасының 16.04.1997 ж. қабылданған « Тұрғын үй
15) Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше
16) Қазақстан Республикасының Конституциясы.- Алматы: Жеті Жарғы, 1998.
3