Жоспар
КІРІСПЕ 5
I. КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ СИПАТТАМАНЫҢ КЕЙБІР АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының теориялық мәселелері, оның криминалистика ғылымы
1.2 Криминалистикалық сипаттаманың түсінігі, түрлері, мәні 14
II ТАРАУ. КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ СИПАТТАМАНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ 32
2.1 Типтік тергеу ситуациялары 32
2.2 Қылмыскердің тұлғалық ерекшеліктері 34
2.3 Қылмысты жасау әдістері 39
2.4 Қылмысты жасау механизмі 43
2.5 Қылмыстық қол сұғушылықтың заты 45
2.6 Өзге де құрылымдық элементтер 47
III ТАРАУ. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ САЛАСЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫСТАРДЫ ТЕРГЕУ 55
3.1 Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың криминалистикалық классификациясы 55
3.2 Экономикалық контрабанданың криминалистикалық сипаттамасы 57
3.3 Тергеушілер мен жедел - іздестіру қызметкерлерінің
ҚОРЫТЫНДЫ 70
ҚОСЫМШАЛАР 73
ПАЙДАЛАНЫҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 75
Реферат
Менің бұл бітіру жұмысымның тақырыбы «Экономика саласындағы қылмыстардың криминалистикалық
Менің бұл тақырыпты таңдап алу себебім, қазіргі кезеңде нарықтық
Бұл диссертациялық жұмыста экономикалық қызмет саласындағы
Диссертацияның бірінші бөлімінде қылмыстардың криминалистикалық
Жұмыстың екінші бөлімінде қылмыстардың криминалистикалық
Жұмыстың үшінші бөлімінде экономикалық контрабанданың криминалистикалық сипаттамасы беріліп, осы
Қосымшада экономикалық контрабанда қылмыстары бойынша Алматы қалалық Кеден басқармасының
Пайдаланған әдебиеттер ретінде осы саланы реттеуге бағытталған Қазақстан Республикасының
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Диссертантпен бұл жұмыста қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы, соның
Жаңа қылмыстық саясаттың құрылуы қылмыстылыққа, соның ішінде экономикалық қылмыстарға
Экономикалық қылмыстылықтың өсуінің алдын алу үшін Егеменді Қазақстанның ішкі
Жаңа қазақстандық экономиканың қалыптасуында шешуші рөлді атқаратын маңызды салалардың
Трансұлттық қылмыстылық экономика мен экология саласына белсенді түрде енді,
Капиталистік мемлекеттерде экономикалық қылмыс қылмыстың басқа түрлеріне қарағанда қоғамға
Зерттелу дәрежесі, Қазақстанда мұндай кешенді зерттеу алғаш рет жүргізіліп
соның ішінде экономикалық контрабанданың теориялық-құқықтық аспектілері М.Б.Поняевтің, Б.Свенсонның, А.М.Яковлевтің,
Бұл мәселені қарастыруда үлкен үлес қосқан қазақстандық ғалымдар қатарына:
Диссертацияның мақсаты мен міндеті. Бұл диссертациялық зерттеудің негізгі мақсаты
Бұл мақсатқа жету үшін автор келесі сұрақтарды қарастыруды мақсат
- экономикалық контрабанданың криминалистикалық сипаттамасын беру;
- контрабанда жөніндегі істер бойынша сот-тергеу тәжірибесін зерттеу және
- контрабандамен күрес жөнінде мемлекетаралық әріптестіктің тәжірибесін зерттеу;
- жүргізілген зерттеу негізінде талданған қылмыспен күрестің тиімділігін арттыратын
Диссертациялық зерттеудің әдістемелік және теориялық негізі ретінде философияның, логиканың,
Қорғауға шығарылған ережелер. Жүргізілген диссертациялық зерттеу нәтижесінде қорғауға келесі
- қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының түсінігі, түрлері, мәні;
- криминалистикалық сипаттаманың элементтері;
- экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың криминалистикалық классификациясы;
- экономикалық контрабанданың криминалистикалық сипаттамасы;
- тергеушілер мен жедел іздестіру қызметкерлерінің экономикалық контрабанда қылмыстарын
Теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Диссертацияда көрініс тапқан ұсыныстар:
- экономикалық контрабандамен күрес жүргізетін сот,
- қылмыстық құқық және криминалистика саласында ғылыми зерттеу жүргізу
- экономикалық қылмыстылықпен күрес жүргізу барысында жоспарларды, бағдарламаларды және
- қылмыстық құқық, криминалистика пәндері бойынша бағдарлама мен дәрістік
Жұмыстың көлемі мен құрылымы. Диссертацияның көлемі қойылған талаптарға сәйкес
Диссертациялық зерттеу нәтижесінің апробациясы. Диссертант 28 желтоқсан 2003 жылы
I. КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ СИПАТТАМАНЫҢ КЕЙБІР АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының теориялық мәселелері, оның криминалистика ғылымы
Криминалистикалық сипаттаманың мәнін анықтауға ғалымдар мен тәжірибе қызметкерлерінің біраз
Алайда осыған қарамастан қазіргі кездің өзінде-ақ бірқатар ережелерге байланысты
Криминалистикалық сипаттаманың эр түрлі аспектілері бойынша көзқарастардың сәйкес келмеуі
Криминалистикалық сипаттама-криминалистика ғылымының әзірше жаңа категориясы. Ол бұрын тергеу
Жоғарыда аталған жалпы сұрақтардың ішіндегі ең негізгісі – ол
Ұғымдардың ғылымның дамуында үлкен рөл атқаратындығы белгілі. «Қылмыстардың криминалистикалық
Криминалистикалық сипаттама, біздің ойымыз бойынша, тергеудің нақты міндеттерін шешу
Келесі қарастыратын бір мәселе – ол криминалистикалық сипаттамадағы типтік
Криминалистикалық сипаттамаға қатысты бұл ұғымды нақтылап алған дұрыс болар
«Типтік» бір жерлерде «объективті дүниенің берілген нақты жүйесі үшін
Ал криминалистикалық сипаттама тергеу тәжірибесі үшін маңызды бір белгілердің
Орыс тілінің сөздігінде «типтік» деген:1. белгілі бір типке тән
Келесі қарастырылатын бір мәселе – ол криминалистикалық сипаттама мен
Әдебиеттерде кейде тергеулік ситуация мен криминалистикалық сипаттамасы ұғымдары бір
Криминалистикалық сипаттама тергелетін қылмыс жөніндегі ақпараттан тұрмайды, ол қылмыстық
Ал, тергеулік ситуация – қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеу әдістемесіне
Криминалистикалық сипаттамаға байланысты ол ақпараттың жаңа құрылымын құрайтын оның
Сондықтан да Криминалистикалық сипаттамаға тергеулік ситуацияларды енгізу-теріс түсінік деп
А.Н.Колесниченко «Тергеулік ситуация дегеніміз белгілі бір дәлелдемелер мен ақпараттық
Ал И.Ф.Герасимов «тергеулік ситуация-тергеудің бір кезеңінде қалыптасқан іштей өзгеруге
Қылмыстардың Криминалистикалық сипаттамасы криминалистиканың теориясында да, сондай-ақ ЖОО-»(ВУЗ) бағдарламасында
Криминалистикалық сипаттамаға берілген анықтамалардағы айырмашылықтар оның мәні мен криминалистика
Авторлардың бірі қылмыстардың Криминалистикалық сипаттамасын «ғылыми категория» ретінде [9.с.17;с.57]
Қазіргі кезенде «қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы» ұғымы қылмыстарды тергеу әдістемесімен
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы туралы ілім аяқ асты өздігінен не
Мұндай элементтердің қатарына қылмысты жасау және жасыру әдістері [14.с.169;с.25],
Өткен ғасырдың 70-ші жылдарының ортасына таман қылмыстық процестің қосымшасы
Криминалист-ғалымдар қылмыстарды тергеу тәжірибесің зерттеп, жиынтықтай отырып, жылдар бойы
Одан кейінгі жылдары қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының сұрақтары криминалист-ғалымдардың көңілін
1.2 Криминалистикалық сипаттаманың түсінігі, түрлері, мәні
Тергеуге қатысушылардың қызметін және жалпы жоспарды құру кезіндегі олрдың
Криминалистикалық сипаттама туралы ең алғашқы ойды ЛМУ-нің профессоры П.
Міне, осыдан барып көріп отырғанымыз,
Формуланың элементтері криминалистикалық сипаттаманың қазіргі кездегі трактовкасына өте жақын,
Бұдан кейін «қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасына» анықтаманы А.А. Сергеев өзінің
Бір жылдан кейін өзінің докторлық дисертациясында осыған ұқсас анықтаманы
Кейін қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы туралы криминалистикалық әдістемемен байланыстыра отырып
Кейінгі жылдары қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының мәселелері ғалым-криминалисттердің назарын аударта
И.Ф.Пантелеев пен А.Ф.Савкиннің пікірлері бойынша қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы-ол» қылмыстың
Н.А.Селивановтың концепциясына сәйкес криминалистикалық сипаттаманың мазмұнын қылмыстық қол сұғушылықтың
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының табиғаты жөнінде сөз қозғай отырып, Р.С.Белкин
И.М.Лузгин қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасын болған
Г.А.Мозговых «ғылыми категория ретіндегі қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы дегеніміз белгілі
Жоғарыда біздің қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы жөнінде әр кездегі авторлардың,
Өзіміз көріп отырғанымыздай, қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының идеясы жаңа идея
Міне, осы анықтамаларды талдау арқылы біз авторлардың көпшілігінің Л
Барлық авторлардың келісетін тағы бір жағы оларды тергеу әдістемесінде
Н.П.Яблоков бұл ғылыми категорияның тәжірибелік мәніне көңіл аудара отырып
Қылмыстарды тергеу әдістемесіндегі олардың криминалистикалық сипаттамасының маңызылығын олардың үш
Криминалистикалық сипаттаманың құрылуының қайнар көзі ретінде қылмыстарды ашу мен
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының табиғаты мен мәні туралы авторлардың көпшілігінщ
- сәйкес қылмыстық істердің статистикалық не өзге де арнайы
- жекелеген белгілері емес, барлық құрылымдық элементтердің арасындағы заңдылық
- сәйкес қылмыстық әрекет туралы толық жүйелі түсінік берілуі
Жекелеген қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы әр кезде де жеке (индивидуалды),
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы қылмыстық құқықтық сипаттамаға қарағанда қылмыстың жалпы
Қылмыстың түрінің (тобының) криминалистикалық сипаттамасы-динамикалық категория. Қылмыстық әрекеттің әдістері
Р.С.Белкин мен И.Ф.Герасимов та екі деңгейлік позицияны ұстанады, мұнда
Криминалистикалық сипаттамаға қылмыстың нақты түрінің таралуы мен динамикасы туралы,
Криминалистикалық сипаттаманың ұғымы мен рөліне байланысты нақты қылмыстың криминалистикалық
Бірқатар авторлардың еңбектерінде мұндай сипаттама бар деген пікір айтылады.
Біздің пікіріміз бойынша И.Ф.Герасимов пен Р.С.Белкиннің ұстанған позициялары дұрыс.
Г.А.Густов «сипаттамада көрініс тапқан мәліметтердің деңгейіне байланысты криминалистикалық сипаттаманың
Мұндай сипаттаманы криминалистикалық теория беруі тиіс. Яғни, қылмыстардың криминалистикалық
- қылмыстық әрекеттің жалпы құрылымын, сондай-ақ барлық қылмыстарға ортақ
- қылмыстардың ашылуы мен тергелуін анықтайтын жалпы заңдылықтардың сипаттамасы;
- қылмыспен байланысты басқа да жүйелердің тізімі және қысқаша
Қылмыс түрінің криминалистикалық сипаттамасы-белгілі бір қылмыс түріне тән және
Қылмыс түрінің криминалистикалық сипаттамасының маңызы-тергеудің жекелеген әдістемелерін құру үшін;
Нақты қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы-тергелетін қылмыстың сипаттамасы. Оны типтік сипаттамаларды,
Мұндай криминалистикалық сипаттама үшін ақпараттың қайнар көзі ретінде тергеушінің
«Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының бөлінуінің негізінде қылмыстардың криминалистикалық классификацисы жатыр»,
Г.А. Мозговых «қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы жиынтықтың нәтижесі бола отырып,
Н.А.Селиванов нақты қылмыстың криминалистикалық сипаттамасының болуын «әр түрлі қылмыстардың
А.А.Эйсманның пікірі бойынша «жекелеген қылмыстың криминалистикалық сипаттамасының ғылым үшін
Біздің пікіріміз бойынша нақты қылмыстың криминалистикалық сипаттамасының бар екендігі
В.К.Гавло «қылмыстардың криминалистикалық сипаттамалары әр түрлі деңгейдегі абстракциялық ұғымнан
В. И. Шиканов криминалистикалық сипаттаманың тәжірибелік мәні- ол тек
Қылмыстың нақты түрінің криминалистикалық сипаттамасын типтік криминалистикалық сипаттамадан ажырату
Жасалған қылмыстың маңызды мән-жайлары туралы объективті деректердің жүйесі ретіндегі
Қылмыстардың криминалистикаяық сипаттамасы жеке теория ретінде аталған міндеттерді шешуге
В.А.Ледащевтің пікірі бойынша криминалистикалық сипаттаманың құрылысына криминогендік жағдайларды енгізу
Оқиғаның ақпараттық моделі ретіндегі криминалистикалық сипаттама бірқатар функцияларды жүзеге
Одан кейін криминалистикалық сипаттаманың мазмұнының толық әрі нақты болуы
Кейбір авторлар қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының мазмұнын кең түрде түсінгендігі
Ал, Н.А.Селиванов криминалистикалық сипаттаманың мазмұнын қылмыстық қол сұғушылықтың объектісіне
А.А.Эйсман криминалисикалық сипаттамаға унитарлы мән бере отырып, оны қылмыс
Криминалистикалық сипаттаманың мазмұнына көптеген мән-жайлар (қылмысты жасау әдістері, қылмыскердің
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы қылмыстарды тергеу бойынша әдістемелік ұсыныстарды жасау
Қандай да бір қылмыс түрін тергеу бойынша әдістемелік құралдар,
- қылмыс құрамының қысқаша қылмыстық құқықтық сипаттамасы мен кейбір
- іс бойынша міндетті түрде дәлелденуге жататын мән-жайлардан;
- дәлелдемелік фактілерден, яғни оларды анықтау дәлелдеу пәнінің элементтерін
- дәлелдеуге жататын жағдайларды анықтаудың құралдары.
Осы жоғарыда аталған элементтер жүйесінде қылмыстың криминалистикалық сипаттамасының орны
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы қылмыстық құқықтың дәлелдеу пәнінен қылмыстың белгілі
Криминалистикалық сипаттаманың негізгі мақсаты-тергеудің мақсаттарын нақты анықтап көрсету, яғни
Криминалистикалық сипаттаманың жалпы ережелерін құру барысында оның мазмұнына қылмыскердің
Қылмыс белгілерінің көптігіне байланысты оларды жүйелеу қажеттілігі туындайды. Оны
Криминалистикалық сипаттаманың мазмұнын анықтау кезінде қылмыстық құқық, қылмыстық іс
Алайда, бұл ғылымдардың ережелері криминалистикалық сипаттаманың мазмұнына кірмейтіндігін ескеру
Сонымен, криминалистикалық сипаттаманың мазмұны көп жағдайда іс бойынша дәлелденуге
Криминалистикалық сипаттаманың мазмұнын құрайтын мәліметтер-танымның нәтижесі.
Барлық авторлар (соның ішінде біз де) криминалистикалық сипаттаманың ең
Криминалистикалық сипаттама бірыңғай кешен ретінде тәжірибелік мәнге тек оның
Бұдан келесідей қорытынды шығаруға болады: құрамдас бөліктерінің сырттай ұқсастығына
Дәлелдеу пәнінің мән-жайларын білу тергеудің бағыты мен көлемін
II ТАРАУ. КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ СИПАТТАМАНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2.1 Типтік тергеу ситуациялары
Типтік тергеу ситуацияларына қылмыстардың криминалистикалық сипаттамаларының құрылымында басымдылық берілуі
В.И.Шикановта криминалистикалық сипаттаманың элементі ретінде «типтік тергеу ситуациялары туралы
Тергеу ситуациясының мәселелері қылмыстарды тергеу әдістемесінде маңызды орын алатындығын
Н.А.Селивановтың пікірі бойынша «тергеулік ситуация дегеніміз оны алудың көздерімен
Л.Я.Драпкиннің пікіріне сүйенсек, тергеулік ситуация дегеніміз тергеуші өзінің әрекеттерін
Тергеу барысы бойынша ақпараттың көлемі мен мазмұнының өзгеруі тергеулік
Тергеулік ситуациялар белгілі бір кезеңдегі нақты қылмыстың тергелу жағдайын
Кейбір ғалымдар қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасын тергеулік ситуация ұғымымен шатастырады
Алайда бұл пікір дұрыс емес. Біз оны ашып көрсетіп
Міне, осы белгілі бір қылмыс түріне тән типтік ситуацияларды
Джакишев Е.Ғ. тергеулік ситуацияны криминалистикалық сипаттаманың элементі ретінде есептемейді.
2.2 Қылмыскердің тұлғалық ерекшеліктері
Өзіміз білетіндей, қылмыстарды тергеу барысында пайда болатын күрделі міндеттердің
Тұлғаны криминалистикалық анықтаудың мәнін қарастыра отырып, ол екі аспектіден
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы туралы ілімді құрғанға дейін қылмыскердің тұлғасы
Қылмыскер тұлғасын криминалистикалық зерттеу оның әр қырын зерттейтін жекелеген
Кез келген ғылыми түсінік, әрине, өздігінен пайда болмайды. Ол
Мұндағы әдістемелік негізді «тұлға» ұғымының мазмұнын ашатын философияның жалпы
Қылмыскер тұлғасына жүргізілетін зерттеулер криминалистика әдебиеттерінде тергеудің негізгі кезеңдерінің
Бірінші бағытқа сәйкес ол қылмысты кім жасады деген сұрақты
Екінші бағыт анықталған қылмыскердің тұлғасын зерттеумен сипатталады.
Зерттеудің негізгі міндеті ол қылмыскердің тұлғасының криминалистикалық сипаттамасының табиғатын
«Мазмұны» туралы бастапқы түсініктерді философиялық зерттеулер береді. Мұндағы «мазмұн»
Заң әдебиеттерінде қылмыскер тұлғасын зерттеу пәні қылмыстық іс жүргізу
Заң әдебиеттерінде әр қылмыстық істе қолданатын қылмыс субъектісінің тұлғасын
Тұлғаны криминалистикалық анықтау ұғымынан шығатындай, оның мәнін түсінудегі негізгі
«Тұлға» туралы қазіргі кездегі түсінікке сәйкес тұлға-тұрақты түрде қалыптасқан
Міне, осы тұлға мінездемесінің бірлігі туралы түсініктің негізінде адамның
В А. Снетков тұлғаны криминалистикалық анықтаудың объектісі ретінде қарастыра
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы құрылымындағы қылмыскер тұлғасы туралы мәліметтер оның
Тергеу процесінде белгісіз қылмыскердің тұлғасын криминалистикалық зерттеу кезінде оқиға
Г.И.Поврезнюктің пікірі бойынша тұлғаны анықтау кезінде соматикалық (биологиялық) ерекшеліктерді
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы үшін, сондай-ақ қылмыскер тұлғасының әлеуметтік, әлеуметтік-демографиялық
- биографиялық сипаттағы мәліметтер (жынысы, жасы, ұлты, білімі, отбасылық
- қоғамның негізгі саласында тұлғаны сипаттайтын мәліметтер (еңбек, қоғамдық-саяси
- тұлғаның әлеуметтік-психологиялық қасиеттері (темперамент, ерік, эмоция).
Криминалистикалық тұрғыдан алғанда қылмыскер тұлғасының маңызды сипаттамасы ретінде бұл
Міне, осы әр түрлі қылмыстарды жасайтын субъектілердің тұлғасы туралы
2.3 Қылмысты жасау әдістері
Қылмысты жасау әдісі қылмыстық құқықтың, қылмыстық іс жүргізудің және
Қылмыстық құқықтық ғылымда қылмысты жасау әдісі қылмыс құрамының объективтік
Қылмыстық іс жүргізу ғылымында қылмысты жасау әдісі қылмыстық іс
Әр жеке жағдайда қылмысты жасау әдісі әрқашан да нақты.
Әр түрлі қылмыстардың жасалу әдісттерін зерттеу қылмыстарды ашу мен
Криминалистикалық тактикада қылмыстарды жасау әдістерін білу жекелеген тергеу әрекеттерін
Қылмыстардың жекелеген әдістемелерін құру кезінде оларды жасаудың типтік әдістері
Криминалистикада қылмыстарды жасау әдісі дегенде қылмыстарды дайындау, жасау және
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасын зерттеу кезінде ғалымдардың көпшілігі қылмысты жасау
Қылмыстың жасалу әдісінің құрылуына объективтік және субъективтік факторлар әсер
Қылмысты жасау әдісі қылмыстық қолсұғушылық затының сипаты мен ерекшеліктерімен
Қылмысты жасау әдісінің түрін таңдауда бірқатар жағдайларда жәбірленушінің тұлғалық
Сондай-ақ қылмысты жасау әдісі мен оның жасалуына әсер еткен
Біз қылмысты жасау әдісін қылмысты дайындау, жасау және жасыру
Қылмысты жасауға дайындық әдістері қылмыстық ойдың сипатына сәйкес әр
Қылмыстың өзін жасау әдістері әр түрлі әрекеттермен (әрекетсіздікпен) сипатталады.
2.4 Қылмысты жасау механизмі
Қылмыстық әрекетті криминалистикалық - талдау кезінде қылмысты жасау әдісімен
Р.С.Белкин қылмыстың механизмін қылмыстық әрекеттің мазмұнын анықтайтын күрделі динамикалық
Р.С.Белкиннің пікірі бойынша, криминалистикалық мәні бар заңдылықтардың қатарына: қылмыс
Қылмыс механизмін анықтайтын анықтамалардың алғашқыларының бірін А.Н.Васильев берген. Оған
Ғалым-криминалисттер «қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы» мен «қылмыстың механизмі» ұғымдарын әр
Қылмыстардың типтік немесе түрлік криминалистикалық сипаттамасын ұсынған көптеген ғалымдар
Яғни, қылмысты жасау барысында жақсы көрінетін құбылыстар мен басқа
Бұдан шығатын қорытынды-қылмыстың механизмі дегеніміз қылмыстық әрекеттің мазмұнын құрайтын
2.5 Қылмыстық қол сұғушылықтың заты
Көптеген қылмыс түрлерін жасау әр түрлі заттарға әсер етумен
Қылмысты жасау барысында қылмыскер әсер еткен материалдық заттарды қылмыстық
Қылмыстың затына материалдық көрінісі бар, яғни көруге, алуға, қабылдауға
Кейбір қылмыс құрамдарында қылмыс заты мүлдем болмауы да мүмкін.
Криминалистикалық сипаттама құрылымындағы қылмыстық қол сұғушылық заты да барлық
Кейбір ғалымдар қылмыстың затын басқа элементтердің құрамына енгізуді жөн
Қылмыстық қол сұғушылықтың затының криминалистикалық мәні келесіде жатыр: қылмыскер
Сөйтіп, қылмыстық қол сұғушылық затының ерекшеліктерін біле отырып, тергеуші
Қылмыстық қол сұғушылықтың заты ретінде әр қылмысты жасау кезінде
- мүлік (мемлекеттік, жеке, қоғамдық);
- мемлекеттік және қоғамдық қауіпсіздікті, халық денсаулығын қамтамасыз ету
- мемлекеттік құпияны құрайтын құжаттар;
- ерекше тарихи, мәдени, ғылыми құндылығы бар заттар
- табиғи байлықтар (жер, оның қойнауы, ауа, су, өсімдіктер
- мемлекеттік билік рәміздері болатын заттар (ту, елтаңба) т.б.
В.А. Образцов қылмыстық затты кең мағынада түсіне отырып, оған
Алайда біз бұл пікірмен келіспейміз, өйткені жәбірленуші өзінше арнайы
Қылмыстық қол сұғушылық затынан қылмысты жасау құралдарын ажырату керек.
2.6 Өзге де құрылымдық элементтер
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының өзге де элементтері қатарына қылмыстың жасалу
Сонымен, қылмыстың жасалу жағдайы дегеніміз, жалпы алғанда, қылмысты жасау
Қылмыстардың типтік ерекшеліктерін зерттейтін криминалистердің көпшілігі қылмыстың жасалу жағдайын
Ұзақ уақыт бойы «қылмыстың жағдайы» термині «оқиға болған орынның
Н.П. Яблоков криминалистикалық аспектідегі қылмыстың жасалу жағдайын, қылмыстың жасалу
Біз бұл пікірді дұрыс деп санаймыз және онымен келісеміз.
Осы аталған жағдай көпшілігінде қылмыстың жасалу әдісін анықтайды және
Берілген анықтамалардан көріп отырғанымыздай, оның құрылымын тек қоршаған ортаның
Қылмыс оқиғасының сыртқы жағдайын сипаттайтын элементтерді келесідей етіп жүйелеуге
- заттық (материалдық дүниенің барлық объектілері және қалдырылған іздер);
- табиғи-климаттық;
- физика-химиялық (атмосфералық құбылыстар, температура, т.б.);
- уақытша мерзімдер (жыл, ай, апта, тәулік, т.б.);
- өндірістік-тұрмыстық (зерттелетін оқиға жасалатын адам қызметі саласының түрі
- психологиялық (қылмысқа қатысы бар тұлғалардың
Міне, осы мәліметтерді талдап, жинақтау тергеушіге нақты қылмысты тергеу
Қылмыстың материалдық іздері. Криминалистикалық тұрғыдан алғанда қылмыстар олар дайындалатын
Авторлардың барлығы материалдық іздерді криминалистикалық сипаттаманың элементіне кіргізбейді. Бұл
Алайда біз бұл пкірді қате деп есептейміз және Л
Қылмыстың әр түрі материалдық зардабымен ерекшеленеді. Қылмыстың жасалуымен байланысты
- оқиға болған жерде жаңа заттардың пайда болуымен;
- белгілі бір сыртқы факторлардың
- оқиға болған жерден белгілі-бір заттардың жоғалуы.
Бұл іздердің криминалистикалық мәні – олар бойынша тергелетін оқиғаның
Қылмысты жасырудың әдістері туралы мәліметтер қылмыстарды сәтті түрде ашу
Қылмыс іздерін жасыруға бағытталған әрекеттер тергеуге кедергі келтіруге бағытталған
Бірақ біз бұл көзқараспен келіспейміз, өйткені қылмыстың ізін жасырудың
Мұндағы жасыру қылмыстың жасалуының мән жайлары туралы ақпарат тергеушіге
Жою – толығымен немесе бір бөлік қылмыстың іздерін жою
Бүркелу – қылмыскер туралы, қылмыстың қаруы және жасалған қылмыстың
Фальсификация – яғни жалған түсініктеме беру, жалған іздермен өзге
Жәбірленуші тұлғасының криминалистикалық ерешеліктері. Қылмыстың жекеленген түрлерінің криминалистикалық сипаттамасының
Ғалымдар мен тәжірибе қызметкерлері қылмыскердің әрекеттері оның агрессивті ниетімен
Қылмыстың жәбірленушісіне деген қызығушылық мамандарда бұрыннан бері пайда болғанына
Виктимология Л.В. Франктың айтуы бойынша «жәбірленуші туралы» ілім [69
Қылмыстың құрбаны – «қылмыстан жәбір көрген» деген ұғымға қарағанда
Қылмыстың жасалуына дейінгі, сол кездегі және содан кейінгі жәбірленуші
Міне бұл байланысты анықтау мен зерттеу, әсіресе тергеудің бастапқы
Кездейсоқ байланыс туындайды осы оқиғаның қатысушыларының еркінен тыс. Мұндай
Алдын-ала белгіленбеген қатынаста қылмыскер жәбірленушіні кездейсоқ емес, белгілі бір
Қылмыстардың генезисіндегі жәбірленушінің рөлі тұрғысынан алғанда жәбірленушілерді шартты түрде
Жекелеген адамдар белгілі бір жағдайларға байланысты басқаларға қарағанда жиі
Виктимділіктің өзінің жеке, түрлік және топтық деген түрлері болады.
Қылмыстың жасалуына дейінгі, сол кездегі және содан кейінгі жәбірленуші
Міне бұл байланысты анықтау мен зерттеу, әсіресе тергеудің бастапқы
Кездейсоқ байланыс туындайды осы оқиғаның қатысушыларының еркінен тыс. Мұндай
Алдын-ала белгіленбеген қатынаста қылмыскер жәбірленушіні кездейсоқ емес, белгілі бір
Қылмыстардың генезисіндегі жәбірленушінің рөлі тұрғысынан алғанда жәбірленушілерді шартты түрде
Жекелеген адамдар белгілі бір жағдайларға байланысты басқаларға қарағанда жиі
Виктимділіктің өзінің жеке, түрлік және топтық деген түрлері болады.
Жеке виктимділік-нақты индивидтің биофизикалық, психологиялық және әлеуметтік қасиеттерімен анықталатын
Тұлға туралы және жәбірленушінің жүріс-тұрысының ерекшеліктері туралы мәліметтердің криминалистикалық
әр қылмыс түрі үшін бірдей емес. Бір жағдайларда жасы
Жәбірленушінің тұлғасы туралы типологиялық мәліметтердің оның қатысуымен тергеу әректтерін
Жасалған қылмыстың нәтижесінде жәбірленуші көптеген теріс эмоцияларды – қорқыныш,
Ол жәбірленушінің психикасына теріс әсер етеді және соның нәтижесінде
Міне осы мәліметтерді талдау кезінде біз жәбірленуші тұлғасының типологиялық
III ТАРАУ. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ САЛАСЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫСТАРДЫ ТЕРГЕУ
3.1 Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың криминалистикалық классификациясы
Кез келген қылмыспен күрестің криминалистикалық әдіс-тәсілдерін құру кезінде зерттеу
Заң әдебиеттерінде классификациялық криминалистикалық белгілерге қатысты және криминалистикалық классификацияның
Ең алғаш А.Н.Васильев пен Н.П.Яблоков қылмыстарды криминалистикалық мәні бар
Бұдан кешірек А.Н.Васильев өзінің позициясын өзгерте отырып қылмыстарды екі
Н.Ф.Герасимов бірнеше негіздер бойынша топтастыру қажеттілігін көрсетеді: қылмыстың түрлік
И.А.Возгрин үш негіз жеткілікті деп есептейді: қылмысты жасау әдісі,
Алайда бұл авторлар классификациялау кезінде қылмыстық -құқықтық негіздерді ескермейді.
Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың классификациялық тобына қол сұғушылықтың жалпы
И.И.Рогов экономикалық қылмыстарды келесідей етіп анықтайды: «экономика саласында мемлекеттік
Экономикалық қылмыстарға Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 7-ші тарауы арналған.
Экономика саласындағы қылмыстар, әдетте, жалған құжаттарды жасау арқылы, ақша
Зерттелетін қылмыстарда осындай «жалпы белгілердің» болуы олардың жалпы криминалистикалық
Сонымен, қорытындылай келе криминалистикалық классификация дегеніміз – қылмыстарды анықтау,
3.2 Экономикалық контрабанданың криминалистикалық сипаттамасы
Қылмыс ол әлеуметтік құбылыс, қылмыстық құбылыстардың белгілі бір жиынтығы.
Қылмыстылықпен күрес жүргізетін мемлекет пен құқық қорғау органдарына белгілі
Жасырын қылмыстарды анықтаудың арнайы әдістерін құру-бұл қылмыс кімнен жасырынды
Қылмыстың алдын алу үшін жасырын қылмыстарды анықтаудың мәні өте
Міне, осы латенттік қылмыстардың бірі ол экономикалық контрабанда.
Контрабанда (италияның contra қаржы және bапdо үкімет жарлығы сөзінен)
Жаңа қазақстандық экономиканың қалыптасуында шешуші рөлді атқаратын маңызды салалардың
Сыртқы экономикалық қызмет саласында бұзушылықтардың таралуына әсер ететін бірқатар
Соңғы жылдардың ішінде контрабанда қылмыстарының күрт өсуі байқалуда. Егер
Контрабанданың, сондай-ақ сыртқы экономикалық қызмет саласындағы бұзушылықтардың санының өсуінің
ҚР ҚК-нің 209-шы бабына сәйкес экономикалық контрабанда дегеніміз Қазақстан
Контрабанданың криминалистикалық сипаттамасына келесі элементтер кіреді:
- типтік ситуациялар;
- Контрабанданың заты;
- контрабанданы жасау және жасыру әдістері;
- Қылмыскер тұлғасының типтік қасиеттері (ерекшеліктері).
Контрабанда қылмыстары барысында пайда болатын
Сот – тергеу тәжірибесі көрсеткендей, контрабанданы тергеудің бастапқы кезеңінде
Бірінші типтік ситуацияға сәйкес қиындықтар тууы мүмкін, егер қарау
Екінші типтік ситуация ең күрделі болып табылады, өйткені контрабанданың
Үшінші ситуациада, әдетте, жедел тексеру материалдарында контрабандисттердің тұлғасы туралы,
Міне, істің нақты жағдайларымен және тергеудің бастапқы кезеңінде қалыптасқан
Контрабанданың заты.
Контрабанда қылмыстарының заты ретінде тауарлар және өзге де заттар
18-ші шілде 1997 жылғы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының
Мұнымен қатар «Қазақстан Республикасының Кеден Кодексіне» сәйкес тауар дегеніміз
Контрабанданы жасау және жасыру әдістері.
Контрабанданы жасау әдістеріне контрабанда заттарын алу, сақтау, кеден шекаралары
Мұндағы кеден шекарасы дегеніміз – Қазақстан Республикасы аумағының шектері,
Ал Қазақстан Республикасының кедендік аумағын құрғақтағы аумақ, аумақтық сулар
Контрабандалық тауарларды алу заңды әдістермен де – сатып алу,
Заңсыз алып өту, өткізу бекеттерінде және шекарадан өтуге заңмен
Контрабанда қылмыстарын жасаудың келесідей әдістері бар:
- кедендік бақылаудан тауарларды, басқа құнды заттар мен нәрселерді
- оларды куедендік бақылаудан тыс алып өту;
- оларды мәлімдемеу немесе бұрыс мәлімдеу;
- кедендік және басқа құжаттарды немесе кедендік теңестірілген құралдарды
Мұндағы кедендік бақылаудан жасыру тауарларды, басқа құнды заттарды және
Кедендік бақылаудан тыс контрабандалық заттардың орнын ауыстыру-Қазақстан Республикасы заңдары
Кедендік және басқа құжаттарды немесе кедендікке теңестірілген құжаттарды жалған
Мәлімдемеу немесе бұрыс мәлімдеу азаматтық айналымнан алынған тауарларды немесе
Контрабандалық қызмет тек сол заттарды жинау, сату, өткізу бойынша
Сонымен қатар контрабанданы ұйымдасқан контрабандалық топ арқылы жасау да
Шет елге тауарды шығарумен қатар кері процесс азық-түлік өнімдерін,
Ұйымдасқан қылмыстық әрекет жергілікті билік органдарының, кедендік және салық
Тауарларды, құндылықтарды және өзге де заттарды мемлекеттік шекарадан бірнеше
Қылмыстардың саны әр кезде де ұйымдасқан қылмыстық топтың, нақты
Мамандар жедел-іздестіру қызметінің қылмыстық істердің материалдары негізінде «... ТМД
- қызмет ету механизмі әбден жөнделген контрабанданың ұйымдасқан,
- кедендік құжаттарда декларацияланатын жүктің атауларын өзгерту;
- кедендік декларацияда көрсетілген мәліметтермен салыстырғанда нақты
Контрабанда қылмыскерінің тұлғасы.
Контрабанданың субъектілері болып 16 жасқа толған Қазақстан Республикасының азаматтары,
Контрабанданың көп бөлігі ұйымдасқан қылмыстық топтардың мүшелерімен жасалады.
Контрабанда қылмысының тұлғасының психологиялық бейнесін де атап өткенді жөн
Контрабандист әйел адамдар ер адамдарға қарағанда азырақ кездеседі. Статистикалық
Лауазымды тұлғамен өзінің лауазыдық қызметін пайдаланып жасаған контрабанданың қоғамға
Лауазымдық қызметін пайдалана отырып лауазымды тұлғамен контрабанда жасау бір
Ғылымда да, тәжірибеде де лауазымды тұлғалар қатарына жататын контрабанда
Кейбір ғалымдар (С.В.Дьяков, В А. Владимиров) лауазымдық қызметін пайдалана
Басқа ғалымдардың (А.А.Федосеев, Б.М.Угаров) пікірі бойынша мұндайларға өзінің лауазымдық
Ал, 18 шілде 1997 жылғы «Контрабанда үшін қылмыстық жауапкершілік
3.3 Тергеушілер мен жедел - іздестіру қызметкерлерінің
Соңғы кездері контрабандалық қызмет бірқатар өзгерістерге ұшырады. Бұрынғы жалғыз
Ұйымдасқан контрабандалық топтар шет ел және мемлекеттік дипломаттардың, кедендік
Контрабандамен күрес әлі де ҰҚК, Кеден органдарының жедел іздестіру
Кез келген қылмыстың, соның ішінде экономикалық контрабанданың сәтті түрде
Анықгалған қылмыстың мән жайлары мен оның іздерінің тез, толық
ҚР КІЖК-нің 65-ші бабының 2-ші бөлігінің 5-ші тармақшасына сәйкес
Мұнымен қатар кеден органдарының жүйесіндегі анықтау бөлімшелерімен қатар кедендік
Алайда тәжірибе жүзінде кеден органдары мен тергеу органдары белсенді
Ал, егер тергеу органдары мен кеден органдарының өзара әрекет
Тергеуші өзінің қызметі барысында кеден органдарының дәлелдемелерді жинаудағы кең
Тергеуші мен кеден органдарының өзара әрекет етуінің ең тиімді
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен, біз осы
1. Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы ғылыми категория ретінде теориялық және
2. Ол құқық қорғау органдарының қызметкерлері, соның ішінде тергеушілер
3. Криминалистикалық сипаттаманың мазмұнына байланысты біздің пікіріміз-оның
4. Криминалист ғалымдардың кейбіреулері, мысалы, атап айтсақ Мозговых Г.А.
5. Қылмыскер тұлғасын зерттеу кезінде әлеуметтік, демографиялық,
6. Экономикалық контрабанда
7. Контрабандамен күресті тек қылмыстық-құқықтық әдістермен ғана жүргізу мүмкін
8. Мемлекеттік және құқық қорғаушы органдардың жұмысының тәжірибесінде жаңа
ҚОСЫМШАЛАР
1-ші кесте. Алматы қалалық Кеден басқармасымен қозғалған қылмыстық істің
Валюта Жануарлар Азық-түлік Аудио, видео Есіртке
өнімдері техникасы
6 11 10 13 15
11% 20% 18% 24% 27%
2-ші кесте. Алматы қалалық Кеден басқармсымен қозғалған қылмыстық істер
Қазақстан Республикасының азаматтары Шет ел азаматтары
13 7
65% 35%
3-ші кесте. Алматы қалалық сотымен сотталған тұлғалардың азаматтығы
Қазақстан Республикасының азаматтары Шет ел азаматтары
8 4
4-ші кесте. Алматы қалалық Кеден басқармасымен қозғалған қылмыстық істердің
Кедендік бақылаудан тыс алып өту Кедендік бақылаудан жасыра
9 6 5
45% 30% 25%
ПАЙДАЛАНЫҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. К вопросу об особенностях расследования отдельных видов и
2. Коновалова В.Е.,Колесниченко А.Н.Теоретические проблемы характеристики. Сб. науч. тр.
3. Криминалистика и судебная экспертиза. Вып. 10. Киев,
4. Советский энциклопедический словарь. Москва, 1982; Кондаков Н.И.
5. Ожегов С.И. Словарь русского языка. Москва,»Русский язык»,
6. См. ст.Герасимова И.Ф.,Турчина Д.А.,Филиппова А.Г. В кн. Следственная
7. Колесниченко А.Н. Научные и правовые основы методики расследования
8. Герасимов И.Ф. Некоторые проблемы раскрытия преступлений. Свердловск, 1975.
9. Драгасин Л.Я. Предмет доказывания и криминалистические характеристики преступлений.
10. Басалаев А.Н., Руняев В.А. Криминалистическая характеристика преступлений. В
11. ВасильевА.Н. О криминалистической классификации преступлений. В кн. Методика
12. Герасимов И.Ф. Криминалистическая характеристика преступлений
13. Ларин А. М. Проблема
14. Якимов И.Н. Практическое руководство к расследованию преступлений. М.Д
15. Громов В. Методика расследования преступлений. М. 1929.; Голунский
Громов В. Материальная истина и научно-уголовная техника. М,. 1930.
16. Громов В. Методика расследования преступлений. М., 1930.
17. Криминалистика. М., 1936. Кн.П.; Якимов И.Н.Криминалистика. Уголовная тактика.
18. Джакишев Е.Г. Криминалистическая характеристика
19. Мозговых Г.А. Криминалистическая характеристика дорожно-транспортных происшествии и обстоятельства,
20. Белкин Р.С. Криминалистическая энциклопедия. М.,1997.
21. Крылов И.Ф. Криминалистическая характеристика и ее место в
22. Тарасов-Родионов П.И. Пределы и содержание предварительного следствия. Вып.
23. Сергеев Л.А. Расследование и предупреждение хищений, совершаемых при
24. Митричев С.П. Методика расследования отдельных видов
25. Танасевич В.Г., Образцов В.А. О криминалистической характеристике преступлений.
26. Пантелеев И.Ф., Савкин А.Ф. Криминалистическая характеристика преступлении /Криминалистика.
27. Возгрин И.А. Общие положения методики
28. Селиванов Н.А. Криминалистические характеристики преступлений
29. Белкин Р.С. Курс криминалистики. В 3-х томах, том
30. Джакишев Е.Г. Проблемы совершенствования криминалистических приемов и средств
31. Лузгин И.М. Некоторые аспекты криминалистической характеристики и место
32. Мозговых Г.А. Криминалистическая характеристика преступлений А., 2002.
33. Якимов И.Н. Криминалистика. Кн. П. М., 1936.
34. Яблоков Н.П. Криминалистическая характеристика пеступлений /Криминалистика. Уч. М.,
35. Криминалистика. Под ред. Н.П. Яблокова. М. 1990.
36. Криминалистика. Уч. для вузов. Отв. ред. Н.П.
37. Криминалистика. Уч. Под ред. И.Ф. Пантелеева, Н.А. Селиванова.
38. Криминалистика. Под ред. В.А. Образцова. М., 1995.
39. Криминалистика. Уч. для вузов. Под ред. А.Г. Филиппова,
40. Криминалистика. Уч. для вузов. Под ред. И.Ф. Герасимова,
41. Селиванов Н.А. Советская криминалистика: система понятии.
42. Густов Г.А. Криминалистическая характеристика преступлений, Сб. науч. тр.
43. Радаев В.В. Криминалистические характеристики преступлений и
44. Гавло В.К. К вопросу о криминалистической характеристике преступлений
45. Селиванов Н.А. Комментарии к статье Белкина Р. Быховского
46. Белкин Р., Дулов А., Быховский И. «Модное
47. Эйсман А.А. О содержании понятия криминалистической
48. Колесниченко
49. Шиканов В.И. Теоретические основы тактических операции в
50. Ледащев В.А. Значение криминалистической характеристики преступлений для профилактической
51. Горбачев А.В. Криминалистическая характеристика хищений. Лекция. Горький, 1981.
52. Селиванов Н.А. Поиск аналогов по делам об убийствах.
53. Селиванов Н.А. Криминалистическая характеристика преступлений
54. Андреев И.С., Громович Г.И., Порубов Н.И. Курс криминалистики.
55. Шиканов В. И. О междисциплинарной характеристике отдельных видов
56. Белкин Р.С. Криминалистика: проблемы, тенденций, перспективы. От теории
57. Драпкин Л.Я. Понятие и
58. Ведерников Н.Т. Личность
59. Кириллов В.И. Логика познания сущности. Москва.,1980., Кондаков Г.И.
60. Ведерников Н.Т. Личность обвиняемого и подсудимого (понятие, предмет
61. Васильев В.Г. Юридическая психология. СПб. 1997., Чуфаровский Ю.В.
62. Самойлов Г.А. Основы криминологического
63. Снетков В.А. Проблема криминалистического установления личности //50 лет
64. Поврезнюк Г.И. Проблема криминалистического установления личности по
65. Белкин Р.С. Криминалистические характеристики преступлений// криминалистика социалистичуских стран.
66. Криминалистика. Уч. Под ред. Н.П.Яблокова, А.Н. Васильева.
67. Белкин Р.С. Криминалистика. Учебный словарь справочник. М.Д999.
68. Зуйков Г.Г. Криминалистическое учение о способе совершения преступления.
69. Франк Л.В. Потерпевшие от преступленияи
70. Полубинский В.И. Криминальная викгимология: Что это такое? М.,
71. Белкин Р.С. Криминалистика. Краткая энциклопедия. М.,
72. Возгрин И.А. Криминалистическая методика. Минск, 1983.
73. Рогов И.И. Проблемы борьбы с экономической преступностью
74. Юридический энциклопедический словарь. М., 1984.
75. 1997 жылғы 18-ші шілдедегі Қазақстан Республикасы Жоғарғы
76. Қазақстан Республикасының Кеден Кодексі. 05.04.2003. //Қазақстан Республикасы Парламентінің
77. «Тауарларды декларациялау және оларды Қазақстан Республикасы
78. Организованная преступность-3. М.,1996.
79. Государственные преступления. Пол. ред. Якубовича М.И., Владимирова В.А.
80. Федосеев А.А. Понятие контрабанды по советскому таможенному и
81. Нургалиев Б.М. Организованная преступная деятельность (уголовно-правовые, процессуальные и
82. Беккаре Ч. О преступлениях и наказаниях. М., 1939.
83. Панев Б. Актуальные проблемы предупреждения преступности в
84. Свенсон Бу. Экономическая преступность (перевод со шведского). М.,
85. Проблемы борьбы с экономической преступностью в Казахстане. А.,
1