МАЗМҰНЫ
Кiрiспе 2
1 Windows NT-дi басқару тәсiлдерiмен танысу 3
2 Аппаратураға талап 3
3 Windows NT-дi басқару тәсiлдерi 3
4 Windows NT 3.1 5
5 Windows NT 3.5 6
5.1 Домендiк ұжымдастыру 8
6 Windows NT 4.0 9
7 Windows NT-дiң файлдық жүйелерi 11
8 NTFS сенiмдiлiгi. 12
9 Құрамдас желiлiк қолдау 15
10 Файлдық жүйенiң структурасы 20
10.1 Кiшiрек файлдар 21
10.2 Үлкен файлдар 21
10.3 Өте үлкен файлдар 21
10.4 Аса үлкен файлдар (extremely huge) 22
11 Файлдар және каталогтар атрибуты. 23
12 Сервистер мен драйверлердi конфигурациялау 24
13 Пайдаланушылар профилi 25
14 Ақпараттық профильдер 25
15 Windows NT пайдалану аумағы 25
Қорытынды 27
Қолданылған әдебиеттер: 28
Кiрiспе
1988 жылдың күзiнде Microsoft ОЖ-ң шығарылған жаңа проектiсiн
1989 жылдың басында Дэвид Н. Катлердiң тобы құрастырған
Жаңа ОЖ-ң мүмкiндiктерiн шығару, жаңа компьютер мүмкiндiктерiн шығару
Жоғарыда жазылғандарға байланысты, ОЖ–нi шығару әрбiр инженердiң қолынан
1 Windows NT-дi басқару тәсiлдерiмен танысу
Берiлген жұмысты орындау кезiнде Windows NT-дiң Help жүйесiн
Windows NT Workstation-дi компьютерлерде доменнiң басқару тәсiлдерiнiң клиенттiк
CITNT серверiндегi \Clients\Srvtools\Windows NT каталогына кiру керек.
SetUp.bat командалық файлды жiберу керек.
Командалық файлдың жұмысы аяқталғаннан соң NT 40\System 32:User
Пуск менюiнiң барлық жүйелiк пунктерiнiң мiндеттерiн бiлiп алу
Басқару панелiнiң функцияларын қарап шығыңыз, әсiресе жүйе, қызмет
User Manager, User Manager for Domains және Server
2 Аппаратураға талап
Windows NT Workstation ( Server ) 3.5-пен жұмыс
i386, i486 процессорлы компьютер немесе 33 MHz тактiлi
Қатты дисктегi кемiнде 70(90) МБ бос кеңiстiк
Мүмкіндiгiнше SCSI (CD ROM) интерфейспен қатты дисктi оқу
Желiде жұмыс жасаған Ethernet немесе Token Ring 16
Қосымша дыбыс картасы, магниттi лентадағы жинақтауыш, принтер, графқұрғыш,
Windows NT мен үйлесiмдiлiк тестiнен өткен техникалардың толық
3 Windows NT-дi басқару тәсiлдерi
Windows NT-дiң басқаруына инсталияциядан кейiнгi жүйенiң күйін қайтадан
Басқару мақсаттары 5 топқа бөлiнедi:
Пайдаланушылардың басқаруы және пайдаланушылар тобы; оған жоспарлау, жасау
Жүйенiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз етiп басқару тәсiлi. Оған жоспарлау
Принтерлердi басқару. Онда жергiлiктi Инсталяцияны және желiлi принтерлердi,
Оқиғалар мен ресурстар мониторингi. Қозғалыс жүйесiндегi тесiктердi табу
Деректердi архивтендiру және қайта құру. Бұған деректердiң аумалы
Windows NT Workstation басқару тәсiлi тек қана жергiлiктi
Аса қажеттi пайдаланушылардың басқару құрамдары болып Windows NT
Server Manager көмегiмен:
Компьютердi доменге қосуға;
Жойылған компьютерде жеке каталог (share) жасауға және оған
Жойылған компьютерде жұмыс iстейтiн сервис тiзiмiн қарауға, осы
Домен контроллерларының сәйкестiгiн ынталандыру (иницировать синхронизацию контроллеров), BDC
Event Viewer - желiнiң басқарушысын желiдегi болып жатқан
Backup - жергiлiктi стриммерға ақпараттарды көшiру үшін қолданатын
Инсталляциядан кейiн Windows NT Server басқару тәсiлдерiнiң клиенттiк
4 Windows NT 3.1
Windows NT ОЖ-сi о бастан-ақ қазiргi ОЖ-лерге қойылатын
Windows NT-де есептеу процесiнiң симметриялық көппроцессорлық ұйымдастыруды қолдайды,
Жiптердi басқару үшін Windows NT Server артықшылық механизмiн
Windows NT Server 16 параллель сервердi қолдайды. (Sequent
Windows NT Server-де СМП архитектурасының масштабталуының потенциялы толық
Қолданба программа бiрнеше ағынды пайдалана алуы үшін, оны
Үйлесiмдiлiк талаптарына сай, Windows NT Windows 32 API
Intel фирмасының процесiнде орындау кезiнде Windows NT қорғалған
Програмалық интерфейстердiң үйлесiмдiлiгiнен, Windows NT MS-DOS (FAT), файлдық
Басқа ОЖ-лардан ерекшелiгi, Windows NT жүйеде жұмыс жасау
5 Windows NT 3.5
Windows NT 3.5 нұсқасы Windows NT 3.1 сияқты
Жақсартылған аппаратураны автотану, егер автоматты тану оң нәтиже
Ѕ NetWare-мен үйлесiмдiлiк көмейдiң NetWare желiсiне ролiнiң орындалануының
TCP/IP құрамдас қолдауы. Жаңа қарапайым, қуатты желi аралық
RAS қашықталған қатынауы әдiстерiнiң IPX/SPX және TCP/IP қолдауларын
Файлдың ұзын атын FAT файлдық жүйесiнде қолдау. Windows
OLE 2.x құрамдас объектiсiн сақтау мен құрамды құжаттарды
Қазiргi кезде Open GL DEC, IBM, Intel, Microsoft
MS Windows 3.x және MS-DOS үшін жасалған қолданбалар
5.1 Домендiк ұжымдастыру
Желiлерде жұмыс Windows NT Server негiзiнде белгiленген серверлерге
Windows NT Server жүйесiмен бiрге жүйеде клиент болып
Бұл сервердi Internet-те ftp.microsoft.com - нан табуға
UNIX-пен әрекет. Windows NT-де жалпы стандартты желiлiк хаттамаларды
SNMP Windows NT-де SNMP (Simple Network Management Protocol)
Графикалдық және текстiк терминалды қолдау Windows NT-ге қуатты
RPC (Remote Procedure Call) – мен үйлесiмдi DCE
Windows Sockets - UNIX-те үлестiрiген есептеу механизмiмен белгiлi
WOSA (Windows Open Services Architechture) – бұл API
SNA желiлерi. IBM мэинфреймi мен IBM AS400 жүйелерiне
6 Windows NT 4.0
Windows NT 4.0 жасап шығаруда Microsoft өнiмдiлiк үшін
Бұл өзгерту Windows NT 3.Х алдынғы нұсқаларынды микроядро
Графикалық кiтапханалар мен драйверлердi ядро аумағына ауыстыру графикалық
Сол мезгiлде сипатталған өзгертулер ОЖ-ны аз сенiмдi қылады.
Windows NT 4.0 – де архитектуралықтан басқа кардиналды
Net Ware – мен әрекеттесу әдiстерi модификацияланған –
Стандартты жабдықтауға Internet Information Server және DNS серверi
Көп хаттамалы маршруттауларды қолдау.
Сервер BOOTP/ DHCP хаттамасының аударушы агентi сияқты жұмыс
Жаңа Windows NT әкiмшiлiк әдiстер Windows 95 клиентiнде
Windows 95 стилiндегi интерфейс.
Microsoft Windows Messaging Subsystem хабарларын аудару қосалқы жүйесi
Windows NT 4.0-де RISC платформалары үшін Intel-дық процессорлар
Бiрақ Distributed COM аталған OLE үлестiрiлген нұсқасы жылдамдыққа
Microsoft Windows NT 4.0-ге көптеген техникалық әдiстердi осы
Жетiлдiрулердiң бiрi – Internet-тiң және клиент-серверлiк жүйелерiнiң ролi
7 Windows NT-дiң файлдық жүйелерi
Windows NT 4.0 екi файлдық жүйенi құрайды. Бұрыннан
Әртүрлi операциялық жүйелер iшiнде FAT миллиондаған пайдаланушылармен табысты
FAT-тың негiзгi кемшiлiктерi болып;
Дискiдегi кеңiстiкке және файлдық өлшемiне шек қойылуы;
Файл атының ұзындығына шек қойылуы;
Құралдардың тозуына және жүйенiң тездiгiнiң төмендеуiне әкелiп соғатын
Кластерлердiң үлкен көлемiнен пайда болған есте сақтаудың өнiмсiз
Деректердiң жоғалуына ұшырағыштық;
Windows NT FAT-тың файлдық жүйесi MS-DOS немесе Windows
Жаңа NTFS файлдың жүйесi FAT-қа қарағанда өнiмдiрек әрi
Пайдаланушылармен анықталатын барлық файлдарды нысана ретiнде өңдей отырып
8 NTFS сенiмдiлiгi
NTFS – қалпына келтiрiлген (recordable) файлдық жүйе болып
Әр NFTS томындағы файлды өзгертетiн енгiзу-шығару операциясы файл
Файлды модификациялау кезiнде файлды тiркеу қызметi (Log File
Пайдаланушы деректерiн сақтауды қамтамасыз ету үшін RAID (Redundant
RAID 0-де деректер блоктарға 64 KB-дан бөлiнедi, 2-ден
RAID 1 бөлiмдер дәрежесiнде iске асады, яғни бөлiмнiң
Айналдырылған бөлiм iстен шыққанда жүйенi басқарушыға қалған бөлiмдi
RAID 5 кем дегенде 3 диск талап етедi,
Енгiзу-шығару басқармасы
Windows NT-де енгiзу-шығару бағыныңқы жүйесiне құрғанда келесi
Бiрнеше файлдық жүйенiң қолдауын қамтамасыз ету: FAT, CDFS,
Драйверлiк құрылғыларды құруды жеңiлдететiн құралды жеткiзу, оның iшiнде
Динамикалық қосу және жүйеден драйверлердi жою мүмкіндiгiн қамтамасыз
Жадыдағы бейнеленген файл үшін енгiзу-шығару мүмкіндiгiн қамтамасыз ету;
пайдаланушы
режимi
ядро режим
файлдық жүйелер
және жүйелiк драйверлер
...
...
IRP пакетi
сыртқы қондырғыларға
1-cурет.
Енгiзу-шығару жүйесiне сұраныс IRP(I/O Request Packet) пакетiмен көрсетiлген.
“Драйвер” терминi Windows NT-да “драйверлiк құрылғыдан” гөрi үлкен
Пакеттердi жiберуден басқа, енгiзу-шығару менеджерi келесiдей қызметтердi атқарады:
Драйверлерге ортақ функцияны мысалы, бiр драйвердi басқа драйверге
Енгiзу-шығару сұранысы үшін буфердi басқарады;
Драйвер үшін тайм-аутты басқарады;
Қай файлдық жүйе құрылғандығы жайында жазбаны орындайды;
Unix өз уақытында енгiзу-шығарудың жаңа модельдерiн ұсынды. Барлық
Драйвер моделiнiң негiзгi қасиеттерi:
Драйверлер тасымалданады. Олар жоғары деңгейдегi тiлде жазылған және
Енгiзу-шығару жүйесi жүйенiң конфигурациясы өзгергенде динамикалық түрде драйверлердi
Драйвер орындауы немесе жоғарғы приоритеттi жiптермен не жоғарғы
Драйвер интерфейсi енгiзу-шығару менеджерiмен стандартталған, бұл менеджерге олардың
Windows NT-да енгiзу-шығару сұратуын көп дәрежелi өңдеу моделi
Айналдыратын файлға – Windows NT-ң негiзгi қасиетi, ал
Файл белгiленгенде процестiң виртуал әдiстiк кеңiстiгiнiң бөлiгi ретiнде
Егер қолданба файлға жазса, виртуал жады менеджерi өзгертiлген
Бейнеленген файлды пайдалану жүйенiң өнiмдiлiгiн күрт көбейтедi.
Енгiзу-шығару жүйесi компонентiнiң бiрi – бүркеме менеджерi: -
9 Құрамдас желiлiк қолдау
Басқа операциялық жүйелердiң көбiсiнен өзгеше, Windows NT-да бастан-ақ
Windows NT жүйелiк функциясы көптеген программалық компоненттермен жүзеге
Microsoft серверi мен редиректор алғашқы вариантары ассемблерде жазылып,
Желiлiк редиректор басқа компьютер ресурстарына желiмен қатынау үшін
Редиректор сияқты, Windows NT серверi MS-NET және LAN
Бұл толық үйлесiмдiлiк серверге Windows NT жүйесiнен ғана
Сервер пайдаланушы режим серверлiк процесс реттiнде жүзеге асырылмаған.
Сервер кәдiмгi мағынада драйвер болмаса да, және негiзiнде
Олардың ең негiзгiсi драйвер NT executive ортасында жүзеге
Windows NT жалғыз Microsoft қана емес, келесi әдiстердi
Microsoft-пен үйлеспейтiн жүйелер ресурстарға қосылу үшін қашықтатылған файлдарға
Бiрнеше желiлiк транспорттық хаттама драйверi бiр уақытта жүктеле
Windows NT транспорттық драйверге қатынау үшін желiлiк адаптер
Соңғы онжылдықтарда желi бойынша әртүрлi ақпарат тарату хаттамалары
Windows NT-да транспорттық хаттамалар редиректор сияқты жүйеге қосылып
Windows NT бұл проблеманы transport driver interface (TDI)
Олай болса, редиректордың бiр версиясы 2-суретте көрсетiлгендей кез-келген
Пайдаланушы режимi
Ядро режимi
Транспорттық драйвер интерфейсi
NDIS-интерфейсi
Желiге
2-сурет. Транспорттық драйверлер интерфейсi
TDI редиректорлар транспорт деңгейi көмегiмен кез-келген дерек типiн
Net BEUI(Net BIOS Extended User Interface) – бұл
TCP/IP – Internet және Unix ОЖ-де пайдаланатын транспорт.
IPX/SPX – Net Ware желiсiндегi Novell-де пайдаланылатын хаттама
DEC net транспорты – бұл Windows NT-дi DEC
Apple Talk – Apple Macintosh жүйесiне Windows NT-мен
XNS – Ethernet ерте желiсiнде пайланылған Xerox Corporation
VINES – Banyan VINES желi хаттамасы.
Желiлiк адаптер XNC немесе TCP/IP белгiлi бiр транспортты
Windows NT әртүрлi транспорт хаттама драйверлерiн жүктеуге мүмкіндiк
Транспорт драйвер интерфейсi
NDIS-интерфейсi
3-сурет. NDIS-интерфейсi
Windows NT үшін транспортты байланысты драйвер жазудың орнына,
Windows NT үлестiрiлген сөйлемдердi құру мен орындау үшін
Қазiр үлестiрiлген өңдеу деп әлдеқайда күрделі клиент-сервер моделiнiң
ОЖ-лар клиент-сервер сұлбасы бойынша желiлiк есептеудi дұрыс жүзеге
Қашықтатылған процедураларды (Remote Procedure Call-RPC) шақыру – програмистке
Қашықтатылған процедураларды шақыру идеясы басқаруды жiберу және программаның
10 Файлдық жүйенiң құрылымы
Әрбiр файл томында арнайы файл болып жазылған, және
Ол кестеде томның бiр файлына бiр жазбаны қамтиды,
NTFS томындағы барлық файлдар файл номерiмен идентификацияланады, ол
NTFS файлдық жүйесi үшін дискiдегi кеңiстiктiң орналасу базалың
NTFS файлдары кемiнде мына атрибуттардан тґрады:
Басы, тақырыбы (H-header)
Стандарттық аты (SI-standard information)
Деректер (data)
Файл аты (FN-file name)
Қауiпсiздiк дескрипторы (SD-security descriptor)
4-сурет. Кiшiрек файлдар
10.1 Кiшiрек файлдар
Егер файл кiшiрек болса, онда ол 2К өлшемдi
Сондай-ақ атрибуттардың ауыспалы мөлшерiнен оны файл жазбаның iшiне
10.2 Үлкен файлдар
Егер де файл жазбасының бiреуiне сыймасы, онда
5-сурет. Үлкен файлдар.
DATA-деректер резиденттi емес
10.3 Өте үлкен файлдар
Егер де файл өте үлкен болып, оның деректер
Бұл сiлтеме сыртқы атрибут (external attribute) деп аталады.
EA-сыртқы атрибуты.
6-сурет. Өте үлкен файлдар
10.4 Аса үлкен файлдар (extremely huge)
Аса үлкен файлдар үшін сыртқы атрибут бiрнеше резиденттi
7-сурет. Аса үлкен файлдар.
NTFS-тiң әр каталогы кестесiне кiрудiң бiр жолы болып
бередi. Әдетте FAT немесе NTFS файлдың жүйелерде сұрыптау
Файлдар тiзiмiнiң екi формасы бар.
Кiшiрек файлдар тiзiмi. (Small indexes) Егер каталогтағы файлдар
MFT-нiң жазбасында резиденттi болуы мүмкін(8-сурет). Бұл жағдайда ол
Кiшiрек файлдар тiзiмi. Файлдар атрибутының мағынасын қамтиды. Бұл
# # # - файл тiзiмiнiң соңын бiлдiретiн
8-сурет. Кiшiрек каталогтар
Файлдар үлкен тiзiмi (large index) каталогтың өсуiне қарағанда,
11 Файлдар және каталогтар атрибуты.
Әр NTFS файлының атрибуты мынадай өрiстерден тұрады: атрибут
NTFS томының құрылысын анықтайтын жүйелiк атрибут жинағы бар.
Төменде атрибуттар тiзiмi көрсетiлген:
Attribute List – нақтылы берiлген файлға мүмкін болатын
File Name – бұл атрибут файлдың ұзын атынан
MS-DOS Name – бұл атрибут 8.3 форматтағы
Version – файлдың соңғы версиясының нөмiрiнен тұрады;
Security Descriptor – бұл атрибут файлды қорғау жайында
Volume Version – том нұсқасы, томның жүйелiк файлында
Volume Name – том аты белгiленуi;
Volume Information – NTFS нұсқасының нөмiрi;
Data – кәдiмгi файл деректерiнен тұрады;
MFT bitmap – бұл атрибут томдағы векторды пайдалану
Index Root – B-бұтағының түбi (каталогтағы файлды iздеу
Index Allocation – резиденттi емес B-бұтағының индекстiк тiзiмiнiң
External Attribute Information – бiрiншi кластер нөмiрiнен және
Standart Information – бұл атрибут басқа қандай да
12 Сервистер мен драйверлердi конфигурациялау
Сервистер – жалпы жүйелiк функциялардың жоғарғы деңгейiн беретiн
Драйверлер – жеңiл режимде енгiзу-шығару құрылғыларын басқару функциясын
Display тобының көмегiмен дисплей драйверлерi, Networks тобының көмегiмен
Start тетiгiнiң көмегiмен қолмен қосу жұмыс iстейдi. Ол
13 Пайдаланушылар профилi
Пайдаланушылар профилi – пайдаланушының жұмыс iстеп отырған компьютердiң
Пайдаланушылар профилiнiң құрамына көптеген айнымалылар кiредi.
Жұмыс столының күйi - түстi схемалар, тұсқағаздар
Қоршаманың күйi (Shell) – папкалар iшiндегi графикалық интерфейстiң
Үздiксiз желiлi қосылулар;
Қосылатын желiлi принтерлер;
Әдетте пайдаланушы өз жұмыс ортасының бабын өзi келтiредi,
Профильдi сонымен қатар қолданушылар үшін кейбiр әрекеттерге шек
Пайдаланушының шектеу мүмкіндiгi үшін профиль көмегiмен пайда болатын
Жүйелi саясат редакторы Windows NT Server 4.0 жиынына
System Policy Editor көмегiмен пайда болатын профильдер қазiр
14 Ақпараттық профильдер
Windows NT Server және Windows NT Workstation басқаруымен
Аппараттық профильде сервистер мен драйверлердiң тiзiмi болады. Олар
Аппараттық профильдер System Control Panel көмегiмен жасалады. Егер
15 Windows NT пайдалану аумағы
Windows NT Workstation ең алдымен Windows NT Server
Windows NT Server ең алдымен корпаративтi желiдегi сервер
Қорытынды
Жоғарыда жазылғандарғанға байланысты, өз ойымды қорыта айтатын болсам,
Windows NT файлдары үлкен мекемелерде қолдану мѕмкiндiктерiн кеңейтедi.
Ендi Windows NT-ң артықшылығына тоқтасақ, олар:
Бұл – жаңа аппаратураның талап етуiне жауап берушi
Бұл – басқа ОЖ – мен жақсы бiрiктiрiлген!
Бұл – көптапсырмалы ОЖ!
Және де бұл – өте ыңғайлы және сенiмдi
Қолданылған әдебиеттер:
Хелен Кастер “Основы Wіndows NT и NTFS” 1996
Р. Коварт, Б. Уотерс “Wіndows NT Server 4”
28
Айналаның бағыныңқы жүйесi
немесе
DLL кiтапханасы
Жүйелiк қызметтер
Енгiзу-шығару
менеджерi
Енгiзу-шығару менеджерi
NT-executive
Желiлiк сервер немесе
редиректор
Net BEUI
Желiлiк карта драйверi
Редиректорлар мен серверлер
Net BEUI
H
DATA
SD
SI
FN
Деректер фрагментi
Деректер фрагментi
Деректер фрагментi
SD
DATA
FN
SI
H
SD
FN
EA
SI
H
H
DATA
Деректер фрагментi
Деректер фрагментi
Деректер фрагментi
SD
FN
EA
SI
H
H
DATA
H
DATA
фрагмент
фрагмент
фрагмент
фрагмент
фрагмент
фрагмент
Файлдар тiзiмi (INDEX)
FN
SD
SI
H