Қазақстан Республикасы Білім және
Қазақ Экономикалық, Қаржы және Халықарлық сауда университеті.
“Экономика Бизнес” факультеті.
“Экономика кафедрасы”
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: “Тарихи мәдени ескерткіштер олардың түрлері”
Тексерген:
Орындаған: .
Астана 2008ж.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ..................................................................................................................................3
І-Тарау. Тарихи Қалалардың ескерткіштері
1.1. Есік тарихи- мәдени мұражай-қорық құрылысының келешегі...............5
2.1. Ашық аспан аясындағы Отырар...........................................................................7
ІІ-Тарау. Тарихи –мәдени мұражайлар
2.1. Өткеніміздің тарихы-Алжир мұражайы .................................................12
2.2.Қожа Ахмет Яссауи бабамыздың мұражайы............................................15
ІІІ- Тарау. Қазақстанның туристiк мәдени бөлігі
3.1 Табиғи, Мәдени және Тарихи бөліктері....................................................22
3.2. Қазақстан табиғи көрнекi жерлермен қатар мәдениеті...........................28
Қорытынды......................................................................................................34
Қолданылған әдебиеттер тізімі ................................................................................37
КІРІСПЕ
Мәдени мұра” мемлекеттік бағдарламасы аясында 2004-2007 жылдары көптеген
Бұрын беймәлім болып келген қыпшақ қолжазбалары қолға түсті.
Мәдениет және ақпарат министрлігінің жобасында салалық бағдарламаны жүзеге
І-Тарау. Тарихи Қалалардың ескерткіштері
1.1.Есік тарихи- мәдени мұражай-қорық құрылысының келешегі
Жуық арада Алматы облысының аумағында алып тарихи-мәдени қорық
Мәулен Әшімбаев, ҚР Президенті Әкімшілігі жетекшісінің орынбасары, «Мәдени
- Осы жерден біз енді тездетіп қорық, мұражай
Мамандардың айтуынша, қорғандардың біразы бүгінге дейін талқандалған. Ұры-қарылар
1.2.Ашық аспан аясындағы Отырар
Отырар қалашығының тарихи және мәдени ескерткіштерін зерделеуге, археологиялық
Көне Отырар қалашығы Қазақстан Республикасының Оңтүстік Қазақстан облысы
Отырар-оқшаулау даусыз деп саналатын Қазақстанның орта ғасырлардағы аз
Құйрықтөбе қалашығында, VІI – ІX ғасырларға жататын сарай
Көк Мардан қалашығында IV-VI ғасырлардағы қорғандағы храм кешені,
Компьютерлік технологиялар пайдаланылған жаңа деңгейде шұрат ескерткіштерін құжаттау
Қолда бар барлық материалдарды жариялау мен өңдеу, деректер
1979 жылы Қазақ КСР Министрлер Советінің өкіміне сәйкес
Мұражай қорында 20 мыңнан астам экспонат сақталуда. Отырар
2001 жылғы 27 тамызда Қазақстан Республикасының Үкіметі мен
Төрт жылға (2001-2004 жылдар) есептелген жоғарыда көрсетілген жоба
ЮНЕСКО-Қазақстан-Жапония жобасы аяқталғаннан кейін қайта жаңғырту және консервациялау
Көне қалашықты зерделеудің аса маңызды проблемаларының бірі- шұрат
Отырар шұратының лай кірпішті ескерткіштерін сақтау бірқатар техникалық
Объектілерді консервациялау белгілі бір қиындықтар туғызуда. 40 жылдан
1980 жылы салынған мұражай-қорық ғимараты күрделі жөндеуге мұқтаж,
Бағдарламаны қаржыландыру республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаты есебінен
Қаржыландырудың жалпы көлемі – 373,124 млн. теңге, оның
2005 жылы –53,824 млн. теңге;
2006 жылы – 10,0 млн. теңге;
2007 жылы - 13,5 млн. теңге;
жергілікті бюджеттен:
2005 жылы- 0,6 млн. теңге;
2006 жылы – 184,6 млн. теңге;
2007 жылы -110,6 млн. теңге.
Бағдарламаны қаржыландырудың 2006-2007 жылдарға арналған көлемі республикалық және
ІІ-Тарау. Тарихи –мәдени мұражайлар
2.1.Өткеніміздің тарихы-Алжир мұражайы
«Өткенін ұмытқан елдің болашағы жоқ» деген атам қазақ.
Тоғыз жүз елу үш лагерь мен қоныстанушы аймақтар,
Астанаға жақын жерде атының өзі адамның тұла бойын
1937 жылдың үшінші шілдесінде Батыс-Сібір аймақтық УНКВД-ның
Бәрінің аяқ астынан болғандығы соншалық, әйелдер заттарын
Әйелдер жертөлелерде 200-300-ден тұрып жатты. АЛЖИР-дің күзет
Ал халық жауларының балаларын Кеңес Одағының түкпір-түкпіріне шашып
Бүгінде оларға ештеңе де керек емес. Мұның бәрі
2.2. Қожа Ахмет Яссауи бабамыздың мұражайы
Мұсылман әулиелерінің қатарында Қожа Ахмет Яссауидің (1103-1166) алатын
Ибраһим Ата күмбезі .
Орта ғасырларда ислам дінін насихаттау орталықтарының біріне айналған
Арыстанбаб кесенесі
Қожа Ахмет Яссауидің "Диуани Хикмет" еңбегінде Арыстанбаб оның
“Әзірет Сұлтан” мемлекеттік тарихи-мәдени қорық музейі туралы мағлұмат
Қазақстан жерінде орта ғасырдан сақталған керемет сәулет өнерінің
Қорық музейі Түркістан қаласында көне Жібек Жолы бойында
Қожа Ахмет Ясауи кесенесі музейі. ХІҮ ғасыр. Экспозициялық
2. Қылует жер асты мешіті музейі. ХІІ ғасыр.
3. Жұма мешіті музейі. ХІХ ғ. 603,6 шаршы
4. Шығыс моншасы музейі. ХҮІ ғ. 130 шаршы
5. Түркістан тарихы музей. ХІХ ғ. 1050 шаршы
6. Археология және этнография музейі. ХІХ ғ. 140
7. Рабия Сұлтан бегім кесенесі музейі. ХҮ ғ.
8. Түркістан көшесі музейі. ХІХ ғ. 452 шаршы
Музейлердің жалпы экспозициялық алаңы 3794,52 шаршы метр.
Әулиелердің сұлтаны атанған Қожа Ахмет Ясауи көз жұмған
ХVI ғасырдан бастап кесене маңына хандар мен билер,
“Әзiрет Сұлтан” кесенесiн жөндеуге алғаш рет 1872 жылы
1966 жылы Қазақ КСР Министрлер Кеңесiнiң шешiмiмен Мәдениет
1979 жылы кесене төңiрегiндегi ортағасырлық сәулет ескерткiшi “Шығыс
1996 жылы Қожа Ахмет Ясауи өмiрiмен байланысты тарихи
“Түркiстан тарихы” музейi орналасқан ғимарат – ХIХ ғасырда
Музейден тарихи, рухани қаланың өткенi, кешегiсi туралы толық
Сондықтан “Әзірет Сұлтан” қорық музейінің халқымыздың рухани өсіп
1. Ғылыми-зерттеу бөлімі.
2. Ғылыми кітапхана
3. Ғылыми қор бөлімі
4. Тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау бөлімі
Болашақта осы бөлімдерді кеңейтіп, жаңа ғылыми зерттеу салаларын
- қазақ халқының тарихы мен рухы насихатталады
- қазақтың ел билеген хандары мен елін жерін
- халқымызды имандылыққа, адамгершілікке, адалдыққа тәрбиелейтін Қожа Ахмет
(ІІ- Тарау.Қазақстанның туристiк мәдени бөлігі
3.1 Табиғи, Мәдени және Тарихи бөліктері
Ұланғайыр байтақ Қазақстан Республикасының көлемі 2,7 млн шаршы
шақырым. Республикамыздың 90 пайызы жазық. Территориямыз оңтүстіктен слтүстікке
қону элементтерімен байланысты турлар ұйымдастырылса көп жетістікке жетуге
Батыс және Солтүстiк Тянь-Шаньда, Жоңғар Алатауында, Сауыр, Шыңғыста
Түрген шатқалы сарқырамаларымен танымал, олар жетеуге жуық.
Аюлы сарқырамасы 30 метрлiк биiктiгiмен және аспалы жартастар
жасыл шыршалар арасында орналасуымен көз тартады. Ал Бозгүл
Шатқалдағы жартастар жер сiлкiну салдарынан жарылған және оларда
мұз дәуiрiне дейiнгi өсiмдiктердiң қалдықтары сақталған. Шатқал сирек
кездесетiн Чин-Түрген мүктiк шыршалық өсiмдiктерiмен әйгiлi, олар
жерге жамылғы түрiнде өсiп, тұтас шырша кiлемiн түзедi.Шатқалдағы
әйгiлi жер – Ботан орманшылар станциясы үш өзен
Түрген шатқалының тереңдiгi – 920 м. Ассы өзенiнiң
қорғандар мен тас бетiндегi суреттер кездеседi. Шатқалда б.э.
көптеп кездеседi.Шатқалда “Синегорье”, “Тау Түрген” сияқты демалыс
үйлерi орналасқан, онда ыстық су көздерi Түрген өзенiне
құяды. “Синегорье” демалыс үйi теңiз деңгейiнен 1500 м
Микушино шатқалында (қаладан 70 шақырым) орналасқан. Демалыс
үйiндегi бөлмелер әр түрлi. “Синегорье” демалыс үйiнен жоғарырақта
кiшiгiрiм тау көлдерi бар, онда суға түсуге және
Солтүстiк Тянь-Шанның iнжу-маржаны деп Көлсай көлдерiн атайды.
Биiк таулы үш көл Күнгей Алатау жотасының тармағында
Бұл - демалу, жаяу саяхатқа шығу, атпен және
Көлсай көлi (2252 м) – ең үлкенi және
жерде орналасқан. Жоғарғы Көлсай 4 шақырым қашықтықта және
биiкте орналасқан. 6 шақырым жерден кейiн қырғыз шекарасында
Бұлақ асуы (3278 м) орналасқан .Табиғаттың сулу көлдерiнiң
деп аталған көл Күнгей Алатау жотасының шығыс бөлiгiнiң
400 м жететiн көлдiң тереңдiгi шамамен 30 м.
шатқалына, Шелек өзенiнiң аңғарына, қайыңды шатқалына керемет
көрiнiс ашылады. Қайыңды көлi – адам көзiнен таулармен
көгiлдiр керемет.Шарын каньоны – адамдар дем алатын зкотикалық
орындардың бiрi. Жер бедерiнiң сумен шайылған және мүжiлген
формалары адамды құмдақтан жасалған керемет бейнелер - “Бекiнiстер
аңғары”, “Жалмауыздар шатқалы” сияқты ертегiлер әлемiне жетелейдi.
Каньон Шарын өзенiнiң бойымен солтүстiк-шығыстан оңтүстiк-батысқа
қарай 154 шақырымға созылып жатыр. Бұл Солтүстiк Тянь-Шаньның
Бұл өңiрдiң жер бедерi әр түрлi. Каньон беткейлерiнiң,
аспалы бөлiктерiнiң биiктiгi 150-300 м жетедi.
3.2. Қазақстан табиғи көрнекi жерлермен қатар мәдениеті
Қазақстан табиғи көрнекi жерлермен қатар мәдениет пен өнермен
ерекше айқындалады. Қазақстан жерiндегi бейнелеу өнерiнiң бастау тегi
жартас суреттермен, тас мүсiндермен байланысып жатыр. Таңбалы тастар
ежелгі кезден дамып келе жатқан елдің бір тарихи
Аңшылық көрiнiстердiң суреттерiн қиял-ғажайып бейнедегi жан-
жануарлардың мүсiндерiн, сәндiк қолданбалы өнердiң түрлерiн түсінбеген
кездер де болды. Сақтардың сәулетшiлiк шеберлiктердiң бiздiң жыл
санауымызға дейiнгi ескерткiштерге қарап бағалауға болады. Жетi-Асар, Шiрiк
Орта ғасырдағы ең әйгiлi қалалар: Испиджаб, Отырар, Тараз,
Қараханидтер кезiнде, яғни XI-XII ғасырларда сәулет өнерi шырқау
Туристердiң ең қызығатын объектiлерiнiң бiрi мәдени көрнекi жерлер.
Әрбiр ауыл белгiлi бiр мөлшерде шаңырақ құрап, оладың
Қазақ үшiн ең киелi мал-жылқы. Жылқы шаруашылығы оларда
Қазақ жанұясындағы ең бiр маңызды уақиға-дүниеге перзенттiң келуi.
Нәрестенiң дүниеге келуi, алғаш ауыздануы, алғаш шомылдырылуы, алғаш
Ұлттық киiмдер жүн, мақта-мата, кездемеден тiгiлген. Бас киiмге
Қазақтың тоу думанда ұлттық ойындар көп мән берген.
Алматы – елiмiздiң аса iрi орталығы, 1997 жылғы
Тянь-Шань жоталарының баурайында орналасқан әсем қаланың “бақ-қала” деп
Алматы атауы “алма” сөзiнен шыққан. Алматының әйгiлi апорты
Қаланың өте бай тарихы бар. Кейбiр деректерде ертеректе
Бүгiнгi таңда Алматы аса iрi мәдени, ғылыми, оқу-ағарту
Атақты жазушы Юрий Домбровский осыдан отыз жыл бұрын
Қазақстанның ежелгi қалаларының бiрi -Тараз қаласы. Тараз (Талас)
Тараздағы базар – барлық тiршiлiк тоғысқан жер. Мешiтi,
Тараз базарымен ғана әйгiлi болған жоқ. Тараз –
Тараз қаласы зергерлiк өнерде үлкен жетiстiктерге қол жеткiздi.
Зергерлер күмiстi қарайтуға ерекшеден қойды, оның құпиясы ұрпақтан
Қарахан және Дауытбек мавзолейi, ел басқарушылар сарайлары, ежелгi
Айша-Бибi мавзолейi– бұл махаббат пен қасiрет ескерткiшi. Аңыз
Қортынды
Талғар, Есік, Түрген, Көлсай, Сүткөл; екінші – Түркістан,
Қоғамдық кеңестің қатарына жаңадан қосылған академик Ғарифолла Есім
Отырыстың соңына қарай сөз алған Білім және ғылым
Барлық ұсыныстар мен талаптар қаржыға келіп тірелетіні белгілі.
Жиын соңында Қоғамдық кеңес мүшелері бұрынғыдай бір жылда
Пайдаланылған Әдебиеттер
1. Алиева Ж.Н. Экологический туризм. Алматы, "Қазақ университеті",
2002. С. 101.
2. Главчева С.И., Леонтьева Ю.А. Экономика туризма
3. Низамиев А.Г.Формирование и развитие рекреационного комплекса Кыргызстана
4.Саидов А.Ф.Организационно-экономические основы развития и управления туризмом Республики
5. Дуйсенгалиев Т. Тернистый путь отечественного туризма
6. Немоляева М.Э., Ходорков Л.Ф. Международный туризм: вчера,
7. Қазақстан Республикасындағы 2002 жылғы туризм. Статистикалық жинак.
8. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000-2005 жж. арналған
9. Концепция развития туризма в РК..
14. Турист журналы № 4-5 (66-67) 2007ж.
15. Турист журналы № 6 (68) 2007ж.
16.Турист журналы № 7-8 (69-70) 2007ж. Наурыз.
2