МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................................................................5
1 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ...................................8
1.1 Тұрғын үй мәселесін шешудегі ипотекалық несиенің алатын
1.2 Ипотекалық несие нарығының құрылымы.......................................................24
1.3 Ипотекалық несиені қолданудың шетелдік тәжірибесі...................................29
2 «ИПОТЕКАЛЫҚ ҰЙЫМ «БТА ИПОТЕКА» АҚ – ның
2.1 «Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ Қазақстандағы ірі
2.2 «Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ қаржылық жағдайын
2.3 «Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ – дағы
3 ИПОТЕКАЛЫҚ ТҰРҒЫН ҮЙ НАРЫҒЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНДАҒЫ ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ
3.1 Шетел экономикасындағы ипотекалық несиелеу жүйесінің экономикалық ұйымдастыру
3.2 Ипотекалық несиелеудің қазақстандық және американдық үлгілері…….....65
3.3 Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы Қазақстандағы тұрғын үй
ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................82
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............................................................................................85
ҚОСЫМШАЛАР.......................................................................................................88
КІРІСПЕ
Кез келген қоғамның тұрақты дамуына қажетті экономикаға және
Ипотека – жылжымайтын дүние мүлік кепілдігі, ол кәсіпорын,
Тақырыптың маңыздылығы Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеу нарығын дамытудағы
Ипотекалық несиелеудің басты мақсаты – халықтың өзінің және
Ипотекалық несиенің ең басты артықшылығы – сіз өзіңіздің
Ипотекалық несиелендіру, қаржыландыру нысаны негізінде, тұрғын үй құрылыс
Ипотекалық несие дамыған елдерде өте кең таралған және
Жұмыстың мақсаты. Ипотекалық тұрғын үй нарығының қалыптасуындағы шетелдік
Қазақстан Республикасында ипотекалық несие жүйесі екі деңгейлі болып
Бүгінгі таңда ипотекалық несие беруді қаражат қорларын көптеп
Зерттеу объектісі. «Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ.
Зерттеу құралы. Ипотекалық несиелеудің шетелдік үлгісін қарастыра отырып,
Жұмыс көлемі мен құрылымы. Жұмыс бөлімдерінде ипотекалық несиелеудің
Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік мәні. Шетелдік тәжірибені
1 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ
1.1 Тұрғын үй мәселесін шешудегі ипотекалық несиенің алатын
Нарықтық қатынастардың дамуы мемлекет экономикасындағы жылжымайтын дүние мүлік
Жылжымайтын дүние мүлік нарығы сегментінің ең дамыған түрі
Сату объектілері мен жылжымайтын дүние мүлік нарығының қатысушылар
Қазіргі коммерциялық банктердің басты мәселесі көбіне несиелеу процесіндегі
Қазақстан экономикасын көтеру, сондай-ақ халықтың басым бөлігінің өз
Жалпы ұлттық сипаттағы неғұрлым маңызды міндеттерінің бірі болып
- тұрғын үймен жеткілікті деңгейде қамтамасыз етілмеуі;
- тұрғын үй құрылысының жеткіліксіздігі;
- тұрғын үй қоры бойынша қызмет көрсету сапасының
- тұрғын үй қоры мен инженерлік коммуникацияларының тозуының
Осыған байланысты Қазақстан Республикасында тұрғын үй дамытудың 2005
«Ипотека» деген термин ең алғаш рет біздің эрамызға
Қазақстан Республикасында ипотекалық несие жүйесі екі деңгейлі болып
Қазақстандық модельдің негізін қалаған кезде АҚШ-тың «Фанни Мэй»
Бүгінгі таңда ипотекалық несие беруді қаражат қорларын көптеп
Ипотекалық несие – бұл Қазақстанның кез келген азаматы
Ипотека – жылжымайтын дүние мүлік кепілдігі, ол кәсіпорын,
«Ипотека» ұғымы (грек тілінен hypotheke – кепілдік (кепіл
Ипотекалық несие феодолизм кезінде де дамып, несие ісі
Еуропа мен Американың басқа мемлекеттерінде нақты ипотекалық банктердің
Ресейде алғашқы дворяндық мемлекеттік ипотекалық банктер Мәскеу мен
Бүгінгі күні ипотека АҚШ – та, Германияда, Францияда,
Әлемдік банк шаруашылығының даму заңдылықтары тұрғысынан қарағанда ипотекалық
Біріншіден, ипотекалық несие – бұл қатаң түрде анықталған
Екіншіден, ипотекалық несиелердің басым бөлігінің көздеген мақсаты болады.
Ипотекалық несие нарығында 4 негізгі субъектілер қызмет атқарады
Сурет 1 – Ипотекалық несие нарығының субъектілері
Ипотекалық несие нарығының қатысушылары бүгін осы немесе басқа
Ипотека дамыған нарықта экономика елдерінде, ең алдымен АҚШ
Ипотекалық несиелеудің басты мақсаты – халықтың өзінің және
Ипотекалық несиенің ең басты артықшылығы – сіз өзіңіздің
Ипотекалық несиелендіру, қаржыландыру нысаны негізінде, тұрғын үй құрылыс
Қазақстанда ипотеканың дамуы Республика Президентінің 1995 жылғы 23
Қазіргі уақытта бірқатар қазақстандық банктер жеке тұлғаларға тұрғын
Ипотекалық несие дамыған елдерде өте кең таралған және
Тәжірибе көрсеткендей, ең алдымен секьюритизация көмегімен оны қайта
Әр елде ипотекалық несие институттардың институционалды құрылым жүйесі
- жүйе шегінде ипотекалық иституттардың меншікті әр түрлі
- банктік және банктік емес ипотекалық институттар бар;
- ипотекалық операцияларымен айналысатын мамандырылған және де әмбебап
- кейбір ипотекалық институттар ипотекалық несиелеудің тек бір
- ипотекалық несиелеу нарығындағы ипотекалық институттардың жеке тобының
- қазіргі кезде ипотекалық институттар мен басқа қаржылардың,
- соңғы онжылдықта ипотекалық несиелеу нарығында әр ел
Көп елде мемлекеттің рөлі ипотекалық несиелеу жүйесінің жалпы
Ипотекалық неселеу ұйымының жалпы үлгісіне келетін болсақ, оның
- депозиттік механизм (жинақтау жүйесі);
- банк өз бетімен закладтық парақтарды (облигация типіндегі
- коллективті кепілдігі бар ипотекалық бағалы қағаздарды эмиссиялау
Депозиттік механизмінің (жинақтау жүйесі) ерекшеленетін маңызды белгісі болып
Құрылыс жинағының жүйесі үшін ресурстардың көзі болып азаматтардың
Сонымен бірге, несиелер беру үшін қаржыландыратын қаражаттар тарту
- қаржыландыру капитал нарығынан тәуелді емес;
- ссуда бойынша пайыздық ставка ең басында қойылады
- несиегер төлемінің көлемін ең басында нақты бекітеді.
Закладтық парақтар (ипотекалық облигация) – ипотекалық несие институттардың
- закладтық парақты эмиссиялау үшін арнайы лицензия қажет,
- ипотекалық институтпен шығарылған закладтық парақтың барлық көлемі
- кепілдендірілген мүліктің тек 60 – 70% ғана
- закладтық парақты жабу есебінде қызмет ететін барлық
- кепілдендірілген қағазды ұстаушы эмитенттің тоқырауы кезінде өзінің
- активтер, пассивтер және қызметтер ипотекалық несие операцияларымен
- бағалы қағаздардың жоғарғы өтімділігін қамтамасыз ету шегіндегі
Оның құрылу және қызметтеудің маңызды қағидаттарын сақтау кезіндегі
Ипотекалық облигация ішкі және халықаралық нарықта айналысқа түседі,
- стандартты емес ипотекалық ссудалар қатынасындағы мүмкін еместігі;
- ипотекалық нарықтардың кеңейтілген құрылымын құру шарты кезінде
- ипотекалық тұрақтылық, сенімді несие – қаржылық, жоғарғы
Өзінің несиелеу ұйымы мен ресурстарды несиелеу мобилизациясының үрдісіне
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, ипотекалық несиелеу жүйесінің дамуы мен
1) жалпы реттеу деп, өз кезегінде олар мынандай
- ақша – несие саясаты – жалпы өндіріс
- салықтық саясат – ипотекалық қағаздағы инвесторлармен, несиегерлермен
2) тек ипотекалық несиелеу нарығы үшін ғана тән
- арнайы ұйымның құрылуын ынталандыру – оның даму
- мамандырылған несиегерді ынталандыру – негізгі активтері болып
- біркелкі стандарт бойынша берілген несиелерді қамтамасыз етумен
- мемлекеттік сақтандыру бағдарламасы арқылы алғашқы және екінші
- пайыздық қойылымдарды тура реттеу;
- несие есебінен қарыз алушыларды ынталандыру: ипотекалық несие
- бюджеттік қаражаттар есебінен ипотекалық несиелеу бағдарламасын орындау
Қазақстан әлемдік қаржылық жүйеге сүйене отырып және әлемдік
Ипотекалық несиелеудегі қаражаттарды тартудың «депозиттік» механизм тәжірибесі Қазақстанның
Ипотекалық ссудаларды қайта қаржыландыру 2000 жылдың тамызында Қазақстан
Ипотекалық несиелерді сақтандыру қарызалушылар үшін де, сол сияқты
1.2 Ипотекалық несие нарығының құрылымы
Ипотекалық нарықтың негізгі тағайындауы, ипотекалық механизмге кепілзат ретінде
Ипотекалық нарықтың екі деңгейлікті сипаты бар, себебі әрбіреуінің
Ипотека шартының құқығы
Несиегер кепілхатты өзінде
сақтайды
Сурет 2 – Бастапқы ипотекалық несие нарығының субъектілері
Қайталама ипотекалық несие нарығы – ипотекалық нарық сегменті.
Сурет 3 – Қайталама ипотекалық несие нарығының
субъектілері мен құралдары
Осыған сәйкес қайталама нарығының маңызды мақсаты инвесторға салынған
Тұрғын үй ипотекалық несие жүйесі бастапқы және қайталама
Қазіргі уақытта ипотекалық несиенің көптеген үлгілері әзірленген. Олар
1) тұрақты ипотекалық несие, оның басты алуан түрлілігі
2) айнымалы төлеммен несие, оның алуан түрлілігі келесілер
- шартты төлемімен, ол келесі несиеге бөлінеді: мерзімнің
- серпінді немесе негізгі соманың тіркелген (бекітілген) төлемімен;
- қатысумен: пайда; құнның өсімінде;
- өспелі төлемімен;
- кері аннуитетпен;
- ауыспалы ставкамен;
- канадалық ролл-овер (жаңартылып отыратын несие);
- қорытындылаушы ипотека;
- қосылған пайызбен төлем.
Тұрақты ипотекалық несие – несиенің ең қарапайым нысаны.
Айнымалы төлеммен несиелер. Өзін-өзі амортизациялайтындарға жатпайды және негізгі
- мерзімнің өтеуіне дейін оқшауландырылған пайыз төлемдері, негізгі
- пайыздарды төлеумен ғана несиелер – шартты төлемнің
- ішінара амортизация мен жиынды шартты төлеммен несие
Серпінділік несиелер негізгі қарыз өтеуіне тұрақты бірдей төлемдерді
Қатысумен несиелер пайдалы жылжымайтын дүние мүлікті қаржыландыруда қолданады.
Өспелі төлеммен несие (өспелі аннуитетпен) барлық мерзімде біркелкі
Кері аннуитетпен несиелер, керісінше, мерзім соңында несие төлемінің
Ауыспалы ставкамен несиелер, көбінде ақша нарығының инфляция, валюта
Канадтық ролл-овер алдын-ала белгіленген уақыт арасы арқылы ауыспалы
Аяқталған ипотеканың бірнеше алуан түрлілігі бар және өздері
Қосылған пайыз ставкасының несиелері негізгі қарызға пайыздарды есептеуді
Сонымен мұндай несиелерді жерді иелену не жаңа құрылысқа
1.3 Ипотекалық несиені қолданудың шетелдік тәжірибесі
Нарықтық қатынастары дамыған елдерде ипотекалық несиенің алуан түрлері
Несиені қайтару кепілі бойынша сақтандыру ұйымы мен қамтамасыздандыру
АҚШ – та ипотекаға үкімет, тапсырысымен қамқор жасайтын
- «Джинни Мэй» – үкіметтік ұлттық ипотекалық ассоциациясы;
- «Фредди Мак» – тұрғын үй ипотекалық несиенің
- «Фринни Мэй» – федералдық ұлттық ипотекалық ассоциациясы.
«Джинни Мэй» мөртаңбасымен бағалы қағаздар, мысалға, АҚШ-тың Қазына
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде ипотека несие түрінде әр
«Жартылай – ашық» ипотекалық несиелеу үлгісі. Ипотекалық несие
Бұл үлгінің алғашқы ұстанымды сипаты, банкаралық депозиттегі орналасқан
Екінші ұстанымды сипаты болып, мемлекеттегі жалпы несие –
Маңызды жағдай, ипотекалық несиеге несие қорларын тарту мен
«Кеңейтілген ашық» ипотекалық несиелеу үлгісі. Мұндай үлгі деп,
Бұл үлгі келесі өзара байланысты қатысушылардың келесі үлгілерін
- тапсырыскер ипотекалық банкке несие алу үшін барады.
- несиегер берілген кепілхаттарды өзінің бағалы қағаздар қоржынында
- кепілхаттарды сатып алып, инвесторлар жаңа несиелерді беру
- эмиссиялық – қаржылық компаниялар өз инвестициялық қоржынында
- арықарай цикл қайталанады, жылжымайтын дүние мүлік кепіліне
Кеңейтілген ашық үлгісі анықталған өлшемде ең тұрақты болады,
Тұрғын үй ипотекалық несиелендірудің нақты мәліметтеріне талдау жасалынды.
Ипотекалық несиені дамытудың ұсынысы [22, 128 б.]:
Мемлекеттің ипотекалық облигацияларының қамтамасыздандыруына кепілдеме қажет. Қайталама нарықты
Сонымен қатар, ипотекалық несиені дамытудың ұсынынысына мыналарды қосуға
- ипотекалық несиені беру процессін жетілдіру және сәйкестендіру;
-тұрғын үй нарықтық құнын бағалау тәсілі, пәтердің тұтыну
- ұзақ уақыт кезеңіне салық жеңілдіктерінің тұрақтылығы мен
- қайталама ипотекалық несие нарығының дамуына жергілікті және
- ипотекалық несиелендіруге қатысатын банктерді қолдау;
- үйді жалға беру жүйесін тұру құқығымен және
- тұрғын үйді жалдау мен ипотекалық несиені пайдалануда
Ипотекалық бағдарламаның қатысушылары жекешелендірілген тұрғын үй немесе жұмыс
2 «ИПОТЕКАЛЫҚ ҰЙЫМ «БТА ИПОТЕКА» АҚ – ң
2.1 «Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ Қазақстандағы ірі
«Ипотекалық ұйымы «БТА Ипотека» АҚ қызметінің негізгі түрі
«Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека»:
- тұңғыш қазақстандық жекеше ипотекалық компания;
- ипотекалық куәлікті бағалы қағаз ретінде пайдалануды бастаған
- азаматтық – құқықтық жауапкершілікті міндетті түрде сақтандыра
- ипотекалық пакеттер түсінігін қолданған және клиенттерге әртүрлі
- ипотекалық қарыздық шарттары бойынша (ипотекалық куәліктер кепілдігімен
Компанияның өнімдік стратегиясы клиенттердің ең кең тобының сұранысын
Компания келесі негізгі бағыттар бойынша ипотекалық несиелендіруді дамытады:
«Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ Компаниясының жұмысындағы ерекше
Компания 2000 жылы 20 қарашада Әділеттік органдарында 40
2001 жылдың 25 маусымында займдық операцияларды жүргізуге Қазақстан
2002 жылы Компания несиелеу спектірін кеңейтумен және құрылыспен
2003 жылы «Сервис Үйі» ЖШС аз емес түсімімен
2003 жылдан бастап Компанияның географиялық кеңейтілуі басталды. 2003
2004 жылы шілдеде Компанияның акционерлер санына «БанкТұранАлем» АҚ
2006 жылы 11 маусымында Компания «Ипотекалық ұйым «БТА
2007 жылдың маусымында «Ипотекалық ұйым «БТА ипотека» АҚ
Компанияның негізгі қызмет түрі заңды және жеке тұлғаларға
Компания қызметінде екі негізгі бағыт белгіленген: несиелеу; үшінші
Компания «Қазақстандық Ипотекалық Компанияның» АҚ серіктестігі болып келеді.
Несиелердің сипаттамасы. Ипотекалық несиелеудің жалпы ерекшеліктерінің бірі тарихи
- жылжымайтын мүлікті қамту кезінде займдық қаражаттарды беру
- жылжымайтын мүліктің құрылысы кезінде салынған объект құқықтық
- несиенің орта мөлшері сәйкес келмейтін кіші және
- екінші нарықтағы берілген ипотекалық несиелерді реттік қайта
Ипотекалық займдардың келесідей негізгі сипаттамалары болады:
Сайықы ставкасы. Қазіргі кезде Компанияның ссудалық портфелі сыйақы
Несиелеу мерзімі. Компания несиелерді 3 жылдан 25 жылға
Мерзімге дейінгі жабу мүмкіндігі. Алынған ипотекалық несиенің мерзімге
Ипотекалық пакеттер. «Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ-ы Қазақстан
Ипотекалық пакеттерді құру кезінде бір жағынан жеке тұтынушылар
Кесте 1 – Ипотекалық пакеттер
Пакеттің атауы Мақсатттық топ / тағайындама
Бюджеттік Бюджеттік ұйымдарда жұмыс істейтін қызметкерлер
Халықтық Шағын және орта бизнеспен айналысатын, орташа айсайынғы
Кәсіпкер Өкілдік басшылары, ірі компанияның қызметкерлері болып табылатын
Корпоративтік Корпоративтік қызмет көрсету туралы «Ипотекалық ұйым «БТА
Таңдаулы (элитный) Қымбат және таңдаулы тұрғын үйді қамтыған
Жер үй Жеке жер үйді қамтуды қалайтын қарызалушылар
Өз үйі Жеке жер үйінің құрылысын аяқтау үшін
Жөндеу (ремонтный) Жылжымайтын мүлікке жөндеу жасау үшін займдарды
Бостандық Табыстары ақпараттық сипаттағы құжаттармен дәлелденуі мүмкін қарызалушылар
Жер Жер бөлігін қамтуға есептелген займдар
Жеке кәсіпкер (қамту) Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңгерлік білімі
Жеке кәсіпкер(жөндеу)
Коммерциялық жылжымайтын мүлік Коммерциялық тағайындау, жылжымайтын мүлікті салу
OPTIMUM Қаржылық қызметі толығымен таза, орта жіне ірі
Ипотекалық сандықша Займдар – кепілдікке жылжымайтын мүліктің несиелік
Мемлекеттік бағдарлама 2005-2007 ж.ж. тұрғын үй құрылысын дамыту
Қазақстандық Бекітілген сыйақы ставкасы (теңгеде) бойынша үйді жөндеу
Қазақстандық экспресс (қамту); Қазақстандық экспресс (жөндеу) Ипотекалық займ
Қазақстандық экспресс плюс Ипотекалық займ құжаттық түрде табысты
Ипотекалық пакеттер бір-бірінен мерзімдігімен, пайыздық ставкасымен, алғашқы салымның
Қаржыландыру сомасы. Қарызалушының ипотекалық жобасын қаржыландыру (алғашқы салым)
Займды қайтару. Займды қайтару өзіне займ сомасы мен
2.2 «Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ-ң қаржылық жағдайын
2.2.1 «Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ қаржылық жағдайына
«Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ қаржылық жағдайы туралы
Кесте 2 – Қаржылық көрсеткіштер
Көрсеткіштер атауы 2008 2007 2006 2005
Пайыздық табыс 10075849 6131368 3631278 1229224
Пайыздық шығын 6338412 3742558 1674014 660738
Ссудалар бойынша жоғалту резервтерін қалыптастыруға дейін таза пайыздық
Ссудалар бойынша жоғалтуы мүмкін емес резервтері (нетто) -2395508
Таза пайыздық табыс 70001042 1891230 930305 -31537
Сыйақы алумен байланысты емес табыстар 2300921 1225920 990094
Сыйақы төлеумен байланысты емес шығындар 2304613 1934846 972520
Таза операциондық табыс 2304613 1182304 947879 335327
Салық төлегенге дейінгі табыс 2304613 1182304 947879 335327
Жеке табыс салығы бойынша шығындар 0 0 0
Таза табыс 2304613 1182304 947879 335327
Компанияның шоғырландырылған қаржылық есептемесімен бірге арнайы қаржылық тәуелсіз
Сурет 4 – Қаржылық көрсеткіштер 2005 – 2008
Компанияның 2008 жылғы табысы 17076891 мың. теңгені құрайды,
Компанияның табыстар құрылымы келесі 3 – ші
Кесте 3 – Компания табысының құрылымы
Көрсеткіштер атауы 2008 жыл 2007жыл
Сомасы мың.теңге Үлесі % Сомасы мың.теңге Үлесі %
Сыйақы алумен байланысты табыс 10075849 59,00 6131368 66,67
Жинау және комиссиондық түріндегі табыс 1319073 7,72 863245
Активтерді жүзеге асыру бойынша табыс 0 0,00 102487
Курстық айырмасынан табыс 887681 5,20 0 0,00
Сыйақы алумен байланысты емес басқа да табыстар 4794288
Сыйақы алумен байланысты емес табыстар 7001042 41,00 3065464
Қорытынды 17076891 100,00 9196832 100,00
Абсолютты көрсеткіштерінің өсімі компанияның табиғи өсімімен және өз
Сурет 5 – Компания табысының құрылымы 2007-2008 ж.ж.
Компанияның 2008 жылға жалпылама шығындар 2007 жылмен салыстырғанда
Кесте 4 – Шығындар құрылымы
Көрсеткіштер атауы 2008 жыл 2007 жыл
Сомасы мың.теңге Үлесі % Сомасы мың.теңге Үлесі %
Сыйақыны төлеумен байланысты шығындар 6338412 42,91 3742558 46,70
Жарнамалық қызметке шығындар 122841 0,83 133502 1,67
Жинау және комиссиондық төлеу бойынша шығындар 395088 2,67
Жоғары бағалаудан шығын 0 0,00 342422 4,27
еңбекақы мен іскерлікке шығындар 770277 5,21 560516 6,99
Жалпышаруашылық шығындар 445685 3,02 365433 4,56
Салықтар мен басқа да жеке табыс салығын ескермегендегі
Амортизациялық аударымдар 54167 0,37 25730 0,32
Сыйақыны төлеумен байланысты емес операциондық басқа да шығындар
Сыйақыны төлеумен байланысты емес шығындар 2300921 15,58 1934846
Қамтамасыз етуге ассигновация 6132945 41,52 2337124 29,16
Қорытынды 14772278 100 8014528 100
2008 жылы сыйақыны төлеумен байланысты шығындардың өсімі 2595854
Сурет 6 – Шығындар құрылымы 2007 – 2008
Пайыздық емес шығындар 2007 жылмен салыстыру бойынша 18,92%
Шығындар құрылымында пайыздық емес шығындар үлесінің төменделуі басталуда.
Міндетттемелер. Компанияның міндеттемелері 2008 жылы бойынша 63006192 мың.теңге
Кесте 5 – Компанияның займдық қаражаттарының өзгеру динамикасы
Көрсеткіштер 2008 жыл 2007 жыл 2006 жыл
Сомасы мың.теңге Үлесі % Сомасы мың.теңге Үлесі %
«БанкТұранӘлем» АҚ 26968005 43,95 16208360 35,85 7750835 25,39
ЕБРР
862471 1,91 1143627 3,75
ABN AMRO Bank BV 3007500 4,90
Дрезднер Банк
2535322 5,61 2656939 8,70
Шығарылған облигациялар 31391222 51,15 25599869 56,63 18979048 62,16
Қорытынды 61366727 100 45206022 100 30530449 100
«БанкТұранӘлем» АҚ-ң алдында міндеттері мәнді жоғарлады, олардың пайыздық
Меншікті капитал. Компанияның меншікті капитал 2008 жыл 1
Кесте 6 – Капитал құрылымы
Көрсеткіш атауы Есептік мәні Нормативті мәні
Меншікті капитал 9844275 мың.тг 100 000 мың.тг кем
Меншікті капиталдың жеткілікті коэффициенті – к1 0,143 0,08
Меншікті капиталдың міндеттемелері бойынша бір қарызалушыға тәуекел мөлшерінің
Меншікті капиталдан әрқайсысы 10 пайызға жоғарылау мөлшерінің бір
Қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті – к3 1,399 0,5
Жарғылық капитал. Есептік кезеңнің басына Компанияның хабарланған акцияның
2.2.2 Компания балансын талдау
«Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ бойынша 2005 пен
К о м п а н и я
Активтері – 604,8 млн. АҚШ долларынан жоғары, меншікті
Ағымдағы ссудалық портфелі 779,68 млн. АҚШ долларынан жоғары,
Компания активтеріне талдау көрсеткіштер тобын есептеу арқылы жүзеге
Кесте 7 – Компания активтерін талдау
Көрсеткіш анықтамасы Есептеу Коэффициент
тің оңтайлы мәні Көрсеткіштің экономикалық мәні анықтайды
k1 = Табысты активтері / Активтер (а5+А6+А10+а16+а18)/ (А1+А6+
А10+А15) 0,75 – 0,85 Активтер құрамындағы табыс тұдыратын
K2 = Табысты активтері/ Ақылы пассивтер (а5+А6+А10+а16+а18)/ (01+04)
K3 = Несиелеу (қарыз)/ Міндеттер А10/(01+04+08) 0,7- басқыншылық
< 0,6 – абайланған саясат Банктің немесе абайлы
k4 = Несиелеу (қарыз)/
Капитал А10/(С1+С4) =
Кесте 10 – Пассивтер талдауының есептелген көрсеткіштері
Көрсеткіштер 2005 2006 2007 2008 Өзгеріс, %
K6 0,07 0,10 0,12 0,11 0,03
K7 0,5 0,6 0,5 0,56 0,1
K8 0,4 0,38 0,23 0,2 0,1
К9 0,5 0,4 0,5 0,32 0,1
К10 0,2 0,3 0,2 0,25 0,1
К11 1,45 1,18 0,91 0,83 0,27
К12 0,0043 0,0040 0,0041 0,0042 0,0001
К13 0,07 0,03 0,05 0,08 0,01
Осы есептелген көрсеткіштер негізінде төмендегідей қорытынды шығарамын: «K6»
2.2.3 Компания өтімділігін талдау
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының басты критерийлердің бірі – бұл
Компания өтімділігі – бұл салымшылар мен қарыз берушілер
Кесте 11 – Компания өтімділігін талдау
Көрсеткіш анықтамасы Есептеу Коэффициенттің оңтайлы мәні Көрсеткіштің экономикалық
K14 = Кассалық активтер / Онкольды міндеттер А1/01
K15 = Кассалық активтер / Онкольды және мерзімдік
Кесте 12 – Компания өтімділігін сипаттайтын көрсеткіштер
Көрсеткіштер 2005 2006 2007 2008 Өзгеріс %
K14 0,16 0,24 0,20 0,23 0,05
K15 0,15 0,18 0,22 0,20 0,02
Осы есептелген көрсеткіштер негізінде төмендегідей қорытынды шығарамын: тұрақсыз
2.2.4 Компания қызметінің тиімділігін талдау
Компания қызметінің тиімділігі мен табыстылығы кең таралған Дюпон
Кесте 13 – Компания қызметінің тиімділігін талдау
Көрсеткіш анықтамасы Коэффициенттің оңтайлы мәні Көрсеткіштің экономикалық мәні
К19 = Пайда / Активтер 1,0 –
K20 = Пайда / Табыс 8,0 – 20,0
K22 = Пайда / Капитал 15,0 –
K23 = Мультипликатор капиталы 8 – 6 рет
Кесте 14 – Тиімділікті талдаудың есептелген көрсеткіштері
Көрсеткіштер 2005 (%) 2006 (%) 2007 (%)
K19 1,12 1,18 1,9 2,1 0,01
K22 25,5 11,8 11,2 15,3 0,5
K23 11,7 8,5 7,9 8,01 0,61
Осы есептелген көрсеткіштер негізінде төмендегідей қорытынды: «K19» көрсеткіші
2.3 «Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ – дағы
2005 – 2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының тұрғын
Ипотекалық несиелеу елімізде қарқынды дамығандығына қарамастан, тұрғылықты халық
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу өнімдеріне қатысты төлем қабілеттілігі
2003 жылдың қараша айында «Қазақстан Ипотекалық Компаниясының» қоры
Қазіргі кездегі ипотекалық несиелерді ұсынуда Компанияның аймақтық бөлімшелері
Кесте 15 – Мақсаттық қолданудағы несиелеу
Берілген жер
Қамту Жөндеу Құрылыс Барлығы
Беру көлемі мың.тг Үлесі % Беру көлемі мың.тг
Ақтау 4715287 9,22 423568 14,52 1250 3,41
Ақтөбе 1829801 3,58 49586 1,70
1879387
Алматы 25030039 48,94 1688446 57,88 17100 46,61 26735584
Астана 4906118 9,59 135990 4,66
5042108
Атырау 944112 1,85 54013 1,85 18340 49,99 1016465
Қарағанды 2027829 3,96 117109 4,01
2144938
Көкшетау 696307 1,36 16741 0,57 0
713048
Қостанай 689426 1,35 9594 0,33 0
699020
Қызылорда 177753 0,35 2159 0,07 0
179912
Павлодар 1220346 2,39 35388 1,21 0
1255734
Петропавловск 1178286 2,30 42141 1,44 0
1220427
Семей 546039 1,07 10514 0,36 0
556553
Талдықорған 320298 0,63 4535 0,16 0
324833
Тараз 1172628 2,29 19866 0,68 0
1192495
Уральск 1918359 3,75 112733 3,86 0
2031092
Өскемен 543948 1,06 46389 1,59 0
590338
Шымкент 3231094 6,32 148241 5,08 0
3379335
Қорытынды 51147669 100 2917012 100 36690 100 54101372
Үлесі 94,54%
5,39%
0,07%
100,00%
«Ипотекалық ұйым «БТА Ипотека» АҚ-ң несие берудің негізі
Валюта – индекстелген несиелер беру бойынша алғашқы төрт
Бүгінгі таңда ипотекалық несие беруді қаражат қорларын көптеп
3 ИПОТЕКАЛЫҚ ТҰРҒЫН ҮЙ НАРЫҒЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНДАҒЫ ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ
3.1 Шетел экономикасындағы несиелеу жүйесінің экономикалық ұйымдастыру параметрлері
Барлық әлемде ипотекалық несиелеу ұзақ мерзімді несиелеу тұрғын
Ипотеканың әлемдік тәжірибесі негізінде екі көзге сүйенеді –
Немістік нұсқасының негізінде банктермен тығыз байланысты ірі тігінен
Германияның ипотекалық банктері жер закладтары мен коммуналды облигацияларын
Американдық жолы қаржылық инфрақұрылымының дамуына сүйенеді. 30 –
Мемлекет кепілдендірілген мүлікпен қамтамасыз етілген, бағалы қағаздардың екінші
Біздің ел үшін, мүмкін, мөлшері бойынша «мықты қоры
Қырғызстан Республикасының ипотекалық несиелеуіне келетін болсақ, онда бұл
1) халықтың және кәсіпорынның депозиттері;
2) несиелік линия немесе осыған ұқсас бір немесе
3) 5 – 10 жылға берілетін зейнетақы және
4) банктерге, кәсіпорындарға, сонымен қатар зейнетақы қорлары мен
Осы бағдарламаның шегінде тұрғын үй құрылысының дамуын ынталандыру
Біздің республикада көп жағдайларда қаржылық нарықтың несиелік ресурстарына
Ипотекалық тұрғын үй несиелеуін қаржыландыру кезінде тек инфляция
3.2 Ипотекалық несиелеудің қазақстандық және американдық үлгілері
Қазақстандық банктермен куәландырылатын ипотекалық несиелеудің талаптары мен жағдайын
Қазақстандағы экономикалық тұрақтылықты дамыту тұрғын үй аясын инвестициялауға
закладтық
пулдар
Сурет 7 – Ипотекалық несиелеудің қазақстандық үлгісінің механизмі
Ипотекалық несиелеудің ұйымына және тәжірибелік дамуына жалпы факторлар
- саясаттық: жалпы жүйенің жалпы тұрақтылығы, саясаттық шешімдер
- құқықтық: заңдар мен заңнамалар блогының болуы; ең
- экономикалық: несие – қаржы нарығы мен банктік
- жинақтың дәстүрлі жинағының тарихи шартында дамуы және
Ипотекалық несиелеудің әлемдік тәжірибесін зерттей отыра, көптеген әсер
- «жартылай – ашық» үлгісі;
- «кеңейтілген ашық» американдық ипотекалық үлгі»;
- «балансталған автономия» немістік үлгі немесе жинақтау құрылыс
Ипотекалық несиелеудің ең қарапайым және ең дамыған болып
- ипотекалық ссудаларға клиенттің жиынтық өтініші әртүрлі көздерден
- несие қаржы нарығының жалпы жағдайынан ипотекалық несие
Қазақстандық банктермен ипотекалық несиелерді беру осы үлгі бойынша
Облигацияларды сату-сатып алу
(екінші нарық)
Сурет 8 – Ипотекалық несиелеудің жалпы схемасы
Осы үлгінің базасындағы ипотекалық несиелеу ұйымының қарапайым қатынасы
Американдық үлгінің негізгі қағидаттары келесіден тұрады:
- адам белгілі жылдық табыс деңгейімен лезде дайын
- ипотекалық банктер халықтың салымдарын тартпайды, алғашқы операциялар
Облигация екінші нарықта Федералды ұлттық ипотекалық ассоциациясымен «Фэнни
Американдық үлгі әртүрлі табыстар деңгейімен халықтың барлық топтары
S
Р1 3
Несие үшін пайыздар
(7%-8% жылдық)
2 Ипотекалық несие
Р (70%-75% бағасы)
1
Біруақыттық бастапқы салым
15-30 жыл (25-30%)
t (жыл)
Р – нарықтағы тұрғын үйді қамту бағасы;
Р1 – несиелік ауыртпалық есебімен тұрғын үйдің нақты
Сурет 9 – Ипотекалық несиелеудің американдық үлгісі
Ипотекалық несиелеудің қазақстандық үлгісін ипотекалық несиелеудің американдық үлгісімен
3.3 Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы Қазақстандағы тұрғын үй
Мемлекеттің әлеуметтік – экономикалық саясатының басты бағыттарының бірі
Тұрғын үй нарығының төмендегідей өзіне тән ерекшеліктері бар
- тұрғын үй саласы белгілі бір жүйені қалыптастырады
- тұрғын үй нарығының қалыптасуы экономикалық жүйенің, оны
- тұрғын үй нарығы экономикалық жүйе ретінде сыртқы
Тұрғын үй құрылысындағы инвестициялық салымдардың өсуі аталмыш нарықтың
Тұрғын үй нарығын дамытуды басқарудың тиімділігін бағалаудың сандық
- инвестициялық шығындардың жалпы сомасы;
- инвестициялық салымдардың экономикалық тиімділік көрсеткіштері;
- ипотекалық несиелеу ставкаларының көлемі;
- тұрғын үй алаңының 1 шаршы метрінің бағасы;
- пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы аумағы;
- тұрғындардың орташа табысы;
- тұрғын үй мәселесіне қатысты ресурстардың (жердің, құрылыс
- салықтардың мөлшері;
- мемлекет тарапынан қаржыландырылатын және жекелеген азаматтар есебінен
- нарықтағы коньюнктуралық жағдай;
- тұрғын үйге деген сұраныстың өзеру динамикасы;
- аталмыш нарықтағы ұсыныстың өзгеру үрдісі;
- қаржы – несие ұйымдарының несиелендіру мүмкіндіктері;
- мемлекет тарапынан тұрғын үй нарығын реттеуге бағытталған
Сандық көрсеткіштермен қатар тұрғын үй нарығын жетілдіруді басқаруды
Тұрғын үй нарығын экономикалық тұрғыдан басқару жүйесін екі
- макроэкономикалық деңгей (республикалық, аймақтық, жергілікті);
- микроэкономикалық деңгей (кәсіпорындар, ұйымдар, тұрғындар) [32].
Тұрғын үй нарығын макродеңгейде басқару тұрғын үй
Ел президенті 2005 жылдан бастап тұрғын үй құрылысының
Қазіргі әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы халықты баспанамен қамтамасыз
Бүгінде Үкімет республикалық бюджеттен қор арқылы Астана мен
Бірінші санат – белгіленген баға бойынша тұрғын үйді
Екінші санат – құрылыс салушы компаниялар мен банктердің
Үшінші санат – банктер алдында қарыздық жауапкерщілігі жоқ
Төртінші санат – тұрғын үй нарығын қолдау шаралары
Агенттіктің жоспары толықтай банктің қадағалау бойынша Базель комитетінің
Агенттік тәуекел – менеджментке деген талапты күшейтеді. Қайта
Қазіргі кезде маңызды мәселелердің бірі – зейнетақы салымдары
Дамыған және дамушы мемлекеттердің банк жүйесі әлемдік қаржы
Сурет 10 - Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы ипотекалық
Халықаралық сарапшылардың пікірінше мүмкіндігі бар зиянды жабуға қажетті
Тұрғын үй проблемаларын неғұрлым белсенді шешу үшін олардың
Тұрғын үйдің де, өнеркәсіп құрылысының қажеттіліктерін сапалы, үнемді,
Тұғын үй құрылысы еліміздің экономикалық дамуының тірегі екені
ҚОРЫТЫНДЫ
Соңғы жылдары тұрғын үй құрылыс облысында жанданудың байқалуына
Шетелдік ипотекалық несиелендіру тәжірибесімен танысып, ең жоғары деңгейдегі
Қазіргі әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы халықты баспанамен қамтамасыз
Қазақстандық тұрғын үй нарығының үлгісі ұлттық ерекшеліктерді ескере
Ипотекалық несие беру жүйесін дамытудың негізгі міндеттері мыналар
Ипотекалық несиені дамытудың ұсынысы:
Мемлекеттің ипотекалық облигацияларының қамтамасыздандыруына кепілдеме қажет. Қайталама нарықты
Сонымен қатар, ипотекалық несиелеуді дамытудың ұсынысына қосымша ретінде
- ипотекалық несиені беру процессін жетілдіру және сәйкестендіру;
- тұрғын үй нарықтық құнын бағалау тәсілі, пәтердің
- ұзақ уақыт кезеңіне салық жеңілдіктерінің тұрақтылығы мен
- қайталама ипотекалық несие нарығының дамуына жергілікті және
- ипотекалық несиелендіруге қатысатын банктерді қолдау;
- үйді жалға беру жүйесін тұру құқығымен және
- тұрғын үйді жалдау мен ипотекалық несиені пайдалануда
Ипотекалық бағдарламаның қатысушылары жекешелендірілген тұрғын үй немесе жұмыс
Қорытындылай келе, тұрғын үй құрылысындағы жағдай жақсыға өзгеруді
Тұрғын үй мәселесін шешу, әрбір қазақстандыққа қолайлы жағдай
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Смирнов В.В., Лукина З.П. Ипотечное жилищное кредитование.
2 13 “Қазақстан Республикасының индустриялық – инновациялық дамуының
3 Шалболова У.Ж. Экономика жилищной и социальной сферы.
4 Казахстанская модель социально – экономического развития: научные
5 Кулумбетова Л. Новая жилищная политика Казахстана. /
6 Ипотечное кредитование на рынке жилья. /М.И.Каменецкий, Л.В.Донцова.
7 Черных Е.В. История и перспективы развития ипотечного
8 Құмаров Е.М. Ипотекалық несие негізінде// Дидар, 2005
9 Иванов В.В. Ипотечное кредитование. М.: ИВЦ «Маркетинг»,
10 М.Шиманский. И краткосрочных целей перспектива // Казахстанская
11 Сағындықов И. Қазақстанда ипотекалық кредиттеу жүйесін енгізу
12 Международный опыт ипотечного кредитования. // Ковтун Л.С.
13 Елубай О. Кредиттің қызығы мен шыжығы// Дидар,
14 Шыныбеков Н. Қазақстандағы тұрғын үйді несиелендіру жетілдіру
15 Организационно – экономические параметры системы ипотечного кредитования
16 Юрий Сигов. Ипотечный кризис В США кому
17 Иванов В.В. Ипотечное кредитование. М.: ИВЦ «Маркетинг»,
18 Алдаберген Ә. Ипотекалық кредит тұрғын үй алудың
19 Г.Е.Касенова. Использование секьюритизации в развитии ипотечного кредита.
20 Шыныбеков Н. Қазақстандағы тұрғын үйді несиелендіру жетілдіру
21 Ипотечное кредитование – как форма долгосрочного кредитования
22 Зарубежный опыт формирования рынка жилья и возможности
23 www.ipoteka.kz
24 Елекеев И. Баспаналы болудың өркениетті жолы //
25 Воеводская Н.П., Пантелеев В.В. Жилищное кредитование. №11,
26 Рябченко Л.И. Ипотечное кредитование: проблемы и перспективы
27 Бекбоева Р. Ипотечный кредит и рынок жилья.
28 Ипотечное кредитование на рынке жилья. / М.И.
29 Казахстанская и американская модель ипотечного кредитования. //
30 Кудрявцев В.А., Кудрявцева Е.В. Оссновы организации ипотечного
31 Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы ҚР
32 Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының 2008-2010 жылдарға
33 Нарық жағдайындағы құрылыс материалдары өндірісінің қалыптасу жүйесі
34 Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы Қазақстандағы тұрғын үй
35 Инвестициялық жобаларға қолдау көрсетіледі. //Шымкент келбеті. N1
36 www.hcsbk.kz
37 Кредитная история. // Асан Куанов. – Налоги
Ескерту - Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы Қазақстандағы
5
Борышқор
Міндет
Жылжымайтын дүние мүлік
Несиегер
Кепілхат (эмиссиялық емес бағалы қағаздар)
Несиені беру
Қарызгер
Бағалы қағаздар нарығы (қор нарығы)
Облигацияларды шығару
Берілген несиелерді қайта инвестициялау (ақшаны қайтару)
Банк
Кепілхат бойынша құқықты табыстау
Эмиссия – қаржылық компаниясы (корпорация, агенттік, қор және
Жылжымайтын мүлік кепілінің тіркелімі
Несие, андеррайтиг, закладты толтыру
Жылжымайтын мүліктің бағасы
Жылжымайтын мүлік
Қарызалушы
Қазақстандық ипотекалық компания
Банк
Нарықтағы закладтың ұсынысы
Инвесторлар (банктер, қорлар, компаниялар)
Ипотекалық компаниялар
Закладтық пулдар
Банк (ипотекалық банк)
Сақтандыру компаниялары
Закладтық міндеттемелер
Несиелік ақшалар (алғашқы нарық)
Клиент(ссуданы қарызға алушы)
Облигациялар
Жылжымайтын мүлік, жер
Жеке тұлға, Қазақстан Республикасының азаматы, банкпен несие шартын
Банктер және басқа да заңды тұлғалар, қарызгерлерге
Заңды және жеке тұлға, қайталама нарығындағы операторлармен немесе
ған ипотекалық несиенің бағалы қағаздарды алушы. Оларға зейнетақы
Ипотекалық тұрғын үй несиелеу жүйесін дамыту концепциясын анықтайды
қарызгерлер
несиегерлер
салымшы
үкімет
Ипотекалық несие нарығының субъектілері
Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы ипотекалық несиелеуді қолдау жолдары
6 Қазақстанның қаржы секторының басты жетістіктерінің бірі –
1 Белгіленген баға бойынша тұрғын үйді сату. Бұл
10 Қаржылық тұрақтылық Форумының есебінде көрсетілгендей дағдарыс әсерін
5 Тұрғын үй проблемаларын неғұрлым белсенді шешу үшін
8 Одан өзге халықаралық қаржылық есеп беру стандарттарына
7 Қайта қаржыландыру тәуекелін бәсендету үшін шетелдік қарыз
9 Қазіргі кезде маңызды мәселелердің бірі – зейнетақы
3 Банктер алдында қарыздық жауапкерщілігі жоқ компанияларды қордың
4 Тұрғын үй нарығын қолдау шаралары аясында азаматтардың
2 Құрылыс салушы компаниялар мен банктердің өтініштеріне байланысты.