Бағдарламаға қатысушылар

МАЗМҰНЫ
Кіріспе..................................................................................................................... 6
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын құрудың теориялық негіздері..................................................................................................................
9
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі............................................... 9
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының мәні мен қызметтері....... 12
1.3 Ұлттық қорды қалыптастырудың қайнар көзі және оны пайдалану..........
2 Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының қызмет ету механизмін талдау.......................................................................................................................
2.1 Ұлттық қорды қалыптастыруды және оны пайдалануды талдау...............
2.2 Ұлттық қордың активтерін сенімгерлік басқаруды талдау......................... 26
2.3 Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының пайдалану бағыттары..... 30
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының қаражаттарын болашақта қалыптастыру және пайдалану
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорынын каражатын калыптастыру және пайдалану тұжырымдамасы.........................................................................
Дағдарыстан кейін қалпына келтіру бағдарламасын жүзеге асырудағы Ұлттық қордың
Қорытынды.............................................................................................................. 61
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі......................................................................... 65
Кіріспе
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке ортақ ерекшеліктерімен
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы категориясына сай
Мемлекеттік бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық процестер бейнеленетіндіктен, сондай-ақ барлық
Негізгі қаржы жоспары мемлекеттің қаржылық қызметінің жемісі болып табылады.
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі. Ол
Ақырында, мемлекеттік бюджет мемлекет заңдарының бірі болып табылады (мысалы,
Сөйтіп, бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны осы
Бюджеттік жоспарлау мен бюджеттің атқарылуы процесінде ұлттық шаруашылықтың қаржы-шаруашылық
Бюджет және мемлекеттік бюджет жүйесі жалпы ұлттық өнімді (ЖҰӨ)
Қазақстан Республикасының Ұлттық қор негізін мемлекеттің қаржы активтері мен
Мемлекеттің қаржы жүйесіндегі Ұлттық қордың рөлі мен мәні оның
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын қалыптасытру мен пайдалану дүниежүзілік және
Ұлттық қордың түсімі мен жұмсалуы ұлттық және шетелдік валюталарымен
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының операциялар жөніндегі есебі мен есептемесі
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын сенімгерлік басқаруды ұлттық банк пен
Қор республикалық және жергілікті бюджеттдің атқарылуы процесінде оған шикізат
Дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының мәні мен
Осы мақсатға жету үшін келесі міндеттер орындалды:
- Қазақстан Республикасының бюджет жүйесін қарастыру;
- Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының мәні мен қызметтерін анықтау;
- Ұлттық қорды қалыптастырудың қайнар көзі және оны пайдалану
- Ұлттық қорды қалыптастыруды және оны пайдалануды талдау;
- Ұлттық қор активтерін басқаруды талдау;
- Қазақстан Республикасы Ұлттық қорынын каражатын калыптастыру және пайдалану
Зерттеу объектісі болып Қазақстан Республикасяның Ұлттық қоры табылады.
Зерттеу пәні - Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын қалыптастыру мен
Берілген дипломдық жұмыстың жазылуына Қазақстан Республикасының заңдық және нормативтік
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын құрудың теориялық негіздері
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Бюджеттік жүйе мемлекеттің барлық қаржы жүйесінің маңызды құрамдық бөлігі
Бюджеттік жүйе құрылымында Төтенше мемлекеттік бюджет пен Ұлттық қор
Елдің бюджеттік жүйесінің орталық орнын келесі қаржы жылға Қазақстан
Республикалық және жергілікті бюджеттер негізінде қалыптасатын және республикадағы төтенше
Қазақстан Республикасының Ұлттық қор негізін мемлекеттің қаржы активтері мен
Бюджеттік жүйе қызмет атқаруының негізі келесі қаржылық қатынастары:
мемлекеттің кәсіпорындармен орталықтандырылған ақша қоры қалыптасу процесі жөнінде;
мемлекеттің өндірістен тыс саласының мекемелерімен бюджет тарапынан қаржыландыру жөнінде;
мемлекеттің халықпен бюджет кірісін калыптасу және әр түрлі өтемақы
қаржы-банк жүйесінің мекемелері арасында (Қаржы министрлігі, ¥лттык банк және
мемлекеттіц шетелдік мемлекеттермен.
Қаржылық қатынастардың барлық бұл формалары мемлекетпен реттеледі, жетілдіріледі және
Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі ынтымақтық, толығу, бірізділік, басымдылық, шынайшылық,
ЬІнтымақтық принцип бюджеттік жүйенің ұйымдастыру экономикалық орталықтандыру дәрежесін көрсетеді.
Республика аумағында әрекет жасайтын мемлекеттік кірістер мен мемлекеттік шығыстар
Бюджеттік жүйенің ынтымақтық принципі бірыңғай қүқықтық база, бірынғай бюджеттік
Толығу принципі бюджеттер мен Ұлттық қорда республиканың заңнамаларымен қарастырылған,
Қазіргі кезеңде әлемдік тәжірибеде бұл принңиптің лайықтылығы шамалы деп
Шынайшылық принцип деген бюджеттің қабылданған керсеткіштерініц республика мен аймақтардың
Шынайшылық принцип бюджет атқару жөнінде есеп беруді бұрмалауын болдырмау
Бюджет жүйесінің жайдарыльщ принципі бекітілген бюджет пән оны атқару
Жергілікті бюджеттердің жөнді мен тиімді іс-әрекетінің шарттары болып дербестік
Бұл принцип биліктің өкілетті және атқарушы орғандарының аймақтар деңгейінде
Бюджеттердің дербестігін бюджет жүйесінің барлық буындарыньщ түсімдер көздері заңмен
Бюджеттік жүйе қашанда болса тұрақты әрекетте болуы керек, яғни
Кейбір уақытта мелекетте экономиканың болек бір салалары немесе іс-әрекет
Бюджетті жасаудан бастап, оны атқарумен аяқталуына дейін бюджеттік жүйе
Бюджеттік процестің әрбір қатысушысы міндетті түрде бюджеттік заңнамалар талаптарын
1.2 Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының мәні мен қызметтері
Үкіметтің Ұлттық банктегі шотында шоғырландырылатын, мемлекеттің қаржы активі түріндегі,
Жинақтаушы функция қаржы активтерінің және материалдық емес активтерді қоспағанда,
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын қалыптасытру мен пайдалану дүниежүзілік және
Ұлттық қордың түсімі мен жұмсалуы ұлттық және шетелдік валюталарымен
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының операциялар жөніндегі есебі мен есептемесі
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын сенімгерлік басқаруды ұлттық банк пен
Қаражаттардың көздері мен қорды қалыптастырудың тәртібі мынамен анықталады. Қазақсстан
Қор республикалық және жергілікті бюджеттдің атқарылуы процесінде оған шикізат
Ұлттық қор мына түсімдердің есебімен қалыптасады. [8]
шикізат секторы ұйымдарынан республикалық бюджетке түсетін нақты түсімдердің тиісті
республикалық меншіктегі және кен өндіру мен өңдеу салаларына жататын
шикізат секторы ұйымдарынан республикалық бюджетке түсетін республикалық бюджетке жоспарланған
ауыл шаруашылық мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түскен түсімдер есебінен
қорды басқарудан түсетін инвестициялық кірістер;
Қазақстан Республикасының заңнамасымен тиім салынбаған өзге де түсімдер мен
Қаражаттарды ұлттық қорға есептеудің тәртібін Үкімет анықтайды.
Негізгі қызметі табиғи ресурстардың өндіру мен өңдеу болып табылатын
Шикізат секторының ұйымдарынан түсетін түсімдер – шикізат секторы ұйымдарынан
Корпорациялық табыс салығы;
Қосылған құнға салынатын салық;
Үстеме пайдаға салынатын салық;
Бонустар;
Роялти;
Жасасқан келісім шарт бойынша Қазақстан Республикасының өнімді бөлу жөніндегі
Шикізат секторы ұйымдарынан түсетін түсімдер болжамы шикізат секторының тауарларына
Жоғарыдағы бірінші тармақшада көрсетілген ресми трансферттерді, республикалық бюджеттің атқарылуы
Үшінші тармақшада көрсетілген ресми трансфеттер, сондай-ақ республикалық меншіктегі және
Ауылшаруашылық мақсатындағы жер участкелерін сатудан түскен түсімдер есебінен айқындалатын,
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқарудан түсетін инвестициялық кірістер Ұлттық
Қордың қаражаттары мына бағыттар бойынша жұмсалады: [11]
тұтас алғанда ағымдағы қаржы жылы бойныша шикізат секторы ұйымдарынан
Ұлттық қорда республикалық бюджетке Қазақстан Республикасының Президенті белгілейтін мақсаттарға
Ұлттық қорды басқаруға және жыл сайын аудит өткізуге байланысты
Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры:
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын сақтау;
Ұлттық қордың жеткілікті өтімділік деңгейін ұстап тұру;
Тәуекел деңгейінің қалыптылығы жағдайында ұзақ мерзімді перспективада Ұлттық қор
инвестициялық кірістер алуды қамтамасыз ету мақсатында рұқсат етілген қаржы
Рұқсат етілген қаржы активтерін және, материалдық емес активтерді қоспағанда,
Ұлттық қоры жеке және заңи тұлғаларға кредит беруге және
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының есебінен Республикалық бюджеттің шығынын өтеу
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының есебінен республикалық бюджетке берілетін нысаналы
Активтерді Ұлттық қорға есептеу және Ұлттық қорды пайдалану тәртібін
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры» туралы жарлығымен
Қазақстан Республикасының Президенті:
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқару жөніндегі Кеңестік құрамын құрады;
Қор мәселелері жөнінде Кеңесте, Үкіметке және Ұлттық банкке орындау
Қорды басқару жөніндегі қызметті бақылауды жүзеге асырады;
Ұсыныстар беру үшін Кеңеске қорды басқарумен байланысты оған бекітуге
Ұлттық қордың қызметімен байланысты өзге өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Қазақстан Рсепубликасының Үкіметі қорды басқару кезінде мына өкілеттіктерді жүзеге
есептемені жасау ережелерін, ақшаны қорға есепке алу және оны
ұлттық банкпен бірлесіп ақпараттық материалдардың және қорды басқарумен байланысты
Президентке қордың қалыптастырылуы және пайдаланылуы туралы есепті және парламентке
Қордың жыл сайынғы сыртқы аудитін жүргізуді қамтамасыз етеді;
Қорды қалыптастыру мен пайдаланудың бухгалтерлік есебін қамтамасыз етеді;
Қордың қызметімен байланысты өзге өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Қорды сенімгерлік басқаруды Ұлттық банк пен Үкімет арасында жасалынған
Қорды оның бір бөлігін сыртқы басқаруға беруді қоса дербес
Инвестициялық операцияларды жүзеге асырудың ережелерін әзірлеп, бекіту;
Үкіметке қорды сенімгерлік басқарудың нәтижелері туралы есепті ұсыну;
Сенімгерлік басқару туралы ережелер мен шартта қарастырылған өзге өкілеттіктер.
Қорды тиімді сенімгерлік басқаруды қамтамасыз ету мақсатында Ұлттық банктің
Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Ұлттық банк қорды басқару мәселелері
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқару жөніндегі кеңес Қазақстан Республикасының
Кеңестің негізгі міндеті қорды пайдалану мәселелері бойынша Президентке жәрдемдесу
Кеңестік жұмыс орғаны Қазақстан республикасы Президентінің Әкімшілігі болып табылады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқару жөніндегі кеңестік функциялары:
ұлттық қорды қалыптастыру мен пайдалану тиімділігін арттыру жөнінде ұсыныстар
қорды пайдалану көлемдері мен бағыттары жөніндегі ұсыныстарды қарау және
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын орналастыру үшін рұқсат етілген қаржы
Қазақстан Респубубликасының Ұлттық қорын басқару жөніндегі кеңесті құру туралы
Жыл сайын есепті жылдан кейінгі жылдың 1-сәуіріне дейін Ұлттық
Ұлттық қордың қалыптастыруылуы және пайдаланылуы туралы жылдық есепті Президент
Қордың қалыптастырылуы және пайдаланылуы туралы жылдық есепнамаларды кіріктіруі тиіс:
Ұлттық қордың түсімдері және пайдаланылуы туралы есеп;
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің Ұлттық қорды сенімгерлікпен басқару жөніндегші
Ұлттық қорды басқару жөніндегі өзгеде мәліметтер.
Ұлттық қорды басқаруға байланысты қызметін транспаренттілігін қамтамасыз ету мақсатында
Ұлттық қорды қалыптастыру және пайдалану туралы жылдық есеп және
Ұлттық қор қаражаттарының жылдам өсуіне қарамастан оның қалыптасуының тұрақтылығы
Бюджет кодексіне сәйкес Ұлттық қорды толтырудың көздері республикалық бюджеттен
Инвестициялық кірістердің бірде болуы, бірде болмай қалуы мүмкін, сондықтан
Мемлекеттік бюджеттен берілетін трансферттер сияқты көзіне келетін болсақ мұнай
Сараптаушылардың көзқарастары бойынша тап табиғи рента ғана қор кірістерінің
Ұлттық қорды қалыптастырудың қайнар көзі және оны пайдалану
Елдің бюджет жүйесіне республикалық, жергілікті және төтенше бюджеттермен қатар
Ұлттық қор елдің тұрақты әлеуметті-экономикалық дамуын қамтамасыз ету, экономиканың
Мемлекеттің қаржы жүйесіндегі Ұлттық қордың рөлі мен мәні оның
Ұлттық қор құралдарыньщ негізгі қайнар көздері ретінде республикалық және
шикізаттық сектор субъектілерінің нақты түсімдері мен олардың бекітілген жылдық
шикізат табу мен өндеу салаларына жататын мемлекетгік мүліктерді жекешелендіруден
шикізаттық сектор субъектілері түсімдерінің жоспарлы сомаларынын 10 пайыз мөлшерінде.
Жергілікті бюджеттер бойынша ресми трансферттер көлемі ауыл шаруашылық арнаудағы
Ұлттық қорды тиімді басқару мақсатпен Қазақстан Республикасының Президенті маңында
Кеңес келесі функцияларды атқарады:
қорды қалыптастыруы мен пайдалануының тиімділігін үлғайту жөнінде үсыныстар жасайды
қорды пайдалану бағыттары мен көлемдері жонінде ұсыныстар қарастырады және
қорды жайғастыру үшін рұқсатталған қаржы активтер мен басқа да
Сурет 1 ҚР Ұлттық қорын қалыптастыру және пайдалану көзі
Ұлттық қорды қалыптастыру мен пайдалану механизмі мемлекеттің және шетелдердің
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын қалыптастыру көздерi
1. Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын қалыптастыру көздерi:
1) осы Кодекстiң 49-1-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына
2) Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқарудан түсетiн инвестициялық кiрiстер;
3) Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де түсiмдер
2. Мұнай секторы кәсіпорындарына шикі мұнайды және газ конденсатын
3. Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқарудан түсетiн инвестициялық кiрiстер,
Ұлттық қорды қалыптастыру мен пайдалану жөніндегі есепті құру ҚР
Белгіленген формамен және бекітілген тәртіппен жасалған Ұлттық қорды қалыптастыру
1. Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры:
1) Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан республикалық бюджетке тиiстi қаржы
2) Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан республикалық бюджеткe Қазақстан Республикасының
3) Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқаруға және жыл сайын
2. Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры:
1) Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының сақталуын;
2) Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының жеткiлiктi өтiмдiлiк деңгейiн ұстап
3) тәуекел деңгейi қалыпты болған жағдайда ұзақ мерзiмдi перспективада
4) ұзақ мерзiмдi перспективада инвестициялық кiрiстер алуды қамтамасыз ету
3. Материалдық емес активтердi қоспағанда, рұқсат етiлген шетелдiк қаржы
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын жеке және заңды тұлғаларға
5. Қазақстан Республикасы Ұлттық қорынан кепiлдiк берiлген трансферт мөлшерi
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорынан үш жылдық кезеңге арналған кепiлдiк
6. Активтердi Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының есебiне жатқызу және
7. Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына түсетiн немесе Қазақстан Республикасының
2 Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының қызмет ету механизмін талдау
2.1 Ұлттық қорды қалыптастыруды және оны пайдалануды талдау
Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 7 мамырдағы
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының (бұдан әрі – Ұлттық қор)
2009 жылы Ұлттық қорға 2 339 499 532 мың
Кесте 1
Ұлттық қордың 2009 жылғы түсімдерінің құрылымы
р/р № Түсімдер Сомасы,
1 - мұнай секторы кәсіпорындарынан алынатын тікелей салықтар (жергілікті
2 - мұнай секторы кәсіпорындарының жүзеге асыратын операцияларынан
3 - республикалық меншіктегі және тау-кен өндіру мен өңдеу
4 - ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түсетін
5 - Қорды басқарудан түскен инвестициялық кірістер 961 397
6 - Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де
Барлығы 2 339 499 532
2009 жылғы түсімдерінің ішінде мұнай секторы ұйымдарынан түскен тікелей
Ал енді түсімдердің жалпы сомасындағы әрқайсысының үлесін қарастырайық (сурет
Сурет 2 Ұлттық қордың 2009 жылғы түсімдерінің құрылымы
Суреттен, Ұлттық қор түсімдерінің көп ьөлігін мұнай секторынан алынатын
Келесі суретте мұнай секторы кәсіпорындарынан алынатын тікелей салықтар (жергілікті
Сурет 3 Мұнай секторы кәсіпорындарынан алынатын тікелей салықтар (жергілікті
Суреттен, мұнай секторы кәсіпорындарынан алынатын тікелей салықтар ішінде үстеме
Ал енді мұнай секторы кәсіпорындарының жүзеге асыратын операцияларынан түсетін
Сурет 4 Мұнай секторы кәсіпорындарының жүзеге асыратын операцияларынан түсетін
Мұнай секторы кәсіпорындарының жүзеге асыратын операцияларынан түсетін басқа түсімдердерінің
Мемлекеттік бюджетті 2011 жылға жомпарлау кезінде Ұлттық қор
Кесте 2
2011 жылға арналған жоспарлық бюджет құрамындағы Ұлттық қор түсімдерінің
р/р № Атауы Сомасы,
мың теңге Үлесі, %
Салықтық түсімдер 1 648 500 410 99,97
1 Корпоративтік табыс салығы 576 604 003 34,97
2 Табиғи және басқа ресурстарды пайдаланғаны үшiн түсетiн түсiмдер
Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер 500 000 0,03
1 Жерді сату 500 000 0,03
Барлығы 1 649 000 410 100
2011 жылға арналған жоспар бойынша Ұлттық қор түсімдерінің көп
Ұлттық қорды басқару мен жыл сайынғы сыртқы аудитті жүргізуге
«Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан 2007-2009 жылдарға арналған кепілдендірілген трансферт
«Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан берілетін 2009 жылға арналған нысаналы
Ұлттық қордың басқаруға байланысты қызметтің транспаренттілігін қамтамасыз ету мақсатында
2.2 Ұлттық қордың активтерін сенімгерлік басқаруды талдау
Ұлттық қордың сенімгерлік басқарудың қорытындылары бойынша
Кесте 3
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының активтерін сенімгерлік басқару жөніндегі Қазақстан
Баптың атауы 2009 жылы 2008 жылы
Активтер
Ақша және оның баламалары 200 429 000 49 161
Туынды қаржы құралдарын қоспағанда, пайда немесе шығын арқылы әділ
3 536 888 162
3 258 923 673
Өтеу мерзіміне дейін ұсталатын инвестициялар 276 814 215
Туынды қаржы құралдары 1 568 264 4 901
Кесте 3 жалғасы
Дебиторлық берешек 2 543 1 259 171
Активтер жиыны 4 015 702 184 3 314 245
Міндеттемелер мен таза активтер
Туынды қаржы құралдары 1 956 773 2 466 448
Кредиторлық берешек 4 216 533 2 408 017
Міндеттемелер жиыны 6 173 306 4 874 465
Қазақстан Республикасы Үкіметінің шотына енгізілген таза активтер
4 009 528 878
3 309 371 524
Ұлттық қордың портфелінің 2009 жылдың 31 желтоқсанындағы жалпы нарықтық
Ұлттық қордың валюталық портфелінің құрамына кіретін бағалы қағаздардың және
BNY Mellon Asset Servicing кастодиан-банкінің деректері бойынша 2009 жылы
Ұлттық қор активтерін басқару кезіндегі кірістілік. 2009 жылы Ұлттық
Сурет 5 Ұлттық қордың құрылғанынан бастап кірістілігі, АҚШ долларымен
2009 жылы жинақ портфелінің кірістілігі 10,19% болды, эталон портфелінің
Сурет 6 Жинақ портфелінің 2009 жылғы кірістілігі
Суреттен, жинақ портфелінің кірістілігінің ең жоғары мәні наурыз және
Келесі суретте жинақ портфелінің мандаттүрі бойынша кірістілігі көрсетілген (сурет
Сурет 7 Жинақ портфелінің мандат түрі бойынша кірістілігі
«Ауқымды облигациялар» мандатының түрі. Мандаттың осы түрі бойынша жинақ
Сурет 8 Басқарушылар бойынша «Ауқымды облигациялар» қосалқы портфелінің активтерін
2009 жылы облигациялардың қосалқы портфелін немесе жинақ портфелінің активтерін
«Ауқымды акциялар» мандатының түрі. Мандаттың осы түрі бойынша жинақ
Осылайша, осы мандат түрі бойынша активтерді басқарудың нәтижесі эталондық
«Ауқымды тактикалық бөлу» мандатының түрі. Жинақ портфелінің «Ауқымды тактикалық
Кесте 4
Жинақ портфелін басқарушылар бойынша 2009 жылғы үстеме кірістіліктің салыстырмалы
Бенчмарк кірістілігі 11,95% болғанда, жинақ портфелінің осы мандат түрі
2.3 Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының пайдалану бағыттары
Дағдарыс кезінде халықтың және отандық кәсіпорындардың әл-ауқатын жоғарылату мақсатында
«Самұрық-Қазына» ұлттық әл ауқат қоры» акционерлік қоғамы « Ұлттық
«Самұрық-Қазына» ұлттық әл ауқат қоры ұ лттық экономиканың бәсекеге
Ұзақ мерзімді құндылықтарын күшейту және әлемдік нарықта бәсекеге қабілеттілігін
Қор қызметінің негізгі қағидаттары мыналар болып табылады:
Қордың жалғыз акционері ретінде мемлекеттің мүдделерін сақтау;
Қордың және оның компаниялары қызметінің ашықтығы, тиімділігі және икемділігі;
шешімдер қабылдауда және оларды іске асыруда кезінде жүйелілік және
жауаптылық және есептілікте болу.
Қор қызметінің негізгі бағыттары мыналар болып табылады:
ұлттық экономиканы жаңғыртуға және әртараптандыруға жәрдемдесу;
елдің экономикасын тұрақтандыруға жәрдемдесу;
компаниялар қызметінің тиімділігін арттыру.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауларын, Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015
Қор экономиканың шынайы секторына инвестициялар тарту, өңірлерде жұмыстарды жандандыру,
Ұлттық экономиканы тиімді әртараптандыру және жаңғырту, әсіресе, мынадай экономиканың
мұнай- газ секторы;
электр энергетикасы;
металлургия;
химия, мұнай- химия;
инфра құрылым.
Қордың негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
өңірлік, ұлттық және халықаралық ауқымдағы инвестициялық жобаларды әзірлеу және
Қордың компаниялары топтарының қолданыстағы активтерін қолдау және жаңғырту;
өңірлерді дамытуға және әлеуметтік жобаларды іске асыруға жәрдемдесу;
отандық тауар өндірушілерді, отандық тауарлар мен қызметтерді қолдау.
Қаралатын міндеттер шеңберінде Қор мынадай функцияларды жүзеге асырады:
өздігінен және (немесе) компаниялардың қатысуымен, сондай-ақ жарғылық капиталдарына қатысу
«Қазақстанның 30 корпоративтік көшбасшысы» бағдарламасын және Қазақстан Республикасы Үкіметінің
экономиканың жаңа секторларын игеру және елден және де шетелден
Қазақстан аумағында жобаларды асыру негізгі басымдығы болып табылатын инвестициялық
отандық және шетелдік, мемлекеттік және жеке инвестицияларды тарту және
капиталдың дүниежүзілік және отандық нарығында капиталды теңгерімделген қарызға беруді
шағын және орта бизнестің жобаларын қаржыландыру;
компаниялардың топтары шеңберінде қаржы-инвестициялық құралдарының тиімді кешенді жүйесін құру;
өңіраралық экономикалық байланыстарды, оның ішінде Қазақстан Республикасының аумағында жобаларды
әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар арқылы өңірлерді серпінді дамытуды қамтамасыз ету.
Қор мынадай функцияларды да орындайды:
Қазақстан Республикасы Үкіметінің тұрақтандыру бағдарламаларына қатысу;
екінші деңгейлі банктерден жарияланған дауыс беруші акцияларды сатып алу;
әлеуметтік-экономкалық дамуды қолдау мақсатында екінші деңгейлі банктерде негіздемелі қаражатты
ипотекалық кредит беру нарығын және тұрғын үй құрылыс жинақ
Қордың және компаниялардың қазақстандық тауар өндірушілерден тауарлар мен қызметтерді
«Стресті активтер қоры» акционерлік қоғамы акцияларының мемлекеттік пакетін сенімгерлік
ҚР Президентінің 19.03.10 ж. № 957 Жарлығымен Қазақстан Республикасын
ҮИИДМБ құрамдас элементі ҚР Үкіметінің 13.04.10 ж. қаулысымен бекітілген
Көрсетілген жобалардың жалпы саны ішінен Қор 19 жобаны іске
Кесте 5
Қазақстанның 2010-2014 жылдарға арналған Индустрияландыру картасы бойынша Қор жауабындағы
1. Мойнақ су электр станциясын салу
2. Атырау мұнай өңдеу зауытын қайта жөндеуге және жаңғыртуға
3. Ақтау пластикалық массалар зауытында жол битумдарын өндіру
4. Алматы қаласында трансформаторлық кіші станциялар салу
5. Жүк вагондарын шығаруды ұйымдастыру
6. Фармацевтикалық фабрика салу
7. Жетіген-Қорғас темір жолының құрылысын салу
8. Өзен – Түркіменстанмен мемлекеттік шекарасы темір жол желісін
9. Жылына 180 мың тонна өндірістік қуатпен күкірт қышқылы
10. Балқаш ЖЭС салу
11. Қазақстанның Ұлттық электр желісін жаңғырту (II кезең)
12. Екібастұз МАЭС-1 кеңейту және қайта жөндеу
13. № 3 ст. энергия блокты орната отырып Екібастұз
14. Электровоздарды шығаруды ұйымдастыру
15. «Үшбас» және «Герес» кен орындары базасында моноаммоний және
16. Тау-кен байыту фабрикасын және күкірт қышқылы цехын салу
17. Шардара СЭС-ін жаңғырту
18. Қазақстанның ҰЭЖ-ін 500 кВ, 220 кВ кернеу желісіне
19. Мойнақ ГЭС-нің қуат беру сызбасы
Қор өз миссиясын жүзеге асыру үшін үш негізгі стратегиялық
ұлттықэкономиканы әртараптандыру мен жаңғыртуға ықпал ету;
Қор компанияларының ұзақ мерзімді құнын арттыру;
банктік және қаржылық секторды тұрақтандыру бойынша мемлекет тік бағдарламалардың
Қор Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұлттық экономиканы әртараптандыру пен жаңғырту
өнеркәсіпте қосымша құнның ұлғаюын қамтамасыз етуші жобаларды қаржыландыру және
инфрақұрылымның дамуын қамтамасыз етуші жобаларды қаржыландыру және іске асыруға
жаңа шикізат тық емес өндірістерді құру;
шағын және орташа кәсіпкерлікті дамытуға жағдай жасау.
Компаниялардың ұзақ мерзімді құнын арттыру шеңберінде Қор оның портфеліндегі
актив құрылымдарын оңтайландыру;
тиімді корпоративтік басқаруды енгізу;
коммерциялық емес (әлеуметтік) жобаларды орындау кезінде айқындылықты енгізу.
Еліміздің экономикасының дамуына сыртқы өзгерістердің теріс салдарын азайту және
Қордың миссиясы – Қор компанияларының ұзақ мерзімді құнын арттыру
«Самұрық-Қазына» Қоры Үкіметтің, Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын және қаржы
Қазақстанның қаржы секторын оңалту Қаржылық секторды тұрақтандыруға жоспарланған 486
Капиталға ену аясында 2009 жылдың 2 ақпанында «БТА Банк»
2009 жылдың 27 наурызында 26,9 млрд. теңге сомаға 20,9
Тағы 60 млрд теңге нақты экономика секторын қаржыландыруға «Қазақстан
Мұнымен қоса, «Казкоммерцбанк» АҚ-на нақты экономика секторын қаржыландыруға 84
2009 жылдың 2 ақпанында «Альянс Банк» АҚ депозитінде кейіннен
Қаржы секторын тұрақтандыру шеңберіндегі басты бағыт ірі компанияларды несиелеу
Бұл жұмыс істеп тұрған 27 653 жұмыс орнын сақтап
Жұмыс істеп тұрған 15 418 жұмыс орны сақтап қалынды.
Қордың банктер капиталына енуі және банк жүйесінің өтімділігін қамтамасыз
2010 жылы Қор банк секторын қолдаудың жүйелі шараларын іске
Қазақстанда жұмыс жасаушы шетелдік компаниялармен қоса, жеке тұлғалардың, сондай-ақ
Жылжымайтын мүлік нарығындағы проблемалардың шешілуі Дағдарысқа қарсы жоспардың маңызды
Кесте 6
Тұрақтандыру қызметінің негізгі көрсеткіштері
2009 жылдың 14 сәуірінде «Самұрық-Қазына» АҚ бастамасы бойынша ҚР
Аталмыш шара 2009 жылы ең тиімді шараға айналды және
2007–2009 жылдардағы мемлекет тік қолдау бойынша абылданған шараларды іске
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 6 наурыздағы № 265
Қор қызметінің негізгі бағыттары мыналар болып табылады:
1) тұрғын және тұрғын емес жылжымайтын мүлік нысандарының жеке
2) жылжымайтын мүлікті тиімді басқаруды қамтамасыз ету (жалға беру,
3) жылжымайтын мүлік нарығын қолдау бойынша шаралардың мониторингі.
Қор міндеттері мыналар болып табылады:
1) сатып алу құқығымен жалға беру үшін оларда жайларды
2) жылжымайтын мүлік нарығында дағдарысқа қарсы шараларды іске асыруда
Шағын және орта бизнесті қолдау Дағдарысқа қарсы жоспардың маңызды
2009 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Қазақстанда тіркелген шағын
Дәл осы топ әлемдік қаржы дағдарысы салдарынан зиян шекті.
Өнімдердің өңдеумен айналысатын ШОБ субъектілерін қолдау үшін 2009 жылдың
Инновациялық, индустриалдық және инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру ҚР Үкіметінің
ҚДБ капиталдандыру түріндегі мемлекет тік қолдау экономикаға $4 миллиард
Тұрақтандыру шараларының жоспары аясында ҚДБ экономиканың негізгі секторлары: энергетика,
– Шымбұлақ тау шаңғы курортын кешенді дамыту – $100
– Ферроқортпалар өндірісін кеңейту және жаңғырту (Тараз металлургиялық зауыты)
Даму институттарының жобаларды іске асыруы Дамыту институттарының артықшылықты міндеттері
3 Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының қаражаттарын болашақта қалыптастыру және
3.1 Қазақстан Республикасы Ұлттық қорынын каражатын калыптастыру және пайдалану
Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы қаңтардағы "Жаңа онжылдық -
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының (бұдан әрі - Қор) қаражатын
Жаңа Тұжырымдамада алғашқы Тұжырымдаманы іске асырудан алынған оң нәтижелер
"Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2000
2006 жылдың ортасынан бері қолданылған Ұлттық қор қаражатын ел
Қабылданған саясаттың нәтижесінде экономикалық өсу кезеңінде валютаның шамадан тыс
Құрылған уақытынан бері, яғни 2001 жылғы маусым - 2009
Осы кезеңде Қордың тұрақтандыру функцияларын жүргізу үшін қажетті көлем
Осы тұрғыдан Ұлттық қор қаражаты өсуінің бәсеңдеуін ескере отырып,
Ұлттық қордың негізгі мақсаты болашақ ұрпакка арналған жинақтарды қалыптастыру
Жинақтау функциясын орындау үшін Ұлттық корда азайтылмайтын қалдық белгіленеді,
Тұтас алғанда, Ұлттық қор қаражатын бөлудің ашықтығына қол жеткізу
Ұлттық қордың қаражатын калыптастыру және пайдалану мынадай кағидаттарга негізделетін
транспаренттілік - Ұлттық қордың бекітілген (нақтыланған, түзетілген) көрсеткіштерін, Ұлттық
толықтық - Ұлттық қор туралы есептілікте Қазақстан Республикасының заңнамасында
уақтылылық - Ұлттық қордың қолма-қол ақшаны бақылау шотына есепке
тиімділік - Ұлттық қорды тәуекел деңгейі орташа болған жағдайда
Ұлттық кордын каражатын жинақтау мынадай түсімдердің есебінен жүзеге асырылатын
мұнай секторы ұйымдарынан түсетін тікелей салықтар (жергілікті бюджеттерге есепке
мұнай секторының ұйымдары жүзеге асыратын операциялардан түсетін басқа түсімдер
республикалық меншіктегі және кен өндіру және өңдеуші салаларга жататын
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түсетін түсімдер;
Ұлттық қорды басқарудан түсетін инвестициялық кірістер;
Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де түсімдер мен
Ішкі нарықтағы ақша ұсынысы шамадан тыс болған жагдайда инфляцияның
Қаражатты пайдаланудың келесі онжылдыққа арналған жаңа тәсіліне сәйкес 2010
Ұлттық қордан республикалық бюджетке берілетін жыл сайынғы тіркелген кепілдендірілген
Ұлттық қордың жинақтау функциясын орындау үшін тиісті каржы жылының
Тұтас алғанда, ұлттық қордың қаражаты тіркелген кепілдендірілген трансфертті қамтамасыз
Тұтас алғанда, ұлттық қордың активтерін басқару саясаты консервативтік болып
Ұлттык кор активтерінің ұйымдық құрылымы оның мақсаттарына сәйкес айкындалады.
Ұзақ мерзімді перспективада Ұлттық қор активтерінің кірістілігін қамтамасыз ету
Ұлттық қордың активтерін орналастыру шетелдік қаржы нарық- тарында айналымдағы
Ұлттық қордың қаражатын қарқынды жинақтау, сондай-ақ оның активтерін тиімді
Осылайша, ұлттық холдингтердің, ұлттық басқарушы холдингтердің және олардың еншілес
Ұлттык қордың қаражатын пайдалану жөніндегі жаңа тәсіл квази- мемлекеттік
Ұлттық қор қаражатын үкіметтік қарыз алумен алмастыруды болдырмау максатында
- үкіметтік борышқа қызмет корсетуге арналған жыл сайынғы шығыстар
- үкіметтік борышка қызмет көрсетуге және оны өтеуге арналған
Осы Тұжырымдама шеңберіндегі шараларды іске асыру Қазақстан Республикасы Ұлттық
Осы мақсатта Ұлттық қордың қызметін реттейтін Қазақстан Республикасының тиісті
Бюджеттің және Ұлттық қордың теңгерімділігі жөніндегі саясат осы онжылдықтың
Жоғарыда айтылған тәсілдерді ескере отырып, 2020 жылға Ұлттық қордың
Тұтас алғанда, осы Тұжырымдамада көзделген шараларды іске асыру республикалық
3.2 Дағдарыстан кейін қалпына келтіру бағдарламасын жүзеге асырудағы Ұлттық
Әлемдік экономикадағы дағдарыс көріністерінің салдарынан бүгінгі таңда бәсекеге қабілетті
Өз кезегінде банк активтері сапасының нашарлауы құрылатын провизиялар көлемінің,
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Президенті
Өз сөзінде Мемлекет басшысы осы мәселені шешу екі бағыт
Сондықтан Экономиканы дағдарыстан кейін қалпына келтіру бағдарламасында бәсекеге қабілетті
Осы Бағдарлама берешегі 4,5 миллиард теңгеден асатын бәсекеге қабілетті
Берешегі осы сомадан кем болатын бәсекеге қабілетті кәсіпорындар Қазақстан
Қаржы жүйесін сауықтыру үшін кредиттік портфель сапасын сауықтыруға, Қазақстан
Мемлекет басшысы кәсіпорындарды сауықтырудағы мемлекеттің қолдауы уақытша шара болып
Сондықтан Бағдарламаға ену мүмкіндігі 2011 жылмен шектелген.
Кейіннен өзінің төлем қабілеттілігін қалпына келтірген кәсіпорындар «Өнімділік 2020»
Бағдарламаның қолданысы кәсіпорындарды сауықтыру кезінде тараптардың еріктілігі, тепе-тең қатысуы,
Еріктілік қағидаты кәсіпорынның Бағдарламаға өтініммен қатысуына сайып келеді.
Тараптардың тепе-тең қатысуы кәсіпорынды сауықтыру жөніндегі іс-шаралар кредит берушілердің,
Айқындылық қағидаты Бағдарламаға қатысушыларды іріктеу рәсімдері мен нәтижелерін баяндаудың
Жариялылық қағидаты қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де
Тиімділік және жүйелілік қағидаты мемлекеттік қолдау сауықтыру жоспарында айқындалған
Бағдарламаға «Жеке кәсіпкерлік туралы» Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 31
Мемлекет, ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық холдингтер, ұлттық компаниялар қатысатын
Бұл ретте қаржы ұйымдарымен қаржыландыру туралы келісімдер жиынтығында 4
Егер кластерлік қағидат бойынша холдинг құрамына жоғарыда көрсетілген критерийлерге
Бағдарламаға 2011 жылғы 1 қаңтарға дейін «Банкроттық туралы» Заңға
Бағдарламада мынадай ұғымдар мен терминдер пайдаланылады:
Сауықтыру кеңесі – мүдделі мемлекеттік органдардың, үкіметтік емес ұйымдардың,
Салалық органдар – Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда
Сауықтыру жоспары – іске асыру мерзімін, қол жеткізілетін нәтижелер
Кредит берушілер комитеті – еңбекақы төлеу, Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
Консультанттар – әлеуетті қатысушылардан және олардың кредит берушілерінен және
Уәкілетті орган – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі.
Сауықтыру – кәсіпорынның төлем қабілеттілігін қалпына келтіру.
Кәсіпорын – акционерлік қоғам, жауапкершілігі шектеулі серіктестік ұйымдық-құқықтық нысанындағы
Холдинг – ұйымдық-құқықтық нысанына қарамай, басқа кәсіпорындар акцияларының бақылау
Әлеуетті қатысушы – Бағдарламаға қатысуға құқығы бар және Бағдарламаға
Әлеуетті қатысушының өтініші – Сауықтыру кеңесінің жұмыс органы белгілеген
Сауықтыру кеңесінің қорытындысы – әлеуетті қатысушыны сауықтыру жоспарын талдауға
Қатысушы – Сауықтыру кеңесінің оң қорытындысын алған әлеуетті қатысушы.
Стратегиялық инвестор:
сауықтыру жоспарымен корреспонденцияланатын жеке инвестициялық бағдарламаны іске асыру шарттарында
жеке инвестициялық бағдарламаны іске асыру және/немесе серіктестіктің жарғылық капиталына
Мониторинг жөніндегі консалтингтік компаниялар – қатысушыларды сауықтыру жоспарларын іске
Сараптау қорытындылары – кәсіпорындардың Бағдарлама талаптарына сәйкестігіне салалық органдардың
Субсидиялау жөніндегі оператор – Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған ұйым,
- қаржы ұйымдарына кредиттер және/немесе лизингтік операциялар бойынша пайыздық
- пайыздық ставканы субсидиялау бөлігінде Бағдарламаны іске асыру мониторингі
Дағдарыс жағдайында мемлекет өзіне экономикалық үдерістерді тұрақтандырушы рөлін қабылдады,
Мемлекеттік қолдау шараларын іске асыру үшін қомақты бюджет қаражаты
Тұрақты жұмыс орындарының жұмыс істеп тұрғандарын сақтау және жаңаларын
жаңа бизнес-бастамаларды қолдау;
кәсіпкерлік секторды сауықтыру;
экспортқа бағдарланған өндірістерді қолдау бағыттары бойынша банктің сыйақы ставкасын
Сонымен бірге, екінші деңгейдегі банктердің ақпараты бойынша әлемдік қаржы-экономикалық
Қалыптасқан ахуал банктерге бұрын мемлекет көрсеткен қолдауға қарамастан, олардың
Бұл кәсіпорындардың көпшілігінің Қазақстан экономикасы үшін маңызды мәні бар
Әлемдік тәжірибені талдау көрсетіп отырғандай, қаржы-экономикалық дағдарыстардың салдарын жою
Мәселен, Түркияда 2001 жылғы ақпанда басталған қаржы-экономикалық дағдарыс 1990
Осылайша, түрік үкіметіне корпоративтік сектор берешегінің проблемасын ерікті қайта
Ерікті қайта құрылымдау бағдарламасының сипаттамалары:
негізгі кредит берушілердің соттан тыс қайта құрылымдауды жүргізу мүмкіндігін
кредит берушілер компанияның ұзақ мерзімді тыныс-тіршілігіне қатысты тәуелсіз сараптамаға
сараптама кезінде кредит берушілер компанияға өз қызметін қалыпты режимде
тәуелсіз сараптама нәтижелеріне негізделе отырып, компанияның негізгі кредит берушілері
үдерісті жылдамдату үшін жетекші банкті және кредит берушілер комитетін
бір санаттың ішіндегі кредит берушілер арасында шығындарды тең дәрежеде
егер кредит берушілер компания ұзақ мерзімді перспективада шын мәнінде
Стамбул ұстанымы – Нормативтік база мен құрылым. 2001 жылы
Банк секторын реттеу және қадағалау агенттігі 2002 жылы банктерді
Стамбул ұстанымын іске асыру. Үкімет 2002 жылғы 1 маусымда
Жоғарыда айтылғандардың негізінде үздік әлемдік практиканы ескере отырып, Қазақстанның
Бәсекеге қабілетті кәсіпорындардың төлем қабілеттілігін қалпына келтіру.
Бағдарламаға қатысушы – бәсекеге қабілетті кәсіпорындардың төлем қабілеттілігін қалпына
2016 жылға дейінгі индикаторлардың сандық көрсеткіштері Бағдарламаға кейіннен толықтырулар
Міндеттері:
1. Жұмыс істеп тұрған бәсекеге қабілетті өндірістерді сауықтыру (оның
2. Жұмыс орындарының барынша мүмкін санын сақтау.
1. Мыналар 2016 жылы Бағдарламаның негізгі сандық және сапалық
Бәсекеге қабілетті шамамен 30 – 50 кәсіпорынды сауықтыру;
Бағдарламаға қатысушы кәсіпорындардың қолданыстағы жұмыс орындарының кемінде 70 пайызын
2. Мақсаттарға, нысаналы индикаторларға, міндеттерге, нәтиже көрсеткіштеріне қол жеткізуге
Сауықтыру кеңесі;
Уәкілетті орган;
Сараптау қорытындыларын дайындау шеңберінде – салалық органдар;
Меншік иелері;
Бағдарламаға қатысушылар;
Кредит берушілер комитеті;
Консультанттар;
Мониторинг жөніндегі консалтингтік компаниялар;
Субсидиялау жөніндегі оператор.
3. Бағдарламаны іске асыру тетіктері.
Бағдарламаны іске асыру тетіктері Бағдарламаға қатысушы кәсіпорындардың қаржылық жай-күйін
Бағдарламаға қатысушыларды іріктеу екі кезеңде жүзеге асырылады.
Бағдарламаға қатысушыларды іріктеуге қатысуға өтініш бергенге дейін кәсіпорын меншік
Егер талап ету құқықтары жиынтықта берешек сомасының (салық берешегін
Кәсіпорынның Бағдарламаға қатысуына оң шешім қабылданған жағдайда кредит берушілер
Кредит берушілердің кәсіпорындардың Бағдарламаға қатысуына келісімі Кредит берушілер комитетінің
Кредит берушілер кәсіпорынның Бағдарламаға қатысушыларды іріктеуге қатысу мүмкіндігімен келіспеген
Бағдарламаға қатысуға кредит берушілердің келісімін алып, кәсіпорын мыналарды:
кредит берушілер комитетінің кәсіпорынның Бағдарламаға қатысуына келісім беру туралы
қатысуға өтініш берген күннің алдындағы кемінде бір ай бұрын
«Банкроттық туралы» Заңға сәйкес сот шешімінің негізінде өтініш беру
Әлеуетті қатысушылардың өтініштерін қабылдау 2012 жылғы 1 қаңтарға дейін
Өтініш нысанын Жұмыс органы Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің интернет-ресурстарында
Сараптау қорытындысын алу үшін кәсіпорын салалық органдарға жүгінеді. Сараптау
Салалық органдардың сараптау қорытындысы мыналарды қамтиды:
кәсіпорынның орта немесе ірі кәсіпкерлік субъектісі болып табылатынын:
қызметкерлерінің орташа жылдық саны елуден астам, бірақ екі жүз
қызметкерлерінің орташа жылдық саны екі жүз елу адамнан астам
кәсіпорын салалық органдар әзірлеген критерийлерге сәйкес жүйе құрушы болып
кәсіпорын қызметін өнеркәсіптің өндіруші, сондай-ақ алкоголь және темекі өнімдерін
Сауықтыру кеңесінің жұмыс органы ұсынылған құжаттардың толықтығы және дұрыстығы
Екінші кезең консультанттардың сауықтыру жоспарын әзірлеуімен, оны Кредит берушілер
1) Сауықтыру жоспарын әзірлеу және сүйемелдеу үшін әлеуетті қатысушы
Консультант мынадай жағдайларда тартылмайды:
әлеуетті қатысушы берешегінің барлық сомасының 85 пайыздан астамы үлесіне
егер әлеуетті қатысушыға сот оңалту рәсімі қолданылған болса.
Консультант қызметтерінің құнын төлеуге арналған шығыстардың 50 пайыздық
2) Сауықтыру жоспарын әзірлеу үшін консультант қызметтерінің құнын төлеуге
Өтінімде Кредит берушілер комитеті сауықтыру жоспарымен келіспеген, сауықтыру жоспарын
Уәкілетті орган консультант қызметтерінің құнын төлеуге республикалық бюджеттен қоса
3) Сауықтыру жоспарын консультант Сауықтыру кеңесі айқындаған талаптарға (формат,
кәсіпорынның ағымдағы жай-күйі мен оның қалыптасуы себептерінің сипаттамасын;
кәсіпорынның кредит берушілері мен меншік иелерінің қабылдап жатқан шараларын;
мемлекеттік қолдаудың қажетті шараларын (көлемі, мерзімі, кестесі және тағы
қызметтің қаржы-экономикалық және өндірістік көрсеткіштерінің болжамын;
күтілетін нәтижені;
күтілетін тәуекелдерді;
функционалдық бюджеттер (мысалы: инвестициялар, маркетинг бюджеті, еңбек бойынша
Өтініш берген сәтте соттың оңалту рәсімі қолданылған кәсіпорынның сауықтыру
4) Әзірленген сауықтыру жоспарын әлеуетті қатысушының Кредит берушілер
Кредит берушілер комитеті бекіткен сауықтыру жоспары белгіленген мерзімде берілмеген
Бұл ретте консультант қызметтерінің құнын төлеуге республикалық бюджеттен қоса
5) Әлеуетті қатысушы сауықтыру жоспарын Кредит берушілер комитетінің сауықтыру
6) Жұмыс органы сауықтыру жоспары келіп түскен күннен бастап
әлеуетті қатысушының контрагенттері, сондай-ақ оның аффилиирленген тұлғалары арасындағы өзара
әлеуетті қатысушының бюджетке төлейтін төлемдері бойынша қалыптасқан «төлем тарихы»
меншік иелерінің, кредит берушілердің және мемлекеттің тарапынан қолдау
Меншік иелерінің, кредит берушілердің және мемлекеттің тарапынан қолдау
Сауықтыру жоспарының тиімділігі деп мыналар түсініледі:
кредит берушілер мен кәсіпорынның меншік иелері, сондай-ақ мемлекет тарапынан
жұмыс орындарын барынша сақтап қалу, кәсіпорынды өндірістік қуатқа дейін
ресурстарға мұқтаждықтың негізділігі;
кәсіпорынның төлемге қабілеттілігін, кейіннен қаржылық тұрақсыздықты болдырмау және кредит
7) Жүргізілген жұмыс қорытындылары бойынша Жұмыс органы әлеуетті қатысушының
әлеуетті қатысушының өтініші;
оң сараптау қорытындысы;
қаржы ұйымдарының үзінді-көшірмелері;
сауықтыру жоспары;
кредит берушілердің сауықтыру жоспарын бекіту туралы шешімінің көшірмесі;
меншік иесі, кредит берушілер және мемлекет тарапынан қолдау шараларының
оларға қатысты соттың оңалту рәсімі қолданылған кәсіпорындар бойынша –
8) Сауықтыру кеңесі Бағдарламаға әлеуетті қатысушының досьесін Жұмыс органы
9) Сауықтыру кеңесінің теріс қорытындысын алған әлеуетті қатысушы
Бұл ретте консультант қызметтерінің құнын төлеуге республикалық бюджеттен қоса
Әлеуетті қатысушы екінші кезеңнің қорытындылары бойынша қатысушы мәртебесін алады.
Сауықтыру жоспарын іске асыру кезінде оны сүйемелдеуді консультант немесе
4. Қолдау шаралары.
Бағдарламаны іске асыру шеңберінде кәсіпкерлік секторды сауықтыру бірнеше қолдау
кредит берушілер тарапынан қолдау:
берешектің бір бөлігін есептен шығару (негізгі борыш, сыйақылар, тұрақсыздық
банктердің күмәнді және үмітсіз қарыздарды екінші деңгейдегі банктердің күмәнді
төлемді өтеу кестесі мен мерзімділігін өзгерту;
қаржыландыру мерзімін ұлғайту, негізгі борыш бойынша жеңілдік кезеңін ұлғайту;
инвестициялық кезеңді аяқтау мақсатында жобаны түгел қаржыландыру;
қарызды қайта құрылымдаудың өзге де тәсілдері;
стратегиялық инвестор іздестіру және қатысушыны бағалау;
2) кәсіпорынның меншік иесі тарапынан қолдау:
кәсіпорынның акционерлік (жарғылық) капиталын ұлғайту;
кредит берушілер алдындағы қарыз толық өтелгенге дейін кәсіпорынның таза
инвестор іздестіруге Мандат беру;
кәсіпорынның бизнес-үдерістерін оңтайландыру;
берешекті қайта құрылымдаудың шарттарын орындау бойынша кредит берушілерге толық
іске асыру жөніндегі келісілген жоспарлардың және мәлімделген рентабельділіктің орындалуын
акциялар пакетін жарғылық капиталдағы қатысу үлесін сатуға келісу;
кәсіпорында тәуекел-менеджерді немесе қаржылық бақылаушыны енгізуге келісу;
заңнамамен тыйым салынбаған басқа да қолдау шаралары;
3) мемлекеттік қолдау:
қазіргі бар қарыздар (кредиттер) және/немесе лизингтік операциялар бойынша пайыздық
салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдерді төлеу
салықтық преференциялар беру;
стратегиялық инвестор іздестіруде көмек көрсету;
4 жылға дейінгі мерзімге кепілдендірілген тапсырыс беру;
олардың кәсіпорынды сауықтырудағы қатысу дәрежесін ескере отырып, квазимемлекеттік сектор
Мемлекеттік қолдау шараларын беру былайша жүзеге асырылады.
Кәсіпорын сотқа Бағдарламаға қатысу шеңберінде борышты соттан тыс реттеу
Кредит берушілердің кәсіпорынды банкрот деп тану туралы талап-арыздар беруіне
Мораторий енгізу туралы сот шешімі ұсынылмаған жағдайда мемлекеттік қолдау
Бұл ретте консультант қызметтерінің құнын төлеуге республикалық бюджеттен қоса
Кредиттер және/немесе лизингтік операциялар бойынша пайыздық ставканы, Қазақстан
Пайыздық ставканы субсидиялау.
Пайыздық ставканы субсидиялау тек қана кредиттер және/немесе лизингтік операциялар,
Субсидиялау сауықтыру жоспарына сәйкес қаржылай кредит берушілердің міндеттемелерін қайта
Субсидиялау қызметтің негізгі түрімен байланысы жоқ, коммерциялық жылжымайтын мүлік
Субсидиялау мерзімі 5 жылға дейін, субсидия мөлшері – жылдық
Бұл ретте субсидиялау жөніндегі оператор және қаржы ұйымдары
Оң бағамдық айырма туындаған жағдайда ол болашақ субсидиялар есебіне
Субсидиялау қатысушының қарыздарды (кредиттерді) өтеу кестесіне сәйкес ай сайын
Іске асыру тетігі:
1) Уәкілетті орган субсидиялау жөніндегі операторға Қазақстан Республикасы
2) Субсидиялау жөніндегі операторға субсидиялауға өтінім беруді қатысушы Сауықтыру
3) Субсидиялау жөніндегі оператор қаржы ұйымдарына ақша қаражатын қатысушының
Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдерді төлеу
Мерзiмiн ұзарту 2008 жылғы 1 қаңтардан басталған кезеңде қалыптасқан
Көрсетілгенмен қатар Бағдарламаға қатысушылар Салық кодексінде белгіленген инвестициялық салықтық
Бағдарламаға қатысушылар салық органдарын өздерінің Бағдарламада қатысатыны туралы хабардар
Стратегиялық инвестор іздестіруде көмек көрсету.
Кәсіпорынның капиталына кіру үшін стратегиялық инвестор іздестіруде көмек
4 жылға дейінгі мерзімге кепілдендірілген тапсырыс беру.
Кепілдендірілген тапсырыс беру мемлекеттік сатып алу субъектілері және квазимемлекеттік
Квазимемлекеттік сектор субъектілерінің ақша қаражатын орналастыруы жөнінде шаралар қабылдау.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес квазимемлекеттік сектор субъектілерінің басқару органдары
5. Бағдарламада қойылған міндеттерді шешу мақсатында банкроттық саласындағы заңнамаға
Талап құқықтарының жиынтығы (салық берешегін қоспағанда) берешек сомасының 85
Cауықтырудың (оңалтудың) тиімді сот рәсімі үшін заңнамаға:
банкроттық (тарату) рәсімінен бөлек қаржылық сауықтыру (оңалту) рәсімін енгізу;
кредит берушілердің келісімімен қаржылық сауықтыру (оңалту) рәсімінде кредит берушілердің
кредит берушілер комитетінің құрамын кеңейту және оның құрамының тақ
кредит берушілер талабының сомасына қарай дауыс беру кезінде дауыстарды
уәкілетті органның құзыретінен оңалту рәсімін енгізуді келісу функциясын алып
Сонымен бірге салық салу, мемлекеттік сатып алу салаларындағы, банктер
Бағдарламаға қатысушыларға салық берешегін өтеу мерзiмiн ұзарту;
банктердің күмәнді және үмітсіз қарыздарды екінші деңгейдегі банктердің күмәнді
банктің еншілес ұйымына борышкердің күмәнді және үмітсіз қарыздарын сауықтыру
банкке Бағдарламаға қатысушы қарыз алушыға қойылатын талаптар табысталған еншілес
мемлекеттік сатып алу туралы заңнамадағы әлеуетті өнім берушілер үшін
Сондай-ақ, ЕЭК шеңберінде қол қойылған Мемлекеттік (муниципалдық) сатып алу
Бағдарламаның іске асырылуын әдіснамалық қамтамасыз етуді уәкілетті орган жүзеге
Бағдарламаны іске асыру Бағдарламаға қосымша болып табылатын Іс-шаралар жоспарына
6. Бағдарламаға қатысушылардың сауықтыру жоспарларын тиімді іске асыру мақсатында
Бағдарламаға қатысушыларды сауықтыру жоспарларының іске асырылу мониторингі оны іске
Бағдарламаға қатысушыларды сауықтыру жоспарларының іске асырылуы мониторингінің нәтижелерін Сауықтыру
Бағдарламаға қатысушыларды сауықтыру жоспарларын іске асыру мониторингінің барысында мүдделі
Сауықтыру кеңесінің шешімі негізінде Сауықтыру кеңесінің Жұмыс органы мораторийді
Сауықтыру жоспарын іске асыру шеңберінде, оның ішінде консультант қызметтернің
Бағдарламаны іске асыру барысында субсидиялау жөніндегі оператор ай сайынғы
Бағдарламаға қатысушыларға ұсынылған салықтық преференциялар мен салық және бюджетке
Жұмыс органы бұқаралық ақпарат құралдарында Бағдарламаның іске асырылу жай-күйін
Бағдарламаны іске асыру үш кезеңде жүзеге асырылады:
Бірінші және екінші кезеңдер – 2011 жыл.
Бірінші кезең алдан ала іріктеу кезеңі болады.
Екінші кезең – сауықтыру жоспарларын қарау және Бағдарламаға қатысушыларды
Үшінші кезең – 2011 – 2016 жылдар аралығы.
Үшінші кезең Бағдарламаны іске қосуды және іске асыруды қамтиды.
2011 – 2016 жылдарға арналған республикалық бюджет қаржыландыру көзі
барлық әлеуетті қатысушылар Бағдарламаға қатысқан,
барлық сауықтыру жоспарларының мерзімі ең жоғары болған (5 жыл),
барлық сауықтыру жоспарлары кредиттер бойынша сыйақы ставкасын субсидиялауды талап
1) сыйақы ставкаларын субсидиялау – 141,004 млрд. теңге;
2) сауықтыру жоспарларын әзірлеу бойынша консультанттардың қызмет ақыларын төлеуге
3) мониторинг бойынша консалтингтік компаниялардың қызмет ақыларын төлеуге -
Осыларға жол беруді нақты бағалау осы шығыстарды 80 млрд.
Сауықтыру жөніндегі бюджеттік бағдарламаларды жоспарлауды, әкімшілендіруді уәкілетті орган жүзеге
Қорытынды
Бюджеттік жүйе мемлекеттің барлық қаржы жүйесінің маңызды құрамдық бөлігі
Қазақстан Республикасының Ұлттық қор негізін мемлекеттің қаржы активтері мен
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын қалыптасытру мен пайдалану дүниежүзілік және
Ұлттық қордың түсімі мен жұмсалуы ұлттық және шетелдік валюталарымен
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының операциялар жөніндегі есебі мен есептемесі
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын сенімгерлік басқаруды ұлттық банк пен
Мұнай секторы кәсіпорындарынан алынатын тікелей салықтар ішінде үстеме пайдаға
Мұнай секторы кәсіпорындарының жүзеге асыратын операцияларынан түсетін басқа түсімдердерінің
2011 жылға арналған жоспар бойынша Ұлттық қор түсімдерінің көп
Ұлттық қорды басқару мен жыл сайынғы сыртқы аудитті жүргізуге
«Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан 2007-2009 жылдарға арналған кепілдендірілген трансферт
«Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан берілетін 2009 жылға арналған нысаналы
Ұлттық қордың басқаруға байланысты қызметтің транспаренттілігін қамтамасыз ету мақсатында
Ұлттық қордың сенімгерлік басқарудың қорытындылары бойынша
Ұлттық қордың портфелінің 2009 жылдың 31 желтоқсанындағы жалпы нарықтық
Ұлттық қордың валюталық портфелінің құрамына кіретін бағалы қағаздардың және
BNY Mellon Asset Servicing кастодиан-банкінің деректері бойынша 2009 жылы
Ұлттық қор активтерін басқару кезіндегі кірістілік. 2009 жылы Ұлттық
2009 жылы жинақ портфелінің кірістілігі 10,19% болды, эталон портфелінің
«Ауқымды облигациялар» мандатының түрі. Мандаттың осы түрі бойынша жинақ
2009 жылы облигациялардың қосалқы портфелін немесе жинақ портфелінің активтерін
Осылайша, осы мандат түрі бойынша активтерді басқарудың нәтижесі эталондық
«Ауқымды тактикалық бөлу» мандатының түрі. Жинақ портфелінің «Ауқымды тактикалық
Бенчмарк кірістілігі 11,95% болғанда, жинақ портфелінің осы мандат түрі
Ұлттық кордын каражатын жинақтау мынадай түсімдердің есебінен жүзеге асырылатын
мұнай секторы ұйымдарынан түсетін тікелей салықтар (жергілікті бюджеттерге есепке
мұнай секторының ұйымдары жүзеге асыратын операциялардан түсетін басқа түсімдер
республикалық меншіктегі және кен өндіру және өңдеуші салаларга жататын
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түсетін түсімдер;
Ұлттық қорды басқарудан түсетін инвестициялық кірістер;
Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де түсімдер мен
Ішкі нарықтағы ақша ұсынысы шамадан тыс болған жагдайда инфляцияның
Қаражатты пайдаланудың келесі онжылдыққа арналған жаңа тәсіліне сәйкес 2010
Ұлттық қордан республикалық бюджетке берілетін жыл сайынғы тіркелген кепілдендірілген
Ұлттық қордың жинақтау функциясын орындау үшін тиісті каржы жылының
Тұтас алғанда, ұлттық қордың қаражаты тіркелген кепілдендірілген трансфертті қамтамасыз
Тұтас алғанда, ұлттық қордың активтерін басқару саясаты консервативтік болып
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Проблемы эффективности исполнения средств государственного бюджета РК в условиях
Финансы РК. Статистический ежегодник. Алматы: Казстатинформ – 2011г.
Казахстан в цифрах. Алматы: Агентство РК по статистике.
Найманбаев С.М. Салық құқығы. Алматы: Жеті жарғы 2005
Мельников В.Д. Основы финансов. Алматы: LEM- 2005г.
Научные труды КарГУ. 2008 г.
Махмутова М. Распределение расходных обязательств между уровниями бюджетной системы
Национальная экономика в условиях глоболизации. Алматы 2005 г.
Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі.
Омирбаев С.М. Бюджетная система РК.Астана: Сарыарка 2007 г.
Құрбанов Ә. Бюджетаралық қатынастарды жетілдіру жолдары. Қарағанды Университетінің хабаршысы.
Муканов Д. Казахстанский путь в мировую экономику. Business women
Бакирова П.К. Понятие и сущность бюджетного контроля в РК.
Ахметова С.С. Мемлекеттік бюджет Мемлекеттік секторды басқарудың құралы ретінде.
Исмагулов К.Ж. Основные пути совершенствования бюджетной политики в РК.
Садвокасова А. Распределения поступлении в бюджет. Бух.учет и налоги
Шыныбеков Д.А. Экономическая политика внешнего взаимствования.
Әділов Ж.М. Қазынашылық жүйенің бюджет қорларын ұтымды пайдалану мен
Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 7 мамырдағы № 985
www.minfin.kz
Қазақстан Республикасы. Президент. 2011-2013 арналған республикалық бюджет туралы ҚР
www.nationalbank.kz
Елубаева Ж.М. Финансвые вопросы государственного регулирования экономики Казахстана.
Кудайбергенова С.К. О системе финансвого выравнивания в межбюджетных
Дуйсенгалиева М. Этапы формирования бюджетной системы Казахстана и
Елубаева Ж.М. Бюджетная система РК. КазЭУ. Алматы 2005
Оңалтаев Д.О. Нарықтық экономиканың дамуы жағдайындағы бюджетаралық қатынастардағы
"Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2000
Молдахметова А. Фискалды саясаттың бюджетаралық қатынасқа әсері. Экономика
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 4 наурыздағы № 225
7
Мұнай операциясынан, оның ішінде мерзімін ауыстырғаны және мұнай өндіру
Республикалық меншіктегі және тау-кен және өңдеу салаларына жататын мемлекеттік
Ауыл шаруашылығын пайдалануға арналған жер учаскелерін сатудан учаскелерін сатудан
Ұлттық қор
Қорды басқарудан түсетін инвестициялық табыс
Өзге түсімдер мен табыс
Қорды басқарумен және аудит жүргізумен байланысты шығысты жабу
Республикалық бюджетке бюджеттік бағдарламаларды іске асыруға кепілдік берілген трансферт
ҚР Президенті анықтайтын мақсатқа республикалық бюджетке нысаналы трансферттер