Мазмұны
Кіріспе...........................................................................................................3
Әдебиетке шолу............................................................................................4
Шаруашылыққа қысқаша сипаттама..........................................................8
Шаруашылықтың табиғи-климаттық жағдайы........................................8
3.2 Шаруашылықтың экономикалық сипаттамасы......................................11
3.3 Еңбек қорғау және техника қауіпсіздігі....................................................19
3.4 Орманды қорғау..........................................................................................24
4. Өзіндік тексерулер........................................................................................32
4.1 Зертеудің мақсаты және тапсырмалары...................................................32
4.2 Материал және зерттеу әдістері................................................................32
4.3 Зерттеудің нәтижесі...................................................................................36
4.3.1 Орман ағаштарын патологиялық тексеру әдістері...............................36
4.3.2 Ағаш ауруларының типтері....................................................................39
4.3.3 Инфекциялық ағаш аурулардың динамикасы (қимылы)....................43
4.3.4 Ауру ағаштағы патологиялық өзгерулер..............................................49
4.3.5 Абиотикалық факторлардан туындайтын ағаш аурулары.................56
4.3.6 Ағаш ауруларына қарсы күрес әдістері................................................61
4.3.7 Орман зиянкестерін зерттеу...................................................................63
4.3.8 Долон бөлімшесіндегі орман зиянкестерімен күресу әдістері...........70
4.3.9 Жұмыстың экономикалық тиімділігі ..................................................73
5. Тұжырымдама.............................................................................................74
6. Қорытынды және ұсыныстар.....................................................................76
Қолданылған әдебиеттер...............................................................................77
Қосымшалар...................................................................................................81
1. Кіріспе
Орман – халықтың бағалы қазынасы. Орманды өрт қауіпінен, заңсыз
Аурулар орман факторларына көп мөлшерде зиян келтіреді, отырғызылатын материалдардың
Фитопотология – бұл ағаш аурулары, оның туу себептермен оларға
Орман фитопатологиясы ағаш және бұта тұқымдастарының ауруларын және қоймадағы,
Кең тараған және қауіпті өсімдік ауруларының көбін саңырауқұлақтар, бактериялар,
Фитопатологиямен тағыда басқа биологиялық және жаратылыстану ғылымда тығыз байланысты.
Фитопатология ауру ағаштың анатомиялық құрылыстарындаға, зат алмасудағы және физиологиялық
Орманда аурудың дамуы, және ол келтіретін зиян топырақ жағдайына,
Дипломдық жұмыста ағаш ауруларының түрлері, инфекциялық ағаш ауруларының динамикасы,
2. Әдебиетке шолу
Орман фитопатологиясының ғылым болып қалануы, дамуы көптеген ғалымдардың еңбегімен
1874 ж. Р. Гартигтің «Ағаш тұқымдастардың аурулары» деп аталатын
Бірнеше ағаш ауруларының қоздырғышының биологиясын классиктік зерттеу үлгісімен зерттеу
Ресейде өткен жүзжылдықтың екіншісі жартысындағы ағаш ауруларына қатысты көлемді
Әсіресе 1875 ж. жарық көрген В. Т. Собичевскийдің «Орман
Әлемдік және Ресейлік микологияның дамуына, ауылшаруашылық және орман фитопатологиясына
А.А. Ячевский сонымен қатар фитопатологиялық зерттеулердің ұйымдастырушысы, өсімдіктерді қорғау
Ұлы Октябрь социалистік революциясынан кейін орман фитопатологиясы кафедрасының негізі
С. И. Ванин ғылым тарихына орман фитопатологиясы мектебінің негізін
Орман фитопатологиясының тарихындағы ғалымдардың қатарына А. С. Бондарцевта (1877
Орман фитопатологиясының даму тарихын әдетте бірнеше этапқа және
Микологиялық бағыт орман фитопатологиясының құрылуының алғашқы кезеңінде пайда болып,
Октябрь революциясынан кейінгі кезеңде, әсіресе орман фитопатологиясының кафедрасы құрылғаннан
Орман фитопатологиясының даму тарихын әдетте бірнеше этапқа және бағытта
Микологиялық бағыт орман фитопатологиясының құрылуының алғашқы кезеңінде пайда болып?
Октябрь революциясы кезеңінен кейін, әсіресе орман фитопатологиясының кафедрасы құрылғаннан
Купревичтің (1897 – 1969) жұмыстарымен, оның ішінде паразитизмнің жалпы
Орман фитопатологиясының қазіргі заманғы даму этапында ағаштардың иммунитет факторларын,
Орман фитопатологиясы саласындағы үлкен жұмыстар жоғарғы оқу орындарындағы орман
3. Шаруашылыққа қысқаша сипаттама
3.1 Шаруашылықтың табиғи-климаттық жағдайы
Қазақстанның орманды өсіруді аудандастыру схемасына (Чупахин, 1870) сәйкес территория
Территория филиалының климаттық ерекшелігі 1-ші таблицада көрсетілген (мәліметтер Семей
Геоморфологиялық территория жағдайы филиалдың Ертіс бойындағы ойпатқа қарайды, ол
1 кесте
Климаттық көрсеткіштер
№
п/п Көрсеткіштің түрлері Өл. бірлік Көрсеткіштер
1 2 3 4
1. Температура воздуха:
Орташа жылдық
Максималды абсолттық
Минималды абсолюттық
град.
-«-
-«-
2,2
43
53
2. Жыл бойғы жауын-шашын мм 314
3. Тіршілік кезеңінің жалғасуы күн 180
4. Ақырғы көктемгі суық күнтізбе 23-24.05
5. Бірінші күзгі суық күнтізбе 9-14.09
6. Өзеннің орташа қату күнтізбесі күнтізбе
7. Алғашқы орташа су тасқынның күнтізбесі күнтізбе
8. Қарлы жамылғы:
Қуат
Басталу уақыты
Орман шығу уақыты
см
күнтізбе
-/-
14
27.10
7.04
9. Топырақтың қату тереңдігі см 100
10. Жыл бойғы желдің артықшылығы:
Қыс
Көктем
Жаз
Күз
румб
румб
румб
ЮВ және В
ЮВ және СЗ
З және СЗ
СЗ
11. Жыл бойғы оташа желдің жылдамдығы:
Қыс
Көктем
Жаз
Күз
м/с
-/-
-/-
-/-
4
3
3
4
12. Салыстырмалы ауа ылғалдылығы % 67
Тегістік бөлігінде қоңыр қызыл аз құнарлы топырағында селеулі –
Бұтақты және теректі орман ауданы Ертіс өзеннің аңғарында орналасқан.
Орталық бөлік тұқымдардың күрделі құрамымен және өзен және көлдің
Филиалдың орманды өсіру аудандардың жағдайы қатаң орналасқан. Жазда көбіне
Қоршаған ортаны қорғауда орманның алатын орны.
Қоршаған ортаны қорғауда орманнан алатын орнын бағалау қиын. Ең
ағаш алу;
орманнан басқа өнімдер алу;
құстар мен аң аулау;
орманда адамдар дем алатын орын ретінде пайдалану;
орманның санитарлы-гигиеналық, топырақ-қорғау, суқоймасы ретінде және басқада қорғаныш функциясын
Орманның санитарлы – гигиеналық рөлі оның шаң тозаңды, шуылды
Ағаштардың фитонцитті қабаты көптеген аурутудыратын микробтарды жоюға қабілетті. Сондықтан
Семей қаласына жанаса орналасқан қарағайлы орман ландшафты көріктендіреді, сонымен
Орман массивті желдің жылдамдығын төмендетіп, биологияда және тағы басқаларды
Ертіс өзеннінің аңғарымдағы жапырақты орман су реттеу функциясымен қатар,
Халық қажеттілігі үшін ағашты қолдану аз маңызды рөл атқармайды.
Резерваттың негізгі мәселесі Ертіс орманның сақтап қалу және көбейту
Шаруашылықтың экономикалық сипаттамасы
Орман қорының сипаттамасы. Филиалдың құрамы. Қазақстан Республикасының заңы бойынша
2 кесте
Филиалдың администраттық құрамы
№
п/п Орманшаруашылығы Администрация ауданы Жалпы ауданы, га Орманшарның контораларының
1 2 3 4 5
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Краснокардон
Пригородтық
Батпай
Каштак
Талицк
Иртыш
Барлығы: Семей қаласының жерлері
-/-
-/-
-/-
-/-
-/-
20248
19611
18000
24769
13134
9926
105688
п. Красныйкордон
п. Аксаринск
п. Батпай
п. Каштак
п. Талица
п. Бобровка
Филиалдың территориясы
Істелген жұмыстың сипаттамасы және көлемі
1910 жылы бірінші рет орман алқаптары егіле бастады, содан
Тағы орманорналастыру 1940-47 жылдары жалғастырылды. Таксация жұмыстары аэрофототүсірілімдерсіз істелді.
1991 жылы орманорналастыру жұмыстары бойынша 95922 га жер деп
Қазіргі кезде 2003 жылы бүкіл филиалдың территориясы аэрофотоснимокпен түсірілді
3 кесте
Орман орналастыру жұмыстарының сипаттамасы
№
п/п Көрсеткіштері Өл. бірлік Барлығы Сонымен орманшаруашылығында
Краснокордон Пригородное Батпаевское Каштакское Талицское Иртышское
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1.
2.
Орманорналастыру ауданы, барлығы
сонымен разряд бойынша:
Кварталдар саны, барлығы
сонымен бірге орташа ауданы. мың
га
-/-
шт.
га
105,7
105,7
951
111
20,3
20,3
181
112
19,6
19,6
176
111
18,0
18,0
160
112
24,8
24,8
219
113
13,1
13,1
115
114
9,9
9,9
100
99
Орманшаруашылығын ұйымдастыру
Филиалдың бүкіл территориясы Қазақсытан Республикасының ерекше қорғалатын орман территориясына
Қазақстан Республикасының «Ерекше қорғалатын табиғи территория» заңы бойынша ормаорналастыру
Табиғи өзек қоры. 3508 га жер Батпаевск орманшаруашылығында адам
Соқтықпаған аймақ. 1км жерді ауданның 3166 га бөлінген.
Бүлінген жертарапты қайта жандандыру. 26,9% филиалдың жері қайта жандандыруды
Тұрақты даму аймағы. Бұған қалған кварталдар жатады. Бұл аймаққа
4 кесте
Филиалдың аудандарын функционалды зоналарға бөлу
№
п/п Функционалды зона Орманшаруашылықтары Ауданы жалпы ауданның %
1 2 3 4 5 6
1.
2.
3.
4.
Табиғи өзек қоры
Соқтықпаған аймақ
Бүлінген жертараптарды қайта жандандыру
Тұрақты даму аймағы
Филиалдағы барлығы: Батпаевск
Батпаевск
Барлығы
сонымен қоса:
Краснокордонск
Пригородное
Каштакск
Талицк
Иртышск
Барлығы
сонымен қоса:
Краснокордонск
Пригород
Батпаевск
Каштакск
Талицк
Иртыш
3508
3166
28468
9438
13160
2233
1891
1746
70546
10810
6451
11326
22536
11243
8180
105688 3,4
3,0
26,9
8,9
12,5
2,1
1,8
1,6
66,7
10,2
6,1
10,7
21,4
10,6
7,7
100,0 ҚР 15 шілдесінің 1997ж. №162-1 ст.40-2
Орманшаруашылығын жүргізу үшін осы функционалды зоналарға қарап жүргізеді. Табиғи
Орман қорының жағдайы және ағаш қоры.
Өткен ревизиялық периодта филиал бойынша территорияларды категорияға бөлу жұмысы
Пайдалы жерлер көлемі үлкен өрт салдарынан жас ағаштардыда жағып
Орман питомниктерде жалпы ауданы 45,4% -ке кішірейді. 1991 жылы
Кейбір екпе жерлерде бүкіл дақылдарда үкен өзгеріс болған.
5 кесте
Ревизия уақытындағы егілетін аудан динамикасы
№
п/п Отырғызылатын жер түрі Есеп жылдары Айырмашылықтар
1991 2004 га, %,
1 2 3 4 5 6
1.
1)
2)
3)
4)
5)
2.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
3.
Орман жері
Орманмен жабылған жер барлығы
сонымен орман дақылдары
Қосылмаған жерлер
Орман питомниктері
Орманмен жабылмаған жерлер
Рединалар
Өртенген, жанып кеткен ағаштар
Шабу
Прогалин
Барлығы
Барлық орман алқаптары
Орман жоқ жерлер
Өңделетін жерлер
Шабындық
Жайылым
Кварталдық кесілім, жолдар
Елдімекен
Сулар
Батпақ
Құмдар
Әртүрлі жерлер
Орман жоқ жерлер
Орман бар және орман жоқ жерлердің жалпы ауданы
84495
17116
1154
44
250
101
1352
12313
14016
99709
191
1649
959
2380
430
89
77
461
796
7032
106741
69696
13104
194
24
197
18375
1738
8875
29185
99099
163
1407
779
2356
102
50
73
1089
570
6589
105688
-14799
-4012
-960
-20
-53
+18274
+386
-3438
+15169
-610
-28
-242
-180
-24
-328
-39
-4
+628
-226
-443
1053
-17,5
-23,4
-83,2
45,4
-21,2
+в 181,9р.
+28,6
-27,9
+в 2,1 р.
-0,6
-14,6
-14,3
-18,8
-1,0
-76,3
-43,8
-5,2
+в 2,4 р.
-28,4
-6,3
-1,0
Редина ауданы өртеніп кеткет жерлер арқалы кішірейіп қалды.
Прогалин жерлері кішірейіп қалған себебі:
орман жерлерін басқа жер қолданатындарға беру арқылы;
прогалинаның жартысы табиғи жолмен өсуі;
орман дақылдарын отырғызу; қайта жанданбаған жерлерді құмды жерлерге жатқызу;
бос жерлдерді шабылған жерлерге жатқызу.
Орман жоқ жерлердің кішірейгені жерді басқа жерқолданатындарға берілуі.
Орманды құрастырып тұратын көптеген орман екпелері орташа класка жатқызады
Филиалда негізгі орман құрап тұрған ағаш, ол қарағай
Жұмсақжапырақты ағаштар 4 және 5 класс бонитетіне жатады.
Қолмен салынған қаттыжапырақты ағаштар Иртыш орманшаруашылығында «жасыл сақина» деген
Жас ағаштардың саны тез арада азайып кеттті, бұрыңғы ленталық
Орман зиянкестерімен орман ауруларына қарсы күрес
Ең алғашқы қарағайлы жібек құрты 1996 жылы тарады. Ол
Ағаш ауруларынан 1-2 класстағы жылғы жас ағаштарды тамыр кеуегі
6 кесте
Орман зиянкестері мен ағаш аураларының динамикасы
№
п/п Орман зиянкестерінің түрлері және аурулары Ревизия уақыты кезіндегі
алдындағы ревизиядан кеінгі қалған зиян-р ревизия кезінде пайда болды
барлығы шара қолдану керек
2 3 4 5 6 7 8
1. Қарағайлы жібек құрты - 27000 - - -
2. Қаяз құрты
- 10 - - 10 -
3. Қабық құрты
- 1637 - - 1637 1637
Еңбек қорғау және техника қауіпсіздігі
Пестицидтермен барлық жұмыс жағдайында, оларды еріткенде, қолданғанда, тасымалдағанда техника
Ұнтақ тәрізді препараттармен және пестециттермен жұмыс істеу уақытында, арнайы
Пестецидтермен жұмыс кезінде темекі шегуге, ішімдік ішуге және тамақ
Пестицидтерді ақауы, сынығы жоқ ыдыстарда тасымалдау қажет. Пестицидтерді тасып
Орман шаруашылығындағы жалпы қауіпсіздік талаптары.
Орман кесу жұмыстарына жасыы 18 жастан төмен емес,медициналық куәландырудан
Жұмысшы жолнұсқаларды:кіріспе,бірінші жұмыс орнында және қайталау, жоспардан тыс кез
Жұмысқа жіберу және әр механизмге немесе машинаға тиісті адамдарды
Технологиялық картаға кіру керек:орманды кесетін жердің сипаттамасы, орманды таситын
Ағашты кесу кезегі, жұмысшылардың орналасуы немесе жұмыс істеудің қауіпсіз
Технологиялық карта бекітілген соң , шебер онымен орман кесуде
Жұмысшылар,шеберлер және орман кесуге келген басқа тұлғалар қорғағыш каскада
Орман кесуде жұмыс істейтін әр бригада да демалу,жылыну үшін
Пайдалануда жүрген машиналар,жабдықтар техникалық шарттарға және шығарушы зауыттың пайдалану
Құлатқыш ашалардың,күректердің және басқа құрал-саймандардың саптары берік, тегіс немесе
Балтаның саптары тегіс және құрғақ,қатты ағаштан жасалып,соңы қалыңдау болу
Жұмыс орының тұрғылықты орнынан 3 км қашықтықта болса және
Адамдарды өзендер,көлдер және т.б су бөгеттері арқылы тасымалдау арнайы
Әр түрлі тереңдіктегі мүмкін болатын адамдардың максимальды саны ватер
Ескекті және моторлы қайықтарды құрғақ борттың биіктігі ең төмен
Әр жарақат туралы жәбірленген немесе көрген адам тез арада
Барлық жұмысшылар бірінші дәрігерлік көмек көрсетудің әдістерін білу керек.
Орман кесуде жұмыс істейтін тракторлар мен басқа машиналарда өтсөндіргіш
Орманда жұмыс істемейтін тракторлардың пайдаланған газды шығару трубасы шоқ
Жылдың суық уақытында двигательдердегі,жүргізушігі мостың, картердегі жағармайды ашық отпен
Арбасында оңай жанғыш материалдар бар автомобильдер,тракторларды және ішінде адамдар
Электргаз дәнекерлеушіні дала жағдайында машиналарды жөндеуге қоланған кезде,құру жұмыстары
Машиналарды жуу,тазалау,техникалық жөндеу жұмыстары тек сөндірілген двигательдерді жүргізіледі.
Орманда жұмыс істеу кезінде от жағудың жалпы өрт қауіпсіздік
Дала жағдайында тракторлар мен машиналардың уақытша тұрақтары құрғақ
3.4 Орманды қорғау
Филиал территориясындағы орманды қорғаудың негізгі мақсаты-бұл орман өсімдіктерінің
Профилактикалық шараларды орман шаруашылық,агротехникалық және басқа жұмыстар арқылы жүргізу,оларды
Профилактикалық жағдайлар жеткіліксіз болған жағдайда,зиянкестер мен ауруларға биологиялық,химиялық және
Филиал территориясында орманпатогиялық жағдай қанағаттан-дырылықтай. Зиянкестер мен аурулардың көбею
Өсімдіктердің өткір жалпы аурулары (эпифитотии) жоқ,ал хронологилық аурулары (энфитотии)
Табиғи орман резерваты территориясындағы негізгі қауіпті келесі орман зиянкестері
Ағаштардың тұқымын келесі зиянкестер жояды: самырсынның тұқымжегіші, бүршік огневкасы,жапырақ
Орман зиянкестері және ауруларын бақылауды нұсқауларға сай тұрақты түрде
Ағаштардың діндерімен тамырларының аурулары,яғни саңырау-құлақтармен күресу шаралары санитарлық минимумды
7 кесте
Жоспарланатын орманды қорғау шаралары
№ Шаралардың түрі Жыл бойын-ғы көлемі
1
2
3
4
5
6 Ағымдағы орманпатологиялық зерттеуі (мың. га)
Топырақты қайта қазу (шұңқыр)
Тұқымбақты профилактикалық өңдеу (га)
Жасанды үйшіктер ілу арқыл құстарды шақыру (дана.)
Құмырысқаның селеуін қоршау (дана.)
Орман зиянкестерін және ауруларын тиянақты зерттеу арналған тәжірибелік алаңдарын
50
120
10.0
100
50
5
Филиалдағы ормандарда құрғақ құмды топырақта қарағай ағаштарының екпелері
8 кесте.
Филиал алаңын табиғи өрт қауіптілік классы бойынша бөлу(аудан.га)
Орманшылық Табиғи өрт қауіптілік классы Барлығы Орташа
класс
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5 6 7 8
1. Краснокордон 20037 - - 211
20248 1.0
2. Пригород 18491 - - 1120 - 19611 1,2
3. Батпаев 18000 - - - - 18000 1,0
4. Каштак 24393 - - 376 - 24769 1,0
5. Талицк 13082 - - 52 - 13134 1,0
6. Иртышск - - - 9926
9926 4.0
Филиал бойынша қорытынды: 94003 -
Барлық өртке қарсы шаралар түрлері және көлемі Қазақстан Республикасының
Құрылыс объектілерінің көлемдері және негізгі өртке қарсы техника мен
Қазіргі кезде жасалмаған өртке қарсы бөлгіштерде
Минералданған жолақтарды күту көлеміне барлық қазір барлардың және
Өртке қарсы бөлгіштерді жасау үшін,оларды күту үшін, кварталдық соқпаны(просека)
Алуға керек байланыс құралы «КЕNWOOD» тасымалдаушы радиостанциясы әрқайсына бір-бірден
Ал қалған алуға керек заттар, орман шаруашылығының комитетінің 02.08.96
Ормандағы өрт қауіпсіздігі
Орман өрттері халық шаруашылығына үлкен зардап және әр түрлі
Күйіктер көрші сау ормандар үшін жұқтыру ошағына айналады. Сонымен
Сонымен қоса,өрт кезінде өсінділер және жабынды жанып кетеді.Орманды қайта
Оттың әсерінен топырақтың минералдық қабаты тығыздалып, су және ауа
Орман өрттері бағалы аңдар мен құстарды жояды немесе басқа
Орман өрттері отпен абайсыз болғандықтан және орманда өрт қауіпсіздік
Орман өрттінің көбі адамның кінәсінен болады,оларды алдын алу үшін
Орман өрттері көбінесе көктемде (мамырда) өткен жылдық кепкен жабындысы
Орманның жану уақыты жергілікті ауаға және басқа жағадайларға байланысты
Орман өрттінің ең үлкен қауіптілігі туады,егер орман құрғап,кеуіп қалған
Орман өрті - бұл орман қорында өрттің бағынбай, апатты
Төмендегі өрт - оттың жер бетінің топырақты жабыны бойынша
Оттың таралу жылдамдығы мен жану ерекшелігіне қарай төмендегі өрттер
Төмендегі үстірт (шарпып өтетін тиіп-қашпа) өрт, көбінесе, көктем маусымында,
Төмендегі тұрақты өрт топырақтың
Оттың жанып жатқан шетіндегі жалынның биіктігі бойынша төмендегі өрттер
Жоғарыдағы өрт өсіп тұрған тік ағаштардың ұшар бастарының
Жоғарыдағы өрттерге, әсіресе, қылқан жапырақты жас ағаштар, самырсын мен
Топырақтағы өрт
қорларына тарайды) болып бөлінеді.
Мұндай өрт кезінде ағаштардың тамырлары өртенеді, ағаштар тамырымен қопарылып,
Самырсынды ормандардың өрт қауіптілігі жапырақты ормандарға қарағанда жоғары, қарағайлы
Өрттің өрбуіне байланысты орман өртінің белгілі пішіндері болады: дөңгелек
тегіс емес (әр жақты) пішін құбылмалы жел тұрғанда, әр
эллиптикалық (созылған) пішін салыстырмалы тегіс жерлердө жел тұрғанда, біртекті
Өрт пішіні мен оның аумағы орман өрті шетінің (жиегінің)
4. Өзінің зерттеулері
4.4 Зертеудің мақсаты және тапсырмалары
Дипломдық жұмыстың басты мақсаты Долон филиалындағы орман зиянкестері және
Алға қойылған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қарастырылады:
- Ағаш ауруларын патологиялық тексерулердің әдістері және типтерін зерттеу
- Инфекциялық ағаш ауруларының динамикасы және ағаштағы патологиялық өзгерулер
- Абиотикалық факторлардан туындайтын ағаш ауруларын зерттеу
- Ағаш ауруларына қарсы күрес әдістерін зерттеу
- Орман зиянкестерін зерттеу
- Долон филиалындағы зиянкестерін негізгі жою жолдарын зерттеу
4.2 Материал және зерттеу әдістері
Бұл жұмыс Ертістің жағасындағы қарағайлы орманның аймағында, дәлірек айтсақ
Осы жұмысты орындау үшің, біз энтомологиялық әдістеріне сай зиянкестерін
1 сызба
«Семей орманы» МОТР ММ дегі орманды қорғау әдістерінің объектісі
№1 сынақ алаңы 21 кварталда орналасқан 5 телім.
Бұл учаскедегі өсу орнының жағдайын, яғни орманның түрі –
№2 сынақ алаңы №11 кварталда орналасқан, 11 телім. Бұл
№3 сынақ алаңы №13 кварталда орналасқан 4 телім. Учаскенің
№4 сынақ алаңы №33 кварталда орналасқан 3 телім. Бұл
№5 сынақ алаңы №22 кварталда орналасқан 4 телім.дақылдың
Еккен ағашқа баға қою (таксация) көрсеткіш анықтау үшін сынақ
Сүрекдіңді сипаттау үшін жеке таксация жүргізілді. Әр ағаш үшін
Сүрекдіңнің орташа биіктігін анықтау үшін біз әр қалыңдықтың сатысының
Сынақтаға отырғызудың толықтығын қима сүрекдіңнің жиынтық санының сәйкесінше қима
Ағаштардың аурулары патологиялық процесс деп табылады, ол ағашқа ауру
Патологиялық процесс дегеніміз – ағаштағы физиологиялық функциялардың бұзылуы, ұлпалар
Бұлар ағаш өнімділігін төмендетеді, ағаш бітімін немесе сүректі ыдыратып,
Орман ағаштарының ауруларын инфекциялық және инфекцилық емес деп бөледі.
Инфекциялық емес аурулар қоршған орта жағдайының қолайсыздығынан және
Инфекциялық немесе паразиттік ауруларды саңырауқұлақтар, бактериялар.
вирустар, микоплазмалар, гүлдік паразиттер, микроскопиялық құрттар тудырады. Аурулар өткір
4.3 Зерттеу нәтижесі
4.3.1 Орман ағаштарын патологиялық тексеру әдістері
Орман ағаштарын патологиялық тексеру ағаш ауруларын және зиянкестер ошағының
Ұйымдастыру формасына байланысты патологиялық тексерулер инвентаризациялық, экспедициялық, оперативтік, аэронысаналық
Инвентаризациялық тексерулер орманды құрудың және орналастырудың негізгі бөлігі болып
Бұл тексерудің мақсаты-орманның санитарлық жағдайын анықтау және зиянкестермен зақымдаған,
Экспедициялық патологиялық тексерулер топтық экспедиция түрінде жүргізіледі. Мақсаты- орманның
Қалың ормандарда бұл тексеру жұмыстарын жүргізу үшін тікұшақтар қолданылады.
Оперативтік тексерулер ауданаралық инженер – патологтардың, орманды қорғау бойынша
Бұл тексерудің мақсаты – орман зиянкестері мен ауруларының тууын
Аэронысаналық тексерулер көп орманды аймақтарда авиациалық базаның күшімен жүргізіледі.
Мақсаты – орманның жалпы санитарлық жағдайын және қылқанжапырақты орманда
Аэронысаналық тексерулер негізінде жер үсті тексерулерінде қолданылатын қажетті картографиялық
Орман ағаштарын патологиялық тексерулер алдын – ала зерттеу және
Алдын – ала зерттеу әдістерінің мақсаты – тексерілген алқаппен
Нақты зерттеу әдісінің мақсаты –алқапта зиянкестер мен аурулардың
«Қызыл Кордон» орманшылығында көрсетілген патологиялық тексерулердің ішінде экспедициалық тексеру
Экспедициалық патологиялық тексеру жұмыстарының нәтижесі көрсеткендей «Қызыл Кордон» орманшылығында
Тек жас қарағай екпелерінде тамыр губкасы кездесті.0,02 га шамасында
Орманшылықта кездесетін ауруларға анықтама – зерттеу жүргіздім.
Сонымен, тамыр губкасы Fjmitipsis annosa ( Fr) Karst- қоздырғышы
Қылқанжапырақтылардың 25 түрін зақымдайды,соның ішінде қарағай, шырша, май қарағай,
Тамыр губкасымен зақымданған ағаш алдымен шайырланады,жылдық сақиналарында ақтандақтар пайда
Ауру ағашта саңырауқұлақ тозаңынын қолайлы ауа температурасында ағаш түбіріне
Күрес әдісі. Кешенді. Зақымданудын бастапқы кезеңінде профилактикалық шаралар қолданылу
Ауру ағаштар көп көлемді алмағандықтан,орманшылықта оларға аса назар аударылмай
Сондықтан, алдын алу шараларын, сауықтыру шараларын жүргізуді ұсынамын.
4.3.2 Ағаш ауруларының типтері
Ағаш аурулары патологиялық процесс деп табылады,ол ағашқа ауру қоздырғышының
Патологиялық процесс дегеніміз- ағаштағы физиологиялық функциялардың бұзылуы, ұлпалар мен
Аурулар ағаш өнімділігін төмендетеді, ағңаш бітімін немесе сүректі
Орман ағаштарының ауруларын инфекциялық және инфекциялық емес деп бөледі.
Инфекциялық емес аурулар қоршаған орта жағдайының қолайсыздығынан және ылғал
Инфекциялық немесе паразиттік ауруларды саңырауқұлақтар (микоздар), бактериялар(бактериоздар), вирустар (вироздар),
Қоршаған орта жағдайы инфекциялық аурулардың таралуына, дамуына әсерін тигізеді.
Инфекцияның жинақталу орыны болып, сонымен қатар топырақ,түбірлер,ауру ағашты кескен
Паразиттіліктің және қоздырғыштың деңгейіне байланысты аурулар шектелген және кең
Аурудың таралуынын негізгі тәсілі – инфекцияның ауа ағымымен, сумен,
Аурулардың қауіптілігі қоздырғыштың биологиясына, және ағаш тұқымына, белгілі бір
Ағаштардың қауіпті аурумен жаппай зақымдануы, үлкен алқапта ағаштың
Аурулар өткір және созылмалы формада болады.
Өткір фомадағы ауруларда ағаштар қысқа мерзім ішінде, бірнеше күннің
Аурулар сонымен қатар жалпы және органдық болып болып бөлінеді.
Жалпы аурулар барлық ағаш тұқымдарын зақымдайды (тамырлық аурулар) немесе
Инфекциялық аурулар бірнеше этаптан (кезең) тұрады.
Ең соңғысында зақымданулар мен симптомдардың сыртқы белгілері кешщенді түрде
Ауру типтері
Инфекциялық және инфекциялық емес ауруларды ішкі және сыртқы белгілерінің
Шірік – саңырырауқұлақтар мен бактериялардың әсерінен ағаш ұлпаларының
Жапырақтар мозаикасы немесе жапырақтың ала – құла түске боялуы
Некроз- жеке органдардың немесе ұлпа учаскелерінің тіршілігін жоюы.
Мумификация- тұқым мен жемістердің саңырауқұлақтың әсерінен ауруға шалдығуы.
Деформация- орган формасының немесе ағаш бөлігінің өзгеруі, бұзылуы. Жас
Қылқандар мен жапырақтағы дақтар-саңырауқұлақ, бактерия, вирус инфекция салдарынан, газбен,
Өскіндердің жатағандағы (жатып қалғыштығы) – жас сабақтың жерге қайта
Қылқанмен жапырақтардың сарғаюы – ағаштардың өмірсүрудің жоюына байланысты немесе
Бұтақтардың қурап қалуы – жеке бұтақтардың және барлық бөрібасының
Рак жарасы – жыл сайын жайына түсетін сатылық жаралар
Шырыштық ағуы – сүрекпен бұтақтардың бактериозбен зақымдануынан немесе механикалық
Тамыр кебуі немесе солуы – жапырақтардың, бұтақтардың ылғал жетіспеуінен,
Қылқандармен жапырақтардың түсуі, шютте – инфекция аурулардың зақымдануынан және
Саңырауқұлақұлақ аурулары - өте кең тараған. Басқа ауруларға қарағанда
Вегетативті мицелий (саңырауқұлақша) аурадың дамуында және ұлпалар мен органдардың
4.3.3 Инфекциялық ағаш аурулардың динамикасы (қимылы)
Патологиялық процесс, яғни ауру қыздырғышы, ауырған ағаш және қоршаған
Патогендердің қасиеттері
Патогеннің ағашты жаулау қабілетіның ағзасында кең орналасуы, ағаштың ұлпасы
Олардың ұқсастығы дәрежесі аурутудырғыш ағзалардың топтарында, түрлерінде бірдей болмайды
Ауру қоздырғышының маңызды қасиеттері болып патогендік веруленттілік және агрессивтілік
Паразиттің басқа организмдерденауруды шақырғыштық қабілетін патогенділік деп аталады.
Веруленттілік – бұл белгілі-бір түрдің патогенділігі, ағаштың сортына, түріне,
Мысалы, Graphium ulmi – голандық аурулардың қоздырғышы, өте жоғары
Агрессивтілік дегеніміз патогендердің ағаштарда жаппай зақымдануда туғыза алу қабілеті
Екінші қоздырғыш бұндай қасиеттерге ие емес. Патогенділік, веруленттілік консервативті,
Ауру қоздырғышының патогенттілігі, яғни олардың ағаштағы физиологиялық функцияларды және
Инфекциялық ауру ағаштардың патогенезінде паразиттердің ферменттері өте маңызды рөл
Патогендіктердің ферменттік аппаратының ерекшеліктері, ферменттің сандық және сапалық құрамы
Ферменттердің ағаш ұлпасына әсерінің сипаты да қоздырғыш паразиттігінің дәрежесіне
Ағаштың тек тірі ұлпа да ғана тіршілік ете алатын
Кейбір биотрофтардың ұлпаға және зат алмасуға шектеулі әсері оларда
Кескіндік (облигаттық) паразиттер кейде тіпті алмасу процесін үдетеді, фотосинтезді
Фотогенді микроағзалардағы токсиндерді (улы зат) фототоксиндер деп аталады. Олар
Токсиндік, яғни патогеннің токсиді синтездеу және онымен ағаш ұлпасына
Өсуді реттеуші заттар кескіндік паразиттергетән қасиет. Олар инфекциялық процестің
Бұл заттардың әрекетінің нәтижесінде өсу процесінде уақытына үдеуі жүреді,
Инфекциялық процесс
Инфекция ағаш аурудағы патологиялық процестердің дамуы әдетте бір-бірін алмастырып
Әрбір этап патоген мен ағаш арасындағы белгілі-бір өзара қарым-қатынаспен
Ауруға шалдығу
Патологиялық процестің бұл этапы өз кезегінде бірнеше фазадан иөтеді.
Қоздырғыштың ағаштың беткі қабатына түсуі патогеннің табиғатта өздігінен немесе
Фитопатогенді ағзаларда тозаң мен ұрықтардың өнуі үшін сыртқы ортаның
Патогеннің өсімдікке енуі, ауруға шалдығудың іске асырылуын білдірмейді. Лептесік
Тек өсімдікке енген патоген ағаш ұлпасы есебінен қоректеніп және
Инкубациялық кезең.
Инкубациялық (немесе жабық) кезең деп ауруға шалдығу кезеңінен алғашқы
Белгілі-бір ауру типтеріне және түрлеріне инкубациялық кезең ұзақтығы ағаштың,
Аурулық кезең
Инкубациялық кезеңде патоген ағаштағы зат алмасуға белсенді әсер етеді,
Бұл кезеңде өсімдікте жабық түрде патологиялық өзгеулер жинақтана бастайды,
Аурудың сыртқы белгілерінің айқындалуы инфекциялық процестің үшінші этапы –
Ауру ағаштың сауығуы кезеңі
Аурумен зақымданған физиологиялық функциялардың қайта қалпына келу және қалыпқа
Табиғи жолмен сауығу мынадай жағдайда байқалады, сыртқы ортаның өзгеруі
4.3.4 Ауру ағаштағы патологиялық өзгерулер
Ағаш ауруға шалдыққан кезеңде паразиттер жабын ұлпасын механикалық жарақаттайды,
Физиология – биохимиялық ауытқулар
Биохимиялық реакциялардың, зат алмасудың және физиологиялық процестердің ауытқуы әдетте
Биохимиялық реакциялардың, синтетикалық процестердің және физиологиялық функциялардағы ауытқулар ағаштағы
Ферменттердің синтезі мен әрекеттігінің бұзылуы
Ферменттік аппараттағы ауытқулар барлық ағаш ауруларында кездеседі және өте
Ферменттердің әрекеттігінің лезде бұзылуы әсіресе ағаштың инфекция ауруға шалдығу
Жасушалық мембраналардың жартылай өткізгіштігінің ауытқуы
Патогеннің механикалық немесе химиялық әсерінен болады. Плазмалемманың немесе басқада
Бұл барлық ауытқулар жасуша сөліндегі концентрациясиясында асматикалық қысымда, сору
Фотосинтездегі ауытқулар
Ауру ағаштағы фотосинтетикалық өзгеруінің белсенділігінің сипаты патогеннің паразиттік қасиетіне,
Бұл алдымен фотосинтезді жүргізетін хлорофилл мен ферменттердің бұзылуымен байланысты.
Ауру ағашта кей кезде хлорофилдің құрамы жоғарылайды: жапырақтың зақымданған
Тыныс алудың бұзылуы
Тыныс алу процесінің бұзылуы патогеннің тыныс алу ферменттеріне әсер
Көмірсу мен ақуыздың алмасуындағы өзгерулер
Инфекциялық ауру ағашта зат алмасудың сандық және сапалық өзгерулері
Сапалық өзгеру көмірсулар және азотқұрамдық комплекс компоненттерінің қалыпты жағдайының
Су режимінің бұзылуы
Барлық аурулар қандайда бір су режимінің бұзылуымен басталады, патологиялық
Зақымданған ағаштың суды ұстау қабілеті өзгереді, транпирация бұзылады.
Анатомды – морфологиялық өзгерулер
Физиология – биохимиялық өзгерулер туындайтын анатомды – морфологиялық өзгерулер
Ұлпалардың құрылымы мен құрылысындағы ауытқулар
Барлық ауруларда зақымданған ағаштың жасушалары мен ұлпаларда анатомиялық өзгерулер
Олардың ішінде кең тарағандары – гипертрофия, гиперплазия, гипоплазия, дегенерация,
Гипертрофия – бұл патогеннің әсерінен жасушаның формасының өзгеруі және
Гиперплазия – көбінесе патогеннің әсерінен жасушаның бөлінуі кезіндегі, оның
Мысалы, гиперплазия ағаштың тамыры мен діңгегіндегі бактерияларда ракта байқалады.
Гипоплазия – бұл жасуша санының мөлшерінің азаюы, зақымданған органының
Дегенерация деп ұлпалардың қайта туындауын айтады, яғни жеке жасушалардың,
Дегенерацияға мысал ретінде жасуша қабықшасының және олардың қалың затқа
Облитерация – бұл жасуша көлемінің патогеннің оның құрамын жою
Некроз –дегеніміз әртүрлі абиотикалық факторлардың әсерінен (жоғарғы температура,
Мацерация – бұл жасушалық заттарының патогеннің бұзылуынан ұлпаның жұмсаруы.
Ағаштардың өсу процесіндегі ауытқулар
Патогеннің әсерімен вегетативтік өсудің күшеюі көбінесе уақытына және жеке
Көп жағдайда ауру ағаштың өсу процесінің бәсендеуі байқалады. Ол
Ағаш формасындағы ауытқулар
Зақымданған ағаш формасының өзгеруі (деформация) барлықауруда кездеседі және әртүрлі
Вирустық аурулар кезінде гүлдер менжапырақтардың формасының өзгеруі жиі байқалады,
Эпифитотия туралы түсінік
Инфекциялық аурулар өз арасында патогенездің ерекшеліктері мен және сыртқы
Кейбір аурулар кең тарағанымен, аз кездеседіжәне олардың табиғатта кездесу
Басқа аурулар көп кездеседі, бірақ дамуы аз тербелісте байқалады.
Ағаштың инфекциялық ауруының белгілі-бір территорияға және белгілі-бір уақыт аралығында
Эпифитотиялогиямен фитопатологиялық арнайы бөлімі – эпифитотиология айналысады. Эфитопатология ағаш
Патогеннің, ағаштың және сыртқы ортаның эпифитотияның дамуындағы атқаратын рөлі
Эпифитотияның туындауы, дамуы және жойылуы, аурудың дамуы сияқты, қандайда
Егер бұл өзара әрекеттестік аурудың дамуына қолайлы болса, олпрогрессивтеніп,
Инфекциялық аурудың динамикасында аталған компоненттердің әрқайсысы белгілі – бір
Патоген. Эфипитотиологияда ауру қоздырғышының рөлі жоғары. Эфипитотияның дамуы үшін
Эпифитотияның дамуы үшін жоғары агрессивті патоген, соныменқоса табиғатта кең
Патогеннің көбею жылдамдығы жоғары болған сайын, ол жеңіл әрі
Ауру ағаш. Бұның да рөлі маңызды болып табылады. Аурудың
Ауру ағаштық рөлі интродукция кезінде маңызды болып табылады: егер
Ауру ағаш эпифитотияның жойылуында да маңызды рөл атқарады. Егер
Сыртқы орта. Сытрқы орта әрдайым шешуші рөл атқарады. әсіресе
Шешуші фактор болып қандайда бір жалғыз фактор емес (мысалы,
Сыртқы орта мынадай жағдайда энергетикалық туындауына себепкер болады, егер
Бұндай жағдайда, эпифитотия өзара байланыстағы процестердің күрделі кешенін түзеді.
Әрбір эпифитотияның күрделігі оның кеңістікте ретсіз, біртекті емес, ауыспалы
Бұл элементтер үздіксіз тізбекті құрайды, оның жеке бөліктері және
4.3.5 Абиотикалық факторлардан туындайтын ағаш аурулары
Инфекция емес аурулар ағашағы қалыпты зат алмасуды бұзып, өнімділікті
Абиотикалық факторларға, яғни ағаштың өнімділігіне кері әсерін тигізетін факторларға
Топырақ жағдайының кері әсері
Топырақ – орман экожүйесінің құрамдас бөлігі, сондықтан топырақтағы әртүрлі
Артық ылғалдылық
Топырақта ылғалдылықтың артуы үздіксіз жауған жаңбыр, көктемдегі қардың тез
Топырақта ылғалдың жетіспеушілігі
Атмосфералық жауын-шашынның аз түсуінен болуы мүмкін, сонымен қатар су
Топырақта су жетіспеуінен жапырақтың кебуі жапырақты тұқмдарынан көп байқалады.
Тұқымжайлармен жас екпелер үшін көктемдік құрғақтық қауіпті болып табылады.
Топырақта қоректің артуы және жетіспеушілігі.
өсімдіктің қалыпты өсуі мен дамуы үшін қоректік заттардың жеткілікті
Өсімдіктің қалыпты өсуіне негізгі қоректік элементтер қажет, олар: азот,
Кейбір қоректік заттардың артуы да патологиялық ауытқулар туғызу мүмкін.
Ол ақуыздарды құрайтын амин қышқылдарының құрамына кірді. Өсімдіктерге азот
Азот аз болған сайын ағаш сабақтары жұқа, қысқа, қатты
Кейбір тұқымдастарда жапырақтарда қызғылт пигмент пайда болады кейде олардың
Азоттың артық мөлшерде болуы жұмсақ, борпылдақ ұлпаны жасыл массаның
Калий – ағашқа қажетті қоректік элемент. Ол топырақта ортокиаз
Калий жетіспегенде ағаштардың суыққа төзімділігі азаяды. Калий мөлшері артқан
Фосфор – нуклепротеидтің және фосфолипидтің құрамдас бөлігі болып табылады
Екпелердің қылқандары күлгін түске боялады. Фосфор ұзақ уақыт жоқ
Кальций - өсімдіктің жасуша қабықшалардың құрамына кірді және жасуша
Темір – ағаштың қалыпты өмір жағдайын қамтамасыз ететін маңызды
Темір жетіспеушілігі жапырақ пен қылқандарда хлороздың пайда болуына әкеледі,
Магний – кейбір органикалық қосылыстар мен хлорофиллдің құрамына енеді,
Бор – ағаш аз мөлшерде қажет ететін элемент. Оның
Мырыш – карбоангидраз-ферменттің құрамдас бөлігі, өсімдіктің тыныс алуын белсендіреді.
Топырақта тұз мөлшерінің артуы өсімдікке зияндя әсерін тигізеді. Тұздар
Метеорологиялық жағдайлардың кері әсері
Желдің әсері. Орманда жердің әсерінен ағаштардың сынуы және құлауы
Ағаштың желдің әсерінен құлау деңгейі қандайда бір мөлшерде топырақ
Ағаштың сынуы – бұл жердің салдарынан ағаштың сынуы. Бұнда
Жел топыраққа да кері әсерін тигізеді. Орман шетіндегі, таулы
Жауын – шашынның кері әсері.
Қар, жаңбыр, бұршақ түрінде болатын жауын-шашындар орман алқабына қандай
Ағаштың бөрік басында көп мөлшерде тұрған қардан ағаш
Ағаш сынуы – бұл қардың ауырлығынан діңгектің немесе бұтақтың
Бұршақта ағашқа өзінің зиянын келтіреді. Ол көбінесе ағаштың нәзік
Талаусыз жауған нөсер жауын гүлдердің түсуіне, тұқымдардың шайылып кетуіне
Басты ағаш тұқымдастарыүшін оптималды, минималды, максималды температуралар қабылданған.
Температуралардың ауытқуы, температураның лезде ауысуы өсімдікке кері әсерін тигізіп,
Өндірістік қалдықтардың кері әсері.
Өнеркәсіптің өндірістік қалдықтары ауа, газ, шаң-тозаң түрінде таралады.
Биогеоценоздардың ішінде олардың өсімдіктер өте көп зардап шегеді. Өндірістік
4.3.6 Ағаш ауруларына қарсы күрес әдістері
Барлық ағаш қорғау шаралары келесідей болып бөлінеді:
аурулар мен зиянкестердің пайда болуын бақылау;
өсімдіктер карантині;
орманшаруашылық шаралары;
биологиялық әдіс;
химиялық әдіс;
биофизикалық және механикалық әдіс.
Аурулар мен зиянкестердің пайда болуын бақылау.
Ағаш қорғау шараларында жоғары эффектілікке жету үшін аурулар мен
Бұнда қоздырғыштың биологиялық ерекшелігін, одан туатын аурудың сипатын, аурудың
Өсімдіктер карантині – бұл қорғауға алынған территорияларға басқа мемлекеттерден
Карантиндік обьект болып мемлекет көлемінде кездеспейтін немесе кездесседе ел
Орманшылық әдістерге – алқаптың биологиялық төзімділігін көтеретін және оны
Мұндай шаралардың бірі болып орман құру жұмыстары кезінде дені
Механикалық жарақаты бар, ауру мен зиянкеспензақымданған екпелердің өсу процессі
Сабақтағы механикалық жарақаттар некрозды, ракты ауру инфекцияларына жол ашады.
Химиялық әдіс – бұл ауру қоздырғышына, бактерияға, саңырауқұлаққа химиялық
Қазіргі уақытта химиялық әдіс жедел қарқынмен дамуда. Әр жыл
Биофизикалық және механикалық әдіс
Бұл әдіске аурудың таралуын ескерту және инфекция көздерін жою
Әдіске кіретіндер: ауру өсімдікті залалсыздандыру, өсімдіктерді оқшалау, өсімдіктің ауруға
4.3.7 Орман зиянкестерін зерттеу
Долон филиалының аумағында жүргізген зерттеу жұмысым, 2006-2007 жылдары қарағай
Қарағай жібекқұрты (Dendrolimys pini), жібекқұрты отбасы (Lasiocampidac) – қарапайым
Жұмыртқалары домалақтанған – сопақ, бастапқы кезінде көкшіл – жасыл,
Қарағай жібекқұрты қарағайдын қылқан жапырақтарын білдіреді. Көбелектері
Қарағай жібекқұрты қарағайдын қылқан жапырақтарын бүлдіреді. Көбелектері маусым айының
Жүлдызды аралағыш-тоқымашылар отбасы. Бұл аралағыш-тоқымашы негізінен екпе қарағайлардын зиянкесі.
А) Көбелегінің ұзындығы 11 – 15
Ересек тоқымашылар жасы мамыр айында басталып, бір айға созылады.
Жұмыртқа сарғылт түсті, сопақша, аяғы жоғары қарап орналасады. Құрттар
Өрмек-ұяда құрт жалғыз тұрады, бірақ бір өскінде осындай бір
Алғашқы екі өсімде құрттар жас жапырақтарымен қоректенеді, әуелі жапырақтарының
Б) Құрттар өз дамуының 3-4 аптасында аналығы 5 рет,
Тамыздың аяғы мен қырқүйекте эонимфт пронимфке айналады.Эонимфпен пронимфті имагинальді
Пронимфтардың қуыршақтануы келесі жылы мамыр айында болады. Қуыршақ 8
Филиал аймағында біз тандау есебін және осы жылғы жазғы-тоқымашы
Маусым айындағы өрмек-ұяға және құрттарға, күзде топыраққа қыстайтын эонимфтарға
9 кесте
2007 жылдың көктемгі санаудың нәтижелері
ММ МОТР,
филиалы,
орманшылық,
квартал Сынаманың мөлшері
0,1 м2 1 м2 тапрақтағы эонимф және пронимф саны
барлағы Сау эонимф және пронимф Ауру, парази
тендірі
лген Еркек
пен ұрғашы
нын байлан
ысы
ұрғашы, саны
э/п Ұрғашы
ның орта салмағы мг, э/п Еркек, саны
э/п Еркек орта салмағы, мг, э/п
«Семей орманы»
Канонерский,
Тюменское,
62
10
337
71/121
186
35/39
93
71
1:2,7
100
«Семей орманы»
Букебаевское,
Букебаевское,
73
10
439
142/137
183
51/62
88
47
1:2,6
100
«Семей орманы»
Долонский,
Долонское,
55
10
592
187/222
185
46/97
89
40
1:3,1
100
Бұл кестеде көктемгі есепке алу кезінде жүлдызды аралағыш-тоқымашы пронимфі
Долон орман шаруашылығында қылқан жапырақтарды құртудың жеудің қауып-қатер ошағы
Күз айында әр бір бөлімшелерде есеп жүргізуді қайта жалғастырамыз.
10 кесте
2007 жылдың күздік санаудың нәтижелері
ММ МОТР,
филиалы,
орманшылық,
квартал Сынаманың мөлшері
0,1 м2 1 м2 тапрақтағы эонимф және пронимф саны
барлағы Сау эонимф және пронимф Ауру, парази
тендірі
лген Еркек
пен ұрғашы
нын байлан
ысы
ұрғашы, саны
э/п Ұрғашы
ның орта салмағы мг, э/п Еркек, саны
э/п Еркек орта салмағы, мг, э/п
«Семей орманы»
Канонерский,
Тюменское,
62
10
113
64/49
186
29/39
87
71
1:2,7
100
«Семей орманы»
Букебаевское,
Букебаевское,
73
10
439
142/137
183
51/62
88
47
1:2,6
100
«Семей орманы»
Долонский,
Долонское,
55
10
592
187/222
185
46/97
89
40
1:3,1
100
4.3.8 Долон бөлімшесіндегі орман зиянкестерімен күресу әдістері
Зиянкестерімен күрестің ең тиімді, белсенді түрлерінің бірі – орманға
Авиация-химиялық күрес самолетке орнатылған арнаулы аппараттың көмегімен бүрку арқылы
Бүл кәдімгі қарағайда болатын қарағай жібек құртымен жұлдызшалы аралағыш-тоқымашыны,
Авиация-химиялық өндеу шаралары мындай
Жұмыс аэродромын даярлау, және орынын тандау
Өнделуге дәрілеуге тиісті екпе ағаштарымен, оларға ұшып бару, айналып
Жердегі дабыл қүрылғыларын құру
Улы химикаттармен суды тасымалдау
Негізгі жұмыс
Ұшақ жалдау
Қажетті суйықтықты әзірлеу, ұшаққа тиеу, аппаратураны реттеу
Екпелерді өндеу
Өткізілген жұмыстардың қортындысын есептеп. Нәтижесін анықтау.
Таңертең күн шықпай бастап сағат 8 - 9 дейін,
Бүл кезде қатты жел болмау керек, желдің жылдамдығы 2
Жүргізілген кестедегі мәліметтер зерттеу барысында негізінен ММ МОТР «Семей
жұлдызшалы тоқымашы
қарағай жібек құрты
үлкен кайың аралығышы
кәдімгі аралағыш
көк терек хохлатқасы
майхруші
Зиянкестердің жалпы қоныстану аумағы 2007 жылдық екінші жартысында 6504,5
Долон филиалы бойынша 6500га жерден жұлдызшалы тоқымашы мен жібекқұрт
Бүкіл Семей орманы бөлімшелері сияқты Долон бөлімшесінде де Димилин
Келесі жылы да осындай авиахимиялық өндеу жұмыстары жүргізіледі деп
Долон филиал аумағындағы зиянкестермен ауруларының барлық ошақтарына
мағлуматтар және 2007 жылдың 2 жартысында орман қорғау өткізілген
№ п\п Мекеменің атауы Нақты бары және зиянкес және
га 2008 жылға орман қорғау шараларың жобалау
аудан, га орманшылық Зиянкестің түрі және ауру Ауруға шалд.,%
аудан, га Шараның түрі әсер ету уақыты, % Орман
ММ МОТР "Семей орманы"
барлығы 2 6504,5
Оның ішінде:
Жұлдықшалы тоқымашы
Қарағай жібекқұрты
Үлкен қайын оралағашы
Көктерек хохлаткасы
Кәдімгі аралағыш
майский хрущ 2
Оның ішінде:
Долон филиалы Байдаулетское Жұлдықшалы тоқымашы
"Димилин" препаратымен авиахимөндеу
маусым
31,3 31,3
Шаралар авиахимөндеуден кейін жобаланады 71
Восточное Жұлдықшалы тоқымашы
Долонское Жұлдықшалы тоқымашы
6500
31,3 31,3
71
Долонское Кәдімгі аралағыш.
2504 2504
5709
Долонское . Қарағай жібекқұрты
250
Долон филиалы бойынша барлығы:
6500
2754 2504
5709
4.3.9 Жұмыстың экономикалық тиімділігі
ММ МОТР «Семей Орманы» Долон филиалында шілде айында авиахи-миялық
11 кесте
Авиахимиялық өңдеудің биологиялық әсерінің қорытындысы
Филиал Орман шаруашылығы Үлгі алынған ағаш Квартал Саналған зиянкестер
%
Долон Долон 1 110 117 83 71,0
2 45 94 79 84,0
3 42 189 148 78,3
4 18 65 65 100
5 96 112 93 83,0
6 191 137 125 91,2
Орташа әсері
85,0
Жүргізілген талдау қорытынсына қарап, мұндай тәжірибенің орташа әсері 85,0%
Бұдан шығатын қорытынды авиахимиялық өңдеу арқылы зиянкескестерді жаппай өлтіруге
5. Тұжырымдама
Долон филиал территориясындағы орманды қорғаудың негізгі мақсаты-бұл орман өсімдіктерінің
Профилактикалық шараларды орман шаруашылық, агротехникалық және басқа жұмыстар арқылы
Профилактикалық жағдайлар жеткіліксіз болған жағдайда, зиянкестер мен ауруларға биологиялық,
Табиғи орман резерваты территориясындағы негізгі қауіпті келесі орман зиянкестері
Ағаштардың тұқымын келесі зиянкестер жояды: самырсынның тұқымжегіші, бүршік огневкасы,жапырақ
Орман зиянкестері және ауруларын бақылауды нұсқауларға сай тұрақты түрде
Ағаштардың діндерімен тамырларының аурулары, яғни саңырау-құлақтармен күресу шаралары санитарлық
Филиалдағы ормандарда құрғақ құмды топырақта қарағай ағаштарының екпелері
Барлық өртке қарсы шаралар түрлері және көлемі Қазақстан Республикасының
Құрылыс объектілерінің көлемдері және негізгі өртке қарсы техника мен
Қазіргі кезде жасалмаған өртке қарсы бөлгіштерде
Минералданған жолақтарды күту көлеміне барлық қазір барлардың және
Ал қалған алуға керек заттар, орман шаруашылығының комитетінің 02.08.96
6. Қорытынды және ұсыныстар
Өткізілген жұмыстармен дәлелденді:
1) Қарағайлы орман аумақтарындақылықан жапырақтарын кеміргіштер-
ден көбінесе мыналар кездеседі: Қарағай жібекқұрты (Dendrolimus
2) Орман потологиялық зерттеу істері орманның санитарлық жағдайын қалыптастыру
3) Қылқанды жапырақтылардың аумағында негізгі зиянкестер мыналар: Қарағай
4) Орман ауруларымен, зиянкестерімен күресудің жолдары әр түрлі. Әсер
Қорытынды.
- Үнемі профилактикалық шаралар өткізіледі: Қураған, ауырған, құлаған ағаштарды
- Үнемі зиянкестер көбеймес үшін өңдеулер жасап отыру керек;
- Химиялық заттарды қолданып бүрку жұмысын жүргізу шаралары;
- Биологиялық бүрку жұмысын зиянкестерге қарсы жүргізу.
Қолданылған әдебиеттер:
Анкудинов А.М., Власов А. А., Шафранская В. Н. Болезни
Бактериальные болезни растений. Под ред. В. П. Израильского. М.,
Белов С.В. Лесоводство. Учебное пасобие для вузов. –
Богданов В.И., Лучинин А.Г. Динамика численности большого черного усача
Бондарев А.И., Солдатов В.В. Мониторинг популяции сибирского шелкопряда в
Ван дер Планк Я. Устойчивость растений к болезням. Перев.
Ванин С. И. Лесная фитопатология. М. – Л., Гослестехиздат,
Ведерников Н.М., Яковлев В.Г. защита хвойных сеянцев от болезней.
Ведеревский Д.Д. иммунитет растений к инфекционным заболеваниям. Кишинев, Картя
Ведомости учета древостоев, поврежденных сибирским шелкопрядом (по состоянию на
Ветрова В.П., Исаев А.С., Пашенова Н.В., Константинов М.Ю. Оценка
Воронцов А. И. Биологические основы защиты леса. М., высшая
Воронцов А. И: Патология леса. М., Лесная промышленность, 1978.
Воронцов А. И., Семенкова И. Г. Лесозащита. М., Лесная
Галкин Г.И. Динамика численности сибирского шелкопряда в лиственничных лесах
Гойман Э. Инфекционные болезни растений. Перев. С нем. М.,
Голутвин Г.И., Товкач Л.Н. Некоторые особенности массового размножения сибирского
ГОСТ 21507 – 76. Защита растений. Термины и определения.
Данилов Г.Г., Каргин И.Ф., Лобанов Д.А. Защитные лесонасаждение и
Денисов А.К. пораженность древостоев морозобойными трещинами в связи с
Дьяков Ю. Т., Семенкова И. Г., Успенская Г. Д.
Журавлев И.И. диагностика болезней леса. М., Сельхозиздат, 1962.
Журавлев И. И., Крангауз Р. А., Яковлев В. Г.
Журавлев И. И., Селиванова Т. Н., Черемисинов Н. А.
Журавлев И. И., Соколов Д. В. Лесная фитопатология. М.,
Ивлиев Л.А. О рациональном использовании усыхающих деревьев в очагах
Ивлиев Л.А. О факторах, определяющих динамику усыхания хвойных пород
Инструкция по экспедиционному лесопатологическому обследованию лесов СССР.М.: Московское специализированное
Исаев А.С. Лесоэнтомологический мониторинг // Защита растений. 1986. №
Исаев А.С., Кондаков Ю.П. Принципы и методы лесоэнтомологического мониторинга
Исаев А.С., Рожков А.С., Киселев В.В. Черный пихтовый усач
Исаев А.С., Ряполов В.Я. Анализ ландшафтно-экологической приуроченности очагов сибирского
Катаев О.А., Гороховников А.В., Голутвин Г.И. К проблеме использования
Кирай З. и др. Методы фитопатологии. Перев. С англ./З.
Кирьянова Е. С. Круглые черви (нематоды) – паразиты растений.
Киселев В.В., Ветрова В.П. Анализ взаимодействия большого черного хвойного
Клюшник П. И. Определитель дереворазрушающих грибов. М. – Л.,
Кондратьев С. Ф., Садовникова Т. А. Защита древесины. Киев,
Комарова Э. П. Определитель трутовых грибов БССР. Минск, Наука
Коссинская И. С. Фацидиоз сосны. Новосибирск, Наука, Сиб. Отд.,
Коломиец Н.Г. Сибирский шелкопряд и его роль в хвойных
Коломиец Н.Г. Оптимальные стации зимовки сибирского шелкопряда // Экологическая
Куликов М.И. Возобновление леса в шелкопрядниках Причулымья // Лесное
Куликов М.И. Пути рационального использования шелкопрядников Западной Сибири //
Қосымшалар
74
Абиотикалық факторлардан туындайтын ағаш ауруларын зерттеу
Инфекциялық ағаш ауруларының динамикасы және ағаштағы патологиялық өзгерулер зерттеу
Ораман паталогиясын зерттеу
Долон филиалындағы орман зиянкестері және ауруларымен белсенді күрес шаралар
Долон филиалындағы ағаш ауруларын және кездесетін зиянкестерін зерртеу
Долон филиалындағы зиянкестерін негізгі жою жолдарын зерттеу
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Агро-экологиялық факультет
Мал шаруашылық және агрономия кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы - Долон филиалындағы орман зиянкестері және ауруларымен белсенді
Орындаған: Е-531 топ студенті
НҰРҒАЗИН Р.
Ғылыми жетекші: б.ғ.к, доцент
ҚОРАБАЕВ Ж.З.
Семей 2008
Филиалдағы өткізілетін жою әдістерінін экономикалық пайдасын зерттеу