ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Қазіргі экономикалық дамудағы табиғи ресурстардың рөлі.
Жоспар:
Кіріспе
I тарау: Әлемдік шаруашылықтағы табиғи ресурстардың рөлі
1.1.
1.2.
II тарау: Қазақстанның табиғи ресурс потенциалы
Қазақстанда шоғырланған табиғи ресурстардың түрлері
Қазақстандағы табиғи ресурстар қорын болжау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыру, соның нәтижесінде халықтың тұрмысын,
Бұл мәселенің шешімі ең алдымен табиғаттың қалыпты жағдайын
Табиғат байлықтарын пайдалану экономикасы ғылымның жеке саласы ретінде
Табиғат байлықтары қоғамдық өндірісте алатын орнына байланысты түгесілетін
Біздің республикамыздатабиғат байлықтарының қай түрі де кездеседі. /мұхит
Әлемдік шаруашылықтың табиғи ресурстық потенциялы көптүрлі. Жоғарыда айтылғандай
Әлемдік шаруашылықтағы табиғи ресурстардың рөлі
Дүние жүзіндегі табиғи ресурстардың шоғырлануы
Әлемнің табиғи ресурс потенциалы алуан түрлі: отын энергетикасы,
Табиғи ресурстардың барлығын пайдалану тығыз байланысты. Мысалы, жер
Жалпы табиғи ресурстарды классификациялацға төмендегідей тәсіл пайдаланылады: А,
А категориясына шекара белгіленген, анықталған категория;В шамамен белгілі
Табиғи ресурстарды классификациялау
Дүние жүзінің энергетикалық қоры
Электр энергетика дүниежүзілік энергетикалық шаруышылықтың бір бөлігі. Оның
Дүниежүзілік энергетиканы талдаудың маңызды бір қыры шет елдердің
Өзіндік даму жолына түскен және едәуір отын –
Дүние жүзіндегі органикалық отынның шығарылатын қоры 6,3 трлн.
Тас және қоңыр көмір
Мұнай және шық
Табиғи газ
Органикалық отынның дәлелденген қоры жер шарының алқаптары бойынша
Органикалық отынның дәлелденген қорының ішінде қатты отын,
Көмір күниежүзілік отын – энергетикалық теңестікте маңызды орын
Жақын Азия мен Австталияда, соның ішінде дүниеде көмір
Негізгі көмір өндіретін елдерде 1998 жылыкөмір өндіру және
Ел Өндіру Экспорт
Қытай 1138 млн.т. 20
АҚШ 775 68
Ресей 417 20
ОАР 182 53
Австралия 178 132
Польша 130 20
Украина Ресеймен бірге
Қазақстан 76 21
Ұлыбритания 68 0
Германия 64 4
Канада 35 28
Пайдаланылатын алғашқы энергетикалық қордың негізгі түріне мұнай мен
Қазіргі тәсілдеме еөмегімен шығаруға болатын мұнайдың дүниедегі ресми
Таяу Шығыс, Араб шығанағының бес елі ( Сауд
Латын Америкасы дүниежүзілік қордың 12% - -не ие
Бұрынғы ССро үлесіне дүниежүзілік мұнай қорының 5,6 %
Қазақстанда дүниежүзілік қордың 1,6 % - і(2,2 млн
АҚШ – та дүниежүзілік қордың 3% бар және
БҰҰ – ның статистикалық мәліметтері бойынша алғашқы коммерциялық
Дәлелденген мұнай қорлары
Елдер 1985 ж. соңында млрд. Бар 1995ж. соңында
млрд.т.
1 2 3 4 5 6 7
АҚШ 39,3 35,9 29,6 3,7 2,9 9,7
Канада 8,2 7,4 7,2 0,9 0,7 10
Мексика 9,5 49,3 49,8 7,1 4,9 47,1
Барлығы Солтүстік Америкада 57 92,6 86,6 11,7 8,5
Аргентина 205 2,3 2,2 0,3 0,2 8,3
Бразилия 0,8 2,1 4,2 0,6 0,4 16,3
Колумбия 0,6 1,2 3,5 0,5 0,4 16,3
Эквадор 2,5 1,7 2,1 0,3 0,2 14,8
Перу 0,8 0,6 0,8 0,1 0,1 18
Тринидад и Табаго 0,7 0,5 0,5 0,1 0,1
Венесуэлла 17,7 25,6 64,5 9,3 6,3 63,5
Оңтж\еОртаАмер-ң басқа елдері 0,4 0,9 1,1 0,2 0,1
Барлығы оңт ж орт Амер. 25,9 34,9 78,9
Дания 0,2 0,5 1 0,1 0,1 14,8
Норвегия 7 10,9 8,4 1,1 0,8 7,8
Румыния
1,6 0,2 0,2 31,5
Ұлыбритания 16 13 4,3 0,6 0,4 4,4
Еуропаның басқа елдері 5,3 4 2,4 0,3 0,2
Барлығы Еуропада 28,6 28,4 17,7 2,3 1,7 6,9
Әзербайжан
1,2 0,2 0,1 17,2
Қазақстан
5,3 0,7 0,5 35,5
Ресей
49 6,7 4,8 21,9
Өзбестан
0,3
4,5
БұрынғыССРО басқа респ
1,2 0,2 0,1 15,2
Барлығы бұрынғы ССРо - да 80,4 61 57
Иран 64,5 47,9 88,2 12 8,7 65,9
Кувейт 71,2 92,5 96,5 13,3 9,5
Оман 5,9 4 5,1 0,7 0,5 16,2
Катар 5,9 3,3 3,7 0,5 0,4 23,1
Сауд Арабиясы 151,8 171,5 261,2 35,7 25,7 83,8
Сирия 2,2 1,4 2,5 0,4 0,2 11,2
БАЭ 32,2 33 98,1 12,7 9,7
Таяу Шығыстың басқа елдері 0,3 0,2 0,2
12
Барл Т. Шығ 368,3 398 659,5 89,2 64,9
Барлығ Африкада 65,1 56,7 73,1 9,8 7,2 29,2
Австралия 1,7 1,4 1,6 0,2 0,2 7,9
Қытай 20 18,4 24 3,3 2,4 22
Индия 0,9 3,7 5,8 0,8 0,6 20,9
Индонезия 14 8,5 5,2 0,7 0,5 9,3
Малайзия 2,5 3,1 4,3 0,6 0,4 16,1
Азия мен Австралияның басқа елдері 2,3 2,1 3,2
Барл Аз мен Авст 41,4 37,3 44,1 6,1
Барлығы дүние жүзінде 666,7 708,9 1016,9 138,3
Дәлелденген газ қорлары
Елдер 1985. соңында трил.м.куб 1995ж.соңында трил.м.куб
Трил.м.куб
Трил.ку.фут
%жалпыдан
Қор/өндіру
АҚШ 6,1 5,6 4,6 163.8 3.3 8.8
Канада 1,5 2,8 1,9 67.0 1.4 13.0
Мексика 0,3 2,2 1,9 68.4 1.4 66.8
Барлығы Солт Амер 7,9 10,6 8,4 299.2 6.1
Аргентина 0,2 0,7 0,5 18.6 0.4 20.8
Болавия 0,3 0,1 0,1 4.5 0.1 38.3.
Бразилия 0 0,1 0,1 5.2 0.1 30.2
Колумбия 0,1 0,1 0,3 10.0 0.2 58.3
Эквадаор 0,1 0,1 0,1 3.8 0.1 *
Тринидад и Табаго 0,1 0,3 0,3 10.6 0.2
Венесуелла 1,2 1,7 4,0
139.9 2.8 *
Оңт ж/е орта Амер басқа елдері 0,1 0,1
11.0 0.2 *
Барл.оңт және орт.Амер 2,2 3,2 5,7
203.6 4.1 73.9
Дания ** 0,1 0,1 4.0 0.1 22.7
Германия 0,2 0,2 0,3 11.3 0.2 19.9
Венгрия - -- 0,1 3.4 0.1 19.8
Италия 0,3 0,1 0,4 13.2 0.3 20.7
Нидерланды 2,0 1,9 1,8 65.2 1.3 24.2
Норвегия 2,0 2,9 1,3 47.5 1.0 43.0
Румыния ** , 0,4 13.0 0.3 20.5
Ұлыбритания 1,4 0,9 0,7 23.3 0.5 9.2
Еур. Басқа елдері 0,8 0,7 0,4 12.5 0.2
Барлығы Еур-да 5,6 6,9 5,5 193.4 4.0 21.5
әзербайжан
0,1 4.3 0.1 18.9
Қазақстан
1,8 65.0 1.3
Ресей
48,1 1700.0 34.5 82.1
Түркменістан
2,9 101.0 2.0 89.9
Украина
1,1 40.0 0.8 63.5
Өзбекстан
1,9 66.0 1.3 39.0
Бұрынғы ССРО
0.7 ** 62.3
Барл б. ССРО 22,7 42,5 56,0 1977.0 40.0
Бахрейн 0,2 0,2 0.10 5.3 0.1 22.3
Иран 9,3 13,3 21.0 741.6 15.0 *
Ирак 0,8 0,8 3.1 109.5 2.2 *
Кувейт 1,0 1,0 1.5 52.9 1.1 *
Оман 1,0 0,2 0.7 25.2 0.5 *
Катар 0,2 4,2 7.1 250.0 5.1 *
Сауд Арабиясы 3,0 3,5 5.3 185.9 3.8 *
БАЭ 0,6 0,9 5.8 204.6 4.1 *
Йемен -- -- 0.4 15.0 0.3 *
Таяу шығ басқ елдері ** ** 0.2 7.2
Барлығы Таяу Шығыста 15,2 24,2 45.2 1597.2 32.4
Барлығы Африкада 5,9 5,6 9.4 334.6 6.7 *
Австралия 0,9 0,5 0.6 20.1 0.4 19.2
Қытай 0,7 0,8 1.7 59.0 1.2 94.9
Индия 0,1 0,5 0.7 25.0 0.5 37.8
Индонезия 0,4 1,0 2.0 68.9 1.4 33.4
Малайзия 0,5 0,4 0.8 27.0 0.5 56.9
Азия мен Австралазияның басқа елдері 1,3 2,5 3.7
Барлығы Азия мен Австразияда 3,9 5,7 9.5
Барлығы дүние жүзінде 63,2 98,7 139.7 4933.6 100
О.і.ОЕСР да 14,2 17,7 13.9 491.2 10.0 14.4
Еуропалық Одақ 4,4 3,5 3.4 120.2 2.4 17.6
Көмір қорлары
Елдер Антрацит және битумдық көмір Азбитумдық және газдық
АҚШ 106495 134063 240558 258
Канада 4509 4114 8623 115
Мексика 860 351 1211 129
Барлығы Соль. Америкада 111864 138528 250392 246
Бразилия - 2845 2845 *
Венесуэла 417 - 417 83
Оңт. Және орта американың басқа елдері 992 1404
Франция 113 26 139 17
Германия 24000 43300 67300 273
Греция - 3000 3000 52
Польша 29100 13000 42100 212
Ұлыбритания 2000 500 2500 48
Еуропаның басқа елдері 3686 30794 34480 140
Барлығы- Еуропада 59061 97606 156667 183
Қазақстан - - 201700 *
Ресей - - 34100 408
Барлығы бұрынғы ССРО-да 104000 137000 241000 *
Оңт. Африка 55333 - 55333 272
Зимбабве 734 - 734 118
Африканың басқа елдері 4338 1267 5605 *
Таяу Шығыс 193 - 193 129
Барлығы Таяу Шығыс пен Африкада 60589 1267 61865
Австралия 45340 45600 90940 375
Қытай 62200 52300 114500 88
Индия 68047 1900 69947 245
Индонезия 962 31101 32063 *
Жапония 804 17 821 130
Жаңа Зеландия 27 90 117 33
Сот. Корея 300 300 600 11
Оңт. Корея 183 - 18/3 32
Тайвань 99 - 99 413
Азияның басқа елдрері 225 1995 2220 61
Барлығы Австралия мен Азияда 178187 133303 311490 158
Барлығы дүние жүзінде 519358 512252 1031610 228
Энергия тасығыштармен халықаралық сауда елеулі өсті. Дүниежүзілік нарыққа
Мәліметтер млрд. баррелмен келтірілген
Металлургия
Металлургия – кен өндіру, қара және түсті металдарды
Қазба байлықты тиімді пайдаланудың ең басты жолы кен
Қара металды өндірушілер үшін темір рудаларының қоры өте
Түсті металды өндірушілер үшін шикізаттардың ішінде бірінші орында
Ал мыс кенің геологиялық қоры 860 млрд.т. болып
Ал Қазақстанға келетін болсақ, соңғы жылдары республикамызда
Қазақстан түсті металліргиясы қазіргі кезде жер қойнауйнан алынатын
Кендерден алынбаған элементтер әлі де көп. Мысалы, темір
Өндіріс қорларын үнемді пайдаланудың ең басты жолдрының бірі
Жер ресурстары
Жердің жалпы 510 млн км кв ауданының
Әлемдік жер қорының өндірілетін жерлері, %:
Индия
Польша
Италия
Франция
Германия
АҚШ
Жоғарыда аталған мемлекеттерде бүкіл дүние жүзінле сияқты ауылшаруашылық
Әлемде жердің нашарлауы немесе көшүі байқалып жатыр. Сол
Дүние жүзінің су қоры
Жер жүзінің теориялық су энергетикалық мүмкіншілігі орташа жауынды
Дүние жүзінің су энергетикаық мүмкіншілігі
Алқап, ел
теориялық
техникалық
экономикалық Техникалық мүмкіншілікті пайдалану дәрежесі %
Бүкіл дүние жүзі 35000 15000 5500 15,0
Еуропа 2623 1227 860 35,9
Бұрынғы КСРО 3942 2606 1095 11,1
Соның ішінде:
Ресей 2896 1670 852 10,0
Қазақстан 163 62 27 25,0
Азия 15000 5000 1530 8,3
Африка 3100 1400 1094 3,6
Солт. Америка
Келтірілгенмәліметтерден тек Еуропа мен сСолтүчстік Америкада ғана техникалық
Су энергетикалық мүмкіншіліктіпайдаланудың ең жоғарғы дәрежесі бойынша ерекше
Дүние жүзіндегі су элетр станцияларының қондырылған қуаты2001
Су электр станса салу жөнінен Ақш – 96,
Бүкіл дүние жүзінде АЭС үлесі жалпы электр энергия
Дүние жүзінде
Литва 88,1
Франция
Бельгия
Швеция
Словакия
Венгрия
Корея Республикасы
Швейцария
Болгария
Испания
МАГАТЭ мәліметтері бойынша дүние жүзінде жалпы қондырылған қуаты
Қазіргі кезде өзектік энергияны пайдалануды негіздегенде тек обьективтік
Дүние жүзіндегі ең биік бөгеттер
Бөгет Ел Бөгет түрі Биіктік, м Ұзындық,м Көлем,
Рогун Тәжікстан З/Н 335 660 71 Сж
Нурек Тәжікстан З 300 704 58 1976
Гранд-Диксанс Швейцария Г 285 695 6 1961
Ингур Грузия А 272 68/0 3,96 1980
Вайынт Италия А 262 190 0,4 1961
Чикоасен Мексика З/Н 261 485 15,4 19801961
Тери Индия З/Н 261 575 25,6 1980
Мовуазен Швейцария А 250 520 2 Сж
Гуавио Колумбия З/Н 246 390 17,8 1957
Саяно – Шуше Ресей А/Г 245 1066 9,1
Майка Канада З/Н 242 792 32,1 1989
Эртан ҚХР А 240 775 4,2 1973
Чивор Колумбия З/Н 237 310 11,2 Сж
Кишау Индия Г 236 680 9,5 1975
Эль – Кайон Гондурас А 234 382 1,6
Чиркей Ресей А 233 333 1,4 1985
Оровилл АҚШ З 230 2109 61,2 1978
Бхакра Индия Г 226 518 4,1 1968
Гувер АҚШ А/Г 221 379 3,4 1961
Мратинье Югославия А 220 268 0,7 1936
Контра Швейцария А 220 380 0,7 1976
Дворшак АҚШ Г 219 1002 4,9 1965
Глен – Кэньон АҚШ А 216 475 3,7
Токтогул Қырғызстан Г 215 293 3,3 1966
Дэниэль Джосон Канада МА 214 1314 2,3 1978
Кебан Түркия З/Г/Н 207 1126 15,6 1968
Карун Иран - 205 388 - 1974
Алмендра Испания А 202 567 2,2 Сж
Бұқтырма Қазастан Г 90 380 - 1970
Өскемен Қазақстан Г 65 432 -
Қшашығай Қазақстан З 52 470 - -
Шульба Қазақстан З 36 570 - -
Шартты белгілер: А – аркалық
МА – көп аркалық
З – топырақтан
Н – үйінді
Г – бетон гравитациялық
Дүние жүзінің ең ірі су қоймалары
Су қоймалар Ел Сыймдылық Жас-н жыл
Оуен – Фоллс Уганда 2700 1954
Кариба Замбия 180 1959
Братск Ресей 169 1964
Асуан Египет 168 1970
Акосомбо Гана 148 1965
Даниель Джонсон Канада 141 1968
Гури Венесуелла 138 1968
Краснояр Ресей 73,3 1967
Беннет Канада 70,3 1967
Зей Ресей 68,4 1978
Кабора –Басса Мозамбик 63 1974
Ла – Ганд2 Канада 61,7 1978
Чапетон Аргентина 60,6 1988
Ла-Грант3 Канада 60 1981
Усть Илим Ресей 59,3 1977
Волга Ресей 58 1955
Сао Феликс Бразилия 54 1993
Каниаписко Канада 53,8 1990
Аппер Уайндага Индия 50,7 1987
Бұқтырма Қазақстан 49,8 1960
Ататүрк Түркия 48,7 1995
Иркут Ресей 45,8 1956
Тукуруи Бразилия 45,8 1984
Нижнекам Ресей 45 1987
Қапшығай Қазақстан 28,14 1970
Шульба Қазақстан 2,89 1987
Өкемен Қазақстан 0,65 1952
Орман ресурстары
Жер бетінің 40,1 млн.км.кв аймағын орман алып жатыр.
Қазақстанның табиғи ресурс потенциалы
Қазақстанда шоғырланған табиғи ресурстардың түрлері
Қазақстан территориясы жағынан дүние жүзінде 9 орында адады.
Қазақстан қазіргі кезде және болашақта алғашқы энегргетикалық қормен
Респубоиканың отын – энергетикалық кешенінің мүмкіншілігі әлә
Қазақстандда түсті металлургия жақсы дамыған. Ол Алтайда XVIII
Мыс, қорғасын – мырыш және таяуда пайда болған
Қазақстан Достастық елдерінде мыстың едәуір бөлігін береді. Және
Қазақстанның шығысы мен оңтүстігінде қорғасын – мырыш немесе
Алюминий және титан – магний өндірісі – Қазақстан
Қара металлургия - Қазақстан аур өнеркәсібінің айтарлықтай
Республиғкада сапалы қара металлургия да дамып келеді. Оған
Қазақстан –ортманға ділгір республика. Халық шаруашылығының ағаш
Қазақстанның ірі өзендерінің сипаттаамасы
Өзеннің аты өзеннің ұзындығы, км Өзеннің құламасы,
Ертіс 1698 336 924
Қарақабе 154 1838 40,6
Аққабе 106 1988 18,4
Қалжыр 123 1045 21,5
Күршім 218 2164 62,1
Бұқтырма 405 2290 243
Үлбе 98 388 98
Ұба 286 483 170
Іле 168 191 463
Қорғос 160 2719 16,3
Усек 142 2726 17,9
Текес 179 1702 35
Шарын 346 2609 35,6
Шелек 240 3649 33
Талғар 108 3478 10,8
Лепсі 418 2681 24,2
Тентек 180 3144 46,9
Сырдария 1692 290 603
Арыс 346,5 925 19,4
Талас 321,9 405 15,8
Шу 970 924 59,2
Қорытынды
1 Минералды отынның әлемдік қорлары өте үлкен. Оның
2 Адам жердің, судың, орманның ресурстарын экстенсивті
3 Әлемдік экономикада әртүрлі елдердің ресурстарды иемденуі
4 Жоғары дамыған мемлекеттердегі ресурс сыйымдылығы
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. Клавдиенко В.Т.
«Сырьевая составляющая устойчивых равитий мирового сообщества»
Вестник Московского Университета: Экономика 14 – 2004 №2
2. Кокурин Д., Мелкумов Г.
«Участники мирового рынка нефти»
Россискии экономическии журнал 2003 №9 123-136 б.
3. С. Сатыбалдин, О. Төлемісов, С. Мұқаев
«Табиғат байлығына егеменділік және оның құны», Алматы 1998ж.
К. Дүкенбаев «Қазақстан энергетикасы» Алматы 1999ж
Каримова З, Умирбаева Э. «Минеральные ресурсы Казахстана и
Сабырова М.Е. «Көмір саласының құрылымын қайта құру тиімділігі
Нұрғалиев Қ.Р. « Қазақстан экономикасы» Алматы, Қазақ ун-ті
Сәбден О. « XXI ғасырға қандай экономикамен кіреміз»
Қазақстан цифрларда 2004ж . Статистикалық жинақ, ҚР Стастистика
А.С. Булатов « Мировая экономика» Москва 2003г
Тонкопий М.С. « Экономическая оценка минеральных и земельных
Упушев Е.М. « Экономическая эффективность коплесного использования природных
Камали Қ,М. « Нарық жағдайында отын – энергетика
Мамыров Н.К. и др. « Экономика природопользования» Москва
Өрісбаев Қ. « Табиғи ресурстарды тиімді пайдаланудың жолдары
М.Ш. Ярмұхамедов « Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы»
К.лавдиенко В.Т.
«Сырьевая составляющая устойчивых равитий мирового сообщества»
Вестник Московского Университета: Экономика 14 – 2004 №2
К.лавдиенко В.Т.
«Сырьевая составляющая устойчивых равитий мирового сообщества»
Вестник Московского Университета: Экономика 14 – 2004 №2
Кокурин Д., Мелкумов Г.
«Участники мирового рынка нефти»
Россискии экономическии журнал 2003 №9 123-136 б.
Каримова З, Умирбаева Э. «Минеральные ресурсы Казахстана и
Мамыров Н.К. и др. « Экономика природопользования» Москва
Сәбден О. « XXI ғасырға қандай экономикамен кіреміз»
Клавдиенко В.Т.
«Сырьевая составляющая устойчивых равитий мирового сообщества»
Вестник Московского Университета: Экономика 14 – 2004 №2
Өрісбаев Қ. « Табиғи ресурстарды тиімді пайдаланудың жолдары
Камали Қ,М. « Нарық жағдайында отын – энергетика
2
Су энерги мүмкіншілігі, млрд.кВт.сағ/жыл
2000ж.соңында
Таяу Шығыс (659,5)
Сауд Арабиясы (251)
Бұрынғы ССРО(57) Ресей (49)
Қазақстан(53)
Еуропа(18)
Африка (73,1)
Қиыр Шығыс және Австралия(44,1
)
Газ (7%)
Мұнай (13%)
Көмір (80%)
Қазақстанның органикалық отын қоры