КІРІСПЕ..................................................................................................................2
I. ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК ЖӘНЕ ОНЫҢ ТУЫНДАУ
Жастардың девианттық мінез-құлқына әсер ететін факторлар....................4
Мінез-құлық ауытқушылығының себептері...................................................7
II. ДЕВИАНТТЫ ІС-ӘРЕКЕТІ БАЛАЛАР МӘСЕЛЕСІ.
2.1 Девиантты мінез-құлықты балаларға сипаттама және оны анықтау
2.2 Жеткіншек жастағы қылмыскер балалармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың түрлері.................................................................................................14
III. ӘЛЕУМЕТТІК АУЫТҚУШЫЛЫҚТАРДЫҢ БОЛДЫРМАУ ЖОЛДАРЫН ЖЕТІЛДІРУ
3.1Студент, жастар арасындағы әлеуметтік ауытқушылықтың болдырмаудың педагогикалық жолдары.......................................................................................17
3.2Әлеуметтік ауытқушылықпен күрестің негізгі бағыттар.............................19
ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................20
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР....................................................................21
Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі: Девианттық Қазақстанда айтарлықтай орын
Девианттылық бұл адамдықтың бейнесі, және оның соңына дейін
Қазіргі кезде кең таралып келе жатқан тәрбие мен
Курстық жұмыстың мақсаты: Әлеуметтік ауытқушылықтардың алдын-алу, күресу және
Тақырыптың міндеті: Бала мүддесін қорғап, қалпына
Курстық жұмыстың құрылымы: Меннің курстық жұмысым кіріспеден, негізгі
Девиантты мінез-құлық туралы түсінік және оның туындау себептері
Жастардың девианттық мінез-құлқына әсер ететін факторлар.
«Қиын бала» атанып,отбасында да,мектепте де қиындық тудырып жүрген
Жастардың девианттылық мінез-құлық әлеуметтік жүріс-тұрыс нормаларына қайшы келетін
Жасы кәмілетке толмаған құқық бұзушылардың санының көбеюі отбасы
Біз қарастырып жатқан мәселеде, профессор А.Е.Личконың пікірі анағұрлым
Отбасындағы қамқорлықты күшейту, баланың ішкі өмірінің барлық көріністерінен
Немқұрайдылылық,балалардың жиі,шамадан тыс бақылаусыз қалуы;
Отбасында «кумирдің» бейнесінің жасалуы,барлық уақытта баланың ниетіне ықылас
Отбасында «золушканың» болуы-бұл ата-ананың өзіне көп көңіл бөліп,ал
Балалар мен жасөспірімдердің дамуы мен мінез-құлқына кері әсерін
1.Қоғамда өтіп жатқан үрдістер:
қоғамдық құндылықтар иерархиясын өзгертуге бағытталған айқын жағымды мемлекеттік
заңдардың және құқық қорғаушы органдардың жетімегендігін, қылмыстардың жазаланбауы:
жұмыссыздық(нақты және жасырын);
экономикалық тұрмысы төмен балалы отбасыларға әлеуметтік кепілдіктердің және
өскелең ұрпақтың әлеуметтенуінің дәстүрлі институттарының күйреуі мен дағдарысқа
ұлттық құндылықтарға мән берілмеуі;
бұхаралық ақпарат құралдары арқылы зорлық-зомбылық және қатігездік насихаттау;
балалардың денелік және психикалық денсаулығының бұзылуын дер кезінде
соған сәйкес көмек көрсетудің және квалификациялық диспансеризацияның болмауы;
сапалы тегін қосымша білімге балалардың қолының жетпеуі(үйірмелердің,секциялардың және
темекіге,ішімдікке,нашақорлық заттарға жолдың ашықтығы.
2. Жанұяның жағдайы,оның атмосферасы:
Толық емес отбасы
Отбасының материалдық жағдайы(кедейлік,байлық)
Ата-аналардың төмен әлеуметтік-мәдени деңгейі
Отбасындағы тәрбие стилі (балаға бірыңғай талаптардың қойылмауы,ата-аналардың қатігездігі,олардың
Баланың өзіндік құндылығын жоққа шығару
Балалардың қажеттіліктерінің жеткіліксіз немесе асыра қанағаттандырылуы
Ата-аналардың ішімдікті,нашақорлық заттарды теріс пайдалануы
Ата-аналардың балалардың психоактивті заттарды қолдануына жол беруі.
3. Мектепшілік өмірдің жеткіліксіз ұйымдастырылуы
Оқу және тәрбие үдерісін басқаруды ұйымдастырудың толық жетілмегендігі
Мектептің материалдық қамтамасыз етілуінің нашарлығы
Қоғам арқылы балалармен айналыспайтын ата-аналарға ықпал ететін тетіктердің
Пәндік мұғалімдердің жетіспеушілігі
Сабақтардың жиі болмай қалуы
Сабақтан тыс жұмыстардың қанағаттандырғысыз ұйымдастырылуы
Мектапте балалар ұйымының болмауы
Мұғалімдердің бала және жас ерекшелік психологиясын білмейтіндігінен көрінетін
«Оқушы-мұғалім» жүйесіндегі өзара қарым-қатынастардың авторитарлық немесе бетімен кетушілік
Оқушылардың білімін бағалауда объективтіліктің болмауы
Аталып өткен тәуекел факторлары сыртқы,объективті сипат алады.Сондай-ақ,балаларға бұдан
1.2 Мінез-құлықтың ауытқушылығының себептері
Әлеуметтік-педагогикалық олқылық ерте балалық шақтан,шамамен үш жастан басталады,
Жағымсыз даму жағдайында олқылықтардың сандық белгілері мен көріністері
әлеуметтік-педагогикалық құқық бұзушылыққа және басқа да тұлғаның әлеуметтенбеген
Ерте зерттеу, алдын-алу, түзету жұмыстары тұлғалық дамуда олардың
Ауытқушы (девианттылық) мінез-құлық деп қоғамда қалыптаспаған нормаға сәйкес
С.А.Беличева девианттылық мінез-құлықтың әлеуметтік ауытқуын былайша жіктейді:
Пайдакүнемдік бағатта: құқықтық бұзушылық, материалдық, қаржылық, дүние-мүліктік пайда
Агрессиялық бағытта: адамға қарсы бағытталған әрекеттер (балағаттау, бұзақылық,
Әлеуметтік енжар тип: белсенді өмір сүруден қашуға, азаматтық
Балалардың және жеткіншектердің мінез-құлқындағы ауытқушылық деп оның өзіне
Балалар мен жеткіншектердің мінез-құлқындағы ауытқушылық көріністері олардың адамгершілік
Оларды мынандай топтарға топтауға болады: итермелеуші жағдайлардан туындаған
Оқушылардың девиантылық мінез-құлқының себептері:
А) Жайсыз жанұялық қарым-қатынастардан, баланы тәрбиелеуде ұлттық салт-санада
Б) Психикалық және физикалық денсаулығы мен дамуы жағдайындағы
В) Ішкі және сыртқы белсенділігінің саналы көріністеріне, өзін-өзі
Г) Қараусыз қалумен, қоршаған ортаның кері ықпал етуімен
жүрген
Қазіргі кездегі жасөспірімдердің ортасы қолайлы емес. Ол
Дәстүрлі ұлттық құндылықтар нормасының босауы, ата-ананың, әсіресе отбасындағы
Қоғамдағы құндылықтар жүйелерінің дағдарысы, жалпыға тән мінез-құлық нормалары
II. Девиантты іс-әрекеті балалар мәселесі
2.1 Девиантты мінез-құлықты балаларға сипаттама және оның анықтау
Біздің қоғамдамуының күрделі әлеуметтік –экономикалық жағдайларға және нақты
Көптеген ғалымдардың пікірінше ,бала мінез-құлқының қиындығы 6-8 сыныптарда,әсіресе
Ұзақ уақыт бойы оқу процесі балалардың екі категориясының
Бастауыш мектеп кезеңі баланың жеке, басының ары қарай
Баланың жеке қасиеттерінің, психологиясының дұрыс дамып кетуі үшін
Мысалы ,бұл тұрғыда Әл-Фарабидің айтқан пікірі бар. Баланың
Мінез-құлқы қиын бастауыш мектеп оқушылары мотивацияның төменгі деңгейімен,оқу
Мінез-құлқы киын балалармен жұмыс істеу барысында олардың психологиялық
Хонфорымды түрге жататын балаларға қайырымсдылық, жақсылық жасалатын қатынастар,
Мұғалімдер мен тәрбиешілер, әсіресе инторвертивті түрге жататын балалардың
Мазасыз түрге жататын балалар тыныш, қайырымды жағдайда қажетсінеді
Инфантильді түрге жататын балалардың тұрақты оқуға деген қызығушылығын
Өзін -өзі бағалау ең алдымен жеке тұлғаның әрекеті
Қазіргі зерттеулерге қарағанда, тәртіп бұзуға ең бірінші түрткі
Бүгінгі таңда бастауыш мектептің негізі міндетті баланың бастапқы
Өсіп дамып келе жатқан бала бойында алуан түрлі
Бала мінезін тәрбиелеудің сан қырлы жолдары бар.
Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерге жүгіесек, тәрбиелеудің негізгі екі арнадан тұратынын
Оқушының мінез-құлқының ерекшеліктерін анықтау үшін төмендегі
Оқушының тәртібін сабақ үстінде және сабақтан тыс кезеңде
Оның қызметін талдау(әр пән бойынша дәптерлерін, ббақылау жұмыстары,
Оқушылармен оны не қызықтырады және жақсы көретін сабақтары
Достары туралы әңгіме жүргізу;
Оқушы жөнінде достарымен, ата-анасымен әңгіме жүргізу.
Қозғап отырған мәселеміз балалардың жеке басының қасиеттерін зерттеу
Оқушылардың мінез-құлқындағы қиындықтардың пайда болу себептерін анықтау барысында,
Алдымен балалапға «балалар сендер үйде кіммен тұрасыңдар?», «отбасы
2.2 Жеткіншек жастағы қылмыскер балалармен әлеуметтік–
педагогикалық жұмыстың түрлері
Қоғам дамып, заман өзгерген сайын оның ықпалы да
Әлеуметтік педагогикада кең қолданып келе жатқан әдістердің бірі-алдын
Жеткіншектер мен жасөспірімдер, балалардың денсаулығын, психикасын, әлеуметтік, мәдени
Денсаулығын сақтауға, тұрмыс жағдайын жақсартуға, өмір сүруге қалыптты
Жеке тұлғаның мақсатына жетуіне, ішкі жан дүниесін түсініп,
Балалар мен жастардың, жеткіншіктердің қылмысқа баруын болдырмау
Құқықтық сана-сезімін тәрбиелеу іс-шаралары;
Жүріс-тұрыс ережелерін болына сіңіріп, әдеп ретінде қалыптастыру;
Балаға жағымды микроортаны ұйымдастыру;
Әлеуметтік педагогиканың « атасы » А.С.Макаренко қылмыс істеген
Балаларды қылмысты істерге тартатын ересек адамдарды анықтап, оларды
Кәмелетке толмаған балаларды қылмыстық істерден сақтау, қорғау және
Балалармен жеке жұмыс жұргізу бағдарламасын түзіп, оған сәйкес
Балалардың бос уақытын ұйымдастыружәне тиімді пайдалануын бірге жоспарлау,
Тәрбиеші педагогтар мен әлеуметтік педагогтардан олар қалыптан тыс,
Тәрбиеленуші колониядан және қалыбына келтіру мекемелерінен келген бала;
Уақытша босатылғандар мен жасы жетіспегендіктен кейінгі мерзімге қалдырылған
Қоғамның және әкімшіліктің өтініші бойынша босатылғандар;
Арнайы оқу-тәрбие мекемелерінен келгендер;
Бұрын сотталмаған, бірақ құқық қорғау органдарының қолына көп
Аминистиямен босап шыққандар;
Қоғамға, адамға қарсы істерге барып, құмар ойын ойнағандар;
Бұлайша топтастырудың басты қажеттілігі-олармен тәлім-тәрбиелік жұмыстар жүргізуде осы
Психикалық ерекшеліктері-көңіл қою, қабылдау, ес, зейін, ойлау, сөйлеу;
Жеке қабілеттерін ескеру-мінезі, тұрақты темпераменті, әдеп-дағдылары т.б.;
Құлықтық-этикалық жүріс-тұрысы мен әдептері;
Қамаудан босанғаннан кейінгі қал-жағдайы, тұрмыс жағдайы, көзқарасы, адамдармен
Отбасы, ауладағы жолдастары, құрбыларымен мәмілесі, мектептегі орны, ондағы
Қылмысты істерге барған балалармен жұмыс істеуде әлеуметтік педагог
Жеткіншек балалармен жеке іс-шаралар жүргізу жолдарын қарастыратын бағдарлама
Жеке тұлғамен жұмыстың мақсаты және міндеттерін көрсету;
Баланыңжан дүниесіне, санасына пәрменді ықпал ететін әдістер мен
Тәрбиелік іс-шаралардың мазмұны бай және әр түрлі болуы;
Баланың тұлғалық ерекшеліктеріне бағытталған іс-шаралардың үздіксіз болуы;
Қоғамның талабы мен баланың жеке мүддесін ұштастыру;
Іс-шараларды әрбір жеткіншектің ішкі жан дүниесін, қабілетін, қызығуын,
Іс-әрекетті жүзеге асыруда төзімді, жігерлі болу;
Баланың белсенділігін қолдап, ойы мен мақсатын бірлесе отырып
Осылардың барлығын іске асырудағы әлеуметтік педагогтың міндеттерінің ең
Баланың мінез-құлқы мен жүріс-тұрмысындағы жат көріністерді жою, бейімделуге
Жеткіншек жастағы қылмыскер балалар не болмаса қылмысқа бейімді
Әр түрлі беделді мекеме жетекшілері, ұстаздар, өз ісінің
Олар оқитын мектеп, өмір сүрген орындарына барып, хал-жайынан
Тәбиелік іс-шараларға қоғам қайраткерлері,беделдіадамдар, жазушылар мен ғалымдар шеберлер
Балалардың қателіктерін дер кезінде ескертіп,алдын алу шараларын қолдану;
Ата-аналармен кеңесіп тұру;
Құқық органдарына өз уақытында барып, қажетті ақыл-кеңес пен
Ішкі істер бөлімшесіне балаларды тіркеп, оларды жаман жолға
Осы шаралардың барлығы жұмысты дұрыс ұйымдастыруға,оның нәтижелі болуына
III.Әлеуметтік ауытқушылықтардың болдырмау жолдарын жетілдіру
3.1Студент, жастар арасындағы әлеуметтік ауытқушылықтың болдырмаудың педагогикалық жолдары
Девианттық Қазақстанда айтарлықтай орын алуда.Сондықтан да жастар
Девианттылық бұл адамдықтың бейнесі, және оның соңына дейін
Студент,жастар арасындағы әлеуметтік ауытқушылықтарды алдын-алу бала кезден бастау
Бала мінез-құлқындағы жаман нәрселердің қалыптасуына ең алдымен отбасы
Жастарды отбасылық өмірге даярлауда мынандай мәселелердіқарау керек:
Отбасының қарым-қатынас негіздері;
Отбасы дау-дамайдың шығу себептері,оны болдырмау жолдары;
Отбасының шаруашылық, материалдық негіздері;
Отбасындағы баланың тәрбиесіне қатысты мәселелер.
Ата-аналарды отбасындағы баланың тәрбиелену керектігін қарастыратын ғалым Ярмоненко
Отбасындағы жағымды моральдық ахуалын қалыптастыру.Отбасы баланың өмірінің алғашқы
Теріс үлгі өнегеден сатау
Ата-анасының жалған беделін сақтау
Балалар мен ата-ананың арасындағы қарым-қатырастың дұрыс орнымауы
Баланы қатты еркелету немесе мүлдем еркелетпеу
Оның мінез-құлқындағы іс-әрекеттерге мән бермеу
Оның адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруды туған күннен бастау, әсіресе
Ата-анасын сыйлаған адам өмірде қателіктерді жібермейді, өмірден опық
Үш жсатан кіші баланы ұруға болмайды;
Жеткіншек жастағы балалардыжазаламау керек;
Басқалардың және достардың көзінше қорламау;
Он жастан кіші ұлдарды,он төрт жастан кіші қыздарды
Үнемі қорқытып, ұрып соғу-рақымсыздық, қайырымсыздық салқын қандылыққа әкеп
Оқу тәрбие мекемелерінің оқу тәрбие жұмысының жауапкершілігін арттыру,олардың
Студент жастар арасындағы әлеуметтік ауытқушылықтың алдын алу үшін
Әлеуметтік ауытқушылықпен күрестің негізгі бағыттар
Әлеуметтік ауытқушылықпен күресте төменгідей жағдайларды ескеру қажет.
Әлеуметтік нормадан ауытқушылықпен күрестің негізгі бағыттары ауытқудың түрлері
Әлеуметтік бақылау, әртүрлі формадағы әрекеттерге ықпал ететін нормативті
Бұл бақылаудың түллері мен әдісінің кезеңдерін әр түрлі
Жеке тұлғаның дамуы үшін материалдық жағдайын жақсарту бағытында;
Жастар тәрбиесі бағытында;
Құқықтың институттарды кемелдендіру бағыттары.
Теріс девиантты мінез-құлықпен күрес, ғалымдардың алдына мынандай міндеттер
Тек оқу орындарында емес өнеркәсіпте де, мекемелерде де,
Жастар наркотик немесе ішімдік қолданған кезде шектен шығып
Әрдайым келіп хабардар болып тұруын, талқыға салуын, анализ
Саяси және құқықтықшещімдерге қоғамдық айналымды қажет ететін демократиялық
Қылмыспен күресте құқықтық негіздің құрылуын және әрдайым іске
Қылмыспен күресу жолдарының іске асырылуын, мемлекеттік аппараттың жеке
Қорытынды
Қорыта келетін болсақ девианттылық мінез-құлық деп қоғамда қалыптаспаған
Қазіргі кездегі жасөспірімдердің ортасы қолайлы емес. Ол
Студент жастар арасындағы әлеуметтік ауытқушылықтарды болдырмауды ең алдымен
Екіншіден білім беру мекемесінде тәрбие жұмыстарын дұрыс жүйелі
Үшіншіден қоғамдық тұрғыдан жастарды әлеуметтік қамсыздандыруға баса назар
Дүниеге ұрпақ алып келген соң, оған дұрыс тәлім-тәрбие
Ендеше, әрбір ата-ана өз перзеттін мәдениетті, адамгершілігі мол,
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Аханова Н.У.,Халитова «Дарынды жас ғалымдар 19-ғасырдың жаршысы» -Алматы
Құмаржанова К. «Бастауыш мектеп» 2003.-№6 23-25б
Өтеген К.О .«Бастауыш мектеп» 2007.-№1 5-8б
Чукаева М. Основы экономики предподование в школе,коледж и
Ысқақова.М « Алматы ақшамы» 2002-21 мамыр.№53 2б
Артықбаев Г.Т.,Нұржанов А.М. «Вест.Павлодар Гу.Сер.Гуманитар.наук»-2004.-№1.167-174б
Сатынская А.К. «Вест.КазНПУ им.Сер.пед.наук.» 2007.-№1 92-95б
Қайырова Ж.А. «Этнопедагогика в системе образование» 2005.-№6 46-52б
Егеменді Қазақстан.2002,8 қаңтар.4б
Әбеуова И.Әбдірахманова Д. «Мінез-құлқында қиындық бар оқушыларды анықтау
Липкина А.И.« Самооценка школьника».-М.,1976.
Запорожец А.В. «Избранные психологические труда».-1986
Халитова І.Р.« Әлеуметтік педагогиканың өзекті мәселелері». Алматы,2006
Жигапров Е.С.«Криминалистическая характеристика несовершеннолетных и организация их правового
Тарухин С.И.«Преступное поведение:социальные и психологические черты».-1974
Халитова І.Р «Әлеуметтік педагогика»
Саясат.№1.2002-қаңтар, 12 бет.
Чукаева М.,Милюхина Н.,Черепанова В. «Тәрбие-тал бесік» 2005.-№6 12бет
Баженов В.Г «Воспитание педагогически запущенных детей»1986
6