МАЗМҰНЫ:
Кіріспе..............................................................................................................3-4
1. Қылмыстылық туралы жалпы ережелер.
1.1 Қылмыстылықтың алдын алу ұғымы .....................................................5-6
1.2 Қылмыстылықтың алдын алу шаралары...............................................7-14
2. Жекелеген санаттағы азаматтардың қылмыстылығын алдын алу ерекшеліктері.
2.1 Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығының алдын алу.................................................................................................................15-17
2.2 Әйелдердің қылмыстылығының алдын алу............................................17-19
3. Қылмыстылықтың алдын алу – бұл қылмыспен
Қорытынды.................................................................................................26-28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...................................................................29
Кіріспе
Қоғамды демократияландыру еліміздің негізгі және басым міндеттерінің
2006 жылғы Қазақстан Республикасының Президенті Нурсұлтан Назарбаевтың Қазақстан
Қай қоғам болмасын заңсыздық бой көтере бастаса, қылмыс
Әрине, қай қылмыстылықтың да алдын алуда әуелі жалпы
Курстық жұмысты жазудағы мақсатым, Қазақстан Республикасынадағы қылмыстылық
Қылмыстылықтың алдын алу шаралары олардың негізгі – негізгі
[5, 145б.].
Егеменді де өркениетті елдің бүгіні мен ертеңін өрге
Сондықтан да қазіргі жағдайда жасы кәмелетке толмағандар арасында
Менім курсттық жұмысымның мақсаты қылмыс құрамының түсінігі мен
1. Қылмыстылық туралы жалпы ережелер.
1.1 Қылмыстылықтың алдын алу ұғымы.
«Қылмыстылықтың алдын алу» дегеніміз, бұл – мемлекеттің, қоғамның,
Біз бұрындары қылмыстылық дегеніміз – күрделі әлеуметтік құбылыс,
Бұл мәселелерде маңызды саяси - әлеуметтік және идеологиялық
И.П.Портновтың пікірінше, «таза» түрде қылмыстың алдын алу дегеніміз
Ал, Г.А.Аванесовтың ойынша, қылмыстың алдын алу мақсатында ықпал
Алдын алу объектілері жайында сөз қозғанда, тіптен, нақты
Жоғарыды айтылғандарға сүйене отырып, қылмыстылықтың алдын алуға анықтама
Әңгіме әр түрлі субъектілерден тарайтын көп деңгейлі шаралар
«Қылмыскерліктің алдын алу» термині даусыз деп саналмайды, себебі
Бұл терминмен қатар «сақтандыру» термині де қолданылады. Кейбір
Адам көп жыл бұрын босануға тиіс еді немесе
1.2 Қылмыстылықтың алдын алу шаралары
Криминология ғылымында қылмыстылықтың алдын алуға бағытталған әр түрлі
Қылмыстың алдын алу шараларының ішінде мақсатына, динамикасы мен
Осы іспетті шараларды жүзеге асыру тек қана бұл
Мысалға мынадай жалпы алдын алу шараларды жүзеге асыру
1.Ұтымды экономика, меншік нысанының көптүрлігін, адамдардың іскерлік белсенділігі
2.Жас адамдардың әлеуметтік, экономикалық және басқадай жағдайларын жақсартуға,
3.Оқу орындарында «Мемлекет және құқық негіздері» және «Құқықтану»
4.Пайдақорлық-зорлық қылмыстарының алдын алуды жалпы қоғамдық деңгейде қарастырғанда
дың, жұмыс берушілердің және қоғамдық ұйымдардың өзара тығыз
5. Республиканың ірі қалаларында құқық бұзушылықтың алдын алудың
6. Заңды жалпыға бірдей оқытуды және заңға тәрбиелеуді
ұйымдастыру. Кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың,
оқитын жастардың және басқа да азаматтардың құқықтық оқу
жүйесін құру.
Халық арасында заңды жан-жақты насихаттау, атап айтқанда, жасалған
Құқық бұзушылықтың алдын алудың әлеуметтік базасын
нығайту. Әлеуметтік-экономикалық шаралар арқылы көпбалалы отбасыларын, зейнеткерлерді, халықтың
көбейту.
Азаматтардың әлеуметтік - құқықтық белсенділігін арттыру. Құқық тәртібін
Бас бостандығынан айыру орындарынан босанған адамдардың әлеуметтік ақталуына
Қылмыстылықтың жалпы алдын алу қоғам өмірінің әлеуметтік те,
Қылмыстылықтың жалпы алдын алудағы криминологтің рөлі мыналарға тіреледі:
Біріншіден, қылмыстылықтың себептілігі және детерминациясы жайындағы белгілі бір
Бұл ақпаратты одан кейін экономистер, социологтер және басқа
Екіншіден, криминолог, қоғамды дамытудың және сауықтырудың әр түрлі
Үшіншіден, криминолог, мүдделі ұйымдардың тапсыруы бойынша әлеуметтік-экономикалық және
Қылмыскерліктің арнайы алдын алу дегеніміз - қылмыскерлік детерминациясы
Әдебиетте басқадай да анықтама бар: «қылмыстылықтың арнайы алдын
Криминологиялық зерттеулерге сүйеніп қылмыскерліктің арнайы алдын алғанда жоғары
Виктимология саласындағы мамандар «рөльдік» виктимдікті бөліп алады, олар:
«Жеке бастың» виктимдігі дегеніміз қылмысқа құрбан болу ықтималдығын
Ал, тиісті себептік кешендер мен детерминациялық өзара әрекеттестіктер
Жәбірленушілердің 87-%-ы ер адамдар, 13-%-ы әйелдер болған. Қарақшышықта
Жәбірленушінің жағымды мінез-құлқы - бұл жәбірленушінің виктимологиялық қауіпті
Жәбірленушінің жағымсыз мінез - құлқы - бұл жәбірленушінің
- адам мас күйінде адамсыз жерлерде ұйықтап қалып,
мен қарақшылықтың жәбірленушісіне айналатын жағдай;
- ол күйінде, әлбетте, қылмыскерлерге қарсылық көрсете ал-
майды; адам мас күйінде кылмыскердің басқа жерге шығу
- көп адамға қарсылық көрсете алмайды;
- адам өзіне жаңа таныстарды белсенді түрде іздеп,
- әрине, мас күйінде қарсылық көрсете алмайды;
- адам есік қағып тұрған адамның кім екендігін
- қылмыскерге сенгендігінен қаражат туралы ақпараттарды
айтып немесе ақша тұрған жерлерді көрсететін жағдай;
- адам өзін бай етіп көрсетіп, бай адам
рып, қылмыскерлердің назарын аударып алатын жағдай;
- адам қарақшыға не тонаушыға қарсылық көрсете алатын
мүмкіндігі бола тұра қорқақтық танытып, қылмыскерлерге ыңғайлылық туғызатын
Қылмыскерліктің, жекелеген түрлерінін, ерекшеліктерін көрсететін криминологиялық жұмыстарда онымен
Жеке дара алдын алу: а) адамның ортасына; ә)
Өзіне қатысты осындай алдын алу шаралары жүзеге асырыла-тын
1) Адамдардың іс-қимылдарының сипаттталары:
а) қылмыстарды жасауы. Алдын алу объектілері, әрқашанда: қылмыс
ә) адамның қылмыстық іс – қимылымен заңды
б) адамның аса биморальдық іс-әрекеттер жасауы (ішімдікке салынуы,
в) адамның жасқа, басқа да әлеуметтік ұстанымдарға, рөлдерге
2) Адамдардың алеуметтік ортшсының сипаттамасы:
а) қылмыс жасалатын;
ә) кылмыстық іс-қимылмен заңды байланыстағы өзге құқық бұзушылықтар
в) әлеуметтік ұстанымдардың, рөлдердің және құндылыктардың қатты қақтығыстары
Қылмыскерліктің алдын алуда мынадай кезеңдер бар:
1) ертерек алдын алу;
2) тікелей алдын алу;
3) қылмыскерліктің өзінше детерминациясының алдын алу.
2. Жекелеген санаттағы азаматтардың қылмыстылығының алдын алу
2.1 Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығын алдын алу
Кәмелетке толмаған жасөспірімдер арасындағы қылмыскерлік мәселесі қазіргі таңда
Қазақстан Республикасында кәмелетке толмағандар мен қараусыз қалған балалар
Бұл қылмыскерліктің негізгі себептерінің әрекет ету саласы –
Ортамен өзара әрекеттестікте кәмелетке толмағадардың белсенділігі және
Кәмелетке толмаған қылмыскердің моральдық бейнесінің ерекшеліктерінің бірі ол
Ал кәмелетке толмағандардың әлеуметтік демографиялық ерекшеліктерін көрсету
Егер статистикалық мәліметтерге сүйенсек қылмыс жасаған кәмелетке толмағандардың
Жалпы алғанда бұл санаттығы қылмыскерлердің қылмыс жасауының алдын
Көшпелі мәжілістің аталмыш ауданда өтуі кездейсоқ емес. Федоров
2.2 Әйелдердің қылмыстылығының алдын алу
Әйелдер қылмыстарының негізгі еркшеліктеріне, әдебиетте аталғандай, әйелдің қоғамдағы
Әйелдер қылмыстылығының деңгейі мен үдемелік қарқыны (тіркелген қылмыстардың
Әйелдерге қылмыстылықтың басқа құрылымы тән, атап айтқанда, оларда
Әйелдерге зорлық қылмыстарының бір түрі – жаңа туған
Әйелдерге тән әлеуметтік позициялар мен рөлдерді жоғалта бастағандығына,
Ғалымдардың айтуына қарағанда айқындалған қылмыскер – еркектермен салыстырғанда
Отбасындағы материалдық тапшылықтың салмағы алдымен әйелдерге түседі, себебі
Әйелдер қылмыскерлігінде олардың тіптен заңмен берілген аспектіде ерлермен
Белгілі итальяндық сот медигі, психиатр Чезаре Ломброзо (1835
Әйел қылмысы төңірегінде әңгіме бола қалғанда қазақстандық ғалымдар
Жазасын өтеп жатқан немесе өтеп келген әйелдерге әлеуметтік
3. Қылмыстылықтың алдын алу – бұл қылмыспен күресудің
Адамзат еш уақытта қылмыссыз және кылмыскерліксіз болған емес,
Әңгіме — олардың ауқымында және қоғамға қарсы келуінде.
Қылмыскерлікпен күрес бұл қоғамға қауіпті құбылысты тізгіндеуге, адамның
Қылмыскерлікпен күрестің ең маңызды негізге бастаулары деп мыналарды
Алдын алу қызметінің құқық қорғау қызметінен басымдылығы, ал
Қылмыскерлікті айқындау, ашу және айыпты адамдарға
қатысты заңда көзделген шараларды қолдану.
Азаматтардың құқықтары мен бостандығын шектейтін ша-
раларды тек заңның бұзылғандық фактісі бойынша және заңда
Күресті жалпы қоғам болып, жалпы халық болып жүзеге
асыру. Мұнда мемлекеттің рөлі ерекше, себебі мәжбүрлеу құралдары
5. Қылмыскерлікпен күресті заңдылық, режимінде, тек мемлекеттің Конституциясы,
Ал, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығын қорғау,
6. Қылмыскерлікпен күресті кешенді жүзеге асыру: бір кезеңдерде
7. Барлық жеке және заңды тұлғалардың заң алдында
8. Қылмыстық қудалауды үнемдеу және бас бостандығынан айыру
9. Жаңа ғылыми және ғылыми-техникалық жетістіктерді пай-
далану, қылмыскерлердің алдында жүру.
10. Қылмыскерлікпен күрестегі халықаралық ынтымактастық
және екі жақты ынтымақтастық.
Тек Біріккен Ұлттар Ұйымы шегінде ғана мыналар жұмыс
Қылмыскерлікпен күрестің жалпы ұйымдастырылуы. Қылмыскерлікпен күресті жалпы ұйымдастыруға
1 Ақпараттық-талдау кызметі.
2. Криминологиялық болжаулау.
3 Қылмыскерлікпен күрес стратегиясын анықтау.
4.Қылмыскерлікпен күреске бағдарлама жасау.
5. Қылмыскерлікпен күрес саласында заң шығарушылық.
6. Қылмыскерлікпен күрес бағдарламасын жүзеге асыру, оған түзету
7. Қылмыскерлікпен күресті ғылыми зерттеу жұмысын ұйымдастыру және
Қылмыскерлікпен күрес дегеніміз жүйелік-құрылымдық қызмет, ол үш жүйенің
1) күресті жалпы ұйымдастыру;
2) қылмыскерліктен сақтандыру;
3) құқық қорғау қызметі.
Бұл әлеуметтік басқару салаларының бірі және мыналарға ықпал
а) қылмыс және қылмыскерлік тудыратын себептер мен жағдайларға;
ә) қылмыскерліктің өз бетімен детерминациялануынан сақтандыру және оны
Прокуратурасы органдары тарапынан жүргізіліп жатқан шаралар нәтижесіз емес
Сонымен катар сыбайлас жемқорлыққа карсы төрт мәрте тексеру
Жыл ішінде әкімшілік тұрғыдан келемінде 8100 заң бүзушылық
Сонымен қатар, бағдарламаны орындау барысында нақтылау енгізілуі мүмкін.
Шаралардың тиімділігін бағалауға қатысты алатын болсақ, ол:
а) қылмыскерлікпен күрес жөніндегі қызмет тетігінің тиімділігі,
ә) қылмыскерлікпен күрестің әлеуметтік тиімділігі болып бөлінеді.
Бірінші жағдайда, мысалы, қанша конференция өткізілгендігі, қанша құқықтық
Екінші жағдайда, мұндай тетіктің жұмыс қорытындысы қандай: қылмыскерліктің
Қылмыскерлікпен күрес субъектілерінің саны өте көп болғандықтан бұл
Егемендік алған он жыл ішінде халқымыздың рухани өміріне
Адамдардың, дін мәселесіндегі еркіндігін сақтап, шынайы демократияға кең
Демократия — тек заң шығару немесе онымен жай
Мұнымен қатар қылмыскерлікпен күрестің және қылмыстылықтың алдын алу
Қорытынды
Курстық жұмысымды аяқтай келе мен мынадай қорытындыға келдім.
Осы аталған мәселелерді қарастыра келе, жалпы Қазақстанда қылмыстылықтан
Заң тілінде қылмыспен күреске, бәрінен бұрын сол қылмыстардың
Кейбір қылмыстық тәжірибелердің теледидарлар мен кинотеатрларда көрген кино-фильмдерден,
Алдын алудын жалпы шараларының негізгі мақсаты — тұрмысы
Қоғамымыздағы басын ашып алатын тағы бір мәселе, кең
Қорыта айтқанда, қылмыстың алдын алу мәселесі күн тәртібінен
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1995
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі, 1997 жыл 16
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы
Абдрасулов Е. Предупреждение правонорушений среди несовершеннолетних // Фемида
Алауханов Е. О. Криминология (Қылмыстану): Оқулық
Алауханов Е. Қылмысты құрықтауға бола ма, болса оның
Баймурзин Е. Роль наказания в предупреждении преспутности //
Жадбаев С. Х. Криминология. Краткий курс лекций –
Нүрпейісова Ж. Жастардың қылмысы азаймай отыр
Сартаева Н. Проблемы правового регулирования предупреждения преступности //
Тағаев Е. Қылмыстың алдын алу басты мәселе //
Хасенов Е. Жасөспірімдермен жұмысты жетілдіре түспек // Қостанай
29