Тарих факультеті.
Қазақстан тарихы кафедрасы.
Бітіруші жұмыс
«Мұстафа Шоқайұлының Тәуелсіздік жолындағы саяси қызметі»
Мазмұны.
Кіріспе..............................................................................
І -тарау. Мұстафа Шоқайұлыынң өмірі мен мақсаты..................
ІІ-тарау.1916 – 1927 жылдардарғы қоғамдық саяси ахуал және Мұстафа
2.1.алаш қозғалысы мен Алашорда партиясындағы қызметі. Түркістан автономиясын құрудағы
ІІІ-тарау.Эмиграцияға кетуі және сол кездегі еңбектері...........
ІV-тарау. Түркістан легионы мұстафа Шоқай...........................
Қорытынды................................................................
Пайдаланылған әдебиеттер.......................................
Қосымшалар...............................................................
Кіріспе.
Ғасырлар бойы жеке шаңырақ көтеріп, өз алдымызға еркіндік, азаттық
Қазақстан өз алдына тәуелсіз мемлекет болып, ұмытыла бастаған салт
Осындай Тәуелсіздігіміздің 15 жылдығын тойлау қарсаңында, «елім деп еңіреген
Олай болса, тәуелсіздік алғанға дейін "халық жауы", "пантюркист", "ұлтшыл",
Қазақстан мен Түркістанның тәуелсіздігі жолында қаншама тер, қаншама қан
Қазіргі Конституциямызға көрсетілген демократия принциптерін Мұстафа сонау 1917 жылы-ақ
Еңбекті оқыған адам Түркістан халқының патшалы Ресей
М.Шоқайда білім десең - білім (6-7 тілде еркін сөйлеген),
Зерттеу тақырыбының өзектілігі.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «1997 жыл жалпы ұлттық татулық
Мұстафа Шоқай ХХ ғасыр басындағы қазақ интелегенциясының көш –
Тәуелсіздік алуымыз қарсаңында аталған тақырып, Мұстафа Шоқайдың өмір жолы
Түркістан легионы Мұстафа Шоқайдың қатыссыз екендігі бейнеленген.
Тақырыптың зерттеу мақсаты. Ұлттық интелегенция көсемдерінің бірі, Мұстафа Шоқайдың
Сондай –ақ тақырыптағы басты мақсат Мұстафа Шоқайұлының мақсаты мен
Тақырыптың зерттеу міндеті. Тәуелсіздік жолындағы мұстафа Шоқайұлының саяси қызметі
Сонымен қоса, тақырыптың маңыздылығын айқындау бүгінгі күн Үшін және
М.Шоқайдың өмірлік мақсатын, идеяларын айқындау.
Алаш партиясы мен Алашорда автономиясындағы рөлін көрсете отырып, сол
Эмиграцияға кету жолын, себебін ашып көрсетіп сол
Түркістан легионымен қаншалықты байланысын ашып көрсету яғни бұрмаланған фактілерді
Зерттеу әдістері.
Тарихи дерек көздерін ақпаратты жинақтау әдісі.
Талдау әдісі.
Хронологиялық әдіс.
Зерттелеген еңбекке сай ой пікірлерді салыстыру әдісі.
І – тарау.
МҰСТАФА ШОҚАЙҰЛЫНЫҢ ӨМІРІ МЕН МАҚСАТЫ.
(1891 – 1941 жж.)
Әрбір түрік адамның екі атамекені бар.
Бірінші - өзінің туған жері, екіншісі – Түркия.
«Мұстафа Шоқай» 1918ж.
Ұлттық егемендік – шынжырларды балқытып, тәж бен тақтарды күйрететін
Ұлттардың құлдығына негізделген құрылым қайда болса да құлайтыны анық.
«Мұстафа кемал Ататүрік» 1924ж.
Мұстафа 1891 жылы 7 қаңтарда Оңтүстік Қазақстанда, бұрынғы Ақмешіт
Ол орыс, түрік, ағылшын, неміс және поляк тілдерінде еркін
Мұсатафа Петербор Университетінің заң факультетін үздік бітірісімен Қазақстан
Қан төгісті жазалаудан кейін М.Шоқай әуелі Грузияға, ал содан
1941 жылы маусымнан кейін ол өзінің түркістандық әскери тұтқын
М.Шоқай өз елінің (жалпы Түркістан республикаларының) Ресейдің отарлық езгі-қанауынан
Бүгінгі Тәуелсіздік алған күндерімізден өзіміз орындауға ұмтылып отырған идеяларды
Сол себептен де оған "түрікшіл", "исламшыл", "ұлтшыл", "әлемдік буржуазияның
Сонда жаңа құрылыстың қызыл империяның жандайшаптары құты қаша қорыққан
Ол сұңғыла ойшыл, сарапшыл ғалым, қайыспас дара күрескер, дәулескер
Ол "Ақиқаттан артық ештеңе жоқ" дейтін қарапайым Дала заңының
Кез келген төңкерістің Бостандық пен Зорлық сияқты екі тамыры
Осы орайда сталиндік тәртіптің темірден қаланған қабырғасына қажымай-талмай жападан
Азаматтық міндетін ең жоғары адамгершілік деңгейде орындап, бірақ көзінің
Менің түсінігімше, М.Шоқай өнегесі құндылығымыздың жүріп өткен жолын, әсіресе
... Түркістан — түркітер елі деген сөз. Сонау VI
М.Шоқай үшін Түркістан тұтастығымен Түркістан еркіндігі егіз ұғымдар. Ал
Мұстафаның жете алмай кеткен арманы Тәуелсіздік болатын,
Қазақстан Республикасы қазірдің өзінде саяси Тәуелсіз болғанымен басқа
1924 жылдан бастап Түркістандағы "ұлттық межелеу" деп аталған "тарихи
Түркістанды бұлайша бірнеше дербес мемлекеттік бірліктерге жасанды түрде және
ІІ– тарау.
1916-1927 жылдардағы қоғамдық-саяси ахуал және Мұстафа ІПоқай.
Алаш немесе XX ғасырдың алғашқы ширегіндегі ұлт-азаттық қозғалыстың бірден
1917 жылдың желтоқсанына дейінгі аралықты қамтыса, екінші азамат соғысы
Мұстафа Шоқайұлы ұлт-азаттық қозғалыстың бұл екі кезеңінде
Негізгі тіршілік көзі — атамекенінен айырылу қаупі енді осы
М.Шоқайдың саясаткер ретінде тұңғыш көрінуі 1912 жылы Түрік-Балқан соғысы
1916 жылы Мұстафа Шоқаев пен Қасымов деген азаматтар Перовскіде
1916 жылы Мұстафа Шоқаев пен Қасымов деген азаматтар Перовскіде
1916 жыл құлдықтың қиямет-қайым қыспағында, әр қарекетін қалт жібермей
1916 жылғы Түркістандағы ұлт-азаттық қозғалысты патша үкіметі аяусыз басып-жаншыған
Түріктер елі — Түркістанның тарихын бес саусағындай білген, ол
Түркістан халықтарының теңдігі мен тәуелсіздігі үшін оларды қорлық-зорлықпен рухани
Ол басқа қазақ зиялылары сияқты Ақптан төңкерісі нәтижелерін үлкен
Түркістан халықтарының теңдігі мен тәуелсіздігі үшін оларды қорлық-зорлықпен рухани
Ол басқа қазақ зиялылары сияқты Ақпан төңкерісі нәтижелерін үлкен
В.И.Леннинің өз қолымен жазған «жұмыстарға, солдаттар мен шаруаларға!» атты
Кеңес өкіметі өз қызметінде ұлт мәселесі жөнінде мынадай принцптерді
Ресей халықтарының теңдігі мен суверинитеті.
Ресей халықтарының бөлініп шығып, дербес мемелекет құруға дейін барып,
Ұлттық артықшылықтар мен шектеушілердің қандайын болса да бәрін түгел
Ресей территориясын мекендейтін аз ұлттар мен этникалық топтардың еркін
Орыс революцияшыл демократтарға іс жүзінде сынақтан өте алмайды. Олар
Қазан Социалистік төңкерісін Түркістан жұрты тендікке қолым жетті деп
Түркістан Кеңестерінің 3-съезі өзінің 1917 жылғы 19 қарашадағы қарарында
Тағы да қорлау! Тағы да Орта Азия мен Қазақстан
"Төңкерістің қазіргі кезеңінде шет аймақтардың бөлінуін талап ету түбірімен
Түркістанның ішінде Мұстафа Шоқай бар басшылары оқшауланушылар деп жарияланды.
2.1. Алаш қозғалысы мен Алашорда партиясындағы қызметі. Түркістан автономиясын
Түркістан үшін өлу,
Түркістан үшін жанберу,
Бәрімізге бір мақсат.
М.Шоқай.
Ақпан төңкерісінен кейін 1905 жылдан бастап өмір сүрген алаш
"Ташкенттегі орыс қауымы тек Түркістанда автономиялық басқару мекемесінің ашылуына
Бұл жағдай М.Шоқайұлы төрағалық еткен "Түркістан өлкесі мұсылмандары Кеңесін"
1917 жылы 10 желтоқсанда Түркістан-автономиясын жариялай отырып, М.Шоқай мен
Осыған байланысты М.Шоқайдан қалған естелік бар: ол Петербордан Түркістанға
Мұстафа Шоқайұлы өмірінің соңғы сәтіне дейін Түркістан халықтарының тәуелсіздігі
1917 жылы шілденің 21-26-сында Орынборда 1-ші Жалпықазақ съезі болып
Қарашаның 22-інде Ферғана Хандығының бұрынғы астанасы Қоқан қаласында Бүкілтүркістандық
Съезд Ұлы Ресей революциясы жариялаған негізде өлкені мекендейтін халықтардың
Сезъд Түркістан өкілеті – Уақытша Кеңесінің құрылғанын жариялады. Уақытша
Автономиялық Түркістанның (Қоқан автономиясының) Уақытша үкіметінің төрағасы, әрі ішкі
М.Тынышбаев қызметтен босағаннан кейін, оның орнына М.Шоқай президент болып
1917 жылғы желтоқсанның 5-13-терінде Орынборда болған ІІ-ші Жалпықазақ съезіне
Осыдан кейін қазақ халқының автономиясы туралы мәселе қаралды. Съезд
1. Тегі бір, мәдениетті, тарихы бір және тілі бір
Әмудария бөлімінің Алтай губерниясындағы қазақ
2. Қазақ (қырғыз) облыстарының автономиясына Алаш атауы берілсін.
3.Жер бетіндегі барлық табиғи
4.Алаш автономиясының Конституциясын Бүкілресейлік құрылтай жиналысы бекітеді.
5.Қазақ (қырғыз) арасында тұратындардың бәріне азшылық кұқығына кепілдік беріледі.
6. Алаш облыстарын жалпы күйреу мен анархиядан құтқару мақсатында
Бүкілқазақтық Алашорда Кеңесінің мүшелері сайланды. Олар: У.Танашев (Бөкей Ордасы),
Съезд қарсаңында "Қазақ" газетінде"Алаш"партиясы бағдарламасының жобасы жарияланды. Осы айтылғандармен
1917 жылғы қараша – 1918 жылғы қаңтар аралығында өткен
Әрине, Мұстафа Шоқай және басқа қазақ зиялылары бастап шаңырақ
Сондықтан 1918 жылдың ақпан айының алғашқы аптасында қандықол большевиктер
Революция берген мүмкіндікгерді Қазақстан мен Түркістан халықтарының ұлттық азаттығы
Солардың бірі- қазақ қана емес, бүкіл түркі халықтарының ортақ
ІІІ-тарау.
Эмиграцияға кетуі және сол кездеп еңбектері.
Алыста ауыр азап шеккен бауырым,
Қуарған бәйшешектей кепкен бауырым,
Қамалған қалың жаудың ортасында,
Көл қылып көздің жасын төккен бауырым.
Мағжан.
Мұстафа Шоқайдың тел тарихнамадан өзіндік орнын ала алмай, көп
Кезінде, дәлірек айтсақ, 1925 жылы И.Сталиннің өзі "Ак, жол"
Мұстафа өмірінің кейбір түстарын айқындай түсуге архив құжаттарымен қатар
Батыс саясаткерлерінің, әсіресе, олардың ішіндегі Шығыс тарихына және Орталық
Көз көргендердің айтуынша, ол өз ойын ағылшын мен француз,
Мұстафа Шоқай Түркістан халықтарының тіршілігін әмбеге әйгілейтін журнал-газеттер ұйымдастырып,
Мұстафа Шоқай мен оның үзеңгілестері бағыттарынан бас тарта қойған
Бұл естелік-дерек қайраткердің қазақ жеріндегі тарихи
Мұстафа Маңғыстауға өзі басқарған Түркістан (Қоқан) автономиясы талқандалғаннан кейін
"Болшевиктердің оғынан қашып, Қоқанды қаласындағы қышлақтарды сарт ағайындардың ішінде
Бұдан ары қарай, Мұстафа Кавказға өзіміздің Маңғыстау жері арқылы,
Бұл деректердің тағы бір құндылығы сол - онда Мұстафаның
Осы дерекке сүйенсек, адай жерінің азаматтары өздерінің кемелерімен Красновдск-Баку
1919 жылдың басында ол Кавказға барды. Сол кездегі Тәуелсіз
Ал 1920 жылы Солтүстік Кавказдың үйымы мен Түркістанның ұлттық
Кеңестік басқыншы қызыл қосындардың Тифлис қаласына кіруіне байланысты 1921жылдың
Ол Грузияда журнал шығарып тұрған шағында Ташкенттегі Сұлтанбек Қожанұлынан
Өмірдің өзі көрсетіп
Екіншілері Алаштық идеологиядан (яғни ұлт-азаттық) бас тартатындықтарын ресми түрде
Мұны М.Шоқайұлы жақсы түсінді. Түсінгендіктен де саналы түрде эмигрант
Осы күрес түркиялық халықтың да аса бір ауыр жағдайдағы
М.Шоқай 1929 жылдың желтоқсан айында өзі Францияның астанасы Парижде
Журнал Шағатай тілінде басылды. 1939 жылдың тамыз айына дейін
Оларда түрікшілдік идеялап уағыздамады. Мұстафа Шоқай бір мақаласында
Ол "Жас Түркістан" журналының 1933 жылғы қазан айындағы 47-санының
Ал оның 1936 жылғы «Түркістан жастарына» деген үндеуі де
Түркістанның мақсаты - өзінің миллет үкіметін құрып, дербес боп,
Түркістан жастары айрықша бұл мақсатымызға жеткізуге таланып, тырбанып жатыр.
Біздің мақсатымыз жалғыз Түркістанның ғана емес, бүтін түрік өлкелерінің
Мұстафа ІПоқай саяси теоретик ретінде Кеңес Үкіметі билеген Түркістанның
Ол тіпті кейін өз естеліктерінде де тек
М.Шоқайдың бұдан арғы тағдыры туралы
Түркістанның азаттығы туралы идеяларын шет елдерге түсіндіріп, бәлкім көмек
Мұстафа Шоқай үлкен ағартушы, Орта Азия мен Қазақстан халықтарының
"Мұстафаның Париждегі, Лондондағы, Женевадағы және басқа Батыс орталықтарындағы қызметінің
Ол әрбір мүмкіндікті және өзінің "Әлемнің аса көрнекті сарабдал
Мағлұматтар бергенде Мұстафа әрдайым аса ыждаһатты болатын, ешнәрсені де
Өткен ғасырдың сексенінші жылдарынан
Түркістан жанашыры болған бір еуропалық азаматтан оның неге Мұстафаны
IV - тарау.
Түркістан легионы және Мұстафа Шоқай.
Түркістан легионы жөнінде Мәскеудегі бұрынғы Одақтық Қорғаныс Министрлігінің және
Мәлімет біржақты болғандықтан Мұстафа
Легион қашан, қандай жағдайда құрылды деген сауалға жауап беруге
Ал тарихшы ғалым Белан мынандай деректер келтіреді. 1941 жылдың
Осы мәселені зерттеп жүрген ғалым Бақыт Садықованың жазғандарына қарағанда,
Осыған орай 1942 жылдың қаңтарында Сыртқы істер министрі Иоахим
Бақыт Садықова ханымның басқа да ой-өрімдері назар аударарлық: "Әр
Сөз болып отырған мәселе жөнінде орысша-немісше жарық көрген көптеген
Гилязовтың ойынша, 1941 жылғы күздің аяғына дейін Германияның әскери
Енді мемлекет қауіпсіздігі органдарындағы қылмыстық іске тағы да үңілейік.
Легиондарға анықталған шендер мен қызмет дәрежесі: қатардағы жауынгер, бөлімше
"Лайықтыларды" анықтау үшін сьшақ мерзімі белгіленді: бөлімше комаңдирлігінің орынбасарлығына
Бұл жөнінде "ТҮК" президентінің орынбасары - әскери бөлімнің бастығы
Енді мәселенің басын
С.Сәдуақасов, Т.Рысқұлов және басқа да республиканың көрнекті өкілдерімен бір
Мұстафа Шоқай тұтқын лагерьлерін аралағанда қандай мақсат-мүдде көздеді? Легионды
"Осындай алмағайып кезеңде Мұстафа өз халқының болашағына салқын қарай
"Мұстафа Шоқайдың тұтқындағы кеңес әскерлерімен кездесуі легион құрылғанға дейін
Гүлжауһар Көкебаева, тарих ғылымының кандидаты, доцент: "1941 жылы күзде
Мәмбет Қойгелдиев, тарих ғылымының докторы, профессор: "М.Шоқайұлын "Түркстан легионын"
Сөз болып отырған
Қазіргі қазақ баспасөзіндегі жарық көрген кейбір дүниелердің өзінен-ақ Мұстафа
Шынын айтсақ, Мұстафа Шоқайды совет өкіметі ғана жау деп
Мұстафа Шоқайдың қайтыс болуы жөнінде де әртүрлі пікір айтылып
Неміс тұтқынында болған, "ТҰК"-нде қызмет істеген, жазушы Хамза Абдуллин
Қазақ зиялыларының көбі 1917 жылғы ақпан төңкерісін қуана қарсы
Енді сол кездегі саяси хал-ахуалды бір сәт көз алдымызға
Сол кезде солшыл пікірде болған қазақ қауымы "Қазақтың Үш
Ал оңгүстіктегі жағдай басқаша өрбіді. 1918 жылдың басында Қоқан
Сонау 1911 жылы Женевада Ленинмен кездескен, 1915 жылдан компартия
Сөйтіп, үлкен империяның шет аймағында большевиктерге, олар әкелген жаңа
Бұрын алыстап кеткен, ұзақ уақыт бойы жоққа шығарылып келген
Дүниежүзі өркениетіне елеулі үлес қосқан шетелдегі өз отандастарына дұрыс
Мұстафа Шоқай болса "ол түркі халықтарын патша отаршылдығынан азат
Ал соғыс жылдарындағы жағдайға келсек, неміс басшылары өздерінің "Үлкен
Кезінде Мұстафа Шоқайды ақтау, оған ел тарихында өз орнын
Біздің ойымызша бұл мәселеде үкімет сырт қала алмайды. Өйткені
Мұстафа Шоқай есімі түрік әлеміне, дүние жүзіне атамзаманнан белгілі.
Түркістан легионы туралы мәселені
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде фашистік
Олардың жалпы саны - 5,7 миллион, 3,8 миллионы
Екінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында командирлердің 7 процентінің ғана жоғарғы
Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында немістердің қолына түскен ресейлік әскерлердің
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде барлық соғысушы елдер 1907 жылы
1941 жылдың тамызында Гитлер Хаммерштадтағы Кеңес әскери тұтқындары орналасқан
Халықаралық құқықтың: "Соғыста тұтқынға түсу-қылмыс емес. Қолға түскендер бақытсыздар
Көп ұзамай-ақ сол жылдың 8 қыркүйегінде фашистер де кеңестік
Осылайша Кеңес тұтқындары екі тоталитарлық мемлекеттің екі диктатордың арасында
Парижде тұрып жатқан Мұстафаны соғыс басталғанда немістер қамауға алады
Мұстафа Шоқай концлагерьлерді аралау барысында әскери тұтқындардың тұрмыс жағдайымен
Тұтқында болып аман қалған И.А.Дугас пен Ф.Я.Черонның Парижде жарық
1943-1947 жылдары Кеңес Одағына бес жарым миллионға жуық соғыс
Соғыс тұтқындарын кеңестік "отаны" екі рет сатты. Әуелі неміс
Егер бүгін сол алапат соғысты кешірмеген үрпақ шындықты іздемей,
Себебі, олар Сталиннің қателігінен (Гитлерге сеніп қалып), қолбасшылардың дарынсыздығынан
Мұстафа Шоқайұлының идеясы мен арманы Тәуелсіздік пен Түркі елдерінің
Оның бүкіл ғұмыры 03 халқына демократиялық күрес жолымен автономия,
Еңбектеріне ден қоятын болсақ, оның Голощекиннің геноцидіне Қазақстандағы аштыққа,
ОГПУ-ға берген түсініктемесінде А.Байтұрсынов: "... шетте жүріп өте
Бұл турасында Мария Шоқай естелігінен мынаны біле аламыз: "...
Десек те Түркістанда орнаған кеңестік биліктің отаршыл сипатын, фашизмнің
Тұтқында жүріп М.Шоқаймен кездескен жерлесі М.Сандыбаев мырзамен болған сұхбатымда:
Бұл екі христиан елдерінің халқына көрсеткен қорлығына шыдамай Германия
Ендігі мәселе М.Шоқай арман-мақсатының, идеясының құндылығына қазіргі күнмен үндесіп
М.Шоқайдың осы турасында мұра етіп қалдырған
Мұстафа туралы шындықты бастан аяқ білгісі келген адам, оның
Біздің елімізде белгілі себептерге байланысты оның еңбектері жрияланған жоқ,
Ал Мұстафа Шоқай болса, қанша тереңге тығып, тас қамауға
"Бәрібір күндердің күнінде кім де болса сенуден қалатын өтірікпен
Ол Ақиқат алдында алғысқа лайық". Оның абзал да адал
Қорытынды.
Қорыта айтқанда, Мұстафа Шоқай өз уақытының перзенті, ірі тұлға
Мұстафа Шоқайұлының тағы бір досы бұрынғы мемлекеттік Думаның мүшесі
Ол менің күткенімнің бәрінен асып түсті, далалық азиаттан нағыз
Кеңес-Герман соғысы кезінде ол соғыс тұтқындарының бір лагерінде өз
Міне, Мұстафа-Бей Шоқайұлының иман, парасат ұялаған көлдария жүрегін, ұлы
"Ұлы төңкеріс заманы алыптар туғызады" деп еді ертеректе бір
Сондықтан XX ғасырдың басында (1909) М. Дулатов: "... Оян,
Бүгін бізге Мұстафа-Бей Шоқайұлының және онымен пікірлес, халықтың бағына
Көз аштырмаған қуғын-сүргінмен азамат соғысы аласапыранының, 1920-1923 және 1929-1933
Президентіміз Н.Ә.Назарбаев осы жылды Тәуелсіздіктің жылдығы деп
Еліміздің Тәуелсіздік алуы бүрын аттарын айтуға қорқатын біртуар азаматтарды
Тек қазақ халқының ғана емес, иісі түркі жұртының тәуелсіздігін
Тәуелсіздіктің арқасында өшкеніміз жанып, өлгеніміз тірілген кезде М.Шоқайұлының Сыр
Сондай-ақ жақында Мұстафа шоқай туралы жаңа кітаптың тұсаукесер рәсімі
Оның қалдырған бай мұрасының айтарлықтай бөлігі әлі де болса
Халқымыздың біртуар ұлы, бүкіл түркі әлемінің аса көрнекі қайраткерлерінің
Мұстафа Шоқайдың бүкілтүріктік
Тәуелсіз ел тірегі — білімді ұрпақ!
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Мұстафа Шоқай. "Түркістанның қилы тағдыры" Алматы.
2. М.Шощй. Таңдамалы шығармалары I
3. К.Нүрпейісов. " Алаш һәм алашорда" Алматы.
4. Ж.Құлиев. "Мұстафа-Бей Шоқайұлы кеш бізді... " Жас
5. "Жас Түркістан " журналы Алматы. 1998
6. "Түркістан " журналы Алматы. 1998ж. N3
7. К.Аманжолов. "Түркі
8. А.Оқтай. "М.Шоқай және түрікшілдік Түркістан"
9. М.Шокай, Н.Төреқүлов, Ж.Аймауытов,
10. К.Нүрпейісов. "М.Шощй және Қазақстан мен
жылдардағы қоғамдық саяси өмірі" Қазақстан тарихы, 1997. N2
11. Т.Омарбеков. "М.Шоқайдың
12. М. Қойгелдиев. "Тұтас
Қазақстан —1997ж. 1-ақпан
13. А.Кәкен. "Тағы да Мұстафа Шоқай".
Түркістан. 1997ж. 1-7 қаңтар
14. Ә.Спанов. "М.Шоқайдың Маңғыстаудағы іздері" Жас алаш.
15. А.Шульгин. "М.Шоқайдың адамилылығы " Қазақ тарихы. 1996ж. N5
16. А.Тәкенов. "М.Шоқай өмірінің кейбір қырлары"
N5
17. Ә.Бәкіров. "Түркістан ұлттық итеті"
18. Д.Досжан (М.Шоқай тур алы) Жалын.-1993. N5.
19. Ә.Байшуақұлы. "Түркістан лeгионы туралы шындық" (Ғалым,
20. Қ.Бекниязов. "Өз заманының озығы"
21. А.Нүсіпхан. Шоқай және
22. Мария Шоқай. "Талықсып кетіп... оянбаған..." Қазақ
45-бет
23. О.Хасен. "М.Шоқай және оның шет
1997. N2. 5-15беттер
24. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1995жыл. 30 тамыз
25. Мұстафа Шок,ай және шетелдегі қазақ зиялылары Қазақ елі.
26. Мұстафа мен Мағжан (архив айғақ). Қазақ әдебиеті 1999
27. Ф.Әли. "Мұстафа Шоқай" Жас алаш 1997.
28. Г.Көкебаева. "М.Шок,ай және түркістандық соғыс тұтқындары"
тарихы. 1997. N2
29. К.Нүрпейісов. "Ғасыр басындағы
Қазақстан. 1997. 5 желтоқсан.
30. А.Кәкен.О "Түркістан легионы"Алматы. 2000 106-107беттер 31. "Қазақ тарихы
Сілтемелер
' Ә.Әлімжанов. Мұстафа Шоқай! Ол кім? Алматы, 1992, 6-бет.
1 "Жас Түркістан". Париж. 1949-50 жж. 20-бет
1 Тагеев Б.Р."Қан төгіліп, гүл өскен алқапта" Мәскеу. Мембаспа,
Түркістан. Алматы 1998. N3.
2 Народное хозяйство" журналы, N9, желтоксан, 1920. Баку. К.Аманжолов
1 Мұстафа Шоқай. Түркістанның қилы тағдыры. Алматы. 1992. 151-б.
2 "Жас Түркістан" Мұстафа Шоқай мырзаның рухына. Париж, 1949-1950
1 ҚР – сы Орталық мемлекеттік архиві, 17 қор,1-тізім,2
2 Мұстафа мен Мағжан (архив айғақ) Қазақ әдебиеті 1999
1 Қазақстан Республикасының Конституциясы 1999 жыл 30 тамыз 1
1 Жас Түркістан 1998 ж. N1 наурыз 21 бет.
1 Нүрпейісов К. Алаш һәм Алашорда. А; 1995, 143-бет
2 Хаттың толық тексі Кеңес Нүрпейісовтың еңбегінде жарияланған.
3 Жас Алаш", 1996 ж., 19-желтоқсан
1 Хаттың толық тексі Кеңес Нұрпейстовтың еңбегңнде жарияланған. 233бет.
2Dr.M.Delil: Istanbul, 1942. Жас Түркістан Алматы 1997 N6
3Dr. M.Delil; Istanbul, 1942. Жас Түркістан 1997 N 6
4 Esinin Agizindan Mustafa Gokaeogly, Yas Turkistan Vayinlari sayi:
ОГПУ - Объединенное государственное политическое управление (Біріккен мемлекеттік
«Жас Түркістан» журналы. А., 1988 №2
1"Жас Түркістан" журналы. А., 1998. N2
"Жас Түркістан". Париж. "Мұстафа Шоқай мырзаның рухына",
("История Казахстана: белые пятна ", А., 1991. 301-6.).
("Заман-Қазақстан", 16.05.1997)
' "Түркістан легионы" А.Кәкен Алматы 2000. 105-110 беттер
"Наука и жизнь" журналы. N12. 1987.
2. Ә.Байшуақұлы «Түркістан легионы туралы шындық. Қазақ әдебиеті. 1992,
Көкебаева Г.М. Шоқай және түркістандық соғыс тұтқындары. Қазақстан тарихы.
И.А.Дугас. Санадан сызылғандар. Кеңестік соғыс тұтқындары Гитлер мен Сталин
1 Байшуақұлы Түркістан легионы туралы шындық. Қазақ әдебиеті, 1992,
М.Шоқай. Түркістанның қилы тағдыры. Алматы, 1992ж. 47 бет
Құлиев Ж. Мұстафа-Бей Шоқайұлы кеш бізді... "Жас алаш" газет,
33