OCR Document
Readiris
User
21
Кіріспе
CE3IM МҮШЕЛЕРI ТУРАЛЫ IЛIМ - ЭСТЕ3ИОЛОГИЯ (AISTHESILOGOS)
Сезім мүшелері және талдамалары.
Сезiм мүшелерi (organa sеnsuum) туралы түсінiк. Aғза әcepдi
Рецепторлардың жануарлар мен адамдарда белгiлi мүшелерге жинақталуы ағзаның
Жануартанудағы бiржасушалы қaрапайым жәндiктердiң және төмeнгi дәрежелi көпжасушалы
Эволюциялық даму нәтижесiнде омыртқалылaрда үлкен ми cыңapының
Талдамалар туралы түсінік.
И.П.Павлов ми қыpтыcының қызметiн жан-жақты зерттеу нәтижесiнде талдама
Талдаманың қиян бөлiгiне сезiмтал жүйкенiң ұштары - тiтiркендiргiштi
Талдаманың қиян бөлiгiн, яғни сезу мүшесiн немесе рецепторларды
Интероцепторлар iшкi мүшелер: жүрек, қарын, iшектер, талaқ, қaнтaмырлар
қысымының өзгергенi немесе қанның химиялық құрамындағы өзгерiстер қабылданады.
Сезiмтал жүйкелердiң ұшы бұлшықеттерде, сіңiрлерде, байламдарда және буын
Проприоцепторлар жәрдемiмен буын және бұлшықет қызметi алма-
кезек, бiр-бiрiнiң қызметiне сәйкес қозғалып, жүру, қимылдау, т.б.
Экстероцепторларға сыртқы сезiм мүшелерi жатады. Сезiм мүшесi дегенiмiз
Сезім мүшелерінің жүйелерге бөлінуі.
Сезiм мүшeci (organa sеnsuum) туралы ғылымды эстезиология (aist
сезу талдамасы, иіс сезу талдамасы және тepi немесе
Адамзатқа тән түйсiк жолындағы екі жүйенiң қaлыптасуына байланысты
сезгенде ғана қалыптасады. Сондай-ақ iшкi дүниеден интерцепторлар apқылы,
Негізгі бөлім.
КӨРУ МҮШЕСІ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА.
2.1 Көру мүшесі және көру талдамасы.
Жарық тітіркендіргішінің әсерінен жануарлар дүниесінде арнаулы көру мүшесі
Қарапайым жануарларда мұндай клеткалар бүкіл денеде шашырай орналасқан,
Омыртқалы жануарларға тән бір ерекшелік мынада : көздің
Көру анализаторы дамуының бірінші кезеңінде оның шеткі ұшында
Құрлықта тіршілік ететін жануарларда торлы қабық жаңа жарықсезгіш
Көз эмбриогенезі жалпы алғанда былай жүреді. Алдыңғы ми
Екі жапырақша «бокал» жиегінде біріне-бірі ауысып, қарашық бастамасы
Көздің сыртқы – тамырлы, ақ қабық және мөлдір
1-сурет. Көздiң құрылысы.
(Көз-жас безi және көз бен мұрынның жас жолы
1 – көз-жас безi (glandula lacrirnalis); 2- үстіңгi
2.2 Көз алмасы және оның қабықтары.
Көз алмасы көз шарасында жайғасқан шар тәрізді дене.
Көз алмасы оның ішкі ядросының қоршап жатқан үш:
2-сурет. Оң көз алмасының көлденең қимасы:
1 - қасаң қабықша (cornea); 2 – көздiң
Көз алмасының қабықтары .
I. Талшықты қабық – көз алмасы сыртынан қауысырып,
1. Ақ қабық- тығыз дәнекер тканьмен тұрады
2.Мөлдір қабық – ақ қабықтың тікелей жалғасы, мөлдір,
ІІ. Көз алмасының тамырлы қабығы – тамырларға бай,
1. Меншікті тамырлы қабық – тамырлы қабықтың артқы,
2. Кірпікті дене – тамырлы қабықтың алдыңғы жуандаған
Тамырлары көп және олардың құрылысы ерекше болғандықтан, кірпікті
Бұлшықет талшықтары өзара шырматылып, біріңғай салалы бұлшықетті –
3. Нұрлы қабық – тамырлы қабықтың ең алдыңғы
Мәселен нұрлы қабықтың негізгі тор
Бұл тамырлар құрамында серпінді элементтер
Нұрлы қабықтың өзі строма
Дифрагманың жарық өткізбейтіндігі оның
Тамырлы қабықтың талшықты және торлы қабық арасында орналасуы
Тамырлы қабықшаның нерытерінде сезімтал парасимпатикалық және симпатикалық талшықтар
ІІІ. Тор немесе торлы қабық көз алмасының үш
3-сурет. Тор қабықшаның микроскоптық көрiнiсi:
1- iшкi қабыршақтық шекара; 2 - сәулелi
Рим сандары:
І - бояулы тамырлы қабат (stratum nentosum retinae);
Офтальмоскоп арқылы тірі адамның көзін қарағанда, оның түбі
Көру нервінің талшықтары өздерінің миелинді қабығыннан айрылып, дискіден
Торлы қабықта шеткі ұштары таяқша мен сауытқат ұқсайтын
4-сурет. Көз алмасының түбi:
1 - артериясы; 2 - венасы; 3 -
2.3 Көздің ішкі ядросы.
Көздің ішкі ядросы мөлдір жарықсынғыш орталардан: кескінді торлы
А. Шыны тәрізді дене көз алмасы қуысының торлы
Ә. Көзбұршақ көз алмасының тым маңызды жарықсындырғыш ортасы.
Көзбұршақ жұқа, мүлде мөлдір құрылымсыз капсула жабылған сол
Көзбұршақ өзінің капсуласының серпімділгі арқасында алысқа немесе жақынға
Б. Көз камералары. Нұрлы қабықтың алдыңғы беті мен
Нұрлы қабықтың арт жағында, құрамына кірпікті белдікшенің кеңістіктері
2.4 Көз алмасының бұлшықеттері.
Көз алмасының бұлшықеттері. Көздің қозғалыс аппараты алты ерікті:
5-сурет. Көз бұлшықеттерi.
1 – Көздің тік жоғарғы бұлшықеттерi (m. rectus
Түзу бұлшықеттер өздерінің алдыңғы ұштары арқылы көз алмасының
Түзу бұлшықеттер көз алмасын екі білік айналасында айналдырады:
2.5 Көз шарасының шел майы мен көз алмасының
Көз шарасының шел майы мен көз алмасының қынабы.
Көз алмасының арт жағында көз шарасында жатқан мүшелер
Қабақтар көз алмасын алдынан қорғайды. Жоғарғы қабақ
Қабақтардың бос жиегі арасында көз саңылауы жатады, ол
Әрбір қабақтың негізі қабақ шеміршегі деп онша дұрыс
Көз саңылауының медиальды бұрыш аймағында қалыңдама қабықтардың медиальды
Көздің дәнекер қабықшасы қабықтардың бүкіл артқы бетін қауыстырып,
Көз жасы аппараты конъюнктивті қапшыққа жас бөліп шығаратын
Көз жасы қапшығы көз шарасы ішкі бұрышының айрықша
Қорыта келгенде, жарық торлы қабықшада жайғасқан жарықсезгіш элементтерді
Одан әрі жарық көздің жарықсындырғыш ортасы арқылы өтеді,
Екі көзде де бір кескін алу үшін көру
Торлы қабықшаның нерв элементтері үш нейроннан тізбек тузеді.
Көру жалдарының айқасқан талшықтары да, айқаспағанталшықтары да екі
Басқаша шоғыр жаңа нейрондар денелері жайғасқан таламустың жастығында
2.6 Көру талдамасының өткізгіш және орталық бөлімі.
Көздiң өткізгiштік бөлiмi көз алмасының тор қабықшасынан және
Қортынды.
Жалпы, «Көру мүшесінің морфологиясы мен өткізгіш жүйесі» тақырыбын
Көру анализаторы арқылы адам барлық мәліметтің 80 %
Көру анализаторы – жұп түзінді. Көз анализаторының шеткі
Таяқшалар түнде көруге, ал сауытшалар күндіз көруге бейімделген.
Сонымен қатар қазіргі кезде сауытшыларда әртүрлі жарық сезгіш
Көздің заттардың түсін айыра алмайтын кемістігін – дальтонизм
Көздің анықтап қарайтын заттардан өте ұсақ заттарды айыра
Затты екі көзбен қарап қабылдаудан ғана қалыпты әрі
Көз рефракциясының кемістігі: жақыннан көргіштік және алыстан көргіштік.
Көру анализаторы рецепторлар (таяқша, сауытша) басталып, көру нерві
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі әдебиеттер:
1. Рақышев А.Р. Адам анатомиясы. I- том. Алматы:
Қосымша әдебиеттер:
2. Керімбеков Ж.Е. Тәнтану адам анатомиясы. Алматы: Білім,
3. Дүйсембин . Жасқа сай физиология және мектеп
Мазмұны.
Кіріспе. Сезім мүшелері туралы ілім.......................................................................3
Негізгі бөлім. Көру мүшелері туралы жалпы сипаттама.
2.1 Көру мүшесі және көру талдамасы....................................................................6
2.2 Көру алмасы және оның қабықтары..................................................................7
2.3 Көздің ішкі ядросы.............................................................................................12
2.4 Көз алмасының бұлшықеттері .........................................................................13
2.5 Көз алмасының шел майы мен көз алмасының
2.6 Көру талдамасының өткізгіш және орталық бөлімі.......................................18
Қорытынды.............................................................................................................19
Пайдаланылған әдебиеттер