Қазақстан Республикасы Білім және Ғылыми министрлігі
Тарих факультеті
Қазақстан тарих кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Оңтүстік Қазақстан облысының жер ресурстары
Мазмұны
беттер
Кіріспе...........................................................................................................................3
1 Оңтүстiк Қазақстан облысының табиғи жағдайы мен топырақ
1.1. Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи жағдайлары......................................6
1.2. Оңтүстік Қазақстан облысының топырақ жамылғысы.................................9
2 Оңтүстік Қазақстан облысының жер ресурстарының
2.1 Оңтүстік Қазақстан облысының жер ресурстарының сапалық
2.2 Жер ресурсын тиiмдi пайдалану жолдары.........................................................27
3 Оңтүстік Қазақстан облысының жер ресурстарын
3.1 Оңтүстік Қазақстан облысы жер
3.2 Жер айналымы дамуының мәселелерi және жер
3.3 Жердi төлемді пайдалану формасына өту механизмi.....................................51
Қорытынды.................................................................................................................53
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..........................................................55
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Жер ең негiзгi табиғат байлығы.
Өнеркәсiптiң дамуы, қалалардың, жолдардың, гидротехникалық құрылыстардың салынуы жердiң беткi
Жер қорының құрылымдық және сапалық жағдайының өзгерiсiн қарастыра отырып
Шаруашылықтың және жердi пайдаланудың экономикалық механизмiнiң жоқтығы жер ресурстарының
Қорыта айтқанда, жер өндiрiс қорының көзi, әрi өндiрiстi орналастыру
Сондықтан жер қорын үнемдi, тиiмдi пайдалану кезек күттiрмей шешiмiн
Мiне, осының бәрi жұмыстың тақырыбын, мақсатын, мiндетiн айқындап бердi.
Жерге қатысты экономикалық мәселелердi көптеген авторлар зерттедi. Олардың
Қазіргi таңда жердi пайдалануда нарықтық қатынастарға өту жер кадастрының
Жұмыстың мақсаты мен міндеті;
-Жердi тиiмдi пайдаланудың теориялық негiздерiн жасау.
Алға қойылған мақсат келесi мiндеттердi айқындады:
жер ресурстарын тиiмдi пайдалану мен қорғаудың факторы мен шарттарын
Оңтүстік Қазақстан облысының жерiн пайдаланылу деңгейiне талдау
жер ресурстарын тиiмдi пайдалану мен қорғаудың негізгі тенденцияларын
1 Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи жағдайлары
1.1 Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи
Оңтүстік Қазақстан облысы Тянь-Шань тауларының сiлемдерi
Оңтүстік Қазақстан ежелгi кезден қолайлы географиялық аймақ саналған. Бұл
Осы керуен жолдарының бойында VI-XII ғ.ғ. көптеген сауда орталықтары,
Ресейге толығымен қосылған соң (XIXғ. 60 жылдар ортасы) Оңтүстік
Кеңес Одағы заманында Оңтүстік Қазақстанның экономикалық-географиялық жағдайы түбiрiмен өзгердi.
Оңтүстік Қазақстан облысы – республикадағы маңызды және жақсы дамыған
Оңтүстік Қазақстан азық-түлiк және жеңiл өнеркәсiп дамыған орталық. Тау
Оңтүстік Қазақстан табиғат жағдайы Орта Азиядағы көршi мемлекеттермен өте
Басқа экономикалық аудандармен салыстырғанда мұнда вегетациялық кезең ұзаққа созылады
Оңтүстік Қазақстан климатының қолайсыз жақтары көктемнiң соңғы айларындағы аяздар.
Оңтүстік Қазақстанның көп бөлiгiнде жауын-шашын өте аз. Жауын –шашынның
1.2 Оңтүстік Қазақстан облысының топырақ жамылғысы.
Қазақстан- жер көлемі жағынан ірі ел, оның жер
Бұл алқапта ауадан түсетін ылғал мөлшері өте аз, ылғалдану
үсіксіз уақыттың ұзақтығы 170 – 220 күнге жетеді. Күннің
Аймақ негізінен шөл жайылымына қолайлы. Мұнде тек суармалы егістіктен
Жалпы жартылай шөл мен шөл зоналарын сипаттай келіп, ол
Оңтүстік Қазақстан территориясында жазықтық жерлер тауларға қарағанда көп. Оңтүстік
Таулы алқаптарда ені әр жерде әртүрлі батыстан шығысқа
Топырақ жамылғысы табиғаттың зоналық заңына сәйкес таралатындықтан аумағында биік
1. Тау топырақтары. Таулы аймақтар облыстың біраз жерін алып
2. Тау аралығындағы аңғарлардың, тағы басқа биік және ойысты
2 Оңтүстік Қазақстан облысының жер ресурсының
2.1 Оңтүстік Қазақстан облысының жер ресурсының сапалық
Жер ресурстарының сапалық жағдайына тоқталсақ Оңтүстік Қазақстан
Қазақстанның оңтүстік аймақтарын аридтік ландшафттар құрайды, мұндай ландшафт антропогендік
Ирригациялық эрозия, яғни су эрозиясы үлкен шығынға алып келеді:
1990 – 1999 ж. арасында Республикадағы ауылшаруашылық жерлерінің саны
Сурет 2
Оңтүстік Қазақстан облысындағы жер қорының құрылымы.
Жер балансының 1988 жылғы мәліметі бойынша Республикада 481,1 мың
Топырақтың тұздануы агроландшафттың өнімділігіне тікелей әсер етеді. Республикадағы тұзды
Оңтүстік Қазақстан облысында 4 ірі егін шаруашылығымен айналысуға қолайлы
Қазақстандағы суармалы жер азайып барады, бар болғаны 1,0 млн.
Алайда, мұндай шығындар ол жерлерді игергеннен кейін бірнеше
Сурет 3
Суармалы жердің тағы бір артықшылығы: бір жылда екі өнім
айтқанда суармалы егістердің экономикалық тиімділігі мол. Бірден ешқандай өнім
Сондықтан, мемлекетіміз бұрынғы Одақ құрамында жерді кең көлемде
Нақты мәліметтерге қарағанда, оңтүстіктегі суармалы егіншілік дамыған облыстардың 40%
Белгілі ғалым, академик В.М.Боровский (1967ж) оңтүстіктегі суармалы егістікке игерген
Бірінші алқап – тау етегі мен бөктеріндегі көлбеу тегістіктер.
Кесте 1
Оңтүстік Қазақстан облысы елді мекен жерлерінің
Жер категориясының атауы Жер пайдаланушылардың саны Жалпы ауданы Ауыл
Қалалар мен поселке-лер 20 45,4 24,2 0,1 6,8 0,3
Оның ішінде жеке шаруашылық жүргізу-ге арналған азаматтар-дың иелігіндегі жер-лер
0,3
0,4
Тұрғын үй құрылысы-на арналған 59519 12,2 7,3
0,2 0,2 0,4
0,3 3,7
Ауыл елді мекендер 838 609,3 546,9 1,9 11,1 0,5
Оның ішінде жеке шаруашылық жүргізу-ге арналған азаматтар-дың иелігіндегі жер-лер
0,7
0,1
Тұрғын үй құрылысы-на арналған жер 4881 0,6 0,4
0,1
0,7
Барлық елді мекен жерлері 858 654,7 571,1 2,0 17,9
Бұл алқапты суландыру кезіндегі негізгі шара – судың жер
Екінші алқап – жоғарғы алқаптан төмен жататын тау етегіндегі
Майда ұнтақталған топырақ қабаттардың нашар су өткізетініне байланысты жер
Бұл алқаптың шалғынды топырақтарының 05, - 0,1 м. тереңдігінде
Ал, аздап кездесетін батпақтанған топырақтарды құрғату үшін керіздер
Үшінші алқап – сазды жерлерден төмен жатқан шөлді
Соңғы кезеңдерде игерілген және келешекте игерілетін жерлердің
Осындай қолайсыз жағдайларды болдырмау үшін көптеген ирригациялық, инженерлік, мелиоративтік
Каналдармен арықтардағы судың жерге сіңіп ысырап болуына қарсы
Судың босқа ысырап болып, жер астына сіңіп кетпеуі үшін
Міне, осы жағдайларды ескере отырып, мемлекет басшылары сырттан түсетін
2.2 Оңтүстік Қазақстан облысының жер
тиімді пайдалану жолдары.
Табиғи ортаны қорғау, табиғат байлықтарын тиімді пайдалану табиғаттың және
Осы заңдылықтар бойынша табиғат пайдалану мына төмендегі принциптер негізінде
Басымдылық принципі. Табиғат заңдылығының қоғам заңдылығынан үстемдігі. Табиғат және
Табиғат пайдалануды әлеуметтік қажетке бағыттау. Табиғатты адам игілігіне айналдыру
Өндірістік экологиязациялау принципі. Өндірісті экологиязациялау – табиғат қорын түгесілмейтін,
Табиғат байлықтарының қоғамдық пайдалылығын арттыру және ұлғаймалы қалпына келтіру.
шикізат өндіру қарқыны материалдық өндіріс қарқынынан төмен болуы керек.
шикізатты тиімді пайдалану арқасында өңдеуші салалардың өсу қарқынынан артық
қалдықсыз, аз қалдықты технология және табиғатқа нұқсан келтіруші салалардың
табиғат байлығын қалпына келтіру шараларының дамуы табиғат байлығын өндіруші
табиғатты қорғауға жұмсалатын қаржының өсу қарқыны барлық материалдық өндіріске
Табиғат байлығын пайдалануды ғылыми негізде жүргізу принципі. Табиғат байлығын
Оптималдық принцип. Табиғат байлығын пайдалану мүмкіндіктері, варианттары сан алуан.
Аймақтық принцип. Табиғат байлығының аймақтық орналасуы, ресурстың бір
Кешенділігі. Табиғат байлықтары адамзаттың сан алуан қажеттілігін өтейді,
Нарықтың заңдарына сәйкес барлық табиғат байлықтарын пайдалану төлемді болуға
Сонымен, табиғат қорғау және оның байлықтарын тиімді пайдалану бір
Табиғат пайдалануда жіберілген кемшіліктердің бірі – мәселені жеке биологиялық,
Табиғат қорғау және пайдалану мәселелері табиғи кешендер бойынша, аймақ
Табиғат тиімді пайдалану мәселелерін зерттеудің біртұтастығына жету өте күрделі.
Жер қорын қорғауды және пайдалануды экономикалық тұрғыдан қарайтын болсақ,
Қазақстандағы суармалы облыстардағы негізгі дақылдарды ауыстырып, топырақ құнарлығын, әсіресе
Егер республикамыздың солтүстігінде топырақтың жел эрозиясы басым болса, оңтүстігінде
Топырақтың су эрозиясы деп аққан су күшімен топырақтың жоғарғы
Су эрозиясының негізінен екі түрі болады.
Топырақ бетінің шайылуы және жыралық эрозия. Қатты нөсерден немесе
Ал, көлбеу тігірек, беткейлерде әуелі жіңішке болып басталатын майда
Су эрозиясымен күресудің 3 түрлі жолы бар:
Агротехникалық шаралар: еңісі мол баурайларды су ағысының бағытына көлденең
Орманды – мелиоративтік шаралар: жыралар мен сайлар жағалауына, өзендер
Гидротехникалық шаралар: жыраларды бекітетін инженерлік құрылыстар салу, ирригациялық эрозия
Эрозияның халық шаруашылығына тигізетін әсерін есептеп жеткізу қиын. Мәселен,
Жыртылған егістік жерлерді тиімді пайдаланып, құнарын арттыру мен қатар
Болашақта жер асты суларын, жер бетімен ағатын өзендерді тиімді
Жерден мол өнім алу үшін Оңтүстік Қазақстанда түзілетін басты
Республикада күрделі мелиорацияны қажет етпейтін жыртуға жарамды 61 млн.
3 Оңтүстік Қазақстан облысының жер ресурстарын нарықтық
3.1 Оңтүстік Қазақстан облысы жер
және оны пайдалану ерекшеліктері.
Оңтүстік Қазақстан облысы территориясының көлемдiлiгi табиғи жағдайлардың әртүрлiлiгi
Жер реформасының нәтижесiнде аймақта шаруашылықтың барлық салаларының бiр деңгейде
Облыс территориясы табиғи-климаттық көп зоналылығымен ерекшеленiп, 4 зонаға бөлiнедi:
Табиғи шаруашылық қатынастарға қарай келесi зоналарға да бөлiнедi: қаракөл
2003 жылдың 1 қаңтарындағы статистикалық мәлiметтер бойынша ОҚО жер
Реформа жылдарында әртүрлi категориядағы жерлердiң үлес салмағы өзгертiлдi. 1991
Ауылшаруашылық мақсатында пайдаланылатын жерден елдi-мекен жерлерiнiң айырмашылығы, олар өнеркәсiптi,
Елдi-мекендердiң құрамына кiретiн барлық жерлер бiр мақсатта орналастырылған –
Оңтүстік Қазақстан облысындағы ауылшаруашылық жерлерi 1990-2001 жылдары 11024,0
Облыс жерiнiң пайдаланылуына талдау жасасақ:
Ауылшаруашылық жерлерi жөнiнен келесi аудандар: Созақ ауданы – 2090,5
Жайылым – Созақ–1906,1 мы га (барлық жайылымның 40,8%-ы), көпжылдық
Аймақтың жер ресурстары тиімді пайдаланылса, ауыл шаруашылығының барлық өнiмдерi
Ауылшаруашылығына жарамды жерлер (егiстiк жерлер, жайылым, көп жылдық өсiмдiктер,
Жасалған талдауларға сүйенсек ауылшаруашылық кәсіпорындарын жекешелендіру жылдарында
1991–2002 жылдар аралығында бос, пайдаланылмай жатқан жерлердiң көлемi 0,3%-дан
Бос жатқан жерлердi игеру барысында жайылымдардың ауданы 2000 жылғымен
Топыраққа антропогендiк ықпалдың күшеюi оның батпақтануына, эрозиялық бұзылуларға
Сапалық жағдайына қарай ауылшаруашылық жерлерi келесiдей түрге бөлiнедi: тұздалған
01.01.2003 жылдағы жағдай бойынша облыста 880 га құрылыс барысында
Гос.НПЦ Земнің (Жер қатынастары жерді ұйымдастыру
Зерттеулер көрсеткендей, тұздалмаған жерлердiң жалпы үлес салмағы 72,3%-ды құраса,
Оңтүстік Қазақстан облысының қоршаған ортаны қорғау мәселесi даулы, қиын
Қазіргi қалыптасқан нарықтық қатынастарда шаруа қожалықтарының иелiгiнде 729,5 мың
Ауылшаруашылық өнiм өндiрушiлерi өздерiнiң қандай өнiм шығаратынын, қанша өнiм
Оңтүстік Қазақстан облысында техникалық дақылдар (мақта, май дақылы), бақша
1990 жылғымен салыстырғанда органикалық тыңайтқыштармен жердi қамтамасыз ету қанағаттанарлықсыз
2003 жылы ауылшаруашылық бiрлестiктерi минералды тыңайтқыштардан – 3,8 мың
Егер 1990 ж. әр гектарға 76,6 кг минералдық тыңайтқыштартар
Ерекше қорғалатын табиғи территориялар 2003 жылдың 1 қаңтарында 76,3
Оңтүстік Қазақстан облысындағы жерді пайдаланудың құрылымы.
себеп. Салыстыру үшiн айтар болсақ, алдыңғы қатарлы дамыған мемлекеттерде
Нарықтық экономикаға өту барысында жердi жеке меншiкке беру
Оңтүстік Қазақстан облысының жерiне қойылған бағаларға анализ жасағанда оларды
Ең бiрiншiден мұндағы жер ресурстарын бағалауда назарда ұстайтын нәрсе,
Жер учаскелерiне келiсiмдi бағаға келетiн болсақ олардың қалыптасуы мемлекет
Жерге төлемнiң қандай түсi болса да, ол сол жердi
Қазіргi күнде жерге төлем енгiзу, жердi бағалау ең маңызды
Жер құнының бағалық төлемдерi сапалық жағдайы 1979 жылы анықталған
Жерлердi ақшалай бағалау кезiнде келесi жағдайларды пайдалануымыз
– нарықтық -жердi сату – сатып алу кезiнде сол
–шығындық – жердi игеруге кеткен шығынды есептеу арқылы бағалау;
– кiрiске қарай бағалау.
Жалдық құн, жер салығының мөлшерi тiкелей сол жердiң бағасына
Ауылшаруашылық жерiнiң бонитетi мен өнiмдiлiгi ешқандай жағдайда да жердiң
Қазақстан Республикасындағы жер салығының мөлшерi 0,002%-дан (мақта өсiретiн зона)
Қазақстандағы жер салығы басқа елдермен салыстырғанде өте төмен екендiгiн
Жердi тегiн төлемсiз пайдалану формасынан ақылы формаға өту барысында
Жалдық көлемде енгiзуде 1 га жерден алынатын өнiм, жер
Нарықтық экономика жылдарында арендалық төлем жер учаскесiнiң нормативтi
Жер арендасын жүйелi түрде қалыптастыру үшiн ҚР “Жер
Әлемдiк iс-тәжiрибе көрсетiп отырғандай жалға алушы ақша төлеп
3.2 Жер айналымының дамуының мәселелері және жер
нарығының қалыптасуы.
Қазақстанда жер реформасын жүргізу нәтижесінде рыноктік қатынастардың дамуы
Жер шаруашылықтың табиғи объектісі ретінде түрақты және ұзақ мерзімді
Жерге төлем, жерге қатысты барлық нарықтық төлемдерді
Қазіргі кезде жер айналымының бүкіл палитрасының (иелік, құқық рыногы,
Оңтүстік Қазақстан облысының жер нарығына жасалған талдау көрсеткендей ол
Жер жеке тұлғалар арасында конкурстық сұраныс пен ұсынысқа сәйкес
Кесте 2
Оңтүстік Қазақстан облысы мемлекеттің жер учаскелерін
№ Аудандар мен қалалардың атауы Жер учаскесін жеке иелікке
Мөлшері, дана Ауданы, га Бағасы Мөлшері, дана Ауданы, га
1 Арыс 666 36,3 26,7 6 4060 18,2
2 Бәйдібек 58 8,6 0,8 5 6,3 0,36
3 Қазығұрт 125 50,6 28,3 12 418,2 8,4
4 Мақтарал 609 213,3 130,4 9 60,1 0,49
5 Ордабасы 139 119,3 12,6 6 240 3,4
6 Отырар 42 8,9 2,4 - - -
7 Сайрам 607 267,2 43,6 12 84,6 5,01
8 Сарыағаш 390 170,6 86,7 - - -
9 Созақ 52 8,8 2,6 - 42 -
10 Төлеби 122 66,7 16,7 8 - 0,93
11 Түлкібас 99 40,3 9,5 9 48,3 6,98
12 Шардара 93 86,8 15,8 - 2,3 0,36
13 Кентау қ. 44 5,7 5,4 - - -
14 Түркістан қ. 290 127,8 148,6 - - -
15 Шымкент қ. 2329 747,9 655,6 303 22112,2 -
16 Барлығы 5065 1954,8 1184,6 370 27074 44,1
Облыстағы жер нарқының қалыптасуы кезеңмен жүреді.
Жер нарқының қалыптасу схемасын төмендегіше көрсетуге
Бірінші нарық.
Жер учаскесін жалға беру.
Жер учаскесін жеке иелікке құндық негізде пайдалануға беру.
Мемлекеттің жер учаскелерін жеке тұлғаларға сатуы.
Мемлекеттің жерді түрақты пайдалану құқығын сату
Екінші нарық.
Азаматтардың иелігіндегі және мемлекеттік емес заңды тұлғалардың иелігіндегі
Жер учаскесінің кепілдігі және жер иелену құқығы.
Жер учаскелерінің жалға берілуі.
Жер иелену құқығын сату.
Жермен және жерді пайдалану құқығымен байланысты басқа да келісімдер
Жер нарқының дамуында келесі факторлар шешуші роль ойнайды:
Заңдардың нарықтық шарттарына сәйкес келуі, яғни заңдар мен
негізгі құнның туралығы, дәлелділігі, бағаға , нарықтық сұраныс әсерінің
жер учаскесінің адамдарды қызықтыруы;
келісім шарттарды жасаған кезде олардың құқықтық негізінің болуы.
2001 жылдың соңында мемлекеттің қатысуымен жер учаскелерін сату
Жер учаскелерін сатумен бірге мемлекет жерді түрақты пайдалану құқында
Сонымен бірге мемлекет жеке иелікке ақшасыз, құнсыз негізде жеке,
Екінші нарық азаматтар мен мемлекеттік емес заңды тұлғалар
Оңтүстік Қазақстанда 1994- 2001 жж. аралығында уақытша пайдалануға берілген
Кесте 3
Жылдар Жасалған келісім шарттар
Аумағы, га Бағасы млн. теңге
1994 16 15 3,0
1995 6 180 6,8
1996 263 990 9,3
1997 320 11760 36
1998 168 1380 10,8
1999 205 600 3,8
2000 355 2381 12,2
2001 226 3857,9 6,7
жалпы 1639 14200 88,6
Оңтүстік Қазақстан облысының жер ресурстары
алынған мәлімет негізінде құрылған.
Негізгі арендаторлар – ауылшаруашлық ұйымдары, шаруа қожалықтары жеке азаматтар
Соңғы жылдары жер участогын жеке иелікке сатып алу азайып
Тәжірибе көрсеткендей жердің ауылшаруашылық айналымынан шығып қалуының басты себебі,
Кесте 4
Қазақстан Республикасындағы жер құны
Қалалар 1 кв.м жердің базалық құны
Астана
Алматы
Ақтау
Ақтөбе
Атырау
Қарағанды
Көкшетау
Қостанай
Қызылорда
Павлодар
Талдықорған
Тараз
Орал
Өскемен
Шымкент 1180 (411 болатын)
717
145
137
123
190
114
123
129
114
137
181
114
145
181
Ауылшаруашылық жерлерін пайдалану схемасы.
Бастапқы жер пайдаланушылар.
Жер пайдалану құқығын тікелей мемлекеттен не бұл құқықтан айыру
Жеке тұлғалар.
Мемлекеттік емес заңды тұлғалар.
Мемлекеттік заңды тұлғалар – түрақты және уақытша жер пайдалану
Кейінгі жер пайдаланушылар
Бастапқы жер пайдалану мәртебесін сақтап қалатын пайдаланушылардың кейінгі жер
Жер учаскесін немесе оның бір бөлігін беруге құқылы.
субаренда;
уақытша құнсыз жерді пайдалануға ;
мүлкін алуға (сату – сатып алу, сыйлау, ауысу,кепілдік т.б.)
Қазіргі таңда аймақтың жер нарқының 80% -ы елді-мекендерде шоғырланғанымен
Шымкентте жыл сайын барлық түрдегі шамамен 350 келісім шарт
3.3 Жердi төлемді пайдалану формасына
Жер қатынастарын қайта құру кезiндегi қол жеткiзiлген негiзгi жетiстiктердiң
Жер иеленушiлердiң алдында жердi капиталдың бiр бөлiгi ретiнде тиiмдi
Жерге төлем енгiзуде келесiдей мақсаттар алға қойылады:
– жердi рационалды пайдаланудың экономикалық әдiстерiн жасау;
– жер иеленушiлердiң жердi тиiмдi пайдалануға және оны қорғауға
– бюджеттiң кiрiстерiн жердiң өнiмдiлiгiн арттыруды, қорғауды және территорияның
Жерге төлем келесi негiзгi формаларда жүргiзiледi:
- жеке иелiкке сатылатын жердiң нормативтi құны;
– заңға қайшы келмейтiн азаматтық-құқықтық келiсiм шарттар нәтижесiнде жер
– жер салығы немесе арендалық құн.
Қазақстан Республикасы үкiметi 1996 жылы 8 мамырда арнайы
Ауылшаруашылық жерлерiн бағалауда ол жердiң сумен қамтамасыз етiлу жағдайы
Жердiң базалық құнының тербелiсi өте жоғары – гектарына 1,4
Жер, сонымен қатар қалалар мен елдi-мекендердiң орналасу базисi, құрылыстың
Бұл жағдайда нормативтi құн жердi пайдалану мақсатына қарай құрылыс
Үкiмет қалалар мен елдi-мекендердiң жерлерiнiң төлем құнын бекiтiп, оларды
Жердi объективтi бағаламай жер қатынастарының дамуы мүмкiн емес.
Зерттеулер көрсеткендей, жердi бағалау әртүрлi елде, мемлекеттiң әртүрлi даму
Жоспарлы экономикада жер учаскелерi қозғалмайтын мүлiк ретiнде бағаланып, қоғамдағы
Қорытынды.
Біз қатаң бәсекеге әзір түрып, оны өз мүддемізге
Жер ресурстарын тиімді, орынды пайдалану ел экономикасын көтерудегі ең
Иелі жер – киелі жер. Ендігі негізгі мәселе мекен
Біздің ойымызша, ең алдымен республикамыздың экологиясы бұзылған жерлерді қалпына
Облысымызда қайта қалпына келтіруді талап ететін жерлер көлемі
Облысымыздағы суармалы егіншіліктің 40 пайыздан астам жерінің мелиорациялық
Жерді тиімді пайдалануда жер реформасының маңызы өте үлкен.
Жер шаруашылықтың табиғи объектісі ретінде тұрақты және ұзақ мерзімді
Оңтүстік Қазақстан облысының жер нарығына жасалған талдау көрсеткендей ол
Қорыта келгенде, облысымыздың жер ресурсын тиімді пайдалану үшін әлі
14
41
20
18