ЖОСПАР
Кіріспе 3
І. Ақша тарихына қысқаша шолу 5
1.1 Ақшаның пайда болуы және оның тауарлы жаратылысы
2. Ақша - тауардың жалпы эквиваленті 10
ІІ. Ақша түрлері мен оның экономикалық мәні, маңызы
1. Ақша түрлерінің өзгеруі 12
2. Ақшаның қажеттілігі және оның экономикалық маңызы 16
ІІІ. Ақшаның атқаратын қызметтері 18
1. Құн өлшемі 18
2. Айналыс құралы. 20
3. Қop жинау және байлық құралы 23
4. Ақша – төлем құралы 23
5. Ақшаның дүниежүзілік қызметі 25
Қорытынды 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 29
Кіріспе
Ақша біздің әрқайсысымызға етенеден таныс, әрі оның қажеттілігі
"Егер сен ақылды болсаң, неге бай емессiң", -
Мен бұл мысалды ақшаның қыр-сырына бойлап ену үшін
Бұл курстық жұмысымда мен ақшаның қызметтеріне баса назар
Ақша келеді және кетеді, кетеді, кетеді…
Х. Перич
І. Ақша тарихына қысқаша шолу
1.1 Ақшаның пайда болуы және оның тауарлы жаратылысы
Ақшаның пайда болуын б.ғ.д. 7 ғасырға жатқызады. Бұл
Ақша қоғамның өзімен анықталады. Қоғамның айырбас ретінде қабылдайтынның
Ақшаны пайда болу тарихының екі концепциясы бар: біріншісі
Рационалистік тұжырымдама бойынша ақша айырбасқа қатысатын адамдар арасындағы
Эволюциялық тұжырымдамаға сай ақша тауарлар әлемінен бастау алып,
Қоғамдық дамудың алғашқы қауымдық құрылысы жағдайында бір қауым
Бірақ кез келген зат тауар бола алмайды. Егер
Айта кететін жәйт, кез келген пайдалы зат құн
Құн - тарихи категория. Құнның негізі - адам
Тауардың ішкі қайшылықтары қандай жағдайда шешіледі деген сұраққа
Осылайша, мынадай қасиеттері бар тауар бөлініп шықты:
1) Ұзақ сақталатындығы .
Ақша ретінде сақталғыштығы төмен затты алу мұлде тиімсіз
2) Жинақтылығы (яғни, көлемі кішкентай болғанымен құнының жоғары
3) Экономикалық бөлінгіштігі.
Кез келген пропорцияда бөліне алмаса ол онда ақша
4) Табиғатта аз кездесетіндігі.
Адамзат қоғамының даму сатыларында айырбас қатынастары да дамып,
Ақша деген тауардың жалпы эквивалентінің тиянақталған түрі, құнның
1.2. Ақша - тауардың жалпы эквиваленті
Ақша кез келген тауар құнын білдіретін ерекше тауар
Біріншіден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар қоғамдық
Екіншіден, әр адамның еңбектегі, яғни қоғамдық өнімдегі үлесін
Үшіншіден, айырбас процесінде ақшаның делдалдық етуімен тауардың ішкі
Тауарлар дүниесінің тауар және ақша болып екіге бөлінуі
Қорыта айтқанда, құнның ақшалай формасының пайда болуы, яғни
ІІ. Ақша түрлері мен оның экономикалық мәні, маңызы
2.1. Ақша түрлерінің өзгеруі
Тауар өндірісінің тарихи даму барысында ақшаның ролін әр
Қазіргі кезде көп қолданылып жүрген "капитал" деген сөздің
Кейінірек қолөнер кәсібі дами бастаған кезде әр түрлі
Ал теңіздердің жылы жағалауын мекендеген тайпалар айырбас құралы
Қабыршақ ақша материалының ең бір орнықты формасы болып
Юлий Цезарь патшалығының тұсында ақша ретінде құлдарды пайдаланған.
Қолөнер кәсібінің жетілуі ақша эквивалентін де жетілдірді. Оңай
Таяуда жарық көрген Қазақстан Ұлттық энциклопедиясында теңгенің тарихы
Қорыта айтқанда, қазіргі монетаның пайда болуы металдан соғылған
2.2. Ақшаның қажеттілігі және оның экономикалық маңызы
Ақшаның объективті қажеттілігі тауар өндірісі және одан туындайтын
Әйтсе де адам өміріне ақшаның қажеттілігі туралы әр
Осы және басқа да бірсыпыра себептерге байланысты әлемде
Әйтсе де шаруашылықта алтынды қолдану үнемі ұлғаюда. Ол
Ал электронды есептегіш және компьютерлік техника, механиканың дәл
ІІІ. Ақшаның атқаратын қызметтері
3.1. Құн өлшемі
Ақшаның кез келген тауарларға теңгерілуі (эквивалент болуы) неліктен?
Сонымен ақшаның бірінші атқартын қызметі - ол өндірілген
Тауардың ақша болып көрінетін құны - тауар бағасы.
Ақшаның құн өлшемі ретіндегі қызметі мен баға масштабының
Тауардың мемлекет бекіткен бағасының өз құнынан ауытқуы салдарынан
3.2. Айналыс құралы.
Ақшаның тауар айналысында атқаратын екінші қызметі - айналыс
Біріншіден, Т-А - процесі өнім өндірушінің өнім дайындауға
Екіншіден, бір нарықта тауарды сатып, басқа бір нарықта
Үшіншіден, тауарды ақшаға айналдырып (Т-А), керек тауарды сатып
Осындай мүмкіндіктердің нәтижесінде жекелеген айырбас актілері араласып, түйісіп
Ақшаның айналыс құралы қызметінің ерекшеліктері:
а) тауар мен ақшаның біріне-бірі қарсы қозғалысы;
ә) бұл қызметті ойдағы ақша емес, қолма-қол ақшаның
б) бұл қызметін ақша тауарлар айырбасталғанда оларға ілесе
Ақшаның бұл қызметінде айналысқа қажетті ақша мөлшері сатылатын
Тауар айналысы дамыған сайын тауарды сату уақыты оған
Ақшаның төлем құралы қызметі тек тауар айналысын қамтумен
а) тауарларға және көрсетілген қызметтерге ақы төлеу;
ә) еңбекақы, зейнетақы, шәкіртақы, жәрдемақы төлеу;
б) мемлекеттік қаржы міндеттемелерін өтеу;
в) банктік - мемлекеттік, тұтыну несиелері бойынша қарызды
г) сақтандыру міндеттемелерін төлеу;
д) құқықты-сот сипатындағы ақыларды төлеу және т.б. Ақшаның
Дамыған нарық жағдайында ірі сауда келісімдерінде ақша көбіне
Ақша төлем құралы қызметін орындауына байланысты айналысқа қажетті
Сөйтіп, ақшаның төлем құралы қызметі несие қатынастары мен
3.3. Қop жинау және байлық құралы
Ақшаның келесі қызметі - қop жинау және байлық
3.4. Ақша – төлем құралы
Тауар айналымының үзіліссіз бірқалыпта жүруі үшін қажетті ақша
Айналым құралдарын және тұтыну заттарын сатып алуға қағаз
Ал, толық құнды ақша (алтын) материалданған құн ретінде
Қорыта айтқанда, ақшаның қор жинау және байлық құру
3.5. Ақшаның дүниежүзілік қызметі
Халықаралық еңбек бөлінісінің дамуы, шаруашылық байланыстарының интернационалдануы тауар
• бүкіл елдерде ортақ төлем құралы, яғни халықаралық
• бүкіл елдерге ортақ сатып алу құралы, яғни
• қоғамдық байлықты материалдандыру құралы ретінде ақша ұлттық
Дегенмен, тіпті алтын стандартты ақша жүйесі кезінде де
Әлемдік байланыстардың интенсивтендірілуі және несие қатынастарының дамуы, сонымен
Айта кететін жәйт, дүниежүзілік ақшаның түрлерінің өзгеруі ұлттық
Кейбір елдердің ұлттық ақша белгілерінің дүниежүзілік ақша ретінде
Біріншіден, бұл елдердің дүниежүзілік сауда мен несие қатынастарында
Екіншіден, бұл елдердің басқа елдерге айтарлықтай несие беруге
Бір сөзбен айтқанда, экономикасы дамыған және әлемдік нарықтағы
Алайда, дүниежүзілік ақша ретінде тек алтын танылғасын халықаралық
Қорытынды
Қазіргі замандағы экономистердің ақша қызметтерінің саны мен олардың
Ақша жоғарыда көрсетілген қызметтерді атқара отырып кірістер мен
Ақша қызметтерін бастапқы талдауына қортытындылай келе олардың өзара
Осылайша ақша қызметтері саусақпен санарлық болғанымен оларды зерделей
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Байгісиев. М.Ә. Халықаралық экономикалық қатынастар. Алматы. 1998.
2. Жүнісов. Б ,, Нарықтың экономикалық негіздері,, Алматы
3. Нұрпейісов. Ж ,, Экономикалық теория негіздері,, Алматы
4. Соколова О.В. Финансы, деньги, кредит. – М:,
5. Борисов Е.В. Экономическая теория. Учебник. - М.:
6. Долан Эдвин Дж. и др. Деньги, банковское
7. Кэмпбелл Д.К., Розмари Дж.Кемпбелл. Эдвин Дж.Долан. Деньги,
8. Макконелл К.Р., Брю С. Экономикс: принципы, проблемы
9. Деньги, кредит, банки / Под ред. Лаврушина
10. Финансы. Денежное обращение. Кредит / Под ред.
11. Саниев М.С. Ақша, несие, банктер. Алматы, 2001ж.
12. Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың редакциялығымен. —
13. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие, Алматы,
2
2