Мазмұны
І. Кіріспе
ІІ.Зығыр талшыктарының құрылымы, қасиеті және тігін өндірісінде
1.1Зығырдың жалпы сипаттамасы және түрлері.........................................
1.2. Зығыр талшығының құрылымы, қасиеті.....................................................
1.3.Зығыр бұйымдарының талшықтық құрамынанықтау.............................
1.4. Зығыр талшығының тігін өндірісіндегі пайдаланылуы...........................
ІІІ. Қорытынды
ІV. Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Табиғи талшықтарға өсімдік текті, жануар текті және минералды
Табиғи талшықтарды негізінен өсімдіктен алатын талшықтар құрайды.
Адам баласы зығыр талшығын 10 мың жылдан бері
Қазіргі кезде зығыр талшықтарын жеңіл өнеркәсіпте ғана емес,
Қазіргі уақытта негізгі зығыр өндіруші елдер: Ресей, Польша,
Зығыр шөптекті немесе бұталар тұқымдасына жататын бір жылдық
ІІ. Зығыр талшыктарының құрылымы, қасиеті және тігін
1.1 Зығырдың жалпы сипаттамасы және түрлері
Текстиль талшықтары мен жіптері барлық текстиль материалдарының негізгі
Талшық деп – жұқа, иілгіш, созылыңқы, берік және
Зығыр өсімдіктекті немесе бұталар тұқымдасына жататын біржылдық өсімдік.
1. Cалалы;
2. Бұйра;
3. Аралық.
Салалық зығыр - сабағының ұзындығы 90 см. болатын
Зығыр сабағының мүк қабаты 2 түрлі клеткадан орналасқан:
Зығырдың паренхимді клеткасы қоректік заттарды ұстанады және барлық
Ал, прозенхимді клеткасы зығырдың өсімінде маңызды үлкеуі қабілетін
Зығыр талшығының негізгі полимері α – целлюлоза (80%)
Элементарлы зығыр талшығының өсімдік клеткасы жіңішке каналымен ұршық
Қабықты талшық. Қабықты талшықтар бірінші, екінші, үшінші қабырғаларды
Бір буда талшық сабақ ұзындығымен ширатылған және бір
Табиғи целлюлозалық талшықтың физика – механикалық және химиялық
Целлюлоза ташығының көп бөлігі жарылған күші және аз
Қабықты байлам. Қабықты байламдар мүк паренхимиясының бөлек ұясы
1.2 Зығыр талшығының құрылымы және қасиеті.
Зығырдан технологиясы мен өңдеуіне байланысты көптеген мата түрлерін:
Соңғы 20 жыл көлемінде зығыр өндірісі
Қазіргі уақытта,зығыр өсіруден алғашқы орында Канада елі,
Рессейлік сорттар француздардың және белгиялықтардың сорттарына қарағанда
Рессейліктер зығырдың 3 түрін өсіреді: салалық, бұйра және
Зығырдың сабағының жоғарғы ұшы бірнеще бұтақшалармен жалғасады, ал
Зығыр талшықтарын тұқымдық қорапшадан шығарып алу өте
Суретте зығыр сабағын бөліп, кесілген түрі көрсетілген. Оның
Зығырдың элементарлы талшықтары деп – веретне тектес формалы,
Зығырдың техникалық талшықтары деп - 15-30 шт
Талшықттарыдың сыртқы түрі: тегіс, ұзын, тік, ашық сұрдан
Жанғандағы ерекшеліктері: жалыны сары,толық жанып кетеді, күлі
Химиялық құрамы: 80% целлюлоза және 20 % қоспалар:
Элементарлы талшықтардың төзімділігі бөлшетерге түсетін нагрузкамен түсіндіріледі,мысалы
Зығырдың гигроскопиясы қалыпты жағдайда 12 % тең. Зығыр
Ылғал жағдайдағы төзімділігінің өзгеруі. Судың әсер етуінен
Химиялық реагенттердің талшықтарға әсері. Тұз қышқылы мен күкірт
Тікелей күн сәулелерінің әсері. Үздіксіз күн сәулеснің түсуінде
Элементарлы зығыр талшығы негізінен α-целлюлозадан тұрады ал орташа
Лигнин аз мөлшерде болса да зығыр талшығында болады.
Мыс-аммиакты еріткіште элементарлы зығыр талшығы формаға келеді, сол
Техникалық талшықтарының жуандығы қарапайым талшықтардың жуандығына және олардың
Физико – химиялық қасиеттері жағынан зығыр мақтаға жақын.
Зығыр талшығында 20% шамасында қабық талшығы бар. Олар
Мақта тектес талшықтарды кей кезде мақтамен араластырып мата
3 кесте
Қатты зығыр иірімінің химиялық құрамы.(құрғақ заттарға арналған, %)
Иірім жуандығы. Текс (номер) Цел-
люлоза Балауыз тектес заттар Лигнин Ақуыз Пептинді
68(14,5) 73,93 2,39 2.88 2.29 2.04 1.06 15.41
56(18) 75,80 2,90 2,70 2.52 2,34 0,86 12.88
36(28) 78,82 1.68 2.05 2,10 1,86 0.71
1.3 Зығыр бұйымдарының талшықтық құрамын анықтау
Зығыр талшықтары матада мақтамен бірге аралас күйінде кездеседі.
Егер мата зығыр мен мақта жібінен жасалса, онда
Пенька талшығы.Пенька деп зығырдың құрамында болатын конопля талшығын
Пенька - зығыр тобына жататын биіктігі 3
Ресейде коноляның екі түрі шығарылады:оңтүстік және ортаорыстық. Оңтүстік
Оңтүстік пенькасы биік (2-3 м) және сабағы 20
Ортаорыстық пенька зығырдан қалың, бірақ оңтүстік пенькасынан жіңішке.Пенька
Аталық түстегі өсімдік “посконь” деп аталады.
Песконның талшықтарынан кендірлік маталар алу үшін қолданды. Пеньканың
Пеньканы сабағынан жұқалап жою саңыракқұлақтардың гифтері лигинді бұзады,
1.4. Зығыр талшығының тігін өндірісіндегі пайдаланылуы
Зығырды өңдеу технологиясы ғасырлар бойы өзгеріссіз болып келді.
шөмеле қылып кептіреді, басындағы тұқымдарын алып, тастайды, сосын
Осы процедуралардан кейін сабақтары таңғы шықпен ылғалдандыру үшін
Зығырды шықпен ылғалдандыру процесі ауа райына байланысты бірнеше
Дайын болған талшықтарды көтереді, кептіреді, сосын сабақтың ағаш
Түтілген зығырды тарайды және одан жіңішке шиырылып қалған
Зығыр матасы өте берік болып келеді, сондықтан ондай
көтергіш, берік, ылғал тартқыш, жаздық киімдер үшін қолайлы.
Зығыр матасы үй шаруашылығында да қолданылады.Оның гигиеналық
Зығыр матасы таза,ылғалды және ауа өткізгіш, жақсы жуылады,жұмсақ,
Зығыр матасы басқа талшықтарды қоспай ақ әрқашан жарқырап
Зығыр-зығырдың сабағынан алынған табиғи өнім.Жіптер әр түрлі жуандықта
Өсімдік зығыры-бірсабақты немесе бұтағында орнатылған.Зығыр талшығы қатты
Зығыр – зығырдың иірілген жібінен жасалатын мата. Зығыр
Зығыр бұйымдары ғажап қасиеттерге ие. Зығыр егістігінің тамырлары
Зығыр матасы қатып калмайды, суды жақсы сіңіреді және
Зығыр матасы сенімділік және жан тыныштық сезімін шақырады,ойыңды
Зығыр барлық өсімдік қылдарының ішінде ең берік болып
1.2. Зығыр емді мата болып табылады.Зығырдан жасалған таңғыштар
Зығыр матасы үнемдеу үшін химиялық қылмен мақтаны араластырады.
Зығыр матасы вискозалық қылмен өте тегіс, шырынды бояумен,жақсы
Зығыр матасының бес түрлі артикулы болады.Алғашқы екі саны
1.3.Төсем (кенеп). Төсем классикалық құрылымға ие.Төсем қылды құрылымына
Кілемді алаша – зығырлы, дөрекі иірілген жіптен жасалған
Декоративтік жиһаз матасы. Қылды құрамына байланысты оларды көбінесе
Көйлекті костюмді матасы- зығырдан және иірілген жіптен өндіреді.
Асханалық заттар – скатерт, салфетка, аспаптар.Скатертті зығырдан және
Салфетканы скатерттің түріне байланысты өндіреді. Асханалық салфетканың өлшемі
Сейсеп (пододеяльник )- безендіргенде селдір,тегіс, қолмен ,машинамен тігіледі.
Жапқыш (покрывала )- зығырлы, жартылай зығырлы , ақ
Бет орамал – зығырлы және жартылай зығырлы, жолақты,
Зығыр матасы оте берік болып келеді, сондықтан ондай
Өндірістің дамуына байланысты адам баласының қоғамдық формацияға талаптары
Ауылшаруашылығында сатуға өз өнім жасады, ерекше қыстық мегілде
XX ғ дейін негіздеу өзіндік әртүрлі мата ассортиментін
Киімнің әртүрлі қалыңдығын ағылшын машина құрылыс фирмасында XlX
Орыстың зығыр өнеркәсібінде ағылшын иірім жабдығымен безендіріледі. Бірінші
Мақтаның, содан кейін химиялық талшықтардың пайда болуы зығырғв
Негізгі тапсырыс – сапасының өсуіне және өндірістік өсімінде
Технологиялық немесе торынды маталар көбінесе синтетикадан жасалынады.
Сместік маталардың сапасы өсті, қай жерде зығыр және
Не үшін қалдық технологияны құрастыруды ұзындығы түрінде алу
Сабақтың бұрылу процесінде ұзын таза талшықты алуда қазір
микробиологиялық комплексті бұзылу;
бөліну қабықты ағаштан бұзылу есебінде ағаштың немесе қабықтың
бөліну талшықтан, ағаштан бұзылу .
Процестің өсуі, содан кейін плющя және мятво талшықты
Нормасы бойынша талшық үсімін, үлкен инерционынды күшті қажет
Тангенциалды, талшықтың талшық айналасындағы керекті қозғалыс, қайта күшті
Төменгі қабығы сыдырылған, қайта күші аз түсетін байланысу
Ылғалды өңдеу экологиялық жағынан зиянды энергия қиын және
Қорытынды.
Зығыр - жеңіл өнеркәсіптің құнды
Зығыр талшықтарының дүние жүзінде тоқсан түрі кездеседі.Қазіргі уақытта
Қорыта келе зығырдың қалай, қайдан алынатынымен, қолданылатын
Қолданылған әдебиеттер
Кукин Г.Н., Соловьев А.Н., Текстильное материаловведение 1985 ж.
Құтжанова А.Ж., Абишова А.С., Онгар Т. Материалтану. Зертханалық
Бузов Б.А., Алыменкова Н.Д. Материаловедение в производстве изделий
Дәріс материалдары.
Научный Альманах “Текстильная промышленность” январь – февраль. 2006