Әкімшілік шығыстар

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 9
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ШЫҒЫСТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 12
1.1 Шығыстар: мәні, мазмұны және түрлері 12
1.2 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етудегі шығыстардың рөлі 17
2 «МЕХАНИКАЛАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫСТАР БАСҚАРМАСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІНДЕГІ ШЫҒЫСТАР
2.1 Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар есебі
2.2 Әкімшілік шығыстар есебі 37
2.3. Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар есебі 43
3 КӘСІПОРЫН ШЫҒЫСТАРЫН АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ 51
3.1 Аудиторлық тексеру жүргізу әдістемесі 51
3.2 Шығыстарды аудиторлық тексеру 64
ҚОРЫТЫНДЫ 81
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 83
ҚОСЫМША А 85
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Бүгінгі күн Қазақстан үшін экономикалық даму
Қазақстанда бухгалтерлік есеп пен қаржы есептелігінің жүйесін дамытуға байланысты
Халықаралық қатынастарды одан әрі дамыту мақсатында Қазақстан Республикасының Қаржы
Жалпы табыс пен кезең шығыстары арасындағы айырым негізгі қызмет
Дипломдық жұмыстың өзектілігі ұйымдағы шығыстар есебін зерттеп, оның
Проблеманың зерттелу дәрежесі. Экономикалық әдебиеттерде сатылған тауарларды есепке алу,
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техника-экономикалық көрсеткіштерін зерттеп,
кәсіпорындағы шығыстардың есебін ұйымдастыру ерекшеліктерін анықтау;
кәсіпорындағы шығыстар есебін ұйымдастыруды жетілдіру;
кәсіпорындағы жұмыстарды орындаумен байланысты шығыстар есебіне аудит жүргізу және
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі: «Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі
Серіктестік қызметінің негізгі мақсаты тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді
Аталған мақсатқа қол жеткізу үшін серіктестік заңдарда тиым салынбаған
- құрылыс объектілерін салу;
- мұнай өнімдерін өткізу және тасымалдау;
- пластикалық терезелер салу;
- басқа Қазақстан Республикасының заңымен тиым салынбаған қызметтер.
Серіктестіктің негізгі техника-экономикалық көрсеткіштеріне талдау жүргізу үшін оның 2010-2012
Кез келген ұйым үшін бүкіл шаруашылық операцияларын анықтауға, талдауға
Кесте мәліметтерінен көріп отырғанымыздай, өнімді өткізуден түскен түсім сомасы
Өндірістік қызметті жүзеге асыру барысында қолданылатын негізгі құралдар құны
Зерттеу пәні. Кәсіпорындағы шығыстарды есепке алу, талдау және аудитін
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі. Дипломдық жұмысты орындау
Жүргізілген зерттеу барысында қазақстандық заң актілері мен нормативтік-құқықтық актілері
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан,
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ШЫҒЫСТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Шығыстар: мәні, мазмұны және түрлері
Кәсіпорындарда шығыстар есебін жүргізуде бас шоттар жоспарының жетінші «шығыстар»
7000 «Өткізілген өнім мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны»;
7100 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»;
7200 «Әкімшілік шығыстар»;
7300 «Қаржыландыруға шығыстар»;
7400 «Өзге шығыстар»;
7500 «Тоқтатылған қызметке байланысты шығыстар»;
7600 «Үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын ұйымның шығын үлесі»;
7700 «Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар».
Мекеменің өндірген өнімдерінің, орындаған жұмыстарының және көрсеткен қызметтерінің өндірістік
Кезең шығындарына мыналар жатады:
әкімшілік шығыстар;
өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар;
қаржыландыруға арналған шығыстар.
Әкімшілік шығыстар – бұл мекеменің жалпы және әкімшілік басқару
Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар – бұл
Қаржыландыруға арналған шығыстар – бұл банктердің несиелері мен сатып
Сурет 1. Кезең шығыстарының жіктелуі
Бұл шығыстардың айырмашылығы өндірістің көлеміне қатысты емес, тұрақты шығыстар
Сонымен, әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Мекемелер мен кәсіпорындардың әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар,
Мұндай мәліметтерді 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
№ 10 журнал-ордердің бірінші «Есепті кезеңнің шығындары» бөлімінде 7110
Бұрын айтылғандай № 10 журнал-ордердің құрылымын және осы журнал-ордердің
Мекемелер мен кәспорындардың қаржылық-шаруашылық қызметтерінің әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу
7210 «Әкімшілік шығыстар», 7310 «Сыйақылар бойынша шығыстар» шоттары бойынша
Есептік тіркелімдердің «Барлық шығыстар» атты жиынтық жолында есептелген жалпы
№ 10 журнал-ордердің салыстырылып тексерілген жиынтығы ай соңында Бас
Тиісті есептік тіркелімдерге жалпы және әкімшілік шығыстар мен сыйақы
Бас бухгалтерлердің мұқият тексеріп, қол қойған № 10 журнал-ордер
Мекемелер мен кәсіпорындардың қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есеп беруде
1.2 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етудегі шығыстардың рөлі
Республика экономикасының даму кезеңіндегі Елбасының алға қойған талаптарына және
Еліміздің нарықтық экономика жағдайында құрылыспен шұғылданатын мекемелер мен
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Көрсетілген шығыстардың сметаларын кәсіпорындардың өздері өткен есептік кезеңдегі жетістіктер
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Бухгалтерлік құжаттардын дайындау кезінде нақты шығыстардың белгіленген сметаларға сәйкестігін
Атап кету қажет, кәсіпорындардағы қорлардың жетіспеушілігін, ұрлануын (қымқыруын), ысырапталуын
Өнімдер мен тауарларды өткізу шығыстарының тиімділігін арттыруда бухгалтерлік есептің
Өнімдер мен тауарларды өткізу шығыстарының құрамы көптеген факторлардың әсерінен
жүк тиеу-түсіру және тасымалдау жұмыстарының көлеміне қосып жазуды жою,
құрылыспен шұғылданатын мекеме қызметкерлерінің еңбек өнімділігін арттыруды, еңбекақы төлеу
бекітілген ставка мен жалға беру келісім-шартқа сәйкес жалға алынған
өнімдер мен тауарларды сақтау, өңдеу, сұрыптау, буып-түю және таңбалауға
қорлардың сақталуын қамтамасыз ету және тауарлық ысыраптарды, технологиялық қалдықтарды,
Өнімдер мен тауарлырдың өткізу шығыстарының тиімділігін арттыру мақсатындағы бухгалтерлік
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Қорытынды экономикалық көрсеткіштерді көрсететін бухгалтерлік ақпараты жасалған шаруашылық-қаржы операцияларының
Көріп отырғандай, қазіргі еліміздің нарықтық экономика жағдайында бухгалтерлік есептің
Бухгалтерлік есептің осы және басқа да міндеттерін ойдағыдай орындау
2 «МЕХАНИКАЛАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫСТАР БАСҚАРМАСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІНДЕГІ ШЫҒЫСТАР
2.1 Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар есебі
«Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар» шоты бойынша
Есептік тіркелімдерге өнімдер мен тауарларды өткізу шығыстары туралы
Әрбір өңдеу тізілімдер мен парақтарынан мәліметтерді жазған бойында бірден
Есептік тіркелімнің «Барлық шығыстар» атты жиынтық жолында есептелген өнімдер
Айдың соңында № 10 журнал-ордердің жиынтық сомалары Бас кітапқа
Есептік тіркелімде өнімдер мен тауарларды өткізу шығындарының талдамалы есебі
«Жыл басынан бергі жиынтық» бағаны кәсіпорындармен әрбір бап бойынша
Есепті жылдың соңында осы бағандағы шығыстардың барлық баптары бойынша
Бухгалтерлік есепті компьютеризациялағанда өнімдер мен тауарларды өткізу шығыстары есептік
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі қызметі құрылыс
Табыстар және шығыстар бухгалтерлік есепте сәйкестілік принципіне сәйкес танылады.
Сәйкестілік принципінің мәні табыстар алынған уақытты белгілі активтер тұтынылуы,
Табыстарды төмендегідей түрде жіктеуге болады:
1) Тікелей шығыстар - өткізілген тауардың, қызметтердің өзіндік құны.
2) Кезең шығыстары- өткізу процесімен байланысты шығындар, жалпы
3) Бөлінетін шығыстар – амортизация және сақтандыру сияқты шығыстар.
Тауар сатумен тікелей байланысты шығыстар:
есепті мерзім ішінде өткізілетін тауарлар, шикізаттар қорын алу шығыстары;
сату бойынша комиссиондық сыйақылар, еңбекақы, жалгерлік, тауарларды тасымалдыу шығыстары,
сәйкестілік принципі бойынша тауар сатуға тікелей жатқызылатын
шығыстарды сатумен байланысты табыс танылған есепті мерзім ішіндегі шығыстар
Қызметтер көрсетумен тікелей байланысты шығыстарды мынадай түрде жіктеуге болады:
бастапқы тікелей шығыстар – тауарларды сату бойынша келісімдер жүргізу
қосымша тікелей шығыстар – тауарларды өткізумен байланысты шығыстар.
Материаларды сатумен байланысты шығыстар есебі серіктестікте 7110 «Өнімдерді өткізу
Өндірілген өнімдер мен шығарылған тауарларды сатумен шұғылданатын мекемелердің әкімшілік
Өнімдер мен тауарларды өткізу шығындарын тым егжей-тегжейлі бөлшектеу есептік
Сондықтан жоғарыда аталған «Құрылыс қызметімен шұғылданатын субъектілердегі мерзім шығындарын
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Өнімдер мен тауарларды сату шығындарының тиімділігін арттыру мақсатында оларды
Ұсынылған шығыстар баптарының тізбегінің сақталуын және бір түрлі шаруашылық
Өнімдер мен тауарларды өткізу шығыстарын есепке алу үшін бухгалтерлік
Қазіргі уақытта еліміздің экономикасында жүргізілген жатқан реформаларға сәйкес көптеген
Кесте 1
Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстардың тізбесі
Бап-тар
№ Шығындар баптарының атаулары
1 Тасымалдау-дайындау шығындары
2 Субъектінің басқару аппараты мен күзеттен басқа штаттағы қызметкерлерінің
3 Еңбекке ақы төлеуден аударымдар
4 Негізгі құралдары үшін жалақы төлеу, ұстау және пайдалану
5 Негізгі құралдардың тозуы
6 Негізгі құралдардың жөндеу шығындары
7 Қорларды сақтау, өңдеу, сұрыптау мен буып-түю және тоңазытқыш
8 Қорлардың табиғи кему мөлшері (нормалары) шегіндегі ысырапталуы (жоғалуы)
9 Терезелер бойынша шығындар мен ысыраптар
10 Тауарларды және өткізу нарықтарын зерттеу мен нарыққа
11 Арнайы пластикалық терезелер мен мұнай өнімдері бойынша шығындар
12 Мүліктік және жеке сақтандыру шығындары
13 Басқадай шығындар
Ескертпе - [2, 98б] әдебиеттен алынды.
Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстарына шек
7111 «Салынған құрылыс объектісін өткізу бойынша шығыстар» аралық шотында
7112 «Мұнай өнімдерін сату бойынша шығыстар» аралық шотында мұнай
7113 «Пластикалық өнімдерді сату бойынша шығыстар» аралық шотында дайын
Кесте 2
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі өнімдерді өткізу
р/с Шаруашылық операцияның мазмұны Дебет Кредит Сомасы
1 Пластикалық цехқа босатылған шикізаттардың құны өткізу бойынша шығыстарға
2 Мұнай өнімдерін сату кезінде жұмсалған қорлар есептен шығарылды
3 Пластикалық өнімдерді сатумен айналысатын қызметкерлерге еңбекақы есептелінді 7113
5 Өнімдерді сату және қызметтер көрсетумен айналысатын қызметкерлердің табысына
6 Құрылыс объектісін салуда пайдаланылатын бульдозерге амортизация есептелінді 7111
Ескертпе-шаруашылық операциялар журналынан алынды
Жоғарыда қаралған қосымша шоттарда шығыстар есебі белгіленген есептік баптар
Сонымен, жекелеген сауда кәсіпорындарының шығындарын есепке алу үшін 7110
7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар» шотының
Кейбір шығыстар тиісті қосымша шоттардың дебетіне оларды төлеу кезінде
Мекеменің шаруашылық қызметінің қаржылық нәтижелерін дұрыс анықтау үшін сол
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» серіктестігіндегі шығыстардың ұсынылған есептік баптар тізбегіне
«Тасымалдау-дайындау шығыстары» бабында мекемеге тиісті көлік құжаттарын (тауар-көлік
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде жабдықтаушының өнімдер
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек» (бір жылға
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қызметкерлерінің кезекті еңбек
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3430 «Қызметкерлерге сыйақылар бойынша қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері»
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі құралдар нысандарын
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 1310 «Шикізат және материалдар»
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің төлеуге ұсынылған шоттарға
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек»
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі құралдар нысандарын
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек»
Көрсетілген жөндеу жұмысшыларының еңбекақысынан заңдармен белгіленген ставка бойынша есептелген
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде негізгі құралдар нысандарына
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек»
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серктестігінің жөндеу жұмысшыларының еңбекақысынан
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3150 «Әлеуметтік салық»
3210 «Әлеуметтік сақтандыру бойынша міндеттемелер»
Атап кету керек, негізгі құралдар нысандарын жөндеуге шығатын барлық
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі ай сайынғы жасалатын
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 5460 «Өзге резервтер» шотының «Жөндеу қоры» субшоты
Мұнан былай негізгі құралдар нысандарын жөндеу жөніндегі барлық шығындар
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» серіктестігінде негізгі құралдардың жалға алынған нысандарын
Қорларды сақтау, өңдеу, сұрыптау мен буып-түю және тоңазытқыш
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі өнімдер мен тауарларды
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің мұнай өнімдерін сақтау,
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек»
Аталған жұмысшылардың еңбекақыларынан заңдармен белгіленген ставка бойынша
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3150 «Әлеуметтік салық»
3210 «Әлеуметтік сақтандыру бойынша міндеттемелер»
3) «Қорлардың табиғи кему мөлшерлері шегіндегі ысырапталуы және технологиялық
Өнімдер мен тауарларды жүк алушыға берген кезде массаның белгіленген
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3310 «Жеткізушілер мердігенлерге қысқа мерзімді берешек»
Түгендеу нәтижесінде анықталған дайын өнімдер мен тауарларды сақтау және
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 1320/1 «Мұнай өнімдері»
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің өнімдер мен тауарларды
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 1360 «Қорларды есептен шығару бойынша резерв»
4) «Пластикалық терезелер бойынша шығыстар мен ысыраптар» бабы бойынша
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі терезелер-жабдықтардың есептелген амортизациялық
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 2420 «Негізгі құралдардың амортизациясы»
Мекеменің тікелей өзінде жүргізілген материалдарды жөндеу жұмыстарына жұмсалған негізгі
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 1310 «Шикізат және материалдар»
1350 «Өзге қорлар»
Пластикалық терезелер сатылу (есептік) мен қабылдау бағалары арасындағы
7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар» шотының
Кредит 1330 «Тауарлар»
Көп айналымды кепілдік терезелердің өнімдер мен тауарларды жеткізудің ерекше
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек»
Мекемеде пластикалық терезелерді жөндеу, тиеу,түсіру және басқадай ыдыстармен байланысты
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек»
Аталған жұмысшылардың еңбекақысынан есептелген әлеуметтік салық және әлеуметтік сақтандыру
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3250 «Әлеуметтік салық»
3210 «Әлеуметтік сақтандыру бойынша міндеттемелер»
5) «Тауарларды жарнамалау және өткізу нарықтарын зерттеу мен
Терезелік көрмелер, көрме залдары, өнімдер, тауарлар мен бөлмелерін көркемдеу
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 1310 «Шикізат және материалдар»
1350 «Өзге қорлар»
Жарнамалық бұйымдар, жарнамалық жариялау, заттаңба нұсқаулары, пакеттердің ереуше және
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 1030 «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты»
Пластикалық бұйымдарды жарнамалау шығыстары есепке алынды, 15000 теңге.
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек»
Осындай жазулар бухгалтерлік есеп шоттарында сырт мекемелердің тұрғындарға сауда
5) «Мүліктік және жеке сақтандыру шығындары» бабы бойынша сақтандыру
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кепілдік мерзімдеріне (бір жылға дейінгі немесе бір жылдан асатын
3410 «Қысқа мерзімді кепілдік міндеттемелер»
Осындай бухгалтерлік тізбе еңбек заңдарында қарастырылған қалыпты еңбек
Сақтандыру полистерін алуға кеткен шығыстардың осы есептік мерзімге тиесілі
Дебет 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Кредит: 2920 «Алдағы кезеңдердің шығыстары» шотының 2921 «Сақтандыру полисі»
Ақшалай түсімдерді инкассациялау, пошта, телефон, телеграф, факсимилдік қызметтері мен
Сонымен, 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Әкімшілік шығыстар, өнімді өткізу бойынша шығыстар, сыйақылар бойынша пайыздық
Дебет 5610 «Қорытынды пайда» (залал).
Кредит 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар»
Атап айту керек, жоғарыда қаралған өнімдер мен тауарларды өткізу
Сондықтан есептік ақпаратты алуды тездету және салықты дұрыс салу
2.2 Әкімшілік шығыстар есебі
Өнім өндіруге кеткен шығыстардан бөлек кезеңдік шығындар болады
Кезең шығыстарына мыналар жатады: әкімшілік шығыстар; пайыз бойынша шығыстар;
Жалпы әкімшілік шығыстарға келесі номенклатуралық баптарға жататын шығыстар кіреді:
Шығыстың бұл түріне бүкіл және өндірістік-шаруашылық қызметін басқаруға байланысты
Сурет 2. Әкімшілік шығыстар баптарының тізбесі
Қажет болған жағдайда кәсіпорын осы келтірілген типтік номенклатураны толықтыра
Әкімшілік шығыстары жиынтық табысқа есептен шығарылғаннан кейін 7210 шоты
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі 7210 «Әкімшілік шығыстар»
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің компьютерлеріндегі бағдарламалық қамтамасыз
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 2740 «Өзге материалдық емес активтердің тозуы»
Әкімшілік мақсатта пайдаланатын кеңсе ғимаратына амортизация есептелді, 23000 теңге.
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 2420 «Негізгі құралдардың амортизациясы және құнсыздануы»
3) Әкімшілік қажеттілігі үшін дайын мұнай өнімі Аи-92 маркалы
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 1320/2 «Бензин Аи-92»
4) Кеңсе ғимаратының терезелері пластикалық терезелерге ауыстырылды, өз цехында
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 1320/2 «Пластикалық терезелер»
5) Күдікті қарыздар бойынша резерв жасалынды, 14000 теңге.
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 1290 «Күмәнді талаптар бойынша резервтер»
6) Есеп беруге тиісті адамдардың іс-сапарға және шаруашылық шығындарына
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»
7) Болашақ кезең шығындарының осы есепті кезеңге қатысты үлесі
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 2920 «Алдағы кезеңдердің шығыстары»
8) Әкімшілік және жалпы шаруашылық қызметкерлеріне еңбекақы есептелінді, 36000
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек»
9) Қызметкерлер болып табылатын басқа да мамандарға жалақы есептелінді,
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек»
10) Бюджетке төлеуге жататын салықтар есептелді, 13000 теңге.
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 3140 «Акциздер», 3110 «жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді
11) Айыппұл санкциялары, өсімдері есептелінді, 43000 теңге.
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 3540 «Өзге қысқа мерзімді міндеттемелер»
12) Есепті кезеңнің аяғында әкімшілік шығыстардың сомасы қаржы-
Дебет 5610 «Қорытынды пайда (залал)»
Кредит 7210 «Әкімшілік шығыстар»
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде есепті айда әкімшілік
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 3350 «Жұмысшылардың еңбекақы бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек»
Еңбекақыдан аударылған әлеуметтік салықтар есепке алынды, 21450 теңге.
Дебет 7210 «Әкімшілік шығындар»
Кредит 3120 «Әлеуметтік салық»
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде «басқару әкімшілік аппаратын,
«Әкімшілік басқару персоналдарына жұмсалған іссапар шығындары» бабы бойынша ұйымда
Есеп беруге тиісті адамдардың іс-сапарға және шаруашылық шығындарына берілген
Дебет 7210 «Әкімшілік шығындар»
Кредит 1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»
Бұл операция орындалғаннан кейін іссапарға арналған шығындардың сомасы ұйымның
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 1010 «Кассадағы ақша қаражаттары»
«Салықтар, алымдар» бабы бойынша міндетті салықтар мен алымдарды есепке
Бюджетке төлеуге жататын әлеуметтік салық есептелді, 40861 теңге.
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 3150 «Әлеуметтік салық»
Шығыс құжаттардың негізінде, жеңіл көліктерді жөндеуге кеткен қосалқы
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 1310 «Шикізаттар мен материалдар»
1313 «Отын»
1315 «Қосалқы бөлшектер»
«Әкімшілік басқару жүйесін және құралын жетілдірумен байланысты шығындар» бабы
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 2421 «Ғимараттар мен қондырғылардың тозуы»
2422 «Көлік құралдарының тозуы»
Келісім бойынша, «Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жуапкершілігі шектеулі серіктестігінің көрсеткен
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 1310 «Шикізаттар мен материалдар»
Жалпы шаруашылық айналымындағы негізгі құралдарды жалға беру бойынша шығыстар
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар»
Кредит 4150 «Жалдау бойынша ұзақ мерзімді берешек»
Ұйымның бухгалтериясында есепті кезең аяқталғаннан кейін барлық әкімшілік шығыстар
Мекеме өнімдер мен тауарларды өткізу шығыстарынан басқа әкімшілік
Әкімшілік шығыстарының бухгалтерлік есебін дұрыс ұйымдастыру мен олардың көлеміне
Экономикалық жағынан бірыңғай кейбір шығыстар бірнеше ұсақ баптарға бөлінген,
Кесте 3
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» серіктестігіндегі әкімшілік шығыстар бойынша шаруашылық
р/с Шаруашылық операцияның мазмұны Дебет Кредит Сомасы
1 Ағымдағы шоттан «БТА банк» АҚ-на қызметіне төленді 7210
2 Қоршаған ортаны мұнай қалдықтарымен ластағаны үшін төленді 7210
3 Ағымдағы шоттан телефон шығыстары төленді 7210 1030 310000
4 «Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» ЖШС-нің әкімшілік-басқару персоналының еңбекақысы есептелінді
5 Жыл соңында әкімшілік шығыстар шоты жабылды 5610 7210
6 Жыл соңында айыппұлдар бойынша шығыстар шоты жабылды 5610
7 Жыл соңында қайырымдылық жәрдем бойынша шығыстар шоты жабылды
8 Шаруашылық және әкімшілік шығыстар төленді 7210 1030 40000
9 Әкімшілік-басқару персоналдың еңбекақысынан әлеуметтік салық есептелді 7210 3150
10 2012 жыл үшін жер салығы есептелді 7210 3160
13 Салық инспекциясына айыппұлдар төленді 7210 1030 18400
Ескертпе-шаруашылық операциялар журналынан алынды
«Біржолғы сыйақылар» бабын тиісінше «Әкімшілік қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу»
2.3. Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар есебі
Корпорациялық табыс салығы түрлі жеңілдіктер, төмендетулер және санкциялар арқылы
Корпорациялық табыс салығын төлеушілерге ҚР ҰБ мен мемлекеттік мекемелерді
Табыс салығының салық салу объектілеріне: салық салынатын табыс; төлем
Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен көзделген шегерімдер
Салық төлеушiлер корпорациялық табыс салығы бойынша аванстық төлемдердi бюджетке
Салық төлеушінің салық салынатын табысы 20%-тік ставка бойынша
Негізгі өндіріс құралы жер болып табылатын салық төлеушінің
Салықтар кез-келген өркениетті мемлекеттердің негізгі кіріс көзі. Қазақстан Республикасы
Қазақстанда қабылданған салықтық есеп ережесіне сәйкес, табыс – бұл
Қазақстан Республикасы өзінің 16 жылдық қысқа тарихында салық салудың
Сонымен қатар Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығында заңды және жеке
Табыс салғының бұрынғы есептеу әдісін сақтай отырып, жылдық жиынтық
Корпорациялық табыс салығының құрылу негізі. Корпорациялық табыс салығы корпорациялардың
Бюджеттің кірісін реттелетін және бекітілетін салықтар құрайды.
Реттелетін салықтар – қалыпты мөлшер бойынша бюджеттің әр деңгейі
Бекітілетін салықтар – тек бір бюджетке түсетін салықтар.
Заңды тұлға дегеніміз ҚР-ның не шет мемлекеттің заңдарына сәйкес
Корпорациялық табыс салығын төлеушілерге ҚР ҰБ мен мемлекеттік мекемелерді
Табыс салығының салық салу объектілері болып:
салық салынатын табыс;
төлем көзінен салық салынатын табыс;
ҚР-да қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент
Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен көзделген шегерімдер
Салық салынатын табыс=жылдық жиынтық табыс-шегерістер
Жылдық жиынтық табыс –заңды тұлғалардың бір жыл ішінде түрлі
Сурет 3. Корпорациялық табыс салығын есептеу мен төлеу механизмі
ЖЖТ-та салық төлеуші табыстарының барлық түрлері, соның ішінде:
тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуден түсетін табыс;
үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға жататын активтерді өткізу кезіндегі
міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстар;
күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар;
мүлікті жалға беруден түсетін табыстар;
кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім үшін алынған табыстар;
шығып қалған тіркелген активтер құнының ішкі топтың баланстық құнынан
ортақ үлестік меншіктен түсетін табысты бөлу кезінде алынатын табыстар;
өтеусіз алынған мүлік, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер;
дивидендтер;
сыйақылар;
ұтыстар;
әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынған табыстардың шығыстардын артығы
Түзетілген ЖЖТ-тан салық салынатын табысты анықтау үшін шегерістер жасалады.
Салықтық шегерістер – заңмен бекітілген шекте салық төлеушінің ЖЖТ-ты
қорлар бойынша;
тіркелген активтер;
еңбекке ақы төлеу;
төленген күмәнді міндеттемелер бойынша;
сыйақы бойынша;
теріс бағамдық айырма бойынша;
әлеуметтік төлемдрге жұмсалған шығыстар бойынша;
сақтандыру сыйақылар бойынша;
тіркелген активтерді жөндеуге жұмсалған шығыстар бойынша;
бюджеттен төленген салықтар бойынша;
басқа да шығыстар бойынша шегерімге жатады.
Салық ставкалары.
Төлем көзінен салық салынатын табыстарға:
дивидендтер;
ҚР ҰБ лицензиясы бар банктердегі және банк операцияларының жекелеген
ұтыстар;
резидент емес тұлғалардың ҚР-ғы көздерден алған табыстар;
резидент банктерге, жинақтаушы зейнетақы қорларына, лизинг берушілерге және борыштық
эмитент борыштық бағалы қағаздар бойынша шығару шарттарына сәйкес
Ұтысты, сыйақыны төлеу кезінде ұсталған салық сомасы осы
Салық төлеушінің салық салынатын табысынан салық салынатын табыстың 2%
әлеметтік сала объектілерін ұстауға салық төлеушінің нақты жұмсаған шығыстары;
коммерциялық емес ұйымдарға өтеусіз берілген мүлік;
жеке тұлғаларға ҚР заңдарына сәйкес берілген атаулы әлеуметтік көмек;
мүгедектердің еңбегін пайдаланатын салық төлеушілер салық салынатын табысты мүгедектің
Салық төлеушілер салық салынатын табысты 3 жылдан артық мерзімге
Салық төлеушінің амортизациялық аударымдарды есептен шығаруға заңға сәйкес жүргізілген,
Корпорациялық табыс салығын есептеу мен төлеу тәртібіне келетін болсақ,
корпорациялық табыс салығы салық кезеңi үшiн белгiленген ставканы ауыстырылатын
Салық кезеңi iшiнде төленетiн корпорациялық табыс салығы бойынша аванстық
Өткен салық кезеңi үшiн корпорациялық табыс салығы бойынша декларацияда
Салық төлеушi төлеуге тиiс аванстық төлемдер сомалары салық кезеңi
Салық төлеушi корпорациялық табыс салығы бойынша декларация тапсырғанға дейiнгi
Корпорациялық табыс салығы бойынша декларация тапсырылғаннан кейiн төленуге тиiс
Салық кезеңiнiң қорытындысы бойынша залал шеккен немесе салық салынатын
Салық төлеушi салық кезеңi iшiнде, өткен салық кезеңi үшiн
Салық төлеушiлер корпорациялық табыс салығын төлеудi өзiнiң тұрып жатқан
Салық төлеушiлер корпорациялық табыс салығы бойынша аванстық төлемдердi бюджетке
Салық кезеңi iшiнде енгiзiлген аванстық төлемдер сомалары салық кезеңi
Салық төлеушi салық кезеңiнің қорытындысы бойынша корпорациялық табыс салығы
Күнтiзбелiк жыл корпорациялық табыс салығы үшiн салық кезеңi болып
Егер ұйым күнтiзбелiк жыл басталғаннан кейiн құрылса, оның құрылу
Бұл ретте ұйымның оның уәкiлеттi органда мемлекеттік тiркеуге алынған
Егер ұйым күнтiзбелiк жылдың аяғына дейiн таратылса, қайта ұйымдастырылса,
Егер күнтiзбелiк жыл басталғаннан кейiн құрылған ұйым осы жылдың
Арнайы салық режимiн қолданатын заңды тұлғаларды және Қазақстан Республикасындағы
Корпорациялық табыс салығы жөнiндегi декларация декларациядан және корпорациялық табыс
Кесте 4
Корпорациялық табыс салығы бойынша тапсырылатын салықтық декларация нысандары
СЕН коды Салық есептілігінің атауы
100.00 Корпоративтік табыс салығы бойынша Декларация
101.01 Декларация тапсырылғанға дейінгі кезең үшін төленуге тиіс корпоративтік
101.02 Декларация тапсырылғаннан кейінгі кезең үшін төленуге тиіс корпоративтік
101.03 Резидент табысынан төлем көзінен ұсталатын корпоративтік табыс салығы
101.04 Резидент еместің табысынан төлем көзінен ұсталатын корпоративтік табыс
110.00 Корпоративтік табыс салығы бойынша Декларация
Ескертпе-[4,95б] әдебиеттен алынды.
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде кейінгі жылдың 31
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде корпорациялық табыс салығы
Корпорациялық табыс салығының сомасы есептелгенде 7710 «Корпорациялық табыс салығы
Корпорациялық табыс салығы артық төленген жағдайда бас шоттар жоспарының
Есептелген корпорациялық табыс салығының сомасы төленбеген немесе толық төленбеген
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде корпорациялық табыс салығын
Кесте 5
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі корпорациялық табыс салығы
р/с Шаруашылық операцияның мазмұны Дебет Кредит Сомасы
1 2012 жыл үшін корпорациялық табыс салығы есептелді 7710
2 Салық салудағы уақыт айырмашылы-ғына орай келешектегі есепті кезеңде
3 Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар төленді 3110 1030
4 Корпорациялық табыс салығы бойынша шот жабылды 5610 7710
Ескертпе-шаруашылық операциялар журналынан алынды
Есепті кезең ішіндегі 7710 шоты бойынша барлық сомалар
Корпорациялық табыс салығы уақытылы және дер кезінде төлеу компанияның
3 КӘСІПОРЫН ШЫҒЫСТАРЫН АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ
3.1 Аудиторлық тексеру жүргізу әдістемесі
Америкалық бухгалтерлер ассоциациясы комитеті аудитке мынадай анықтама берді: «Аудит
Классикалық ұғымда аудит – кәсіпорында жұмыс істемейтін маманданған тәуелсіз
Мұндай кәсіби бақылау аудитке деген қажеттілік көптеген жағдайларға байланысты
1) Кәсіпкерліктің дамуы мен капитал өсуінің әсері;
2) Өзін-өзі реттеуге ұмтылатын ұйымдар санының арта түсуі;
3) Экономикалық тұрақтылықты, меншік иеленушілерге кредиторларға олардың салған
4) Компаниялардың операциясы көп әрі күрделі болуы мүмкін пайдаланушылар
5) Қаржылық ақпаратты пайдаланушылар компанияның есептік жазбаларына әдетте
6) Пайдаланушылар қабылдайтын шешімнің салдары өздері үшін өте маңызды
Аудит – бұл біздің еліміздегі акционерлік қоғамдардың, серіктестіктердің және
Аудит бақылаудың шығармашылық дамуын білдіреді. Ол экономикалық бақылаудың формалары
Аудиторлық іс экономикалық талдау, кешенді құжаттық тексеру, балансты немесе
Әкімшіліктік құқы бар және сатылас байланысты ұстанатын тексерушіні клиент
Тексеру және бақылау түсініктеріне қарағанда, аудит ұғымының аясы кең,
Бизнес аудитін жүргізу үшін белгілі бір салалар мен компаниялар
Мемлекеттің, аймақтың, экономикалық жағдайы белгілі бір салалар мен
Тұтастай алғанда аудитті және талдауды уақытылы жүзеге асыру шаруашылық
Бизнесті басқару жүйесін нарықтық экономиканың шаруашылық тетігінің құрамдық бөлігі
Нарықтық экономика жағдайындағы бизнестің кәсіби аудитін дамыту мәселесінің көп
Теориялық: Кәсіби аудиттің мәнін, мазмұнын және мағынасын, оның бақылаушы
Әдіснамалық: Аудиттің жалпы және жеке әдістемелерін анықтау, бизнес жағдайының
Ұйымдастырушылық: бизнес аудитін жүргізу мен жоспарлау механизмдерінің, құқықтық-нормативтік және
Бизнестің кәсіби аудит мәселесін зерттеу аспектілерінің жалпы шарттарына жататындар:
бизнесті басқарумен байланысты шаруашылық операциялары мен процестерінің аудитін жүргізу
шаруашылық қызмет нәтижелерін бақылаудың, талдаудың және есептің озық әдістерін
қаржылық-экономикалық талдау мен аудиттің озық түрлерін қолданатын салаларды ұлғайту
бақылаушы-талдамалы жұмыстарды жақсарту бойынша халықаралық озық іс-тәжірибелерді жалпылау;
бизнестің кәсіби аудитін жүргізудің техникасы мен технологиясын, ұйымдық құрылымын
бастапқы мәліметттерді алу мен өңдеуде ЭВМ-ді және экономикалық- математикалық
Кәсіби аудиттің даму проблемаларымен осы аспектілерді өзара тығыз байланыстарын
Нарықтық экономика жағдайында тек белгіленген параметрлердің сәйкесетіндігін тексеру ған
Аудит пәні – заңды тұлғалардың қаржылық қорытынды есебіне оның
Аудит объектісі – ол кәсіпкерлік қызмет көрсету ретінде: эксперттік,
Аудиттің бұл функцияларының өздеріне тән ерекшеліктері бар. Экспорттық функцияның
Сурет 4. Аудит функциялары
Аудиттің ең негізгі бағдарламасының бірі қаржылық есептемеге эксперттік қорытынды
Заңды тұлғалардың қаржылық есептемесі төрт нысаннан тұрады:
Сурет 5. Қаржылық есептеме нысандары
нысан – баланс немесе субъектілердің мүліктерінің орналасуымен олардың қаржы
нысан – пайда және зиян есебі;
нысан – ақша қозғалыстары есебі (операциялық немесе негізгі, инвестициялық,қаржылық);
нысан – капитал қозғалысы есебі (жарғылық капитал және бөлінбеген
қосымша – түсіндірме жазба;
қосымша – міндеті аудит жүргізетін субъектілерге – оң аудиторлық
Аудитордың міндеті – ұйымның қаржылық есептілігінің дұрыстығын және есептің
Аудиторлық жұмыста аналитикалық және экспорттық болжам қызметіне үлкен мән
Қазақстан Республикасында 1998 жылдың 20 қарашадан бастап жаңа «аудиторлық
Аудиторлық қызмет – бұл аудиторлар мен аудиторлық ұйымдарды аудит
Аудиторлық қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар және аудиторлар мен
Аудиторлық қызметтің негізгі қағидаттарына мыналар жатады:
тәуелсіздік;
объективтілік;
кәсіби біліктілік;
құпиялық;
Аудит – жүргізілген қаржы және шаруашылық операцияларының дұрыстығын және
Аудит мынадай деректі стадиялар бойынша жүргізіледі:
жоспарлау,
аудит объектісі туралы ақпарат алу және оны бағалау;
аудит рәсімін жасау және бағдарламаны әзірлеу;
бақылау жүйелерін тексеру және оның тесттері;
аудит рәсімін жүргізу;
аудиторлық қорытындыны қалыптастыру.
Нарықтық қатынастың даму кезінде жалпы аудиттің атқаратын рөлі өте
Халықаралық аудит стандартына сәйкес аудитордың міндеттеріне үшінші жақты көз
Аудиторлардың тағайындалуы. Ірі кәсіпорындарда аудиторларды акционерлердің жиналысы, директорлар кеңесі
Тағайындаудың алдында клиент аудиторларды дұрыс іріктеу (таңдау) критерийлерін айқындау
Конкурстық комиссияны құру;
Конкурс туралы ережелер дайында у және барлық қажетті құжаттарды
Кішігірім тізімге қатысты дайындау – 10 фирманың ішінде (өте
Конкурсқа шақыру жіберу;
Өзінің ұсыныстарын беруге дайындарға техникалық тапсырыстар жіберу;
Ұсыныстарды бағалау;
Келіссөздер жүргізу, келісім-шарттар жасау.
Тіркемелерде конкурс өткізу үшін қажетті негізгі құжаттардың үлгілері келтіріледі:
Конкурс туралы ереже;
Қызығушылық білдіруші шақыру хаттары;
Конкурсқа қатысушылардың шақыру қағазы;
Бағалау комиссиясының есебі;
Бағалау қағазы;
Конкурс жеңімпазына хабарлау хаты;
Техникалық тапсырманың үлгісі.
Конкурсты өткізу кезінде техникалық тапсырманы құрау қатысушылар өздерінің ұсыныстарын
Көлемі кіші кәсіпорындарда аудиторларды қабылданған жарғыға байланысты көпшілік дауыспен
Тағайындау жөнінде ұсыныс алған кезде аудитор:
Тағайындауды қабылдамау керектігін анықтайтын қандайда бір кәсіби сипаттағы себептердің
Аудиттің масштабына қатысты келісімдерге қол жеткізу мақсатында клиентпен кездесуіне
Клиентке аудиттің масштабын айқындаушы келісім – хат жіберуіне болады;
Клиенттен келісім – хатты алғандығын растауды және оның келісімшартқа
Аудиторлық тексеруді қайта жүргізу кезінде аудиторға бұрынғы келісімнің шарттарын
Келісім – хатты дайындау, құру және қайта қарау. Клиент
Аудитор осы хаттың негізінде, аудитті дұрыс жоспарлау үшін, клиент
Келісім – хат дегеніміз – бұл, кез-келген жаңа аудиторлық
Келісім – хаттың клиет үшін тек ақпараттық сипаты болуы
Келісім – шартта аудиторлық тексерудің мақсаты, қаржылық қорытынды есепті
Аудитордың қызмет көрсетуден бас тартуы. Егер аудитордың өз клиенттерімен
Аудиторлық қызмет көрсету тәжірибесі жетілген өркениетті елдерде аудиторды жұмыстан
Мұндай жағдайлар акционерлердің келісімінсіз орынсыз себептермен аудитордың қызметімен босамайтындығын
Жұмыстан бас тартатын болса, аудитор кәсіпорынға жазбаша хабарландыру қағазын
Кейде есеп немесе аудит принциптеріне қатысты мәселелері бойынша аудитор
Аудиторлардың міндеттері мен құқықтары. Аудитор өз қызметінің негізгі мақсатына
Аудитордың міндеттері. Қазақстан Республикасы «Аудиторлық қызмет туралы» заңына сәйкес
Аудиторға берілген құқықтар оның өз міндеттерін орындауын қамтамасыз ету
Ұжым кез-келген жалпы жиналысын өткізуге қатысты барлық хабарлама қағаздарын
Барлық жалпы жиналыстарға қатысуға және кез-келген жалпы жиналыстарда өзін
Өз міндеттерін орындау үшін аудиторға жиналыста не болып жатқандығы
Сондай-ақ аудитор:
Клиенттің өзін қызметінен босату немесе орнын ауыстыру жайындағы хабарландыру
Директорлардан өз жұмысынан бас тартуы жайында жалпы жиналыс шақыруын
Әр түрлі мүдделі жақтардың арасындағы өзара қарым-қатынастар агенттік теориясының
Агенттік өзара қарым-қатынастар кезінде әртүрлі сипаттағы келіспеушіліктер туындауы мүмкін.
Мүдделік келіспеушіліктің туындай мүмкіндігіне қарамастан, агенттік теориясы, егер кәсіпкер
Мысалы ірі компаниялардың басшылары өзлерінің адалдығына бәрінен бұрын акционерлерді
Басшы да акционер де бір тұлғаның өзі болып табылатын
Аудитор клиентке кеңес бергені үшін сыйақы алған кезде;
Клиенттердің арасында дау-жанжал бар болған кезде;
Ондай келіспеушілік егер екі клиент тендерге бір ғана контракт
Кейбір жағдайларда клиенттердің тек біреуіне ғана кеңес беру немесе
Аудит процедураларын аудиттің қандайда бір объектісіне ішкі бақылау механизмдердің
шоттардағы қалдықтарға тәуелсіз тексеру жүргізу және операциялардың орындалуын жүйелігіне
жазбадағы сомалар және тәуелсіз түрде есептелінген сомаларды салыстыру арқылы
Зерттеуге шақырылған шығындарды едәуір қысқартуға мүмкіндік беретін ішінара әдіс
Белгілі бір соманы қалыптастыратын жиынтыққа кіретін кейбір немесе барлық
Аудиттің бағдарламалары кейде алдыңғы зерттеулердің нәтижелері, жүзеге асырылатын қызметтің
Белгіленген нормативтердің сақталуын тексерудің нәтижелеріне егер олар күтіліп отырғандардан
Аудиторлық тексеру кезінде болған қызметтің сипаттамасындағы өзгерістерге;
Аудиторлық тексеру барысында туындаған, жоспарлау кезіндегі белгілі болған мәселелерге.
Аудиторлық тексерудің процедуралары мен жоспары бойынша жұмысты бітірген соң
Аудитті жүргізу аудитінің тобымен жүзеге асырлатын оның бағдарламасын орындауға
Бағдарламалар құжат ретінде рәсімделуі керек. Оларда аудиторлық тапсырманы орындау
Ішкі аудиторлар аудиттің мақсаттарына қол жеткізу үшін сенімді, маңызды
Аудиттің нәтижелерін бағалау және құжаттық рәсімдеу.
Ішкі аудиторлар аудиттің нәтижесі бойынша қорытынды есеп тапсырулары қажет.
Тексеру нәтижелері негізінде аудитор анықталған қажеттіліктердің, кемшіліктердің, бұрмалаушылықтардың және
ішкі аудиторлар әдетте маңыздылықтың талдауын нақты аудит объектісінің қаржылық
маңыздылықты анықтау кезінде аудитор ықтимал қателіктермен қоса қателіктердің болуы
Ішкі аудиттің нәтижесі мақсаты мен менеджментінің ұсыныстарды орындауға бағытталған
Кәсіпорынның өндірістік және қаржы-шаруашылық қызметінің ішкі аудитінің актісі –
Кәсіпорынның өндірістік және қаржы-шаруашылық қызметі ішкі аудиттің актісін жоғары
Өндірістік және қаржы-шаруашылық қызметті ішкі тексеру актісі кіріспе және
Актінің кіріспе бөлігі бақыланатын кәсіпорынның орналасқан жері мен құрылу
Актінің негізгі бөлігі аудитті тағайындаған кәсіпорынның жоғарғы басшылығы бекіткен
Актінің бөлімдерін үш бөлікке бөлуге болады:
Материалдық қаржылық ресурстарды пайдалану және еңббекке ақы төлеу аудитінің
Өндіріс және дайын өнімді өткізу, өзіндік құн және рентабельділік
Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі нәтижелерінің, айырысулар, инвестициялар. Дебиторлық және кредиторлық
Актінің бөлімдерін аралық тексеру актілерінің, сонымен қатар есептеулердің, талдамалық
Аралық тексеру актілерін материалдық жауапкершілікті тұлғалардың бақылау процесінде құрады,
Жиналған фактілердің негізінде аудитор өзі жасағанқұжаттарға сүйене отырып, актіде
Актіні жасаған кезде кәсіпорында қандай нормативтік-құқықтық актілердің, нұсқаулықтардың, ережелердің
3.2 Шығыстарды аудиторлық тексеру
Әкімшілік шығыстар аудитінің мақсаты әкімшілік шығыстарды есептен шығару мен
Әкімшілік шығыстарды есептеу операциялары бойынша аудиттың міндеті:
Қызмет шығыстарын есептен шығару мен жинақтарды құжаттық рәсімдеудің дұрыстығын
Жинақтардың, әкімшілік шығыстарды есептен шығару мен бөлудің дұрыстығын зерттеу;
Экономикалық салдарын ескере отырып басшылық шешімдер қабылдау үшін мекеме
Ауытқуларды анықтау мақсатымен нақты шығыстар деңгейін, нормативтер мен жоспарлы
Қаржылық нәтижелерді есептеу мен бағалауға арналған шығыс есептерінің дұрыстығын
Қызметтің әкімшілік шығыстарын есептеу бойынша бухгалтерлік есептердегі көрсетілімдердің дұрыстығы
Аналитикалық және синтетикалық шығыс есептерінің жағдайларын бағалау;
Есептегі қызмет шығыстары жайлы ақпараттың сенімділігі, дұрыстығы мен толыққандылығын
Шығыстар аудиты объектілерінің қатарына мекемелерге жүргізілетін есептік саясат, яғни
Шығыстар аудиты аясында заңнамалық-нормативтік база бухгалтерлік есептің 16-шы «Шығыстар»
Ақпараттың құжаттамалық қайнарлары: мекеменің есептік саясаты жайлы бұйрығы, әкімшілік-басшылық
Аудиттың әдістемелік тәсілдері дегеніміз – тәжірибе жетістіктері мен экономикалық
Аудиттың әдістемелік тәсілдерін үш топқа біріктіруге болады:
Есептік-аналитикалық;
Құжаттық;
Жалпылай.
Аудиттық-әкімшілік шығыстарды жүргізу барысында мынадай әдістерді пайдалану мақсатты:
Есептік құжаттарды тексеру (зерттеу)– бұл шаруашылық операцияларды жүзеге асыруды
Есептік- аналитикалық әдістер – бұл экономикалық талдаудың дәстүрлі
Құжаттық әдістемелік тәсілдер – ақпараттық модельдеу, нормативтік-құқыққтық реттестіру, есептік
Халықаралық аудиттың 500 «Аудиторлық дәлелдеме» стандартына сәйкес аудитор, аудиторлық
Аудиторлық дәлелдер – бұл аудиторлық қорытынды негізделетін, қорытындыларды даярлау
Аудиторлық дәлелдер алу үшін аудитор төмендегі бір немесе бірнеше
Инспекциялау – жазбаларды, құжаттарды немесе материалды активтерді тексеру. Тексеру
Басқа тұлғалардың жасайтын процедуралары мен процесстерін қадағалау;
Сауалнама – субьект аумағы ішіндегі немесе сыртындағы білікті тұлғалардан
Растау – есептік жазбалардағы ақпаратты дәлелдеу үшін сауалнама жауаптарын
Есептеу – бастапқы құжаттар мен есептік жазбалардың арифметикалық дәлдігін
Аналитикалық процедуралар–маңызды коэффиценттер мен тенденцияларды талдап, осыдан шығатын болжанған
Әкімшілік шығыстар аудитының әдістері мен ұйымдастырылуы.
Аудиторлық процесстің дайындық кезеңі.
Міндеттеме хаттың алдында экономикалық субъектінің атынан аудит және (немесе)
Міндеттеме хат экономикалық субъектінің атқарушы органына, жасалғалы жатқан келісім
Экономикалық субъектке бағытталған міндеттік хат құжаттық негізде аудитты өткізу
Аудиторлық тексеріс шарттарына сәйкес міндеттік хат келесі міндетті ережелерді
Объект және аудиторлық тексеріс мақсаты жөніндегі, әсіресе бөлім немесе
Тұтынушының бухгалтерлік есеп сенімділігі жөніндегі аудиторлық қорытындысы бөлімшелердің, бөлімдердің
Аудит сүйенетін нормативтік құжат және заңдық актілер жайлы;
Аудит барысында шешілетін қосымша мәселелер жайлы.
Аудиторлық мекеме міндеттемелері бойынша міндеттік хат төмендегі міндетті нұсқаулықтарды
Атқарылған жұмыс бойынша аудиторлық мекеменің есеп беру формасы;
Аудиторлық мекеменің көрсететін қызметтері бойынша жауапкершілігі;
Аудиторлық мекеменің коммерциялық құпияларды сақтауы жөніндегі;
Экономикалық субъектінің ішкі бақылауының мінсіз болмауы және аудиторлық процедуралардың
Экономикалық субъектінің міндеттері бойынша міндеттік хаты төмендегі міндетті шарттарды
Бухгалтерлік есеп пен есептеме құжаттарының сенімділігі мен толыққандығы үшін
Аудиторлық тексерісті жүргізуге қажет болатын бастапқы құжаттар, бухгалтерлік регистрлер,
Аудиторлық мекеме нұсқауы бойынша экономикалық субъектінің өз кредиторлары мен
Аудиторлық мекеменің экономикалық субъект бухгалтерлік есептемесінің сенімділігі жайындағы пікіріне
Әрі қарай, егер аудиторлық фирма тапсырыс-хатқа келіссе, аудит өткізуге
Аудиторлық тексерісті өткізуге келісім-шарт – бұл экономикалық субъект және
Экономикалық субъектінің қызметімен танысып, оған аудиторлық қызмет көрсету мүмкіндігі
Егер міндеттік хат келісім-шартқа қосылмайтын болса, келісім-шартта болашақ әріптестіктің
Келісім мәтіні міндетті түрде келесі сұрақтарды қамтуы тиіс:
Аудиторлық қызметтерді көрсету нысаны;
Аудиторлық қызметтерді көрсету шарттары;
Аудиторлық мекеменің құқықтары мен міндеттері;
Экономикалық субъектінің құқықтары мен міндеттері;
Екі жақтың жауапкершілігі мен келіспеушіліктерді шешу реті;
Аудиторлық қызметтердің құны мен төлену реті.
Қосымша аудиторлық қызметтерді көрсетуді ескеретін келісімді жасау барысында аудиторлық
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде бухгалтерлік есеп
Қолданыстағы бухгалтерлік есеп формалары;
Бухгалтерия аппаратының мекемелік құрылымы;
Қызметтік құзыреттерді бөлу;
Бухгалтерлік құжаттаманы сақтауды ұйымдастыру.
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде қалыптасқан есептік
Орталық бухгалтерия жұмысының жағымды факторы ретінде 1С «Предприятие» бағдарламасын
Шаруашылық операцияларды құжаттандыру жүйесі мекемедегі бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың маңызды
Құжат айналымы – бұл құжаттардың рәсімделуі мен пайдаланылып болып,
«Механикадандырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі мекемесіндегі ішкі
Мекеме қызметінің тиімді және ретті қызметін жүзеге асыру;
Әр жұмысшының мекеме әкімшілігі саясатын сақтауын қамтамасыз ету үшін;
Мекеме иелігінің сақталуын қамтамасыз ету.
Жоғарыда аталған мақсаттарға жету үшін басты шарт бухгалтерлік есептің
Әрі қарай аудитор аудиторлық тексеріс барысындағы тәуекелді бағалайды. Ол
Тәуекелдерді бағалағаннан кейін аудитор аудиттың жоспары мен бағдарламасын жасақтайды.
Келісімнің шарттары және заңмен бекітілген жауапкершілік жағдайлары;
Есептердің түрлері және мезгілдері немесе келісім-шартта көрсетілген өзге де
Тұтынушы бекіткен есептік шешімдер және олардағы өзгертулер;
Аудитке жаңа есептік немесе аудиттық мемлекеттік нұсқаулардың, нормативтер мен
Өткізілетін аудиттың ең маңызды деген сұрақтарын анықтау;
Аудитты тиімді өткізу мақсатында материалдық деңгейлерін бекіту;
Айрықша назар аударуды қажет ететін жағдайлар (материалдық қателіктің, алдаудың
Фирманың ішкі есеп жүйесі мен ішкі қадағалаудың сенімділік дәрежесі;
Аудиттың спецификалық қырларына назар аудару;
Аудиторлық дәлелдердің түрі мен көлемі;
Ішкі аудиторлардың жұмысы және оларды аудитке қатыстыру көлемі;
Тұтынушы бөлімдері немесе бөлімшелерінің аудитына өзге аудиттарды шақырту;
Эксперттерді шақыру.
Аудитор өзінің жалпы жоспарын құжат түрінде рәсімдеуі қажет. Құжаттың
Жалпы алғанда, компьютерлік құралдарды пайдалану ақпараттық қолжетімділікті, бөлімшелер жұмысының
Жұмысшылар арасында құзырет мен жауапкершілікті бөлу әдісі, кадрлар ротациясы,
Аталған әдістерді тәжірибелік қызметте қолдану сөзсіз бақылауды жауапкершілігі шектеулі
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің шығыстар аудитін қарастырамыз.
Кез келген мекемедегі шаруашылық-өндірістік қызметті жасау барысында табиғи түрде
Мекеменің шығыс аудитын өткізу барысында төмендегілерді тексеру қажет:
Шығыстарды дұрыс жасау мен оларды есептік саясатқа сәйкес толық
Өткізу мен әкімшілік шығыстардың баптарын дұрыс анықтау.
Тексеруді жүргізу барысында, келесі жайттарға назар аудару қажет:
Шығыстар өз сипаты мен салық төлеуші қызметінің жұмсалатын бағытына
Сатуға және өндіріске байланысты шығыстарға:
Тауарларды, атқарылатын жұмыстарды, қызметтерді және (немесе) тауар сатып алуға
Негізгі құралдарды және өзге де мүліктерді күтуге, жұмыс жасап
Мезгілдік ресурстарды игеруге жұмсалатын шығыстар;
Ғылыми зерттеулер мен тәжірибелік-конструкторлық жобаларға жұмсалатын шығыстар;
Міндетті және ерікті сақтандыруға жұмсалатын қаржылар;
Өндіруге және (немесе) сатуға байланысты өзге де шығыстар.
Шығыстар аудитының жалпы процедуралары.
Тұтынушы ұжымымен ауызша сөйлесу барысында мекеменің шығыстарды есептеуді ұйымдастыруы
Қолданыстағы есеп әдістемелері;
Қолданыстағы бухгалтерлік есеп шоттары, оларға қажет шығыстарды жатқызу;
Қолданыстағы есептік регистрлер;
Шығысты шоттарды «жүргізетін» бухгалтерия қызметкерлері арасында міндеттерді бөлу;
Шығыстар цилындағы бақылау процедуралары;
Негізгі шығыс баптары (яғни, жалпы шығыстар көлеміндегі басым салмаққа
Әр шаруашылық операция бойынша жазбалары бар есептік регистрларды алу;
Теңгеде үлкен және кейбір кішкене сома көрсетілген белгілі бір
Есептік регистрде көрсетілген сома мен айдағы бастапқы құжаттар мен
Төлем құжаттарындағы сомалар мен төлемдік міндеттеме-бұйрықтардағы, шот фактуралардағы көрсетілген
Шығыстарды нақты көтерілген уақытына жазылуын тексереді (яғни, онымен байланысты
Шығыстарды сәйкес шоттарға жатқызуды тексереді;
Мекеменің бас директоры, қаржылық директоры немесе өзге де мекеменің
Жоғарыда аталған процедуралар нәтижесі бойынша тұтынушының есеп жүргізуін бекітілген
Кәсіпорын шығыстарын талдау
Нарықтық экономиканың алғашқы кезеңдерінде тауар өндірушілер өз өнімдерін өткізу
сұраныстың шектеулігі
сауда және өңдеуші кәсіпорындарының монополистігі
сатылатын өнімдердің сатылу бағасының төмендігі
барлық сферадағы рыноктік инфра құрылымның дамымағаны
сауда – делдалдық қызмет
Көптеген тауар өндірушілердің өз өнімдерін ұзақ мерзімге сақтауға және
Қазіргі кезде аймақта жергілікті тауар өндірушілердің қалыпты өнім өндіріп,
- кәсіпорындарда өнім өндірісінің қазіргі жағдайы;
өндіріс орындарының материалды – техникалық қамтамасыз ету;
институционалдық қайта құру ;
құқықтық қамтамасыз ету;
тауар өндіретін кәсіпкерлік қызметті мемдекеттік қолдау.
Рентабельділік немесе тиімділік неміс тілінен алынған «пайдалы» немесе «кірісті»
Рентабельділік көрсеткіштері:
Өнім рентабельділігі – өткізілген барлық өнімдермен және олардың жекелеген
бірінші жағдайда, бұл өнімдерді шығарудан және оларды сату шығындарынан
екінші жағдайда, рентабельділік өнімнің жекелеген түрлері бойынша анықталады. Бұл
Өндірістік қор рентабельділігі негізгі өндірістік қордың (баланстық табыстың) және
Кәсіпорындағы салымдар рентабельділігі – оның өнімділігіне қатысты мүлік құны
Көптеген тауар өндірушілердің өз өнімдерін ұзақ мерзімге сақтауға және
Елімізде өнім өндіретін кәсіпкерлік қызмет пен өнімді өңдейтін салаға
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізі қызмет түрлері
Кесте 6
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі қызмет
Қызметтер мен жұмыс түрлері Өткізу көлемі, мың теңге Сатудың
2011
Жыл 2012 жыл 2011жыл 2012 жыл +/- %
Құрылыс объектілерін салу 158356 48950 70,6 55,7 -109406 69,1
Мұнай өнімдерін өткізу 57850 26475 25,8 30,2 -31375 54,2
Пластикалық бұйымдарды шығару 8075 12367 3,6 14,1 +4292 53,2
Барлығы 224281 87792 100,0 100,0 -136489 60,8
Ескерпе – ұйымның есеп беру құжаттары негізінде
Кесте мәліметтерінен көріп отырғанымыздай, 2012 жылы 2011 жылмен салыстырғанда
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі қызмет түрлері бойынша
Кесте 7
Серіктестіктегі өткізу шығыстарының құрамы мен құрылымы, мың теңге
Орындалған жұмыстар мен өнімдерді өткізу шығыстары Негізгі қызмет түрлері
2012/2011
(+/-)
Құрылыс объектілерін салу Мұнай
өнімдерін
өткізу Пластикалық бұйымдарды өткізу І ІІ ІІІ
2011 2012 2011 2012 2011 2012
Өткізу бөлімі қызметкерлерінің еңбекақысы 560 368 286 198 45
Өткізу бөлімінің негізгі құралдарына есептелген амортизация 350 147 98
Сақтау шығыстары 12 48 7 28 11 39 +37
Орау, буып-түю, жеткізу шығыстары - - 182 9 15
Өзге де өткізу шығыстары 198 24 9 5 2
БАРЛЫҒЫ 1120 587 582 342 85 210 -533
Ескертпе – серіктестік мәліметтері бойынша автордың есебі
Мұндағы: І- құрылыс объектілерін өткізу шығыстары
ІІ- мұнай өнімдерін өткізу шығыстары
ІІІ- пластикалық бұйымдарды өткізу шығыстары
Серіктестіктегі салынған құрылыс объектілерін өткізу, мұнай өнімдерін өткізу және
Өнімдерді өткізу бөлімінің қызметкерлеріне есептелген еңбекақы шығыстарды ең көп
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі әкімшілік шығыстары 9
Кесте 8
Әкімшілік шығыстарының құрамы мен құрылымы, мың теңге
Шығыстар түрлері 2011 2012 Ауытқуы
Сомасы, мың тг Үлес салмағы, % Сомасы, мың тг
Басқару аппаратының еңбекақысы 12300 48,1 1240 35,7 -11060 12,4
Әкімшілік мақсаттағы
негізгі құралдарға есептелген амортизация 980 3,8 120 3,5 -860
Жарнама шығыстары 2400 9,4 145 4,2 -2255 5,2
Банк қызметтері бойынша шығыстар 650 2,5 98 2,8 -552
Іс сапар шығындары 7100 27,8 945 27,2 -6155 0,6
Кеңсе, пошта, телефон және т.б. шығыстар
Салықтар мен алымдар бойынша шығыстары 965 3,8 205 5,9
Өзге де әкімшілік
Шығыстар 629 2,4 444 12,6 -185 10,2
БАРЛЫҒЫ 25584 100 3477 100 -22107 86,4
Ескертпе – Серіктестік мәліметтері бойынша автордың есебі
Кесте мәліметтерінен көріп отырғандай, ұйымның әкімшілік шығыстары 2012 жылды
Пайда – сол кәсіпкерлік қызметтің нақты нәтижесін көрсете отырып,
Кәсіпорында пайданы арттыру резервтері мыналар болып табылады:
сапалы өнімдерді мол өндіре отырып, тиімді өткізу каналдарын іздестіру;
кәсіпорынның материалды –техникалық жағдайын жақсарту;
қаржы ресурстарының айналымдығын жеделдету;
кадрлар біліктілігін арттыру;
кәсіпорынның өндірістік шығындарын дұрыс басқару;
тасымалдау шығындарын төмендету мақсатында жергілікті ресурстарды қолдану.
Сурет 6. Материалдық өнімдерді сату бойынша пайданы арттыру.
Шығыстар – шаруашылық қызметі барысында кәсіпорын қаражаттарының азаюы
Ұйым қызметінің бағыты, сипаты және жүзеге асыру шарттарына
әдеттегі қызметпен байланысты шығыстар;
өзге де шығыстар;
салықтар.
Ұйым қызметінің бағыты, сипаты және жүзеге асыру шарттарына
әдеттегі қызметпен байланысты шығыстар;
өзге де шығыстар;
салықтар.
Әдеттегі қызметпен байланысты шығыстар мыналардан құралады:
шикізаттар, материалдар, тауарлар және т.б. материалдық қорларды алумен байланысты
тауарларды сатумен байланысты шығыстар (негізгі құралдар мен өзге
Өз қызметін жүзеге асыру барысында тауарлар құнына қосымша
Айналыс шығыстарының құрамына тұтынушыға дейінгі тауар қозғалысы үдерісінде туындайтын,
Айналыс шығыстарына мыналар жатады:
көліктік шығыстар;
еңбекақы төлеу шығыстары;
әлеуметтік қамсыздандыру бойынша аударымдар;
ғимараттар, құрылыстар, құрал-жабдық пен еңбек заттарын жалға алу және
негізгі құралдардың амортизациясы;
санитарлық және арнайы киім шығыстары
өндірістік мақсаттағы отын, газ, электржарығы бойынша шығыстар;
тауарларды сақтау, сорттау, жетілдіру және буып-түю шығыстары;
жарнама шығыстары.
Айналым шығыстары құрылыс ұйымдарында шығыстардың ең көп үлес
Тұтынушылық шығындар құрамындағы соңғы қарастырылатын шығыстар тобы, бұл «Өзге
Өзге де шығыстар құрамына мыналар жатады:
төленуі тиіс пайыздар (мүлік алумен байланысты емес ұйымның алған
жалгерлік операциялар бойынша шығыстар;
өзге ұйымдардың жарғылық капиталына қатысумен және интеллектуалдық меншікке
негізгі құралдар және өзге де тауарлар сатумен байланысты активтердің
бағалау резервтеріне (күмәнді қарыздар бойынша резервтер, бағалы қағаздардың құнсыздануымен
несие ұйымдарының қызметін төлеу шығыстары;
қаржылық нәтижеге жатқызылатын салықтар;
есепті жылы танылған өткен жылдардың зияндары;
ұйымға келтірілген зияндарды төлеуге есептелген сомалар;
контрагенттерге есептелген айыппұлдар, пенялар мен тұрақсыздық сомалары;
талап ету мерзімі өткен дебиторлық қарыздар сомасы;
теріс бағамдық айырмалар;
активтердің бағасынан жеңілдік жасау сомалары;
сот шығыстары;
қайырымдылық-демеушілік көмекпен байланысты, мәдени-сауықтыру және спорттық іс-шараларды жүзеге асырумен
шаруашылық қызметінің төтенше жағдайлары ретінде туындайтын шығыстар.
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі шығыстардың құрамы мен
Кесте 9
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі шығыстардың құрамы мен
Шығыстар түрлері 2011 2012 Ауытқуы Өсу (кему) қарқыны
%
Сомасы, мың тг Үлес салмағы, % Сомасы, мың тг
Шығыстар, барлығы
оның ішінде: 27895 100,0 11274 100,0 -16621 - 59,5
Өнімдерді өткізу шығыстары 1139 4,1 1787 15,9 +648 11,8
Әкімшілік шығыстар 25584 91,7 3477 30,8 -22107 60,9 86,4
Корпорациялық табыс салығы шығыстары 1172 4,2 6010 53,3 +4838
Ескертпе – Ұйым мәліметтері негізінде автордың есебі
9- кестеден көріп отырғанымыздай есепті жылы ұйым шығыстардың 16621
Қорытынды қаржылық есеп беру мәліметтеріне қарайтын болсақ, серіктестік 2012
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарық экономикасы жағдайында еліміздің өндірісін қарқынды дамыту бірінші кезекте
Кәсіпкерлік қызметтің жақсы жетістіктерге жетуі мақсатында ондағы тауар, қызмет,
Ұйымның шығыстарын зерттей келе төмендегідей қорытындылар жасаймыз:
Шығыстар – шаруашылық қызметі барысында кәсіпорын қаражаттарының азаюы
Бухгалтерлік есепте басқару мақсатында шығыстар есебі шығыстар баптары
Айналыс шығыстарының құрамына тұтынушыға дейінгі тауар қозғалысы үдерісінде туындайтын,
Серіктестік қызметінің негізгі мақсаты пайда алу болып табылады.
Ұйымның әкімшілік шығыстары 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда 22107
Басқару аппаратының еңбекақы шығыстары 2012 жылы 2011 жылмен салыстырғанда
Қорытынды қаржылық есеп беру мәліметтеріне қарайтын болсақ, серіктестік 2012
Шығыстардың құрамы мен құрылымын талдау барысында анықталған кемшіліктерді жою
Тұтынушылық нарықта кәсіпорын жұмысының қойылған мақсаттары және материалдық,
Рационализациялау мақсатында шығыстардың жекелеген баптары бойынша шығыстардың мөлшерін
Ұйымның айналыс шығыстарын төмендету резервтерін қарастыру және төмендету
4) жарнама материалдарының мақсаттылығы мен негізділігне бақылау
5) өз тұтынушылар арасында сатылып жатқан тауар туралы
6) жарнама бойынша жеңілдіктер қарастыру;
7) нарықты зерттеу арқылы төмен бағамен қызмет көрсететін
8) жанар-жағармай сататын мекемемен келісім-шартқа отыру арқылы жеңілдіктер
9) отынның тиімді пайдаланылуына бақылау жасау;
10) электронды поштаны қолдану арқылы телефон және факсимильдік шығыстарды
11) Құрылыс-технологиялық үдерістерді автоматтандыру деңгейін жоғарылату, ұжымдағы микроклиматты жақсарту,
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Толпаков Ж.С. Бухгалтерлік есеп ІІ: Қарағанды, «Қарағанды полиграфиясы» АҚ,
Ниязбекова Р.Қ., Рахметов Б.А.,Байнеева П.Т. Кәсіпорын экономикасы, Алматы 2005
Оразалин К.Ж. Кәсіпорын экономикасы, Алматы:2008
Нарғозиев І.Ж. Кәсіпорын экономикасы Алматы: Экономика , 2010
Оразбекұлы Б. Бухгалтерлік есеп және аудит негіздері: Алматы: Экономика-2011
Ержанов М.С. Аудит 1 Алматы : 2005
Ержанов М.С. Теория и практика аудита.- Алматы: Ғылым, 2007
Шеремет А.Д., Суйц В.П. Аудит: Учебн.пособие.-М.: ИНФРА – М.,
Шарипов А.Қ. Аудит, Алматы: 2009
Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Ғ. А 34 Аудит:
Демесінов Т.Ж., Қаржылық талдау, Алматы: 2011
Қ.Ж. Оразалин, Кәсіпорын экономикасы, Алматы: 2008
Қ.К.Кеулімжаев, Н.А.Құдайбергенов Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері
Аудит Учебник для вузов.В.И.Подольскии,А.А.Савин.-М.:ЮНИТИ-ДАНА,2004
Кеулимжаев К.К. Кореспонденция счетов по Типовому плану счетов бухгалтерского
Международные стандарты аудита, т. 1 стандарт 400 «Оценки риска
ҚР «Бухгалтерлік есеп және қаржлық есеп беру туралы» заңы
Стандарт бухгалтерского учета 24 «Организация бухгалтерской службы» Приказ ДМБУиА
Финансовый учет на предприятии., /под ред. Р.М. Рахимбековой/, Алматы,
Энциклопедия общего аудита. Т.2М: 1999
Витулева Г.П., Библиотека бухгалтера и предпринимателя, 2001, № 5,
Данилевский Ю.А. и др Аудит –М .: ИД ФБК
Белобжецкий И.А. Бухгалтерский учет и внутренный аудит.
Бухгалтерско – аудиторский портфель. – М.: Саминтэк 1994.
ҚР Конституциясы 30.06. 95 ж. өзгерістерімен қоса.
ҚР 26.12.95 ж. № 2732 «Бухгалтерлік есеп
20.11.1998ж . «Аудиторлық қызмет» ҚР Заңы
15.01.2001 ж. «Аудиторлық қызмет туралы» ҚР Заңына өзгерістер
Казахстанские стандарты по аудиту. Алматы «Қаржы қаражат»1995
Кодекс этики аудиторов РК. Алматы «Қаржы қаражат»1995 ж.
Международные стандарты по аудиту.
Бухгалтерлік есептің стандарттары және әдістемелік ұсынымдар.
Казахстанские стандарты по БУ и методические рекмендации к ним.
Дюсембаев К.Ш. Теория аудита: Учебник – Алматы: Экономика, 1995
Биримкулова К.Д., Аудит7 Проблемы и решения. /под ред. Чаловой
Дюсембаев К.Ш. и др. Аудит и анализ финансовой
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жарғысы бойынша
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің 2010-2012 жылдар аралығындағы
www.google.kz
www.stud.kz
ҚОСЫМША А
«Механикаландырылған жұмыстар басқармасы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техника-экономикалық көрсеткіштері
№
Көрсеткіштер 2010 ж 2011 ж 2012 ж Өзгерісі
(2012-2011)
+; -
1 Өнімді өткізуден түскен түсім, мың тг 332234 224281
2 Өнім өндірудің өзіндік құны, мың тг 294742 191695
3 Жалпы табыс, мың тг 37492 32586 35318 +2732
4 Кезең шығындары, мың тг 33045 26723 5264 -21459
5 Дебеторлық қарыз, мың тг 3278 - 2645 +2645
6 Кредиторлық қарыз, мың тг 29795 26743 12705 -14038
7 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, мың тг 21213
8 Қор қайтарымдылығы, тг 15,7 4,4 1,8 2,6
9 Қор сыйымдылығы, тг 0,06 0,22 0,54 +0,32
10 Еңбек ресурсы, адам 98 75 60 -15
11 Еңбекақы қоры, мың тг 57036 46080 38160 -7920
12 Орташа айлық еңбекақы, тг 48500 51200 53000 +1800
13 Еңбек өнімділігі, мың тг 3390 2990 1463 -1527
14 Пайда (залал),мың тг 4350 4691 24044 -19353
15
Рентабельділік деңгейі %
0,01 0,02 0,45 +0,43
Ескертпе - Серіктестіктің Баланс мәліметтері
9
Өнімді өткізу және қызмет көрсету шығыстары
Қаржыландыру бойынша шығыстар
Кезең шығыстары
Әкімшілік шығыстар
Әкімшілік шығыстар
Көліктік қызмет көрсету шығындары
Басқару аппараты, күзет және басқа да тізімдік құрамдағы қызметкерлердің
Еңбекке ақы төлеуден аударымдар
Жалпы шаруашылық және әкімшілік мақсаттағы объектілерді «кеңсе, офис т.б.)
Жалпы шаруашылық және әкімшілік мақсаттағы ғимараттарды, құрылыстарды, жабдықтар мен
Жалпы шаруашылық және әкімшілік мақсаттағы негізгі құралдардың тозуы және
Басқару техникалық құралдарын ұстау және қызмет көрсету шығындары
Басқару аппараты, күзет және басқа да тізімдік құрамдағы қызметкерлердің
Мүліктік және басқару аппараты, күзет және басқа да
Қорлардың белгіленген табиғи кему шегінен (нормаларынан) тыс ысырапталуы (жоғалуы),
Басқадай жалпы және әкімшілік шығындар
Жылдық жиынтық табыс (ЖЖТ)
ЖЖТ-қа түзету енгізу
Шегерістер (заңмен шекте ЖЖТ-ты алуға кеткен шығыстар)
Салық салынатын табыс
Салық салынатын табыстың бағаламасы
Салық салынатын табыс
Салық сомасы
Салықтан кейінгі табыс
Мемлекеттік бюджетке
Салық төлеушіде қалады
Аудит функциялары
Өндірістік
Кеңес беруші
Аналитикалық
Эксперттік
Қаржылық есептемеге эксперттік қортынды жасау
Эксперттік-бизнес бағдарлама беру
Операциялық аудитін жүргізу
Бухгалтерлік есепті қалпына келтіру
Талдау жасау
Қаржылық есептеме нысандары
Капитал қозғалысы есебі
Ақша қозғалыстары есебі
Пайда, зиян есебі
Баланс
Пайда сомасын арттыру резервтері
Тауарлы өнім сапасын жоғарылату
Тиімді өткізу рыногын іздестіру
Тауарды тиімді (оптималды) мерзімде сату
Тауарлы өнімнің өзіндік құнын төмендету
Бағаны жоғарылату
Сатылатын мұнай өнімдерін ұлғайту