Аннотация
Менің курстық жұмысымның тақырыбы «Инфляция: мәні, себептері және
Курстық жұмыста Қазақстанның инфляция деңгейін, оны болдырмау жолдарын
Курстық жұмыс 47 бет 2 сурет 2 диограмма
Мазмұны
Кіріспе. ............................................................................................................. 6
І. Инфлляцияның мәні мен мазмұны
1.1. Инфляция мәні, мақсаты және түрлері. ............................................... 8
1.2. Инфляцияның экономикалық зардаптары және
Филипст қисығы. .................................................................................... 21
ІІ. Қазақстан Республикасындағы инфляция жағдайы
2.1. Қазақстан Республикасының деңгейін таңдау. .................................. 27
2.2. Қазақстан Республикасының инфляцияға қарсы
саясаты. ............................................................... .....................................36
Қорытынды. ..................................................................................................... 45
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. ................................................................. 47
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Егемендігін алып, тәуелсіз болғанына да, міне
Осыған орай қазіргі таңда өзекті де, тартымды да
Курстық жұмыс жоспардан, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланған
Бұл тақырыптың өзектіліктігі инфляцияның негізгі түрлерін дамыту және
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты инфляциялық процестің экономикаға теріс
Курстық жұмыстың негізгі міндеті болып, қай жағдай да
Инфляция – осы күндері бүкіл дүние жүзін
Инфляция адамзат тарихында жаңа құбылыс емес. Инфляция дүние
Ал біздің елде бұл процесті зерттеу тек оншақты
І. Инфлляцияның мәні мен мазмұны
1.1. Инфляция мәні, мақсаты және түрлері
Соңғы уақытқа дейін біздің санамызда «инфляция»
Инфляция азамат тарихында жаңа құбылыс емес. Оның
Алғашқы рет «инфляция» деген ұғым ақша айналымына
Қоғамдық ұдайы өндірістің прапорциясын стихиялық реттеу,
Енді инфляция дегеніміз не, осы сөздің басын
Инфляция – бұл рыноктардың көбіне сұранымның артуынан қалыптасқан
АҚШ сұранысынан тыс тауар бағалары еңбек өнімділігіне,
Айталық экономиканың конъюктуралық ауытқуына байланысты бағалардың өсуін
Сонымен, баға өсуінің инфляциялық себептеріне нені, қандай
Инфляция негізінен шаруашылықта қалыптасқан әр түрлі диспропорцияларға
«Инфляцияны тосу» механизмі экономикаға қалай әсер етеді? Мәселе
Өндірушілер де шиказат пен материалдарға және энергияға бағаның
Инфляция қағаз ақшаның құнсыздануына байланысты болатын әлеуметтік-экономикалық құбылыстар
Инфляция өндірісте біраз зардап шегеді. Инфляцияның деңгейінің көтерілуіне
Инфляция кешенді себептердің негізінде пайда болады және оның
Сұранымды ұсынымнан алшақтататын тауар тапшылығы және соның
Инфляцияның себептері сан қилы, бірақ әр кезде олардың
Бұрын инфляция төтенше жағдайда ғана қалыптасатын. Мысалы; соғыс
Шет ел мамандары өту қарқынына байланысты оны үш
баяу немесе сұрама инфляция
қарқынды инфляция
ұшқыр инфляция
Экономика теориясында, жеке алғанда осы күнгі Кейнсті жақтаушы
Қарқынды инфляция кезінде баға жылына 10-20% дан 200-300%-ға
Гипер инфляцияда, яғни ұшқыр инфляция кезінде ақшаның
Никарагуада азамат соғысы жылдарында бағаның жылдық өсуі 3300
Шет ел нарықта болатын инфляциялық тепе-теңдік нысандарына
Жасырын инфляция деп аталатын басылыңқы инфляция реттелмелі бағалар
Басылыңқы инфляция өнім сапасының төмендеуімен, ақшаның амалсыз
Инфляция теңгермелі түрде болуы мүмкін, яғни бағалар бір
Теңгермелі емес инфляция кезінде жеке тауар топтарына баға
Сонымен тосылған инфляцияны тосын инфляциядан айыра білген
Бұл жерде бір қалыпты қызмет атқаратын нарықтық шаруашылық
Шетелдік экономистер сұраным мен ұсынымға байланысты инфляцияны екі
Жалпы сұраным инфляциясы ол сұраным мен ұсыным арасындағы
Жоғарыда көрсетілген себептерге байланысты ақша массасының өсуі жалпы
Ұсыным инфляциясы ұсыным мен шығындырды өзгерту нәтижесінде болады.
Айтылған есептерге байланысты өндіріс шығындары өседі, жалпы ұсыным
Бағалардың өсуі тұрғындардың нақты табысын төмендетеді. Сондықтан кәсіподақтар
Инфляция философиясы мынада: бірте-бірте тереңдеуіне байланысты экономиканың
Инфляция кезінде өндіріс қарқыны төмендейді, экономикалық өсудің пропорциясы
Инфляция баға индексі (екі әр-түрлі уақыт кезіндегі тауарлар
И=Pа –Pө * 100%
Pө
бұндағы И-инфляция деңгейі
Pа – ағымдағы мерзім бағасы
Рө - өткен мерзімдегі баға
Инфляция деңгейі, әдетте, бір жылға есептеп шығарылады. Тіпті
Мысалы, 1999 жылдың қаңтар айында инфляция деңгейі 105,8
ХХ ғасырдың екінші жартысында жұмыспен толық қамту, еркін
Сурет №1
1.2 Инфляцияның экономикалық зардаптары және Филипст
Инфляцияның зардаптары өте күрделі де көп қырлы. Қарқыны
Қарқынды инфляция шаруашылық тәртіпті бұзады, ірі корпорацияларғада, кіші
Инфляция қоғамда ақшадан қашу белсенділігін арттырады бұл процесс
Баға деңгейінің қарқынды өсуі фискал (қазына) жүйесіне де
Экономиканың интернациялануы (ұлттық шеңберден шығуы) инфляцияның бір елден
Инфляцияның әлеуметтік салдары да бар, ол ұлттық
Инфляция жұмыспен қамтуға айтарлықтай әсер етеді. Сондықтан 1958
Ол 1861-1956 жылдар аралығындағы Ұлыбритания статистика мәліметтерін пайдалана
Филлипст қисығы.
Егер қалыптасып отырған жұмыссыздық, мысалы, И1 (Р1-инфляция деңгейіндегі)
Сурет №2
Жұмыссыздықты қысқарту үшін өндірістің өсуіне қосымша жағдай жасалады.
Батыс тәжірибесі көрсеткендей, Филлипс қисығы қысқа мерзімділік
Осы жағдайлардың арасында сұранымды ынталандыру саясатының орны ерекше.
Айталық, номеналды еңбекақының өсуіне байланысты
Номиналды жалақы өскенде, кәсіпкер де еңбек факторына қосымша
Стагфляцияны Филлипс қисығы арқылы да суреттеп көрсетуге, яғни
Филлипс қисығы жұмыссыздық пен инфляция баламасын талдау құралы
Негізінен инфляция елдегі баға деңгейінің өсуімен
Өндірушілер өз өнімдерін өте жоғары бағаға
Дүниежүзілік қоғамдастықтың барлық елдерінде де инфляцияның сан түрлі
Қоғамдық мүдде тұрғысынан үлкен зиян келтірді, яғни жұмыссыздықты
Инфляцияның өсу қарқыны %-пен өлшенетін белгілі бір
Нарықтық жағдай да да міндетті түрде жұмыссыздық туады.
Фрикциондық – бұл жұмыссыздықтың жұмыс күшінің өзгеруімен объективті
Бірақ жұмыссыздықтың табиғи деңгейін сақтап, инфляцияның өсу
Батыс елдерінде жұмыссыздық деңгейі мен инфляция деңгейінің арасындағы
ІІ. Қазақстан Республикасындағы инфляция жағдайы
2.1 Қазақстандағы инфляциялық деңгейін таңдау
Осы күндегі Қазақстанда қалыптасып отырған инфляцияның ерекшеліктерін және
Қоғамдық өндіріс құрылымы қаржы баға жүйелерін анықтайды.
Кеңес экономикасының 70-ші жылдың даму кезеңдерінде
өнеркәсіп өндірісі мен ауыл шаруашлығы арасындағы алшақтық;
ауыр өнеркәсіп пен жеңіл өнеркәсіп арасындағы сәйкессіздік;
шикізат өндірісі мен дайын (түпкі) өнімдер өндірісің
әскери өндіріс пен азаматтық өндіріс арасындағы сәйкессіздік;
материалдық өндіріс пен материалдық емес өндіріс арасындағы диспропорция
Бұл диспропорциялар Кеңес экономикасының өзінде бағалардың инфляциялық өсуін
Қазақстанда қалыптасқан өндірісаралық, оның ішінде шикізат өндірісі мен
Өнімнің көтерме бағасы, оларды дайындауға кететін шығындардың өсуімен
Қазақстандағы және басқада ТМД елдеріндегі қазіргі инфляцияның себептетіне
Экономикадағы инфляцияның деңгейін сипаттайтын басты көрсеткішке тұтыну бағаларының
«Тұтыну қоржыны» 275 тауармен қызметтер түрін қамтиды.
1991-1993 жылдары Ресейден тауарлар алу үшін
Көп уақыттар бойы айналыстағы ақша массасы
Инфляциялық процестің Қазақстандағы дамуы да осы көзқарасты
1994 жылы сегіз ай мерзімінде инфляция деңгейі 1993
Монетарлық қатаңдықтың нәтижесінде республикада инфляция ауыздықталды. 1999
2001 жылдың инфляция болжамды деңгейден жоғары болмайды
2001 жылы 9,5% мөлшерінде жоспарланған инфляция деңгейіне
Жалпы алғанда 1999 жылдың екінші жартысында басталған оң
Ұлттық Банк теңгенің еркін өзгермелі айырбас бағамы
2001 жылғы мемлекеттік құнды қағаздар рыногындағы ахуал да
2000 жылдың 11 айында халықтың банктердегі
2004 жылы инфляция 6,9% құрады (2003 жылы –
Біздің болжам бойынша өндіріс тауарларының бағасы 2005 жылы
2004 жылы тұтыну нарығында баға тарифы 6,7% өсті.
- маусымдық көкеніс, ет өнімдерінің және жұмыртқаның қымбаттауы;
- ақылы қызметтердің тарифінің өсуі;
- өндіріс тауарларының бағасының жоғарлауы;
-2003 жылғы астық көлемінің қымбаттауы;
2004 жылы сүт тағамдарының бағасы 1,8%
Тауарлардың тұтыну бағаларына әсері (%) кестесі
1-кесте
2004 жыл 2004 ж. І тоқ 2005 ж.
Тұтыну бағасының индексі өсім салым өсім салым өсім
6,7
1,5
1,52
1,9
1,89
Салыстырмалы тауарллар 7,4 3,68 2,6 1,28 2,7 1,32
Нан және нан өнімдері 8,5 1,07 5,1 0,64
Ет және ет өнімдері 12,3 1,25 1,7 0,17
Сүт және сүт өнімдері 10,0 0,59 -1,0 -0,05
Көкеністер 5,9 0,25 9,3 0,43 16,6 0,74
Бензин 14,1 0,27 -9,5 -0,17 -12,0 -0,21
Төлем қызметтері 5,9 1,53 0,7 0,18 1,8 0,49
Тұрғын үй комуналды қызмет 3,0 0,44 0,3 0,04
Білім 10,7 0,22 1,9 0,04 1,2 0,03
Инфляцияның себебіне 2004 жылдың І тоқсанындағы төлем қызметтерінің
теміржол көлігі 6,7 % өсті
коммуналды қызмет 2% өсті.
Ұлттық банкте 2005 жылдың алдын ала қорытындылары мен
Тұтынушы бағаларының өсуі негізінен, азық-түлік тауарларының (8,1%)
Халыққа ақылы қызмет көрсетуқұрылымында газбен жабдықтауға, тұрғын үйді
Орташа жылдық инфляция 2005 жылға мақсатты бағдардан
Ақпан айында инфляция жылдық көрсетуге 8,7%-ға жетті (қаңтар
Өткен жылдың қорытындыларына қайта оралар болсақ
Теңгені нақты тиімді айрбас бағамының индексі (НТАБ) бір
Елге шетел валютасының көп ағынына қараматсан, Ұлттық
Өткен жылы қаржы нарығы айтарлықтай
2005 жылы валюта нарығындағы ахуал теңгенің
Қаржы министірлігі өткен жылы 122,8 млрд теңге
Жоғарыда айтып өткеніміздей, Ұлттық Банктің таза халық
Елдің халақаралық резервтері тұтастай алғанда, яғни
Қаңтар-ақпан айларында теңгенің АҚШ долларына қатысты
2. 2. Қазақстан Республикасынның инфляцияға қарсы саясаты
Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2006 жылғы 1 наурыздағы «Қазақстанның әлемдегі
Баға өсуі және факторлары. Қазақстанда реформаның алғашқы жылдары
1995-2006 ж.ж. инфляция деңгейі
Кесте-2
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
60,3% 28,7% 11,2% 1,9% 17,8% 9,8% 6,4% 6,6%
1-диаграмма. 2005 жылдың тұтыну тауарлары және қызмет көрсету
Бірақ 2006 жылдан бастап бағаның жаңадан көтерілуі байқалады.
Жекелеген сарапшылардың пікірінше мемлекеттік шығыстардың өсуі айналыстағы ақша
Инфляция бізде ақшаның молшылығын ғана емес, негізінен алғанда
Диаграмма-2. Инфляция және шетел валюта бағамының 2006 жылғы
Инфляция импортының көрнекті мысалдарының бірі ағымдағы жылы қант
Нарық жағдайында бағаны адал ниетті бәсекелестік негізінде ғана
Инфляцияның өсуінде делдалдар мен алыпсатарлардың орны ерекше.
Қазақ Үкіметі алдағы үш жылдағы негізгі тетіктерді айқындап
2008 жылы бұл көрсеткіш 5600 АҚШ долларына теңесуі
Үкімет инфляция деңгейін 2006 жылы 5,7-7,3 пайыз. 2007-2008
Мемлекеттік бюджеттің ағымдық шығындарын қысқарту арқылы да инфляцияны
Инфляциялық үдерістерді реттеуде антимонополиялық саясаттың орны өте зор.
Көптеген монополистeр өз делдалдары арқылы жұмыс істейтіні жасырын
«Үкіметтің 2008-ші жылғы басты міндеті инфляциямен күрес болып
Сөйтіп, жалпы жұртқа бағаның үстемдігін, яғни, инфляцияның өсімін
Өйткені, экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңару жолына түскен
Көздеген меже Қазақстанды 2030 жылға дейін дамыту қағидаттарына
Әлеуметтік тұрмыстың буынсыз жөріне пышақ салатын қатерлі инфляцияны
– Біз тарифтерді либерализациялауды 2008 жылдан бастауды жосларлаған
Шынтуайтында, инфляция бүгінгі күнгіден өзгеріссіз қалса, онда өкілетті
Енді, міне, жыл бойына инфляциямен күрес үкімет жұмысының
Премьердің «Үстіміздегі жыл біз үшін тұрақтылық жылы
Осы ұрымтал тұста халық тұрмысының төмендемеуін қамтамасыз ету
Сондықтан да, Үкімет өзінің айқындаған саясатында маңызды энергетикалық
Жылдың алғашқы күндері-ақ инфляцияны ауыздықтау үшін Ақмола облысы
Бұл - өкіметтің араласуымен бағаны тұрақтандырудың алғашқы қадамдары.
Осы үрдіс республика аумағы бойынша жалғасын табуы шарт.
Кәсіпкерлікті өркендетуге, шағын және орта бизнесті дамытуға, ішкі
Былтыр әлеуметтік даму мен кәсіпкерліктің өңірлік 7 корпорациясы
Алты корпорация бойынша ұйымдастыру кезеңі толық аяқталды. Қазіргі
Ресми мәлімет бойынша, Қазақстанда заңсыз мигранттар жылына 200-300
ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары Ә.Ішпекбаевтың айтуынша, шалғай
Сарапшылардың пікірінше, қазір техникалық құрылыс және ауыл шаруашылық
Қазір ауылға мұғалім, құрылысшы, технологтар қажет. Тіпті, қалалардың
Кейбір саралшылар: «Қазақстанның білім беру жүйесі нарыққа қажет
Қорытынды.
Қорыта келгенде, инфляция - бұл
Инфляция ең алдымен тауар бағаларының өсуі
Алтын немесе күміс ақша айналымы кезінде инфляция болмайды,
Батыс елдерде 10%-ке дейінгі баяу инфляция қауіпті
Бірақ, 10%-тен асқанда инфляция қауіпті. Экономика әсіресе
Инфляцияның пайдасынан қоғамға тигізетін зияны көптеу,
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының ұзақ мерзімдік (2030 ж.
Әубәкіров Я.Ә., Нәрібаев К.Н., Жатқанбаев Е.Б., Экономикалық теория
Жүнісов Б.А., Мәмбетов Ү.Е., Байжомартов Ұ.С., Нарық экономика
С.С. Сахариев, А.С. Сахариев, Жаңа кезең –
Д.Қ. Қабдиев, Т.Қ. Оралтаев, Ә.Е. Ескендіров, Экономикалық
Я. Ә. Әубәкіров, Б.Б. Байжұманов, Ф.Н. Жақыпов, Т.П.
С.С. Сахариев, А.С. Сахариев, Әлем экономикасы /
Н.Қ Мамыров, А.О. Мұса, Е.Қ. Құдайбергенов, Ж.Ш.
Е.М. Баяділов, Б.Ж. Ермекбаев, С.Қ.Құлпыбаев – Алматы: Экономика,
Ө.Қ. Шеденов, Б.А. Жүнусов, У.С. Бажомартов, Б.И.
В.Крымова. Экономикалық теория: Кестелі оқу құралы. Алматы:Аркаим, 2003ж.
Г.М. Осипова. Экономикалық теория негіздері. – Алматы, 2002
Байжомартов К.С, Аукенов Р.А. Экономикалық теорияның
негіздері. Алматы: 2003.
Сейтқасымов Г.С. Ақша, несие, банктер. Экономика. Алматы. ҚазГАУ.
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. Маркет. Алматы
16. Егемен Қазақстан. 2004, 19 мамыр.
17. Қазақ елі. 2004, 21 сәуір.
18. Егемен Қазақстан. 2006, 14 маусым.
19. Егемен Қазақстан. 2006, 19 сәуір.
20. ҚазҰУ хабаршысы. Экономика сериясы, №5. 2006 ж.
5
ИНФЛЯЦИЯ ТҮРЛЕРІ
Ашық
(бағаның тұрақты көтерілуі)
Қысымға түскен
(баға мен табысты уақытша тұрақтандыру, баға бақылау орнату
Сырғымалы
(жылына 10%-ға дейін)
Өршімелі
(жылына 10-нан 200%-ға дейін)
Әсіре инфляция
(айына 50%-ға дейін)
Импортталған инфляция
ИНФЛЯЦИЯ СЕБЕПТЕРІ МЕН ФАКТОРЛАРЫ
Тауардан ақша жиынының асып түсуі
Экономикалық сәйкеспеушілік
Жалақы – баға бұрылымы
Экономиканың жұмсалма сипаттамасы
Мемлекеттік бюджеттің тапшылығы
Экономиканың милитарландырылуы
Кәсіпорындардың монополизмі
Монетарлық (ақшалы) факторлар
Ақшаға байланысты емес факторлвр
Ақша эмиссиясы
Халықтың болжамы
Шығын инфляциясы
Сұраныс инфляциясы
Шығын инфляциясы
Сұраныс инфляциясы
СТАГФЛЯЦИЯ
Инфляция
Стагфляция (экономикалық өсімінің тоқтауы)