МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
І ТАРАУ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ТҮСІНІГІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
1. Құқықтық мемлекеттің концепциясының тарихи аспектілері..............................................................................................................6
2. Қазіргі отандық теориядағы құқықтық мемлекет түсінігінің мазмұны..................................................................................................................16
3. Қазақстан Республикасында мемлекет құрудың теориясы мен тәжірибесі...............................................................................................................29
Қорытынды. .........................................................................................................32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................34
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі.
Мемлекет дүниете келгенге дейін азаматтық қоғам болған. Алғашқы
Өндіргіш күштердің пайда бола бастауымен, жеке топтар мен
Мемлекеттің іргесі қаланып, оның құрылымдық шарттарыны нығая
Америка мен Еуропа елдерінде либералдық демократияға көшу азаматтық
Дамудың демократиялық жолына түскен посткеңестік мемлекеттерде азаматтық қоғам
Сонымен, халықтың басым бөлігі – саясаткерлер де, қарапайым
Қазіргі заманда құқықтық мемлекетті құру, қалыптастыру мәселесі
Құқықтық мемлекетті қалыптастырудың маңызды алғышарттарының ішінде азаматтық қоғамның
Құқықтық мемлекет саяси билікті ұйымдастырудың формасы ретінде қоғамдық
Жұмыстың мақсаты.
Соңғы кездері «құқықтық мемлекет» идеясы заңды ойлаудың тағы
Құқықтың мемлекет терминінің өзі ХІХ ғасырдың алғашқы жартысында
жөніндегі үстемдігін бекітті. В. М. Гессен былай деп
Қазіргі кезеңде теорияның даусыз мойындалып отырған белгісі –
Нормативтік базалар: Осы жұмысты жазу кезінде көптеген арнаулы
І ТАРАУ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ТҮСІНІГІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
1. Құқықтық мемлекеттің концепциясының тарихи аспектілері
Азаматтық қоғамның негізгі бағалылығы, айтылып өткендей – адам
Мемлекет пен құқықтың келіскен әрекеттестігін іздеу моделі, құқықты
Құқықтық мемлекеттің негізгі идеяларының элементтері көне оқымыстыларымен құрылған.
Континентальдық Еуропада құқықтық мемлекет концепциясы элементтерінің алғашқы кезеңі,
Жаңа кезең (уақыт) оқымыстылары (Н. Макиавелли, тирандарымен күресушілер
Жоғарыдағы көрсетілген жағдайлар, белгілейтін элементтердің мемлекет пен адамға
Мемлекеттің өз жұмысын заң негізінде іске асыратын ұйым
Мемлекеттік билік құқықты мойындайдй және бір мезгілде құқықпен
«Заңның күші жоқ жерде – Аристотельдің айтуы бойынша
Феодолизмнен капитализмге өту кезеңіндегі өндіргіш күштердің өсуі, қоғамдағы
Макиавелли өзінің теориясында, ертедегі және қазіргі көп ғасырлық
Мемлекеттің мақсаты, заттарды ерікті пайдалануға мүмкіндік жасап әр
Буржуазиялық революциялардың кезеңінде құқықтық мемлекет
тұжырымдамасының дайындалуына пргрессивті оқымыстылар маңызды үлес қосқан: Г.Гроций,
Спиноза – демократиялық мемлекеттің теориялық негіздемесін жасауға қатысқан.
Локк – Маркстің айтуы бойынша, буржуазиялық қрғамның құқықтық
Мемлекет адамның табиғи құқығын қорғау үшін құрылғандықтан,
Құқықтық мемлекеттің жағдайындағы адам бостандығы, Локктың сөзімен: «Заңды
Монтескье – құқықтық мемлекеттің құрылуын азаматтық қоғамдағы саяси
Дидро – мелекеттік өкіметтің құқықтық бастамасын, оның қоғамдық
Кант – құқықтық мемлекет теориясының философиялық егізін жан-жақты
Құқықтық мемлекетте, заңды бұлжытпай орындау жолында күштеуге де
Канттың құқықтық мемлекет туралы тұжырымдамасы, саяси-құқықтық ойдың әрі
Гегель – мемлекетті өзінің философиялық дүниетанымындағы жалпы жүйенің
Шын мәнісінде, қоғам мемлекеттен бұрын пайда болғандықтан, мемлекет
Тек, мелекетте және мемлекет арқылы адамның ең жоғарғы
Маркс – мемлекетті және құқықты ашық түрде
Маркстің құқықтық мемлекет туралы айтқанына көңіл бөлсек: «Бостандық
Гессен – құқықтық мемлекетті шығыстың саяси-құқықтық орнықты көзқарасына
Сонымен қатар, құқықтық мемлекеттің мазмұндық жағына белгілі түзетулер
Құқықтық мемлекеттің көпғасырлық тәжірибесін, теориясы мен жұмысын, өктемдікпен
Құқықтық мемлекеттің мазмұны.
Құқықтық мемлекеттің мазмұнының негізгі талаптары:
1) Құқықтық мемлекет азаматтық қоғамның объективтік даму процесіне
2) Құқықтық мемлекетің экономикалық негізі − өндіргіш күш
3) Құқықтық мемлекеттің әлеуметтік негізі − өзін-өзі басқаратын
4) Құқықтық мемлекеттің моральдық негізі – гуманизм, әділеттік,
5) Құқықтық мемлекеттің саяси негізі – халықтың ұлттық
Міне, қоғамның осы негіздеріне сүйене отырып, құқықтық мемлекет
Құқықтық мемлекеттің белгілері:
мемлекеттік билікті үш түрге бөлу, олардың ара қатынасын
азаматтық қоғамның қалыптасуы;
қоғамда жоғары дәрежеде құқықтық мәдениеттің қалыптасуы, адамдардың рухани
мемлекеттік аппараттың, лауазымды тұлғалардың, қоғамдық ұйымдардың, жеке адамдардың,
қоғамның экономикалық, әлеуметтік бағытында әділеттілікті, теңдікті қамтамасыз ету
қоғамның ішкі құқық нормалары мен халықаралық құқықтың өзара
қоғамда заңның үстемділігін орнату, азаматтық қоғамды қалыптастыру. Адамдар
Құқықтық мемлекеттің мәнін ашу оның белгілер жүйесімен жүзеге
Құқықтық мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі азаматтардың құқықтары мен
Келесі бір негізгі қағида – мемлекеттік билікті тәуелсіз
Билікті бөлісу қағидасының бір нысанына сәйкес олардың арасында
Биліктердің теңділігі халық егеменділігіне негізделеді. Оған сәйкес, заң
Құқықтық мемлекеттің өзге де қағидалары дамыған азаматтық қоғамның
2. Қазіргі отандық теориядағы құқықтық мемлекет түсінігінің мазмұны
Осы күнгі анық түсініктемелердің біріне жататындар: құқықтық мемлекет
Бірінші белгінің мәні, құқық пен заңды айырып көрсеткенінде.
Құқықтық мемлекеттің екінші белгісі құқықтық сипатта болып (құқықтық
Адамның құқығы туралы түсінік XVII-XVIII ғасырларда құрылды. Бірінші
Жоғарыдағы құжаттардың авторлары және басқа да зерттеушілер адам
Жаңа уақыттын ғалымдары, философтар және заңгерлері адам құқығы
Кейінгі жылдары адам проблемасы біздің елімізде үлкен әлеуметтік,
Тарих тәжірбиесі көрсеткендей, сот реформасы - ең тиімді
БҰҰ-ның адам құқығы туралы комиссиясы, адам құқығы комитет,
Жалпы биліктің ұйымдастыру – құқықтық құрамы, құқықтық талаптарға
Кейініректе Аристотель өзінің «Политике» деген ғылыми еңбегінде мемлекеттік
Билікті бөлу принципі, теориялық және күнделіктілік жағдайынан барлық
Қазір билікті бөлу принципі бізде Қазақстан Республикасының Конституциясымен
Ондай билік үшеу: заң шығару билік (заң шығаратын
Сол мақсатта қызмет істейтін институт – мемлекет басшысы
Мысалға, АҚШ-тың Конституциясында және Конституциялық қызметінде биліктерді тежеу
Конституция Конгреске (парламентіне) заң шығару билігін белгілі деңгейде
Биліктің бөлініп істейтін қызметтерінің белгілі кепілі болатын бағыныштылық
Билікті бөлу принципінің мемлекеттік құрылымға нақтылы сіңісу деңгейі
Құқықтық мемлекет − көп өлшемді даму үстіндегі
Құқықтық мемлекет – бұл мемлекеттік билік қызметінің ұйымдасу
Құқықтық мемлекеттің экономикалық негізінде әр түрлі меншік формаларына,
Мемлекеттіліктің құқықтық бастамасы, тек өзін-өзі билегенінде, меншіктік бостандығында.
Құқықтық мемлекеттің әлеуметтік негізін құраушы - өзін-өзі реттейтін
Құқықтық мемлекет – бұл тәуелсіз мемлекет, ол өз
Мемлекеттің саяси табиғаты оның тәуелсіздігінен анық көрінеді. Қоғамның
Құқықтық мемлекет – бұл адам мен азаматтың құқықтары
Құқықтық мемлекеттің мәнін қарастыруда оның негізгі екі қағидасын
Мазмұнды жағы – адам мен азаматтың құқықтары мен
формальды-заңды жағы – мелекеттік билікті құқықпен байланыстырудан,
Сонымен қатар, құқықтық мемлекеттің қағидасына мыналар да жатады:
билікті заңсыз пайдалануды болдырмау мақсатында оның заң шығарушылық,
заңның үстемдігі, яғни, биліктің жоғарғы органымен барлық конституциялық
мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі;
қоғамдағы құқықтық сана мен құқықтық мәдениеттің жоғарғы деңгейі;
азаматтық қоғамның болуы және мемлекет тарапынан құқық субъектілерінің
Құқықтық мемлекеттің негізгі белгілері:
Барлық қоғам өмірінің аясындағы заң деңгейінің жоғарылығы.
Құқық жүйесіндегі жоғарғы құндылықтың нысанына ұйымдардың және адамдардың
Құқықтық мемлекеттің негізі – конституциясы. Онда мемлекеттік және
жеке адамның құқығының шындығы, оның еркін дамуын қамтамасыз
Әлеуметтік саяси өмірде адам бостандығы оның құқығы ретінде
Жеке адамдардың құқық сипаттағы бостандығы, қоғамның әр түрлі
Мемлекет пен жеке адамның арасындағы жауапкершілік.
Саяси өкіметті алып жүруші мемлекет пен оның құрылуыніске
Құқықтық мемлекеттің құрылуы мен қызметінің негізгі принциптеріне биліктің
Бірақ, заң қабылдаудағы өкіметтің жоғарылығы абсолюттік сипатта
Атқарушы үкімет өзінің органдары арқылы құқық нормаларын
Сот билігі, құқықтық мемлекеттің құқықтық негізін, қоғамдық өмірді
Тәуелсіздік және заңдылық, әділ сот – азаматтардың құқығының
Басқа мемлекеттерде конституциялық, құқықтық бақылау функциясын конституциялық соттар
Құқықтық мемлекеттің негізгі сипаттамасы осында. Онда мемлеккеттік қоғамның
3.Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құрудың теориясы мен тәжірибесі
Құқықтық мемлекет қалыптастыруды анықтаушы факторлар мен мәселелер төңірегінде
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алып, өз алдына отау тіккелі
Құқықтық мемлекет қалыптастырудың өзге алғы шарттарына тоқталатын болсақ,
Құқықтық мемлекеттегі қалыптастыру үшін қоғамның жалпы мәдениеттілігін, соның
Құқықтық мемлекет қалыптастырудың маңызды алғы шарттарының бірі азаматтық
Құқықтық мемлекет аса қуатты экономикалық базисті, өмір сүрудің
Құқықтық мемлекет құру жолы ұзақ та ауыр жол,
Қорытынды
Қоғам мен мемлекеттің ара-қатнасының маңызды түйіні заңның үстемдігін
Құқықтық мемлекет – тек парасаттылықтың, әділеттің шынайы белгісі
Шынайы құқықтық мемлекет құру үшін қоғамдық өмірдегі әр
Негізінен құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам бір-бірімен тығыз
Ал, құқықтық мемлекет болса саяси жүйесінде конституциялық басқару
Бұл тұрғыда ой қозғаған кейбір зерттеушілердің пікірі өте
Яғни сонда ғана адамдар қауымы өздері шеше алатын
Қазіргі заманғы әлемде адам құқығы мен бостандықтарын қорғау
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Ағдарбеков Т. «Мемлекет және құқық теориясы»
2. Булгакова Д.А. «Мемлекет және құқық теориясы»
3. Жоламан Қ.Д. «Мемлекет және құқық теориясы»
4. «Саясат» журналы №2/2005ж.
5. «Саясат» журналы №12/2003ж.
6. «Заң және Заман» журналы №5/2003 ж.
7. «Заң және Заман» журналы №7/ 2006 ж.
8. «Ақиқат» журналы №12/2004ж.
9. «Заң» газеті 5-мамыр/2004 ж.
10. «Егемен Қазақстан» газеті. 29-шілде/2006 ж.
11. «Егемен Қазақстан» газеті. 26-шілде/2006 ж.
12. «Орталық Қазақстан»газеті. 12 қыркүйек/2001 ж.
13. «Қазақ өркениеті» журналы. №4/2005 ж.
14. «Ақиқат» журналы. №4/2000 ж.
15. «Саясат» журналы. №2/2005 ж.
16. «Свободная мысль – XXI в.» №2/2006 ж.
2